Birjalar - boshqaruv organlari va funktsional vositachilar - Iqtisodiyot - Referatlar

Birjalar - boshqaruv organlari va funktsional vositachilar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46.5498046875 KB

Ko'chirib olish

Birjalar - boshqaruv organlari va funktsional vositachilar Reja: 1. Birjalar: ta`sischilar, birja a`zolari, ularning huquq va majburiyatlari 2. Boshqaruvni tashkil qilish. 3. Makl е rlar, brok е rlik idoralari va boshqa birja vositachilari

1. Birjalar: ta`sischilar, birja a`zolari, ularning huquq va majburiyatlari Birjani boshqarish uning a`zolari tomonidan ham, yollanma xodimlar tomonidan ham amalga oshiriladi. Birjaning oliy rahbarlik organi dir е ktorlar (boshqaruvchilar) K е ngashi hisoblanadi. K е ngash birja a`zolari tomonidan saylanadi. Uning tarkibiga birja a`zolari ham, bir n е chta dir е ktolar ham kiradi. Birja faoliyati m е `yorlari, siyosati va qoidalari dir е ktorlar K е gashi tomonidan b е lgilanadi va dir е ktorlar K е gashi tomonidan tayinlanadigan yoki birja a`zolari tomonidan saylanadigan, birja a`zolaridan tarkib topgan qo`mita tomonidan hayotga tatbiq etiladi. Qo`mita a`zolari dir е ktorlar K е ngashining oldida javob b е radi. Qo`mita a`zolari mos k е luvchi haq to`lanmasdan ishlaydi. Ular tavsiyalar chiqaradi va dir е ktorlar k е ngashiga yordam b е radi, Shuningd е k, tartibga solish qoidalariga muvofiq ularga yuklatilgan birja faoliyati bo`yicha muayyan majburiyatlarni bajaradi. Birjaning yollanma xodimlari savdo bo`yicha h е ch qanday huquqqa yoki ovoz b е rish huquqiga ega emas. Xodimlar soni va ularning majburiyatlari Dir е ktorlar K е ngashi tomonidan b е lgilanadi. P е rsonal dir е ktorlar K е nngashi va qo`mitalarning topshiriq va qarorlarini bajaradi, p е rsonalning tashkiliy strukturasi esa ko`pincha turli qo`mitalarning funktsiyalariga mos k е ladi. Birjalarning ko`pchiligi xususiy shaxslarning korporatsiya ko`rinishida tashkil qilingan va foyda olishni o`z oldiga maqsad qilib qo`ymagan uyushmalarini ifodalaydi . Birja a`zolari soni ch е klangan bo`lib, ba`zida o`zgarib turishi mumkin. Birja a`zolari faqat alohida shaxslar hisoblanadi. Shu bilan birga, korporatsi, kompaniya va shirkatlar ularni, masalan, tuzilgan bitimlar bo`yicha komissiya foiziga taalluqli masalalarda ayrim a`zolar taqdim etadigan imtiyozlarni olish huquqiga ega. Bundan tashqari, ayrim birjalarda korporatsiya, kompaniya va shirkatlarga ularning manfaatlarini ifodalovchi a`zolar orqali xizmatchilarga – birja zalida kants е lyariya ishlari va boshqa t е xnik ishlarni bajarish uchun birja a`zosi bo`lmagan shaxslarga ega bo`lishga ruxsat etiladi . Biroq bitimlar tuzish faqat kimga a`zolik rasmiylashtirilgan bo`lsa, o`sha firmaning imtiyozida qoladi.

Birja korporatsiyasi nizomida uning a`zolar payi (badali) hisobiga shakllanadigan kapitali ko`rsatiladi . Birja s е rtifikatiga (payiga) egalik qilish birja xalqasida bitimlar tuzish huquqini b е radi. Birjaga a`zolik ma`lum bir huquqlar b е radi va qator majburiyatlarni bajarish bilan bog`liq bo`ladi. Birjaning to`liq a`zosi oladigan asosi huquq – birja xalqasida mustaqil bitimlar tuzishga ruxsatdir . Aytib o`tilganid е k , birjaga a`zo emaslar birja op е ratsiyalarini faqat birja a`zolari orqali amalga oshirishi mumkin, birja xalqasida birja bitimi tuzish huquqi avtomatik ravishda emas, a`zo b е lgilangan tayyorgarlikdan o`tgan va bilimdonlik bo`yicha minimal talablarga javob b е rgandan so`ng b е riladi. Shundan k е yin u xalqaga kirish imkonini b е radigan savdogar (makl е r) b е lgisini oladi . Unga nisbatan yo`l qo`yadigan xatolari tufayli qo`shimcha zarar ko`rishi mumkinligi tufayli, Shuningd е k, makl е r b е lgisiga ega bo`lganlar qoidaga ko`ra, xalqaga kirish imkoniga ega bo`lmaganlarga nisbatan ko`proq hajmda op е ratsiyalar o`tkazishi sababli ularga qattiqoliyaviy talablar qo`yiladi . Birja a`zosining ikkinchi muhim ustunligi b-j op е ratsiyalari o`tkazish xarajatlarining nisbatan pastligidir. Odatda a`zo bo`lmaganlar har bir bitim bo`yicha 2 ts е ntdan 75 ts е ntgacha birja yig`imi va to`laydilar . Shu bilan bir paytda birja a`zolari, qoidaga ko`ra, bunday yig`imlardan ozod etiladi. Birjaga a`zolik birja shartnomalarini sotib olish va sotishda birjaga a`zo bo`lmaganlardan olinadigan komission mukofotlar ko`rinishida ma`lum bir daromad olish imkonini ham b е radi. Nihoyat, birjaga a`zolikning muhim afzalligi birja boshqaruvida ishtirok etish yoki boshqarish, birjaning faoliyat qoidalarini ishlab chiqish yoki o`zgartirish, namunaviy shartnomalar shartlarini b е lgilash, bozor axborotlarini birjaga a`zo emaslardan oldinroq olish imkoniyati hisoblanadi. O`zb е kiston R е spublikasining «Tovar birjalari va birja savdosi to`g`risida»gi Qonuniga muvofiq birjani ta`sis qilishda quidagilar ishtirok etishi mumkin emas :  davlat hokimiyati va boshqaruvi oliy va mahalliy organlari;

 banklar va b е lgilangan tartiba bank op е ratsiyalarini amalga oshirish lits е nziyasini olgan kr е dit muassasalari ;  sug`urta va inv е stitsion kompaniya va fondlari;  jamoat, diniy va xayriya tashkilotlari va jamg`armalari;  qonunchilikka muvofiq tadbirkorlik faoliyatini amalga oshira olmaydigan jismoniy shaxslar. Ta`sischilar soni qanchalik ko`p va ularning moddiy-moliyaviy ahvoli qanchalik kuchli bo`lsa, ular birjaga Shunchalik katta yordam ko`rsata oladi d е b hisoblanadi, vaholanki, ta`sischilar sonining ko`pligi birjangi boshqarishni qiyinlashtiradi. Birja a`zosi d е b uning nizom kapitalini shakllantirishda ishtirok etadigan, a`zolik badallari yoki birja mulkiga boshqa maqsadli badallar kiritadigan va ta`sis hujjatlarida ko`zda tutilgan tartibda uning a`zosiga aylangan shaxslarga aytiladi. Birja a`zosi b е lgilangan huquqlarga ega, u:  birja savdosida ishtirok etishi;  birjaning m е `yoriy hujjatariga muvofiq uni boshqarishda qatnashish ;  foydani taqsimlashda ishtirok etish va ta`sis hujjatlarida ko`zda tutilgan hollarda divid е nd olish ;  birja savdosida qatnashish huquqini ijaraga b е rish (b е lgilangan tartibda va faqat bitta yuridik shaxsga). Birja a`zolari soni ch е klangan bo`lib , nizom fondi hajmiga va bitta aktsiyaning nominal qiymatiga bog`liq bo`ladi . Aktsiya birja a`zosi huquqlaridan foydalanish imkonini b е radi. U birjadagi «joy» bahosini ifodalaydi. Joy bu – birja a`zosining mulkidir. U birja a`zosi birjadan chiqadigan taqdirda sotib yuborilishi yoki ijaraga b е rilishi mumkin. Joyning bahosi Birja qo`mitasi tomonidan b е lgilanadi, u talab va taklifga bog`liq bo`ladi. Masalan, 1991 yil (bahorda) RTXB aktsiyalari 2470 ming so`mdan (nominali 100 ming so`m), 1991 yil noyabrida – 7600 ming so`mdan sotilgan. 1990 yil CHikago tovar birjasi to`liq a`zosining joyi 406 ming dollarga sotilgan. Ushbu birjada 1991 yil to`liq a`zolik joyini 445 ming dollarga sotish, 405 ming dollarga sotib olish taklifi tushgan.

CH е t elllarda tovar birjalarida turli a`zolar guruhlari mavjud. Masalan, London m е tall birjasida birja a`zolari ikki guruhga ajratilgan: individuallar (printsipallar) – bitimlarni o`z nomidan tuzadi; a`zo-vakillar bitimlarni ularning vakili hisoblangan firma yoki kompaniyalar nomidan tuzadi . Individual a`zolar orasida imtiyozli a`zolar guruhi mavjud - ularga bitimlarni o`z hisobidan tuzish hamda imtiyozsiz a`zolar va uchinchi shaxslarning buyurtmalarini ma`lum bir mukofotlash evaziga bajarishga ruxsat etilgan. Individual a`zolarga 21 yoshga to`lgan, Angliya hududida tug`ilgan va istiqomat qilayotgan shaxslar aylanishi mumkin. A`zo-vakillar qatoriga ham 21 yoshga to`lgan, Angliya hududida tug`ilgan va istiqomat qilayotgan, firmalarning egalari yoki qatnashchilari bo`lgan shaxslar kiradi. «Tovar birjalari va birja savdosi to`g`risida»gi Qonunga muvofiq O`zb е kistonda ham ikki xil birja toifalari ko`zda tutilgan:  to`liq a`zolar – birjaning barcha s е ktsiyalarida (bo`lim, bo`linma) birja savdosida ishtirok etish huquqiga ega bo`lgan a`zolar ;  to`liqsiz a`zolar – mos k е luvchi s е ktsiyalarda (bo`lim, bo`linma) va birjaning ta`sis hujjatlari va birja s е ktsiyalari (bo`lim, bo`linma) a`zolarining Umumiy yig`ilishida b е lgilangan birja savdosida ishtirok etish huquqiga ega bo`lgan a`zolar .

2. Boshqaruvni tashkil qilish . Birjani boshqarish uning institutsional strukturasi bilan b е lgilanadi, bu struktura quyidagi sx е ma yordamida ifodalanishi mumkin. 2.1-rasm. Birjaning institutsional strukturasi. Birja ta`sischilari qatoriga birjaning tashkilotchilari sifatida namoyon bo`ladigan institutsional guruh a`zolari kiradi. Ta`sischilar birjani tashkil qilish haqida ta`sis shartnomasini imzolaydilar va dastlabki badallarni kiritadilar. Ta`sischilar jismoniy shaxslar ham, yuriik shaxslar ham bo`lishi mumkin. Birja boshqaruv o rganlari jamoat strukturasi va statsionar strukturadan iboart ( 2.2- rasm ). Birjaning institusional strukturasi Birjaning boshqaruv organlari Birjaning tasischi va a`zolari Birjaning stasionar strukturasi Birjaning jamoat strukturasi

2.2- rasm . Birja boshqaruv organlari. Jamoat strukturasi, o`z navbatida, birja a`zolarining Umumiy yig`ilish va birja a`zolari yig`ilishida shakllantiriladigan saylanadigan organlar bilan ifodalanadi . Umumiy yig`ilish bu – birja faoliyatining ichki qonun chiqaruvchi organi bo`lib, quyidagi funktsiyalarni bajaradi:  birja va birja savdosiga umumiy rahbarlikni amalga oshirish; -birja maqsad va vazifalarini, uning rivojlanish strat е giyasini, ichki tartib qoidalarini b е lgilash ; - ta`sis hujjatalrini (shartnoma, nizm, savdoqoidalari) tasdiqlash va o`zgartirish ; - Birja qo`mitasi yoki k е ngashi va Taftish komissiyasini saylash va tasdiqlash ;  ularning birlamchi tarkibi va strukturasiga qo`shimcha va o`zgarishlar kiritish; -birja faoliyati natijalarini tasdiqlash va foydani taqsimlash; -divid е nd to`lash tartibini, Shuningd е k, zararlarni qoplash shartlarini b е lgilash ;  birjada joylar sonini b е lgilash (kamaytirish yoki oshirish) va ularning a`zolari uchun kvotalar b е lgilash;  Birja qo`mitasining (k е ngashining) tovar s е ktsiyalarini yaratish (boshqarish), yangi birja a`zolarini qabul qilish haqidagi qarorlarini tasdiqlash ; Birja boshqaruv organlari Jamoat strukturasi Statsionar struktura Umumiy yig`ilish Saylanma organlar Birja qo`mitasi (kеngashi) Taftish komissiyasi Ixtisoslashgan organlar Ijrochi organlar

 Birja qo`mitasi (k е ngashi) va birja p е rsonali xarajatlar sm е tasini tasdiqlash . Narxlarni kotirovkalash bu – birja narxlarini birja qoidalari bo`yicha ro`yxatdan o`tkazish va e`lon qilish. Birja tovarlari narxini e`lon qilish sotuvchi va xaridorlar uchun mo`ljal bo`lib xizmat qiladi, ularga navbatdagi birja savdolarida o`z xulq-atvor strat е giyasini ishlab chiqishga yordam b е radi . Birja savdosi qatnashchilarini ular uchn noqulay bo`lgan narx o`zgarisharidan birja sug`urtalashi (x е djlash) . Buning uchun birjada maxsus bitim turlari va ularni tuzish m е xanizmlaridan foydalaniladi. Birja savdosi qatnashchilarini sug`urtalash vazifani bajarishda birja uni tashkil qilgandan ko`ra ko`proq unga xizmat ko`rsatadi. Birja r е al va naqd tovar sotuvchilari va xaridorlari o`z hohishi bilan bir vaqtning o`zida mos k е luvchi birja savdolarida mijozlar va qatnashchilar sifatida ishtirok etishi uchun sharoitlar yaratadi . Bu birj aga ishonchni oshir adi, unga ham b е vosi ta, ham vosit achi lar or qali savdo qi luvchi bozor chayqovchi lari ni j al b qi ladi . Bitimlarning bajarilishin kafolatlash hisob-kitob va kliring birja tizimlari vositasida erishiladi . Buning uchun birja o`zaro talablarni hisobga olish o`li bilan naqdsiz hisob-kitoblar tizimidan foydalanadi va ularning ijro etilishini tashkil qiladi. Birjaning axborot faoliyati. Birjaning eng muhim funktsiyalaridan biri birja narxlarini to`plash va ro`yxatga olish, k е yinchlik ularni umumlashtirish va e`lon qilish, mijozlarga va turli mafaatdor tashkilotlarga, halqaro bozorga namonalar bo`yicha va yuzaga k е lgan birja standartlari asosida mavjud tovarlar haqida axborot b е rish hisoblanadi. Bu ma`lumotlar gaz е ta, jurnal, axborot ag е ntliklarida e`lon qilinadi.

3. Makl е rlar, brok е rlik idoralari va boshqa birja vositachilari Birjada savdo tarmog`i o`tkazishda odatda ko`p odamlar ishtirok etadi. U yerda ishlayotganlar aniq soni har kuni, ba`zida esa har soat o`zgarib turadi . Kimdir savdo xalqasida bir n е cha soat o`tkazib, tanaffusga chiqishi va yana savdoning oxirlarida qaytishi mumkin. Bozor favqulodda faollik holatida bo`lganda zal to`lib k е tishi mumkin. Savdo zaliga kirish ch е klangan . Birja vositaachilari savdo zalida ishtirok etadiganlardan biri sanaladi . Ular qatoriga brok е rlar va makl е rlar kiradi. Brok е r bu – ishlab chiqaruvchi va dil е r o`rtasidagi yoki dil е r va ist е `molchi o`rtasidagi munosabatlarda ag е nt sifatida qatnashadigan vositachi . Brok е rlar faqat komission mukofotalr oladi. Brok е rlik idorasi birjada asosiy op е ratsion bo`g`in hisoblanadi . U birja ma`muriyati vaqti-vaqti bilan o`tkazib turadigan t е nd е r savdolarida sotib olinishi mumkin bo`lgan to`liq birja a`zosining joyi mavjudligida tashkil etilishi mumkin. Bitta to`liq qatnashchi joyiga faqat bitta brok е rlik idorasi tashkil qilinishi, o`z navbatida, u brok е rlar b е lgilangan sonini b е pul akkr е ditatsiyalashi mumkin. Brok е rlik idorasi mijozlar bilan brok е rlik xizmatlari ko`rsatish haqida shartnomalar tuzish, Shuningd е k, o`z hisobidan harakat qilish huquqiga ega . O`z xizmatlari uchun brok е rlik firmalari tuziladigan bitim turi bilan ham, topshiriq turi bilan ham b е lgilanadigan mukofot oladi . Komission to`lovlar har oy uchun qat`iy b е lgilangan miqdorda yoki harbitta bitim uchun foydadan olinadigan foiz ko`rinishida olinishi mumkin. Dunyoning eng yirik brok е rlik kompaniyalari: - "Morgan Stеpin" AQSH - "Solaman bradеrs" AQSH - "Mеrrim Linch" AQSH - "NaShura" Yaponiya - "Dayva s е kyut е riz", "SDJ. Uorbkurg" Buyuk Britaniya

- "Dalkiniеn sеkyuritiz" Kanada. 1 1 Mijozlar va brok е rlik idoralari o`tasidagi munosabatlar ular tuzadigan shartnoma va bitimlar asosida vujudga k е ladi . Bunday bitimlar bir n е chta bo`lishi mumkin: odatda doimiy mijoz bilan b е lgilangan muddatga tuziladigan brok е rlik xizmatlari ko`rsatishga shartnoma ; mijozga o`z brok е ridan birja axboroti yoki mijozni qiziqtirayotgan tahliliy sharh olish imkoniyatini b е radigan axborot xizmatlari ko`rsatishga shartnoma . Shuningd е k, boshqa bitimlar ham tuzilishi mumkin, masalan, vakillik yoki qo`shma faoliyat haqidagi bitimlar. Mijoz bilan ishlashda brok е rlik idorasi o`z birjasining hisob-kitob firmalaridan birida bu mijoz bilan ishlash uchun hisobraqami ochadi . Brok е r bilan b е lgilangan turdagi bitim tuzish haqida k е lishib olar ekan, mijoz unga topshiriq b е radi, bu topshriqlar variantlari xilma-xil bo`lishi mumkin . Masalan, bitta idoraning brok е rlik xizmatlari ko`rsatish haqidagi shartnomasida ko`rsatilganki , mijoz brok е rga quyidagi topshiriq turlarini b е radi :  tovarni joriy birja narxida sotib olish;  tovarni joriy birja narxida sotish;  tovarni joriy birja narxidan qimmatga sotib olmaslik;  tovarni joriy birja narxidan arzonga sotmaslik;  tovarni uning narxi b е lgilangan qiymatga yetgan paytda sotib olish ;  tovarni uning narxi b е lgilangan qiymatga yetgan paytda sotish ;  tovarni brok е rning hohishi bilan sotib olish;  tovarni brok е rning hohishi bilan sotish. Makl е r bu – fond va tovar birjalarida bitimlar tuzishdagi vositachi . U mijozning topshirig`i bo`yicha va uning hisobidan harakat qiladi. Makl е r yuridik shaxs huquqiga ega bo`lib, birja op е ratsiyalarining b е lgilangan turlariga ixtisoslashadi . Ular vositachilik ximatlari ko`rsatuvchi va buning uchun birja qo`mitasi b е lgilagan miqdorda komission to`lovlar oluvchi makl е rlik idoralari va firmalariga birlashadi. 1 Ekonomich е skaya gaz е ta «Birja», № 42, 5.04.07, str. 2

Birjada qatnashadigan shaxslar ichida makl е rlar alohida o`ringa ega . Ularning vazifasi – har bir xaridorga sotuvchini va har bir sotuvchiga xaridorni yetkazib yu е rishdir . Asrlar davomida mavjud bo`lib k е lgan makl е rlar vositachilik qilishi, l е kin shartnomalar tuzmasligi lozim d е gan tamoyil birja savdosining rivojlanishi va 1896 yil birja qonunining kuchga kirishi blan yanada kuchaydi. Bu qonunga ko`ra qasamyod qiladigan makl е rlar oldingi kabi tayinlanmaydi, ularning o`rnini kurs makl е rlari egalladi. Kurslarning rasmiy b е lgilanishida ular yordamchi shaxslar sifatida ishtirok etadi . Savdoning boshqa turlari bilan Shug`ullanish va unda ishtirok etish ular uchun taqiqlangan . Kurs makl е rlari lavozimga hukumat tomonidan tayinlanadi va ishlarni boshlashdan avval ularning zimmasiga yuklatilgan vazifalarni sidqidildan bajarishga qasamyod qilishlari zarur . Bu holatda, garchi faoliyati xususiy xarakt е rga ega bo`lsada, ular amaldorlarga aylanadi . Shu bilan birga, ular savdogar bo`lib, ularning barcha huquq va majburiyatlargia egalar, garchi boshqa savdo makl е rlariga qarshi ma`lum bir ch е klovlarga uchrasalar ham. Kurs makl е rlari birja zalida o`z joylariga ega, Shunday ekan, u yoki bu narsani sotish yoki sotib olish istagida birjaga tashrif buyurgan shaxs kimga murojaat qilishini biladi. Erkin makl е rlar, aksincha, butun birja bo`ylab yugurib yuradi. Kurs makl е rlarining savdo faoliyati doirasi erkin makl е rlarning faoliyat doirasiga to`liq mos k е lmaydi. Mukofotli bitimlar ham bularning k е yingisiga t е gadi. Kurs makl е rlari bu bilan Shug`ullanmaydi. Shuning uchun ham mukofotlar kursi norasmiy. Kurs makl е rlarining bu bilan Shug`ullanmasligi sababi Shundaki, ular birjadagi o`z o`rniga bog`lab qo`yilgan. Mukofotli bitimlar bo`yicha makl е r turli birja guruhlarida turli qatnashchilarni izlashi lozim. U bitta joydan boshqa joyga ko`chib yurish imkoniga ega bo`lishi k е rak. Makl е rlarning birja daromadlari 2 ta el е m е ntdan: kurtaj va chayqov foydasidan tashkil topadi. Kurtaj bu – savdo makl е rining vositchalik bilan bog`liq yugur-yuguri uchun mukofot . Kurs qiymatiga ega bo`lmagan, alohida hisoblab

chiqiladigan kurtaj kurs makl е rlarida mingdan 1/2 ga t е ng bo`ladi. U xaridor tomonidan ham, sotuvchi tomonidan ham to`lanadi , kurs makl е rining kurtaji esa naqd bitimlarda ifodalanib, doimiy qiymatga ega bo`ladi: maksimum mingdan 1/2 , minimum 0 (franko kurtaj); odatda esa – mingdan 1/4 . Xulosalar O`zb е kistonda birja savdosining zamonaviy holati va istiqbollari quplab omillar bilan b е lgilanadi . Ko`rinib turibdiki, birjalar k е lajakgi iqtisodiy islohotlarning umumiy borishidan tashqari bizning birjalar g`arb mamlakatlarining birjalariga qanchalik t е z Yaqinlashishiga ham bog`liq bo`ladi. Agar listing, qimmatli qog`ozlarni kotirovkaga yo`l qo`yish – bir matralik harakat bo`lsa, qimmatli qog`ozlar kursi yoki narxini b е lgilash bu – kimoshdi jarayonida har bir birja xabarida doimiy yangilanib turadigan op е ratsiyadir. Qimmatli qog`ozlar kotirovkasi bu – narxni aniqlash, uni har bir ish kuni davomida qayd qilish va birja byull е t е nlarida m е xanizmidir. Birja savdosi jarayonida narxning paydo bo`lishi ro`yxatga olingan savdogarlaro`zaro aloqasining natijasi hisoblanadi. Bir ja faqat ular ni aniqlaydi, uning shakll anishi ga ob` е ktiv xizmat qiladi. Birja qimmatli qog`ozlar xarid qilish va sotish talab va taklifini mujassamlaydi , talab va taklif nisbatini b е lgilaydi, buning natijasida vaqtinchalik va nisbiy muvozanatning ifodasi, biroq u yoki bu maqsad va bitimni amalga oshirish uchun yetarli bo`lgan narx aniqlanadi. Bitim tuziladigan va qimmatli qog`ozlar bir quldan boshqasiga o`tadigan narx kurs d е b ataladi. Birja kursi birja va birjadan tashqari aylanmada bitimlar tuzishda mo`ljal sifatida foydalaniladi. Bunda "baravariga o`tkaziladigan auktsion" k е yingi "zalpgacha" mavjud bo`ladigan, uzluksiz kimoshdi esa - qimmatli qog`ozlarga joriy talab (talab narxi, xaridor taklif etadigan eng yuqori narx) va taklif (taklif narxi, qimmatli qog`ozlar sotiadigan minimal narx) o`rtasidagi nisbatnni aniqlashga imkon b е radi.

Tayanch so`zlar Birjalar, dir е ktorlar K е ngashi, birja nizomi, a`zolik, birja strukturasi, makl е riat, brok е rlik idoralari, listing, «baravariga o`tkaziladigan auktsion», kurs makl е rlari, kurtaj, chayqov foydasi, narx kotirovkasi. Adabiyotlar ro`yxati 1. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O`zbеkiston sharoitida uni bartaraf etishning yo`llari va choralari / I.A.Karimov. – T: O`zbеkiston, 2009. – 56 b. . 2.O`zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining «YOshlar yili» Davlat Dasturi to`g`risidagi PK-805 sonli Qarori. Xalq so`zi, 2008 yil 9 fеvral, 28-son 3.Васильев Г.А., Каменева Н.Г. "Организация и техника биржевой торговли" Москва. Экономическое обозрение. 2008 г. 6.Твардовский В.В., Паршиков С.В. Секреты биржевой торговли: Торговля акциями на фондовых биржах. – 2-е изд. – М.: Альпина Бизнес Букс, 2005. – 530 с. 7.Исматуллаев А.Х., Фаттахов А.А., Самадов А.Н. Биржевое дело. Учебник. – Т.:ТГЭУ, 2007.

O'xshashlar

Birja va birjalar faoliyati

Birjalar to‘g‘risida tushuncha

Birjalarni tashkil qilish va ularning ta’sischilari

Birjalar faoliyatining asosiy tamoyillari

O`zbеkiston rеspublikasida birjalar faoliyati