Ziqna dasturlar. Ma`lumotlarni muhofaza qilishda shifrlash mexanizmini tutgan o`rni. Kanalli va abonentli shifrlash - Informatika va AT - Referatlar

Ziqna dasturlar. Ma`lumotlarni muhofaza qilishda shifrlash mexanizmini tutgan o`rni. Kanalli va abonentli shifrlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Ziqna dasturlar. Ma`lumotlarni muhofaza qilishda shifrlash mexanizmini tutgan o`rni. Kanalli va abonentli shifrlash Reja: 1. Ziqna dasturlar tushunchasi 2. Informatsiya mahfiyligini ta`minlovchi shifrlash mexanizmi 3. Foydalanishni nazorat qiluvchi mexanizm

www.arxiv.uz Aniqlashtirilgan o`quv maqsadlari.Talaba bu mavzuni to`la o`zlashtirgandan so`ng:  Ziqna dasturlar haqidagi tamoyillarni biladi;  Shifrlash mexanizmi asosiy prinsiplarini bo`laklarga bo`lib, ta`rif bera oladi;  Abonentli shifrlash xususiyatlarinini talqin eta oladi;  Raqamli imzo mexanizmlarini qaysi sinfga mansubligini tasavvur eta oladi;  Marshrutni boshqarish va guvohlik berish mexinizmlari o`rtasidagi o`zaro aloqadorlikni aniqlaydi, bog`lanishlarni tahlil qila oladi. Ziqna programmalar – bular shunday programmalarki, ular ish jarayonida sistemaning biror resursini monopollashtirib, boshqa programmalarga bu resurslardan foydalanishga yo`l qo`ymaydi. Sistema resurslariga bunday programmalarning kirishi sistemaning barcha resurslarining teng huquqli ishlash jarayoniga putur yetkazadi. Tabiiyki, bunday xujum sistemaning ishiga faol ta`sir etish hisoblanadi. Bunday bevosita hujumlarga asosan, sistemaning eng muhim obyektlari – protsessor, operativ xotira, kiritish-chiqarish qurilmasi, disk xotirasi duchor bo`ladi. Ko`pchilik kompyuterlar, ayniqsa tadqiqot markazlarida fon programmalariga ega bo`ladilar, bu fon programmalarning esa ustunlik darajasi past bo`ladi. Ammo bu ustunlik darajasining oshishi natijasida programma qolgan programmalarni blokirovka qilib qo`yadi. Aynan shunday programmalar ziqna programmalar hisoblanadi. Agar ziqna programma cheksiz siklga tushib qolsa, sistema boshi berk ko`chaga kirib qoladi. Ammo ko`pchilik operatsion sistemalarda masalada foydalanilayotgan protsessor vaqtini cheklash imkoniyati mavjud. Bu boshqa programmalarga bog`liq bog`liq holda bajariladigan amallarga tegishli emas, masalan, asosiy programmaga asinxron holda bajariladigan kiritish-chiqarish amallarini keltirish mumkin; bularning ijro vaqti programma vaqti hisobidan

www.arxiv.uz tashqari bo`ladi. Kiritish-chiqarish amalining tugallanganligi to`g`risida asinxron axborotni olib va yana yangi kiritish-chiqarishga so`rov jo`natgandan so`ng, chin ma`nodagi cheksiz siklli programmaga erishish mumkin. Bunday xujumlarni asinxron xujumlar deb ham atashadi. Ziqna programmalarga yana bir misol sifatida operativ xotiraning katta qismini band qilib oluvchi programmani keltirish mumkin. YA`ni bunday paytda opreativ xotirada tashqi ma`lumot eltuvchidan o`tkazilgan ma`lumotlar ketma-ket joylashtiriladi. Oxir oqibatda, xotira faqat birgina programma ixtiyorida bo`lib, boshqa programmalar uchun operativ xotirada joy yetishmasligi natijasida, ularning ishi to`xtaydi. Yuqorida aytilganidek ziqna programmalar asosan sitemaning 3 asosiy resursi: protsessor vaqti, operativ xotira va kiritish-chiqarish kanallaridan birini egallashga harakat qiladi. Ammo sistemaning boshqa harqanday resursini ham egallashi mumkin: uning ishini blokirovka qilish, yoki qandaydir programma (masalan, virus) ish faoliyatining natijalaridan foydalanishi mumkin. Resurslarni egallab olishga qarshi kurashni turli ijro etiluvchi programmalarga chegaralar qo`yish (protsessor vaqti, kiritish-chiqarish amallari soni, ruxsat etilgan operativ xotira sig`imi va h.), shuningdek, ular ustidan domiy operatorlik nazoratini o`rnatish yo`li bilan amalga oshirilishi mumkin. Parollar o`g`risi. Bu programmalarni maxsus o`g`irlashga mo`ljallangan. Sistemaga kirishga urinishda nomni va parolni kiritish so`raladi va bu parol va nom buzg`unchiga jo`natiladi, so`ngra kirishda xatolik sodir bo`lgani to`g`risida axborot chiqib, boshqaruv operatsion sistemaga qaytgandan so`ng, parolni terishda xatoga yo`l qo`ydim deb o`ylab foydalanuvchi sistemaga qaytadan kirishga harakat qiladi va bunga muvaffaq bo`ladi. Bu paytda uning nomi va parol o`g`ri- programmaning egasiga ma`lum bo`ladi. Parolni o`g`irlash boshqa usul – sistemaga kirishni boshqaruvchi programmaga ta`sir etish yo`li bilan amalga oshirilishi mumkin. Bunday tahdidni bartaraf etish uchun, avvalo, kiritilayotgan nom va parol haqikatan ham boshqa programma emas, balki sistemaning haqikiy kirish programmasida bajarilayotganligiga ishonch hosil qilish lozim. Bundan tashqari paroldan foydalanish va sistemada ishlash qoidalariga og`ishmay amal

www.arxiv.uz qilish kerak. Ko`pchilik buzilishlar mug`ombirlik bilan qilingan puxta o`ylangan ta`sirlardan emas, balki oddiy beparvolik natijasida kelib chiqadi. Sistemadan chiqib ketmay turib ish o`rnini tark etmaslik tavsiya etiladi. Oxirgi marta kirgandagi vaqt va kun to`g`risidagi va xatoli kirishlar soni to`g`risidagi axborotni domiy tekshirib turish zarur. Bu yuqorida keltirilgan barcha tavsiyalar parolning o`g`irlanishidan himoya qilishga yordam beradi. Yuqorida keltirilganlardan tashqari, parolni komprometatsiya qilishning boshqa imkoniyatlari ham mavjud. Parolni o`z ichiga olgan komandalarni komanda protseduralarida yozish tavsiya etilmaydi, tarmoqqa kirishdagi parolni ochiq e`lon qilishdan qochish kerak, chunki bu holatlarni kuzatish va natijada parolni o`g`irlash mumkin. Turli uzellarga kirishda bitta paroldan foydalanmaslik kerak. Xullas, parollardan foydalanish qoidalariga rioya qilish – bu parollarni himoyalashning eng zarur shartidir. Yuqorida keltirilgan qasddan qilingan ta`sirlardan sistema va informatsiyani himoyalash usullarini ko`rib chiqamiz. Shifrlash mexanizmi uzatilayotgan ma`lumot yoki ma`lumotlar haqidagi informatsiyaning maxfiyligini ta`minlaydi. Shifrlash mexanizmining algoritmida maxfiy yoki ochiq kalitdan foydalaniladi. Maxfiy kalitli usulda boshqarish va kalitni taqsimlash mexanizmlarning mavjudligi nazarda tutiladi. Shifrlashning ikki usuli farqlanadi: kanal darajasidagi protokol yordamida amalga oshirilgan kanalli va amaliy daraja (sath) yoki ba`zi hollarda predstavitelniy sathdagi protokollar yordamida amalga oshirilgan abonentli (okonechnoye) shifrlash. - Kanalli shifrlashda aloqa kanali orqali uzatilayotgan barcha informatsiya (shu bilan birga xizmatchi informatsiya) himoya qilinadi. Bu usul quyidagi xususiyatlarga ega: - bitta kanal uchun shifrlash kalitini ochish boshqa kanallardagi informatsiyaning buzilishiga olib kelmaydi; - xizmatchi xabarlar, xabarlarning xizmatchi maydonini o`z ichiga olgan holda, barcha uzatilayotgan informatsiya ishonchli himoyalangan;

www.arxiv.uz - barcha informatsiya ma`lum oraliq uzellar, retranslyatorlar, shlyuzlar va h. uzellarda ochiqcha uzatiladi; - bajarilayotgan operatsiyalarda foydalanuvchi ishtirok eta olmaydi; - har bir juft uzellar uchun o`zining kaliti talab qilinadi; - shifrlash algoritmi yetarli darajada mahkam bo`lishi kerak va shifrlash sur`atini kanalning o`tkazuvchanlik qobiliyati darajasida ta`minlashi lozim (aks holda xabarlarning tutilib qolishi ro`y beradi va natijada, sistemaning blokirovkasi yoki ishlash unumdorligining yetarlicha kamayishiga olib keladi); - avvalgi xususiyat shifrlash algoritmini apparat usulda amalga oshirish zaruratiga olib keladi, va buning natijasida sistemaning tashkil etilishi va xizmat ko`rsatilishi xarajatlarining oshishiga olib keladi; Abonentli (okonechnoye) shifrlash ikkita amaliy obyektlar o`rtasidagi uzatilayotgan ma`lumotlarning maxfiyligi va ishonchliligi ta`minlash imkoniyatini beradi. Boshqacha aytganda, uzatuvchi ma`lumotlarni shifrlaydi, qabul qiluvchi esa shifrlangan ma`lumotni deshifrlaydi. Bu usulning quyidagi xususiyatlari bor: faqatgina xabarning mazmunigina himoyalanadi, barcha xizmatchi informatsiyalar esa ochiqligicha qoladi; uzatuvchi va qabul qiluvchidan boshqa hech kim informatsiyani tiklash imkoniyatiga ega emas (agar foydalanilayotgan shifrlash algoritmi yetarlicha mustahkam bo`lsa); uzatish marshruti muhim emas, har qanday kanalda informatsiya himoyalangan holda qoladi; har bir juft foydalanuvchi uchun yagona kalit talab qilinadi; foydalanuvchi shifrlash va kalitlarni taqqoslash protsedurasini bilishi kerak. U yoki bu shifrlash usulining yoki ularning kombinatsiyasining tanlanishi tavakkallar tahlilining natijalariga bog`liq. Bunda savol quyidagicha qo`yiladi: qaysi biri nozikroq: bevosita alohida aloqa kanalimi yoki turli kanallar orqali uzatilayotgan xabarning mazmunimi? Kanalli shifrlar tezroq (boshqa bundan ham tezroq algoritmlarni qo`llash mumkin), foydalanuvchi uchun ravshan, kamroq kalitlarni talab qiladi. Abonentli shifrlash nisbatan ixchamroq, saylanma tarzda

www.arxiv.uz foydalanilishi mumkin, biroq bunda foydalanuvchining ishtirok etishi talab qilinadi. Har qanday aniq bir sharoitda bu masala individual ravishda yechiladi. Raqamli imzo mexanizmlari – ma`lumotlar blokini yopish va yopilgan ma`lumotlar blokini tekshirish protseduralariga ega. Dastlabki jarayon maxfiy kalitli ma`lumotlarni tiklashga yo`l qo`ymaydigan ochiq informatsiyadan foydalanadi. Maxfiy informatsiya yordamida jo`natuvchi xizmatchi ma`lumotlar blokini shakllantiradi (masalan, bir tomonlama funksiya yordamida) qabul qiluvchi esa hammaning foydalanishi mumkin bo`lgan informatsiya asosida qabul qilingan blokni tekshiradi va jo`natuvchining haqiqiy (asl, chin) ekanligini aniqlaydi. Asl ma`lumotlar blokini faqat zarur kalitni biladigan foydalanuvchigina shakllantira olishi mumkin. Foydalanishni nazorat qilish mexanizmi – tarmoq obyektining resurslaridan foydalanish uchun qanchalik vakolatlarga egaligini tekshiradi. Vakolatlarni tekshirish ishlab chiqilgan xavfsizlik siyosati (saylov, vakolatli yoki ixtiyoriy boshqa) va uni amalga oshirish mexanizmlarining qonun-qoidalariga muvofiq holda amalga oshiriladi. Uzatilayotgan ma`lumotlarning butunligini ta`minlash mexanizmlari – bu mexanizmlar ma`lumotlarning alohida maydoni yoki blokining butunligini qanday ta`minlasa, to`la ma`lumotlar oqimining butunligini ham shunday ta`minlaydi. Ma`lumotlar blokining butunligi uzatuvchi va qabul qiluvchi obyektlar tomonidan ta`minlanadi. Uzatuvchi obyekt ma`lumotlar blokiga shunday qo`shimcha belgi qo`shadikik, bu belgi shu ma`lumotlarning o`zidan hosil qilingan funksiyaning qiymatiga teng bo`ladi. qabul qiluvchi obyekt ham xuddi hosil qilingan funksiyani hisoblaydi va uni qabul qilingan ma`lumot bilan taqqoslaydi. Agar bu yerda ular bir-biri bilan mos kelmasa, ma`lumotlarning butunligi buzilganligi ma`lum bo`ladi. Ma`lumotda o`zgarishni payqagandan keyin ma`lumotlarni tiklash ishlari olib boriladi. Ma`lumotlarning butunligini qasddan buzishda mos ravishda nazorat belgisining qiymati ham o`zgartirilishi mumkin, bunday paytlarda qabul qiluvchi

www.arxiv.uz ma`lumotlar butunligining buzilganligini payqamaydi. Shuning uchun bunday sharoitda nazorat belgisini ma`lumotlarning va maxfiy kalitning funksiyasi ko`rinishida shakllantirish kerak. Bunday holda nazorat belgisini maxfiy kalitni bilvosita turib to`g`ri shakllantirib bo`lmaydi va qabul qiluvchi bu o`zgartirish natijasida asl ma`lumotmi yoki yo`qligi to`g`risida aniq xulosaga keladi. Ma`lumotlar oqimining butunligini (qayta o`zgartirishdan, qo`shimcha ma`lumot qo`shishdan, ma`lumotlarning takrorlanishidan yoki yo`qolishidan) himoya qilishni qo`shimcha tartiblash shakllari (ma`lumotlar oqimidagi xabarlarning tartibini nazorat qilish), vaqt belgilari va h.dan foydalanib amalga oshirish mumkin. Tarmoq obyektlarining autentifikatsiyasi mexanizmlari – autentifikatsiyani ta`minlashda parollar, obyekt xarakteristikalarini tekshirish, kriptografik metodlardan, raqamli imzo kabilardan foydalaniladi. Bu mexanizmlar odatda, bir sathli tarmoq obyektlarini autentifikatsiya qilishda foydalaniladi. Foydalanilayotgan usullar “uch karra qo`lni qisish” protsedurasi bilan bir vaqtda olib borilishi mumkin (jo`natuvchi va qabul qiluvchi o`rtasida autentifikatsiya va tasdiqlash parametrlari bilan axborot almashish uch karra amalga oshirilishi). Matnni to`ldirish mexanizmlari – grafikni analiz qilishdan himoyani ta`minlash uchun ishlatiladi. Bunday mexanizm sifatida, masalan, (fiktiv) soxta axborotni generatsiya qilishdan foydalanish mumkin, bunda trafik vaqt bo`yicha doimiy intensivlikka ega. Marshrutni boshqarish mexanizmlari – marshrutlar dinamik tanlanishi mumkin yoki fizik xavfsiz qism tarmoq, retranslyatorlar, kanallardan foydalangan holda oldindan berilishi mumkin. Chirmab bog`lashga urinishda tugal (abonent) sistemalar boshqa marshrut bo`yicha bog`lanishni talab qiladi. Bundan tashqari, tanlov bo`yicha marshrutlashdan foydalanilishi mumkin (ya`ni marshrutning bir qismi jo`natuvchi tomonidan ochiq holda xavfli uchastkalarni aylanib chiqishda beriladi).

www.arxiv.uz Guvohlik berish mexanizmlari – ikki yoki undan ortiq obyektlar o`rtasida uzatilayotgan ma`lumotlarning xarakteristikalari guvohlik berish mexanizmi orqali tasdiqlanishi mumkin. Tasdiqlash barcha tomonlarning ishonchiga sazovor bo`lgan uchinchi tomon - arbitr tomonidan amalga oshiriladi. Hodisalarni topish va ishlash (xavfli hodislarni nazorat qilish vositalari kabi) – tarmoqning xavfsizlik siyosatining buzilishiga olib keluvchi hodisalarni topishga mo`ljallangan. Bu hodisalarning ro`yxati alohida sistemalardagi ro`yxatga muvofiq keladi. Bundan tashqari, bunga yuqorida keltirilgan himoya mexanizmlarining ishidagi buzilishlar to`g`risida ma`lumot beruvchi hodisalarni ham kiritish mumkin. Bunday hollarda ko`riladigan chora-tadbirlarga turli protseduralar: tiklash, hodisalarni ro`yxatga olish, aloqani bir tomonlama uzish, hodisa haqida hisobot (jurnalga yozish) va h. protseduralarni kiritish mumkin. Xavfsizlikni tekshirish hisoboti (sistema jurnali bilan tekshirish kabi) – xavfsizlikni tekshirish deganda sistema yozuvlari va faoliyatining berilgan xavfsizlik siyosatiga mosligini mustaqil tekshirish tushuniladi.

www.arxiv.uz Foydalanilgan saytlar ro`yxati: 1. www.xforce.iss.net-baza dannox uyazvimostey, materialo po bezopasnosti 2. www.packetfactory.net-sayt razrabotchikov biblioteke 3. blacksun.box.sk/ tutorials.html-aspektam setevoy bezopasnosti raboto` s setevo`x servisov. 4. www.phrack.com - jurnal «Phrack» 5. www.cerias.purdue.edu-Sentr informatsionnoy bezopasnosti Universitet Purdu , arxiv programmnogo obespecheniya 6. www.ziyonet.uz 7. www.tuit.uz

O'xshashlar

Lokal hisoblash tarmoqlarida ma`lumotlarni muhofaza qilish usuli

Ma`lumotlarni parallel qayta ishlash

Ma`lumotlarni Intеrnеtda chop etish asoslari

Ma`lumotlarni xotirada saqlash qurilmalari. Fayllar

Kriptosistema kalitlarini foydalanuvchilarga taqsimlashning tartib va qoidalari (protokoli)