Бизнес - режанинг асосланганлиги ва ишончлилиги - Iqtisodiyot - Referatlar

Бизнес - режанинг асосланганлиги ва ишончлилиги

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

138.5 KB

Ko'chirib olish

Бизнес - режанинг асосланганлиги ва ишончлилиги Режа. 1. Бизнес-режани ишлаб чиқишни бошқариш 2. Бизнес-режанинг ресурслар билан таъминланганлиги 3. Режалаштирилаётган бизнесни суғурталаш 4. Бизнес-режани ишлаб чиқишни бошқариш

Бизнес - режанинг асосланганлиги ва ишончлилиги ўзаро боғлиқ бўлган ва бир - бирини тўлдириб турувчи жараёнлардир . Бизнес-режанинг асосланганлик даражаси қанчалик юқори бўлса, унинг ишончлилиги, талаб қилиниши ва фойдалилиги ҳам шунчалик юқори бўлади. Бунинг учун бизнесни режалаштириш жараёнини бошқариш зарур бўлиб, у қуйидагиларга имкон беради: корхона фаолиятининг муайян йўналишларини, мақсадли бозорлар ва корхонанинг улардаги ўрнини аниқлаш; корхонанинг қисқа ва узоқ муддатли мақсадларини, шунингдек, уларга эришиш тактика ва стратегияларини ифодалаш. Танланган хар бир стратегия учун жавобгарларни белгилаш; корхонанинг иқтисодий ҳолатини ҳамда белгиланган мақсадларга эришиш учун зарур бўлган мос келувчи моддий, молиявий ва бошқа ресурслар ҳолатини баҳолаш; истеъмол бозорига чиқарилувчи маҳсулот (иш, хизмат) хажми ва номенклатурасини аниқлаш ҳамда бир вақтнинг ўзида уларни яратиш ва сотиш харажатларини аниқлаш; кадрларни танлаш, уларнинг белгиланган мақсад ва вазифаларни бажаришга мос келишини баҳолаш, мос келувчи хар бир участкада кадрлар меҳнати маҳсулдорлигини рағбатлантириш учун зарур шароитлар яратиш; бизнес-режани амалга оширишга тўсқинлик қилиши мумкин бўлган қийинчиликлар ва «кўзга кўринмас» тўсиқларни олдиндан кўра билиш. Бизнес-режани ишлаб чиқишда ушбу жараёнда корхона (фирма) раҳбариятининг иштирок этиш даражаси мухим аҳамият касб этади. Бизнес-режани тайёрлашда раҳбарнинг шахсан иштирок этиши шунчалик мухимки, хорижий амалиётда кўплаб банклар, инвестиция жамғармалари ва бошқа шу каби муассасалар бизнес-режа корхонадан ташқарида маслаҳатчилар томонидан тайёрланиб, раҳбарият томонидан фақат имзоланган ҳоалтлар маълум бўлиб

қолганда умуман бу корхоналарнинг аризаларини кўриб чиқишга ҳам қабул қилмайдилар. Бироқ бу бизнес-режани ишлаб чиқишда маслаҳатчилар хизматларидан фойдаланмаслик керак дегани эмас, аксинча, экспертларни бу ишга жалб қилиш қўллаб-қувватланади. Гап бу ерда бошқа нарса ҳақида бормоқда – бизнес-режани ишлаб чиқиш корхона раҳбарининг ёки ўз ишини очмоқчи бўлаётган шахснинг шахсан иштирок этишини талаб қилади. Ишга киришар экан, у биринчи навбатда келгуси фаолиятни моделллаштиради ва унинг мақсадга мувофиқлигини текширади, иккинчидан,мўлжалланаётган ишлаб чиқаришнинг (бизнеснинг) барча ижобий ва салбий натижалари учун жавоб беради, учинчидан эса, бажарилган хисоб-китоблар ва хар бир кўрсаткичларнинг аҳамиятини яхши ва аниқ билади. Масалан амалиётда шундай ҳолат кузатилганки, мебель маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи бир минтақавий корхона раҳбаридан ошхона жиҳозлари, стол-стул ва бошқаларнинг экспертлар фикрига кўра маҳсулолт сифатига унчалик тўғри клемайдиган нархи қай тарзда белгиланган деб сўралганда раҳбар аниқ бир жавоб берал олмаган ва бу иш билан иқтисодчилар шуғулланган, бу уларнинг иши деб жавоб берган. Генри Минуберг «Бошқарув меҳнати табиати» китобида ёзишича: «жамиятда деярли хар бир иш ихтисослашув ва концентрацияни талаб қилади. Станокда бирон-бир деталь тайёрлаш техникасини ўзлаштириб олган ишчилар кейинчалик кўплаб ҳафталар мобайнида бу иш билан шуғулланиши, муҳандис ва дастурчилар бирон-бир кўприк ёки компьютер дастурини тшлаб чиқиш учун бир неча ой сарфлаши мумкин бўлса, савдогарлар ўз ҳаётининг катта қисмини бир турдаги маҳсулот сотиш билан ўтказадилар. Раҳбар эса ўз ишида бундай бир хилликни кутишга ҳақли эмас. Аскинча, унинг фаолиятига қисқа муддатлилик,

турли-туманлик ва узуқ-юлуқлик хосдир» 1 . Бунга қўшимча қилиб айтиш мумкинки, бизнес-режа ва унинг бўлимлари одатда корхонанинг мос келувчи хизматлари ва мутахассислари томоинидан тайёрлансада, раҳбариятнинг чуқур билимга эгалиги корхона муваффақиятли фаолиятининг асосий омили хисобланади. Бошқарув жараёнида бизнес-режанинг асосланганлиги ва ишончлилигидан ташқари уни ишлаб чиқишнинг ўз вақтидалиги ҳам мухим аҳамиятга эга. Бозор шароитларида, истеъмолчилик талаби тез-тез ўзгариб турган бир пайтда режалаштириш тизимида ўтмишдаги каби хатоларга йўл қўйиш мумкин эмас (корхоналар якуний режаси йил бошида эмас, йил ўртаси ва ҳатто охирига бориб тугалланган). Бундай режалар, табиийки, формал характерга эга бўлиб, корхона ривожланишининг белгиланган стратегиясини амалга оширишга хизмат қилмаган. Шу сабабли бизнес-режани ўз вақтида ишлаб чиқиш мухим аҳамиятга эга бўлиб, корхонада бошқарув сифатининг баҳолаш кўрсаткич бўлиб хизмат қилади. Бизнес-режани ишлаб чиқиш муддатларининг чўзилиб кетиши ғоянинг эскириши, ҳомийлар ва кредиторларнинг кетиб қолиши, вақт ва ишлаб чиқариш қувватиларининг йўқотилиши, ишлаб чиқаришнинг сусайишига олиб келади. Шундай қилиб, бизнес-режани тайёрлашнинг асосланганлини, ишончлилиги ва ўз вақтидалиги корхона муваффақиятининг гаровидир. Ўз вақтида хориж амалиётида 195 та саноат товарларининг муваффақияти ва муваффақиятсизлиги сабаблари таҳлил қилинган ва чоп этилган (Американинг «Форчун» журнали хар йили саноатнинг 33 тармоғида танлаб олинган 300 та компаниянинг рейтингини аниқлаб боради). Уларнинг 102 тасида фирмалар муваффақиятга эришган бўлса, 93 тасида бунинг акси кузатилган. Муваффақиятга эришишнинг учта 1 Генри Минуберг «Природа управленческого труда» – М.: ЮНИТИ – ДАНА, 2002. 

асосий омили аниқланган: товарнинг рақобатчилар товарларидан устунлиги ва унинг истеъмолчилар томонидан қабул қилиниши; фирманинг маркетинг «ноу-хау»лари, яъни бозорни, харидорлар хулқ-атвори, янгиликларни қабул қилиш ва амалга ошириш сурати, товарнинг ҳаётийлик даври ва бошқаларни энг яхши тушуниши; фирманинг технологик «ноу-хау»лари, яъни ИИТТКИ ва ишлаб чиқариш синергиясининг юқорилиги. Бироқ ортиқча чақириқлар, хориж тажрибаларини тарғиб қилишнинг ўзи билан бизнес-режанинг мазмунини, уни ишлаб чиқиш жараёнини бошқариш жараёнини яхшилаш мумкин эмас. Имконият реал воқеликка айланиши ҳамда бизнес-режалар корхоналар ҳаётида энг ҳаётий восита бўлиши учун аввало фан-техника тараққиёти билан ҳамнафас қадам ташловчи, юқори малакали ва ўз вақтида тўғри қарор қабул қилиши мумкин бўлган ишбилармон кишилар керак. Бюрократия ва формализмдан йироқ, ишлаб чиқаришни ривожлантириш манфаатларини миллий иқтисодиётнинг ривожланиши билан, жамоа мафаатларини хар бир меҳнаткаш манфаатлари билан боғлай олувчи мутахассис ва раҳбарлар керак бўлади. Айнан шундай кишилар бизнес-режалар тайёрлашнинг асосланганлиги, ишончлилиши ва ўз вақтидалигини таъминлашга эришадилар ва ўз навбатида бизнесни режалаштириш фаолияти учун кенг имкониятлар очадилар. 5.2. Бизнес-режанинг ресурслар билан таъминланганлиги Маълумки, бизнес-режа корхона фаолиятининг жорий ва истиқболдаги стратегиясини амалга ошириш, биринчи навбатда, нимани, қанча ва ким учун ишлаб чиқариш вазифасини бажаришга хизмат қилиши лозим. Мазкур ишлаб чиқариш стратегияси, табиийки, бизнес-режани тузиш босқичидаёқ ресурслар таъминоти билан

мустаҳкамланиши лозим. Ресурслар билан таъминланганлик – бизнеснинг асосий қоидаларидан бири бўлиб, мулкчилик қайси шаклида эканлигидан қатъи назар мажубрий хисобланади. Моддий, меҳнат, молиявий ва техник-технологик ресурсларсиз маҳсулотни ишлаб чиқариш жараёнининг имкони йўқлиги ҳам исбот талаб қилмайдиган қоидадир. Шу сабабли янги ёки жорий ишлаб чиқаришни ташкил қтиш вазифаси ҳал қилинаётган хар сафар ресурслар билан таъминлаганлик масаласи юзага чиқади. Тўғри, бу вазифани ҳал қилиш методикаси кўп жиҳатдан ресурслар тури, ишлаб чиқариш миқёси ва характерига боғлиқ бўлади. Айтиш керакки, ўтмишда, иқтисодиётда давлат мулки асосий ўринни эгаллаган, корхоналарни зарур моддий-техник ва молиявий ресурслар билан таъминлаш давлатнинг вазифаси бўлган пайтларда бу масалар корхоналарнинг «бошини оғритмас» эди. Корхона давлатга қарашли бўлганлиги сабабли давлатнинг ўзи унинг иқтисодий барқарорлиги, жумладан, унинг ресурслар билан таъминланганлиги учун жавобгар бўлган. Бугунги кунда иқтисодиётда вазият умуман ўзгача. Иқтисодиётнинг асосини мулкчиликнинг турли шакллари ташкил этади. Давлат иқтисодий фаолият ва тадбиркорлик эркинлигини, қонунда кўрсатилган ҳоллардан ташқари корхоналарнинг ишлаб чиқариш-хўжалик фаолиятига аралашмасликни кафолатлайди, мулкчиликнинг барча шакллари тенглиги ва ҳуқуқий ҳимоя қилинишини таъминлайди. Корхона унга тегишли бўлган мулкни ўз ҳоҳишига кўра бошқаради. Шу билан бир пайтда у ишлаб чиқаришни зарур ресурслар билан таъминлаш масалаларини мавжуд қонун-қоидаларни бузмасдан, айланма воситаларни товар-моддий қадриятларга айлантириб қўймасдан ҳал қилиши лозим бўлади. Шуни қайд этиб ўтиш жоизки, бизнес-режа тузиш бўйича, айниқса, хорижий тавсияларда ишлаб чиқариш режаси, менежмент, молиявий ва бошқа масалалрни ҳал қилишда бўлгани каби ресурслар таъминотига бағишланган махсус бўлим йўқ. Бироқ бизнес-режа корхонанинг асосий қонуни эканлиги

хар дамда эслатиб турилади. Ҳақиқатдан ҳам, ғарб мамлакатлари жамиятда тадбиркорлик руҳини уйғотиш, ўз фуқароларида ишбилармон ва тадбиркорларни кўришдан ташқари уларни бу ишга ўргатади ҳам. Хорижда ва мамлактаимизда тўпланган тажрибаларнинг кўрсатишича, хар қандай иш, хар қандай ишлаб чиқариш моддий, материал ва бошқа ресурслар етарли бўлган ҳоллардагина ривожланиши ва кутилаётган натижаларни бериши мумкин. шунинг учун ҳам ресурслар, айниқса, моддий ресурслар бутун йил давомида ишлаб чиқариш суратининг бир хиллигини таъминлаш учун сифат ва миқдор жиҳатидан етарли бўлиши керак. Бунда заҳираларнинг нормативдан ошиб кетишига ҳам йўл қўймаслик керак, чунки бу корхонанинг пул ресурсларини «ушлаб» туради ва уларнинг хўжалик айланмасида иштирок этишига йўл қўймайди. Бизнеснинг (тадбиркорликнинг) ресурслар билан тўлиқ таъминланганлиги ишлаб чиқаришнинг барча босқичларида чиқарилаётган маҳсулот сифатига салбий таъсир кўрсатмаган ва белгиланган технологик жараёнларни бузмаган ҳолда моддий ресурсларни тежаш билан боғлиқ бўлиши лозим. Бошқача қилиб айтганда, корхонанинг ресурслар таъминоти соҳасидаги сиёсатига ресурсларни тежаш сиёсати ҳамкорлик қилиши лозим бўлиб, бу бозор муносабатларидан ташқари айрим ресурс турларининг тақчиллиги ва тўлиқ эмаслиги билан ҳам асосланади. Моддий ресурсларни тежашнинг асосий йўналишлари сифатида амалиётда қуйидагилардан фойдаланиш мумкин: йўқотиш ва чиқитларни камайтириш; бракни йўқотиш; хом-ашё ва материллар сарфлашнинг прогрессив усулларини ишлаб чиқиш; янги технологияларни жорий қилиш; ўрнини босувчи моддаларни қўллаш, иккиламчи хом-ашёдан фойдаланиш ва ҳоказо. Бизнеснинг ривожланиши, корхонанинг муваффақиятли фаолият кўрсатиши учун моддий ресурслар ва улардан оқилона фойдаланиш билан бирга

инвестициялар ҳам мухим аҳамият касб этдаи. Инвестициялар янги корхона яратиш учун ҳам, мавжуд корхонани ривожлантириш учун ҳам керак бўлади. Бугунги шароитларда чет эл инвестицияларини жалб қилишнинг аҳамияти катта бўлиб, улар республиканинг асосий капиталига, жумладан, корхоналарга киритилувчи маблағлар миқдорини оширишда билан бирга ишлаб чиқаришни модернизациялаш, замонавий рақобатбардош маҳсулот турларини чиқариш ва уларни жаҳон стандартлари талабларига етказишга имкон беради. Бизнесни (тадбиркорликни) ресурслар билан таъминлаш оддий ва бир зумда ечиладиган масала эмаслиги шубҳасиз, албатта. У корхонанинг ишлаб чиқариш дастури ва маркетинг режасини ишлаб чиқиш билан бир пайтда ҳал қилиниши лозим. Корхона ходимларининг малакаси ва маҳорати бу ишда етакчи роллардан бирини ўйнайди. Ресурслар билан таъминланганлик корхона бизнес-режасининг мухим бўлими бўлиб, иқтисодий, техник, ташкилотчлик ва бошқа билимларни талаб қилади. 5.3. Режалаштирилаётган бизнесни суғурталаш Суғурталаш – бозор инфратузилмасининг мухим элементи бўлиб, фуқароларнинг ва хўжалик субъектларининг мулкий манфаатларини ҳимоя қилиши кўзда тутилади. Суғурталаш суғурталовчининг манфаатларини учинчи шахслар эътирозларидан ҳамда бу шахсларнинг ўз манфаатларини ҳам ҳимоя қилади, чунки суғурталовчининг моддий имкониятларидан қатъи назар етказилган зарарни қоплаш кафолатланади. Суғурталашни ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солиш хар бир мамлакатда давлат томонидан белгилаб қўйилувчи қонун ва қоидаларга асосан амалга ошриилади. Масалан, Францияда уч қисмдан иборат бўлган Суғурта кодекси мавжуд. Унинг биринчи қисмида қонун нормалари, иккинчи қисмида ҳукумат қарорлари мавжуд бўлса, учинчи қисми бошқа маъмурий идораларнинг кўрсатмалардиан иборат.

Буюк Британияда суд жараёнлари суғурта ҳуқуқининг манбаи хисобланади. АҚШда ҳам шундай ҳолатни кузатиш мумкин. Швейцарияда эса суғурта ҳуқуқининг асосий манбаи 1908 йилда қабул қилинган ва кейинчалик маълум бир ўзгартиришлар киритилган «Суғурта шартномаси тўғрисида»ги қонун хисобланади. Россияда суғурта муносабатлари аввало Фуқаролик кодекси ҳамда 1997 йил 31 декабрда қабул қилинган «Россия Федерациясида суғурта ишини ташкил этиш тўғрисида»ги қонун билан тартибга солинади. Суғурталаш Ўзбекистонда ҳам ривожланмоқда. мустақиллик қўлга киритилгандан сўнг, 1993 йилнинг майида «Суғурталаш тўғрсида»ги қонун, 2002 йилнинг апрелида эса ўз таркиби ва бажарувчи вазифалари бўйича жаҳон стандарти талабларига яқинлашган «Суғурта фаолияти тўғрисида»ги янги қонун қабул қилинди. Республикамиз суғурта тизимини бугунги кунда «Ўзбекинвест» Миллий суғурта компанияси, «Кафолат» давлат-акциядорлик суғурта компанияси, «Мадад» суғурта компанияси ва бошқалар намоён қилади. Суғурталаш махсус фан соҳаси ва хўжалик амалдиёти бўлганлиги сабабли бу ерда суғурталашнинг тизим сифатидаги моҳиятига чуқур кириб бормаймиз. Суғурталашни фақат бизнесни қўллаб-қувватлаш ҳамда уни табиий офатлар, иқтисодий нобарқарорлик, учинчи шахсларнинг айби каби сабаблар билан юзага келиши мумкин бўлган йўқотиш ва зарарларнинг олдини олиш имконияти сифатида кўриб чиқамиз, холос. Бизнес, ишлаб чиқариш ёки фаолиятнинг бошқа бир тури, айниқса катта миқдорда моддий ва молиявий ресурсларни жалб қилиш билан боғлиқ бўлиши доим ҳам муваффақият ёки ютуқнинг гарови бўла олмайди. Бу маълум даражада таваккалчилик ҳам бўлиб, бизнес тили билан айтганда олдиндан суғурта қилиниши лозим. Бизнес ва тадбиркорлик одатда суғурт объекти бўлмайди. Суғурта тизими бутун дунёда асосан уч йўналишни назарда тутади: шахсий суғурта, мулк суғуртаси ва жавобгарликни суғурталаш . Бизнес соҳасида моддий қадриятлар, мулк ва юк, депозитлар, тижорат рисклари ва бошқалар суғурта

объекти вазифасини бажаради. Рисклар, уларни баҳолаш ва башорат қилиш билан боғлиқ масалалар бизнес- режани тайёрлашда ҳам, келгусида уни амалга оширишда ҳам мухим аҳамият касб этади. Гап шундаки, инвесторлар, банкирлар ва бошқа кредиторлар одатда корхона ёки тадбиркор олдида ишлаб чиқаришни ташкил этишда қандай муаммолар вужудга келиши ва улар бундай вазиятлардан қай тариқа чиқиб кетишини билишни истайдилар. Буни баҳолаш одатда муайян фаолият турига ёки бугунги тил билан айтганда мўлжалланаётган бизнес-лойиҳанинг миқёсига боғлиқ бўлади. Суғурталаш мажбурий тарзда икки томоннинг – суғуртачи ва суғурталанувчининг иштирок этиши, шунингдек, белгиланган суғурта бадалини назарда тутиши сабабли суғурталанувчи, бизнинг ҳолатда корхона ёки тадбиркор томонидан бу ишнинг барча жиҳатларини чуқур ўйлаб кўриш лозим бўлиб, бу бадаллар асосида келгусида умумий суғурта жамғармаси шаклланади. Хусусан, қуйидагиларни амалга ошириш зарур: вужудга келиши мумкин бўлган барча рискларни аниқлаш; хар бир рискнинг вужудга келиш эҳтимолини аниқлаш; улар натижасида етказилиши мумкин бўлган зарар миқдорини хисоблаш; уларни вужудга келиш эҳтимоли бўйича ажратиш; йўл қўйиш мумкин бўлган риск даражасини белгилаш ва вужудга келиш эҳтимоли ушбу чегарадан паст бўлган барча рискларни бир четга суриб қўйиш. Суғурталаш амалда фақат суғурталанувчи рискларга ( risk insurable ) таъсир кўрсатиб, уларни етказилиши мумкин бўлган зарар ва суғурта ҳолатининг юзага келиш эҳтимоли нуқтаи назаридан пул қийматида баҳолаш мумкин. Яъни рсик оқибатлари объектив ўлчаниши ва қиймат баҳосига эга бўлиши лозим. Риск чайқовчилик характерига эга бўлмаслиги ва суғуртачи ёки суғурта манфаатига эга бўлган бошқа шахс билан алоқада бўлмаслиги лозим. Суғурта ҳолати жамият

манфаатлари йўлида амалга оширилмаслиги керак. Фирма ўз фаолияти мобайнида турли хил рискларга учраши мумкин бўлиб, уларни қуйидагича таснифлаш мумкин: Ҳуқуқий рисклар. Қонунчиликнинг мукаммал эмаслиги, хужжатларнинг аниқ расмийлаштирилмаганлиги, қонунчиликнинг икки ҳил талқин қилиниши билан боғлиқ бўлади. Рискни камайтириш учун амалга оширилувчи тадбирлар: хужжатларнинг мос келувчи қисмларини аниқ ифодлаш; хужжатларни расмийлаштириш учун ушбу соҳада амалий тажрибага эга бўлган мутахассисларни жалб қилиш. Ишлаб чиқариш рисклари. Компьютер техникасининг мураккаблиги, ахборот технологиялари соҳасида техника тараққиётининг юқорилиги, кўрсатилаётган хизматлар сифатининг пастлиги билан боғлиқ бўлади. Рискни камайтириш учун амалга оширилувчи тадбирлар: юқори малакали кадрларни танлаш; ходимлар малакасини оширишни доимий рағбатлантириш; кўрсатилаётган хизматлар сифатини назоарт қилиш тизимини ишлаб чиқиш ва ундан фойдаланиш; зарур асбоб-ускуналарни харид қилиш учун ўз вақтида етарлича маблағ ажратиш. Маркетинг рисклари. Бозорга чиқишда ушланиб қолиш, хизматларни ноттўғри танлаш, маркетинг стратегиясини танлашда адашиш, нарх сиёсатидаги хатолар билан боғлиқ бўлади. Молиявий, инновацион, ижтимоий ва бошқа риск турлари. Мисол. Қуйидаги жадвалда кўрсатилганидек, « Star » компьютер клубининг фаолияти билан боғлиқ риск ҳолатларини кўриб чиқамиз. Турли хил рискларнинг вужудга келиш эҳтимолини қуйидаги шкала бўйича баҳолаймиз: 0 - риск худди йўқдай қабул қилинади; 25- риск амалга ошмаслигининг эҳтимоли юқори;

50- ҳолатнинг рўй бериши ҳақида бирон нарса дейиш қийин; 75- риск юзага келиш эҳтимоли юқори; 100- рискнинг амалга ошиши деярли аниқ бўлади. Жадвал Лойиҳани амалга ошириш билан боғлиқ бўлган риск турлари Рисклар Салбий оқибатлар Баҳо, % 1. Молиявий Янги рақобатчилар пайдо бўлиши билан талабнинг барқарор эмаслиги Сотув хажмининг камайиши 60 Рақобатчиларнинг нархни пасайтириши Нархларнинг пасайиши 5 Солиқларнинг ўсиши Фойданинг камайиши 20 Истеъмолчиларнинг тўлов лаёқатининг пасайиши Сотув хажмининг пасайиши ва фойданинг камайиши 30 Энергия ресурслари нархининг ўсиши Фойданинг камайиши 50 Айланма воситаларнинг етишмаслиги Қарзга олинган маблағларнинг ўсиши 2 Жами молиявий рсиклар бўйича 167 Ўртача риск %и 27,8 2. Ижтимоий Маҳаллий ҳокимият идоралари муносабати Уларнинг талабларини бажариш учун қўшимча харажатлар 5 Кадрлар малкаси Хизмат сифатининг пастлиги, бузилишнинг кўплиги 10 Жами ижтимоий рисклар бўйича 15 Ўртача риск %и 7,5 3. Техник

Ишлаб чиқариш воситаларининг эскириши Ишлаб чиқариш ва фойда хажмининг пасайиши 0 Асбоб-ускуналарнинг унчалик ишончли эмаслиги Аварияларнинг кўпайиши, хизматлар сифатининг пасайиши 7 Заҳираларнинг йўқлиги Талабнинг энг юқори ҳолларини қондира олмаслик 2 Жами техник рисклар бўйича 9 Ўртача риск %и 3,0 Жами 191 Ўртача риск %и 17,4 Лойиҳа бўйича асосий риск омиллари: янги рақобатчиларнинг пайдо бўлиши; энергия ресурслари нархининг ўсиши; истеъмолчиларнинг тўлов лаёқати пасайиши. Мазкур омиллар юзага келганда уларнинг таъсирини камайтиришнинг асосий йўллари ишлаб чиқариш харажатларини пасайтириш, кўрсатилаётган хизматлар ассортиментини кўпайтириш ва луарнинг сифатини яхшилаш хисобланади. Умуман олганда эса лойиҳа риски унчалик сезиларли деб баҳоланмайди. Қисқача хулосалар Бизнес-режа – корхонанинг мухим хужжати бўлиб, уни тайёрлаш кўп вақт ва ходимларнинг иштирокини талаб қилади. Шу сабабли бизнес-редани ишлаб чиқиш жараёни корхона раҳбарияти томонидан маълум маънода бошқарилишни талаб қилади. Бизнес-режани ишлаб чиқаришга раҳбарлик қилиш мос равишда

жавобгарлик ва масъулиятни ҳам англатади. Бажарилган хисоб-китоблар, кўрсаткичлар ва бизнес-режа таркибининг ишончлилиги учун асосан корхона раҳбари жавобгар хисобланади. Бизнес-режани тайёрлашни самарали бошқаришдан уни тайёрлаш учун энг кам вақт сарфланиши далолат беради. Энг оптимал вариант – режадаги янги йил бошига бизнес-режанинг тайёр бўлишидир. Бизнес-режанинг ресурслар билан таъминланганлиги ушбу хужжатнинг мухим бир талаби ва шу билан бир пайтда унинг ҳаётийлигини акс эттирувчи кўрсаткич ҳамдир. Бу ерда режадаги давр учун маҳсулот ишлаб чиқаришда қачон, қанча ва қандай ресурслар талаб қилиниши ва уларни қоплаш манбаларини аниқлаш каби масалалар ҳал этилиши лозим. Корхона бозор субъекти сифатида ҳозирги шароитларда истаса-истамаса бизнес ва тадбиркорлик билан боғлиқ бўлади. Бозор талаби корхона фаолиятини ўлчаб турувчи ўзига хос «барометр» вазифасини бажаради. Бу эса корхонани ўз бизнесини суғурталаш, айниқса, тижорат, молиявий ва бошқа бир қатор рискларнинг олдини олишни талаб қилади. Мавзу бўйича таянч иборалар Бизнес-режани ишлаб чиқишни бошқариш. Бизнес-режани тайёрлашда раҳбарнинг шахсан иштирок этиши. Бизнес-режанинг асосланганлиги ва ишончлилиги. Бизнес-режани ўз вақтида ишлаб чиқиш. Муваффақиятга эришишнинг учта асосий омили. Ресурслар билан таъминланганлик. Моддий ресурсларни тежашнинг асосий йўналишлари. Бизнесни суғурталаш. Рисклар, уларни баҳолаш ва башорат қилиш. Суғурталанувчи рисклар (risk insurable). Ҳуқуқий рисклар. Ишлаб чиқариш рисклари. Маркетинг рисклари. Молиявий, инновацион, ижтимоий рисклар. Лойиҳани амалга ошириш билан боғлиқ бўлган рисклар. Лойиҳа бўйича асосий риск омиллари.

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ «Микрофирмалар ва кичик корхоналарни ривожлантиришни рағбатлантиришдаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 20 июндаги ПФ-620-сонли Фармони // Халқ сўзи, 21 июнь, №118. «Бозор ислоҳотларини чуқурлаштириш ва иқтисодиётни янада эркинлаштириш соҳасидаги устувор йўналишлар амалга оширилишини жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 14 июндаги Фармони // Халқ сўзи, 15 июнь. И.А.Каримов Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида Тошкент, 1995 й. «Ўзбекситон Республикаси ижтимоий-иқтисодий ривожланиши 2005 йил 1- чорак асосий якунлари тўғрисида» // Халқ сўзи, 6 май, №87. Ўзбекистон иқтисодиёти. Таҳлилий шарҳ/ №8, Самамарали иқтисодий сиёсат маркази, Иқтисодий ислоҳотлар Лойиҳаси USAID , Т.: март 2005. Абдуллаев А., Айбешев Х. Бизнес режа. Ўқув қўлланма. Т.: «Молия», 2002. - 72 бет. Бринк И.Ю., Савельево Н.А. Бизнес-план предприятия. теория и практика. - Ростов н/д. «Финикс», 2003. 384 с. Конкурентнўе стратегии транснациональнўх компаний в 90-е гг. XX начала XXI в. Лучко Ш.Л.- М.: Эконом. Факульт., 2004.- 256 с. Регион на перекрестке Востока и Запада: глобализация и конкурентоспособность. Под. Науч. Ред. Н.Я. Калюжновой, К.Л. Лидина, Н.Я. Якобсона.- М.: ТЕИС, 2003.- 359с. Ценў и ценообразование. И.К. Салимжанов, О.В. Португалова, В.Е.Новиков и др.- М.: ТК Велби, Изд. Проспект, 2004.- 360с. www.ziyonet.uz www.nur.uz

O'xshashlar

Бизнес-режанинг самарадорлигини баҳолаш

Кичик бизнес ва тадбиркорлик

Бизнес этикаси ва менежмент

Бизнес сухбатлари ва музокаралар

Бозор, иқтисодиёт ва бизнес