«Банк фаолиятлари даромадларининг таҳлили» - Iqtisodiyot - Referatlar

«Банк фаолиятлари даромадларининг таҳлили»

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

133.5 KB

Ko'chirib olish

«Банк фаолиятлари даромадларининг та ҳ лили» Режа: 1. Тижорат банклари даромадларининг турлари. 2. Тижорат банклари фоиз даромадлари та ҳ лили. 3. Тижорат банклари фоизсиз даромадлари та ҳлили .

1. Тижорат банклари даромадларининг турлари Бозор муносабатлари шароитида тижорат банклари ҳам бошқа хўжалик юритувчи субъектлар каби фаолиятидан даромад оладилар. Тижорат банкларининг даромадлари мижозларга қисқа, ўрта ва узоқ муддатларга берилган ссудалар бўйича олинадиган фоизлар, ссудаларнинг ўз муддатида қайтарилмагани учун мижозлардан шартномада кўрсатилгани бўйича олинадиган юқори ставкадаги фоизлардир. Банкларнинг бу даромадлари ссуда тадбиркорлиги даромадлари деб юритилади, ҳамда даромадларнинг асосий қисмини ташкил этади. Тижорат банклари ўз мижозларига ҳисоб-китоб, жорий, валюта ва бошқа ҳисобварақлар очади ва юритадилар. Бу ҳисобварақларда операцияларни амалга оширишда хизмат кўрсатиб тегишли равишда ҳақ оладилар. Бу хизматлари учун оладиган даромадлари кўпинча тижорат банки ва мижоз ўртасида ҳисоб- китоб ёки бошқа ҳисобварақларга хизмат кўрсатиш тўғрисидаги ўзаро тузилган шартномада белгиланади. Тижорат банклари даромадлари турлари кўп бўлиб, уларни кўпинча: - операцияларга оид даромадлар; - ноасосий фаолиятдан олинадиган даромадлар; - кутилмаган даромадларга гуруҳланади. Операцияларга оид даромадларига юқоридаги даромад турларидан ташқари аккредитив, факторинг (қарзларни ўндириш, товар ва хизматларни қайта сотиб, кейин улар учун тўловларни ўндиришга доир ҳуқуқларни қабул қилиш), траст (ишончга асосланган) опреацияларни амалга оширганлиги учун оладиган даромадлар; аҳолига кўрсатиладиган турли ҳил хизматлар учун оладиган хизмат ҳақи; давлат қимматли қоғозларини жойлаштириш ишларини бажарганлиги учун оладиган даромадлари; фонд бозорида қимматли қоғозлар олди-сотди операцияларидан оладиган даромадлари; банкга тегишли қимматли қоғозлар бўйича оладиган дивидендлар; чет эл вамотасидаги банк опреациялари бўйича мусбат курс тафовутлари ва шу кабилар киради. ТИЖОРАТ БАНК ДАРОМАДЛАРИНИНГ

ТУРЛАРИ Операцияларга оид (фоизли) даромадлар Фоизсиз даромадлар қисқа муддатли мулкни ижарага бериш кредитдан фоизлар; ва лизингдан узоқ муддатли инкассация кредитдан фоизлар; хизматларидан; муддати ўтган кредитлардан чет эл валютасини юқори ставкали фоизлар; олди-сотдисидан; мижозларга ҳисобварақлар мулкларни сотишдан очиш ва юритиш операциялар; даромадлар; қимматли қоғозлар операциялар кафолатлар бўйича бўйича даромадлар; даромадлар; факторинг ва траст зарарларни қоплаш операциялари даромадлар; бўйича даромадлар; ва шу каби даромадлар. ортиқча чиққан мулк ва пуллар; жарима ва пенялар; ва шу кабилар. Тижорат банклари ноасосий фаолиятидан олинадиган даромадларга: мулкларни ижарага беришдан, лизинг операцияларини амалга оширишдан, пул маблағлари ва бошқа бойликларни инкассация қилинган учун олинадиган даромадлар киради. Тижорат банклари кутилмаган даромадларига банк кассаларидаги пул маблағларни ва бошқа бойликларининг

қолдиғини аниқлаш учун ўтказилган рўйхатдан ўтказишда (инвентаризацияда) ҳисобдагидан ортиқча чиққан қисми; қарздорлардан ўндирилган турли жарима ва пенялар; мижозларнинг аввалги йиллардаги банк кечиб юборган қарзларнинг қайтарилиши, банкларнинг асосий воситаларни тугатиш ёки сотишдан олган даромадлари ва шу кабилар киради. Тижорат банклари даромадларини таҳлил қилишда уларнинг даромадлари икки гуруҳга: фоиз даромадлари ва фоизсиз даромадлар яъни турли хил хизматлар ва тижорат фаолиятидан олинган даромадларга бўлинади. 7.2 . Тижорат банклари фоиз даромадлари таҳлили Юқорида ёзилганидек тижорат банклари даромадларининг асосий қисмини фоиз даромадлари ташкил этади. Тижорат банклари фаолиятларининг асосий мақсади мижозларга кредит беришдир. Тижорат банклари мижозларга маълум муддатга қатъий белгиланган фоизлар билан қайтариб бериш шарти билан кредитлар беради. Тижорат банкларининг кўплари тармоқлар бўйича ихтисослашган бўлишига қарамасдан, асосан қисқа муддатли кредитлар беришга ҳаракат қилади. Қисқа муддатли кредитлар шартномага асосан жуда тез фурсатда банкга қайтиб, қўшимча шартномада келишган фоизлардаги даромад қўшилиб келади. Демак банк капитали (маблағи) қисқа муддатларда кўпаяверади. Бу тижорат банклари бошқаруви учун ижобийдир. Тижорат банклари қимматли қоғозларни чиқариш, жойлаштириш ва олди-сотди операцияларида фаол қатнашади. Бу операциялардан даромад олади. Тижорат банклари комиссион операциялар, банк мижозлари ҳисоб варақлари бўйича ҳисоб-китобларни юритиш, пул ўтказиш операциялари бўйича ҳам даромад олдилар. Республика акциядорлик-тижорат банки «Савдогарбанк»нинг 2003-2004 йиллардаги фоиз даромадлари қуйидагича бўлган. (млн. сўм) № Кўрсаткичлар 2003 йил 2004 йил фарқ + - 2004 2003 нисб %сўмда ҳисса да % сўмда ҳисс да % 1 Кредитлар бўйича фоиз 5536,7 99,9 5190,8 73,7 -346,0 93,7

даромадлар 2 Ўз. Р.М.Б. ва бошқа банклардаги ҳисоб варақлар бўйича фоиз даромадлар 1,9 - 1825,5 25,9 +1823,6 9531 баравар 3 Олди-сотдига мўлжалланган қимматли қоғозлар бўйича даромадлар 3,0 0,1 5,7 0,1 +2,7 - 4 Молиявий ижарага оид даромадли - - 14,8 0,3 +14,8 - 5 Бошқа фоиз даромадлари 0,3 - 0,9 - +0,6 - ЖАМИ: 5541,9 100,0 7037,8 100,0 +1496,0 127% Маълумотлардан кўриниб турибдики, фоизли даромадларнинг энг катта қисмини берилган кредитлардан олинган фоиз даромадлар ташкил этади. «Савдогарбанк» даромади 2004 йилда 2003 йилга нисбатан умуман 1495954 минг сўмга кўпайган. Фоизли даромадларнинг йиллик ўсиши 127 % ташкил этади. Бу яхши натижа. Айниқса 2004 йилда фоизли даромадларнинг таркиби (даромад олиш манбаи) кўпайган. Савдогарбанк Республика Марказий банкига ва бошқа банклардаги маблағларига фоиз даромадлар олган. Айниқса молиявий ижарага оид даромадлар ҳам 14827,0 минг сўмни ташкил этган. Тижорат банклари берган кредитларидан оладиган фоиз даромадлари кредитнинг турлари (қисқа ёки узоқ муддатга берилган), мижозлар қайси тармоқ соҳаларига (саноат, қишлоқ хўжалиги, транспорт, коммунал хизматлар ва шу кабилар) тегишли эканлигига х амда мижознинг молиявий ҳолатига, кредит (ссуда) суммаси ҳажмига, ва бошқа белгиларига боғлиқ. Мижозларнинг молиявий ҳолати муҳим аҳамиятга эга. Кредит беришда банк мутахассислари мижознинг кредитни қайтариш қобилиятини ўрганиб, унинг молиявий ҳолати билан танишиб, бизнес-режасини қабул қилган бўлсалар ҳам, мижоз олган кредитини мақсадли ишлатиб режа кўрсаткичларини нечоғлик бажараётганликларини назорат қилиб боришади. Лекин айрим мижозлар борки, жуда катта миқдорда кредит олиб, уларни тўғри- мақсадли ишлатолмай, бизнес-режада кўрсатилган ишни тўлиқ бажара олмасдан қолади. Натижада даромад ололмайди. Шунинг учун нафақат кредит фоиз суммасини, балки олган кредитни ўз вақтида қайтарилмайди. Маълумки берилган кредитлар мижозларнинг молиявий барқарорлигини ва кредитни қайтариш

эҳтимолига қараб: яхши, стандарт, субстандарт, шубҳали ва умидсиз кредитларга таснифланади. Шунинг учун ҳам тижорат банклари кредитлар бўйича кўрилиши мумкин бўлган эҳтимолий зарарларга қарши захира ташкил этадилар. Тижорат банклари учун бу захира харажат бўлиб š айтарилмаган (кредитни ҳисобдан чиқаргандан кейин реал-аниқ зарар ҳисобланади) фоиз даромадларидан айириб, соф фоиз даромадларини ўрганиш зарур. «Савдогарбанк»нинг 2003-2004 йиллардаги соф фоиз даромадлари. (млн. сўм) № Кўрсаткичлар 2003 йил 2004 йил фарқи 2004 % 2003 йилги суммаси суммаси 1 Фоиз даромадлари 5541,9 7037,8 +1496,0 127 % 2 кредитлар буйича эҳтимолий зарарларга қарши шакллантирил ган захира 381,7 185,0 -196,7 48,5 % 3 Соф фоизли даромад 5160,2 6852,9 +1692,6 132,8 % «Савдогарбанк» 2004 йилда кредитлар бўйича кўрилиши мумкин бўлган эҳтимолий зарарларга қарши шакллантирилган заҳирани 196675,0 минг сўм ташкил этган. Бу ўтган 2003 йилдаги захирага ажратилган сўммадан 2 баравар яъни 196675,0 минг сўм кам. Захирани шакллантириш учун ажратма фоизли даромадлар суммасини камайтирган, лекин ўтган йилга нисбатан кам захира ташкил этганлиги учун фоизли даромадлар 2004 йилда 2003 йилга нисбатан 132,8 % га кўпайган (ҳақиқий кўпайгани -127 % эди). 7.3. Тижорат банклари фоизсиз даромадлари таҳлили Тижорат банклари мижозларга кредит бериб, даромад олишдан ташқари уларга турли хил хизматлар кўрсатади. Уларга қимматли қоғозларни олди-сотди операциясида брокерлик вазифасини бажарганлиги учун олган даромади, лизинг операцияларидан олган даромадлари, пул маблағлари ва бошқа турдаги бойликларни ташиб, инкассация хизмати кўрсатганлиги учун, банк мулкларини ижарага беришдан ёки сотишдан олинган даромадлар, бойликларнинг (айниқса кассадаги пул

маблағларининг) ортиқча чиққан қийматлари, қарздор тан олган ва тўланган жарима, пенялар ва шу кабилар киради. Кредит фоизи банк ва мижоз ўртасида тузилган шартномада қатъий кўрсатилса, хизматлар бўйича олинадиган ҳақларнинг кўпчилиги ҳам ўзаро келишувда белгиланади. Мулкларнинг ва бошқа қийматларнинг олди-сотди савдосидан олинадиган даромад уларнинг сотиш ва сотиб олиш нархлари ўртасидаги фарқ ҳисобланади. Республика акциядорлик-тижорат «Савдогарбанк» нинг 2003-2004 йиллардаги фоизсиз даромадлари . (млн. сўм) № Кўрсаткичлар 2003 йил 2004 йил Фарқи + - 2004 йил 2004 йилги нисб. %Сумма % Сумма % 1 Воситачилик ҳақи ва хизматдан олинган даромад 2521,6 х 2522,7 х +1,1 100,04 2 Воситачилик ва кўрсатилган хизматлар ҳақини тўлаш харажатлари. Соф воситачилик ва хизматлар даромади 701,1 х 880,4 х +179,3 125,6 3 1820,5 91,7 1642,3 85,8 -178,2 90,2 4 Валюта операцияларидан фойда 31,0 1,6 121,7 6,4 +89,7 381,1 4 Савдо операциялари дан фойда 10,7 0,5 0,5 - 10,2 4,3 5 Дивидендлар шаклидаги даромад 3,0 0,2 11,0 0,5 +8,0 364,7 6 Инвестициялардан даромад - - 1,1 0,1 - - 7 Бошқа операцион даромадлар 118,8 6,0 137,0 7,2 +18,2 115,3 Жами: 1985,0 100,0 1913,6 100,0 -71,4 96,4 « Савдогарбанк» 2004 йилда 2003 йилга нисбатан 71382,0 минг сўм фоизсиз даромадларни кам олган. Бу ўтган йилги фоизсиз даромадга нисбатан 3,6 % кам дегани (100,0-96,4). Фоизсиз даромадларнинг таркибини кўриб чиққанимизда: воситачилик ҳақи ва кўрсатилган хизматлардан олинган даромадлар кўпайган 1101,0 минг сўмга (100,04 %)га яъни бу даромадлар суммаси 2,522719,0 минг сўм бўлиб, жами фоизсиз даромадларнинг жуда катта

қисмини ташкил этади. Лекин бу воситачилик ва хизматлар кўрсатиш даврида харажатлар бўлиб, улар 125,6 % га ошиб кетган. Демак олинган даромадга нисбатан бу даромадларни олиш учун қилинган харажатлар ўтган йилги нисбатан юқори суръатлар билан ўсган. Натижада воситачилик ҳақи ва хизматлар кўрсатишдан олинган соф даромад 2004 йил 2003 йилга нисбатан 178198,0 минг сўмга кам бўлган (90,2 %). Даромадларнинг бу моддаси асосий (катта қисмини ташкил этганлиги учун) яъни 86 % яқинини ташкил этганлиги сабабли, фоизсиз даромадлар умумий суммасига ҳам таъсир қилган. Чунки даромадлар таркибининг таҳлилини давом эттириш Савдогарбанк валюта операцияларидан, (3814) дивидендлар шаклидаги (365 %) даромадларни ва бошқа операцион даромадлари ўтган йилга нисбатан анча кўп даромад олганлигини кўрсатаяпти. Шунингдек банк 2004 йилда инвестициялардан ҳам 1122,0 минг сўм даромад олган. Агарда воситачилик ва кўрсатилган хизматлар бўйича харажатлар ўтган йилги ҳажмда бўлганда яъни кўпаймаганда, банкнинг фоизсиз даромадлари 2092904,0 минг сўмни (1913605+179299) ташкил этиб, ўтган йилги нисбатан 105,4 % га кўп бўлган бўлур эди. Шунинг учун бу харажатларнинг ҳар бирини ўрганиб чиқиб, харажатларни тежаш (камайтириш) йўлларини топиш керак. Умуман олганда «Савдогарбанк» 2004 йилда фоизсиз даромадларни кўпайтиришга харакат қилган, уларнинг турларини (даромад олиш манбаларини) кенгайтирган. Даромадларининг ҳар бир турини таҳлил қилиб, уларни кўпайтиришнинг яна қандай имкониятлари бор эканлигини ўрганиш лозим. «Банк фаолиятлари даромадларининг та ҳ лили» мавзуси бўйича таянч иборалар Банк даромадлари, кредит фоизлари, операцияга оид даромадлар, курс тафовутлари, факторинг операциялари, траст операциялари, мулк ижараси, инкассация, лизинг операциялари, жарима ва пенялар, фоиз даромадлари, фоизсиз даромадлар . «Банк фаолиятлари даромадларининг та ҳ лили» мавзуси бўйича назорат қилиш ва муҳокама саволлари 1. Тижорат банклари даромадларининг моҳияти. 2. Тижорат банклари даромадлари таснифи.

3. Тижорат банклари фоиз даромадлари турлари ва уларнинг таҳлили. 4. Тижорат банклари фоизсиз даромадлари ва уларнинг таҳлили. 5. Тижорат банклари даромадларига таъсир этувчи омиллар ва уларнинг таҳлили.

Фойдланиш учун тавсия этилган àäàáè¸òëàð 1. “Œçáåêèñòîí Ðåñïóáëèêàñè” “Ìàðêàçèé áàíêè ò ¢ðèñèäà”ãè šîíóí.-Ò., Œçáåêèñòîí, 1996. 2. “Œçáåêèñòîí Ðåñïóáëèêàñè áàíêëàð ôàîëèÿòè ò ¢ðèñèäà”ãè šîíóí.- Ò., Œçáåêèñòîí, 1996. 3. Êàðèìîâ È.À. Œçáåêèñòîí èšòèñîäèé èñëîàòëàðíè ÷óšóðëàøòèðèø é¢ëèäà.- Ò., Œçáåêèñòîí, 1995. 4. Œçáåêèñòîí Ðåñïóáëèêàñè Ìàðêàçèé áàíêèíèíã ìåú¸ðèé  óææàòëàð ò¢ïëàìè. 2002.2003 5. Œçáåêèñòîí áàíê òèçèìèíè èñëî  šèëèø âà ýðêèíëàøòèðèø á¢éè÷à šîíóí÷èëèê óææàòëàðè. 2002. 2003 6. Àáäóëëàåâà Ø. Áàíê èøè. Œšóâ š¢ëëàíìà. -Ò., Ìîëèÿ, 2003. 7. Àáäóëëàåâà Ø. Áàíê ðèñêëàðè âà êðåäèòëàø. -Ò., Ìîëèÿ, 2002. 8. Áàíêîâñêîå äåëî: Óïðàâëåíèå è òåõíîëîãèÿ: Ó÷åá. Ïîñ. Äëÿ ÂÓÇîâ. Ïîä ðåä. ïðîô. À.Í. Òîâàùåâà. - Ì., Þíèòè-Äàíà, 2001. 9. Ìàñëå÷åíêîâ Þ.Ñ. Ôèíàíñîâûé ìåíåäæìåíò â êîììåð÷åñêîì áàíêå. -Ì., ÞÍÈÒÈ, 1996.

10. Òàâàñèåâ À.Ì. Áàíêîâñêîå äåëî: óïðàâëåíåíèå è òåõíîëîãèÿ. Ó÷åá. Ïîñ. - Ì., Äåëî, 2001. 11. Õóäàéáåðäèåâ Ó. Òèæîðàò áàíêëàðèäà ìèæîçëàðãà äåïîçèò èñîá âàðàšëàð î÷èø âà óëàðíè þðèòèø òàðòèáè. Ñàìàðšàíä, ÑàìÊÈ, 1999. www . ziyonet . uz www . nur . uz

O'xshashlar

«Банк фаолиятлари харажатларининг таҳлили»

«Банк фаолиятлари таҳлили» фанининг предмети ва иқтисодиётни эркинлаштириш шароитидаги вазифалари

Банк фаолиятлари молиявий натижалари таќлили

Банк мажбуриятларининг таҳлили

Банк капиталининг таҳлили