Zamonaviy o’quv-texnik vositalar - Informatika va AT - Referatlar

Zamonaviy o’quv-texnik vositalar

Yuklangan vaqt:

25.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3535.5 KB

Ko'chirib olish

Zamonaviy o’quv-texnik vositalar Reja: 1. Zamonaviy axborot texnologiyalari o’quv-texnik vositalari: kompyuter sinflari. 2. Multimedia proektorlar, elektron doska, Smart mobil qurilmalar hamda ular bilan ishlash usul va vositalari. 3. Turli tizimli va boshqa ko’rinishdagi ilovalar tasnif va tavsifi, foydalanish tartibi.

Zamonaviy o’quv texnik vositalarga multiproektor, videoproektor, elektron doska, kompyuter sinfidagi texnik vositalar, kolonkalar, videoglaz, mikrofon, dasturlar, elektron doska, Smart mobil telefonlar, kompyuter sinflari kiradi. Ularning xar birining tasnifi va ishlatish prinsipi, qoidasi bo’ladi. Videoproektorprotsessor bilan o’zini ulab, ekranda fleshkadagi, kompyuterdagi ma’lumotlarni katta qilib chiqarishga mo’ljallangan qurilma. Videoproektorlar oddiy va sensorli bo’ladi. Kompyuterlar ham oddiy va sensorli ekranli, klaviaturali bo’lishi mumkin. Sichqoncha ham oddiy va sensorli bo’ladi. Bu zamonaviy texnik qurilmalar. Zamonaviy klaviaturalar ham sensorli ko’rinishga ega. Kompyuter sinflari kompyuterlar bilan jihozlangan, kolonkalar, videoglaz, sensorn ы y televizor, printer, skaner, modem va boshqa qurilmalar bilan jihozlangan. AKT yani axborot-kommunikatsion texnologiyalaridan foydalanish hozirda muhim vazifalaridan biri bo’lib qoldi! Ta’limda ohirgi vaqtda yangi texnologiyalar paydo bo’lmoqda, misol uchun, interaktiv doskalar, multiproektorlar, Smart kitob tushunchasi paydo bo’lmoqda. Testlash, testdan o’tkazish tizimlari(Uchitel-60), planshetlar, dasturiy ta’minot paydo bo’lmoqda, hammaga mashhur bo’lib kelayotgn mobil tizim ta’limga ham kirib kelib, Android, ioS kabi yangi mobil operatsion tizimlarini foydalanuvchi uchun mashhur qilib kelmoqda. Yangiliklardan, yangi texnologiyalardan, vositalardan foydalanish ta’limda samarali natijalarni bermoqda. Lekin har safar ham AKT bilan shug’ullanish samarali natija bermasligini unutmaslik kerak. Interfaol doskadan foydalanishning uslubiy tavsiyanomalari bormi, bu doskada foydalanishga ko’rgazmali electron qo’llanmalarni yaratish buyicha yo’l yuriqlar ishlab chiqilgan vositalar, islanmalar bormi? Bugungi kunda electron qo’llanmalarni interaktiv doska uchun qo’llasjga yagona fikr va tavsiyalar, uslubiy jihatdan qo’llaniladigan yagona talabalar yo’q. Lekin o’qituvchilarning, yani bizning va boshqa o’qituvchilarni bu doskadan foydalanish buyicha tajribalari ko’p, maslahatlar va uslubiy ko’rsatmalar berishga qodir. Bu borada juda qiziqarli bir nechta saytlar bor, u orqali Smart interfaol doska bilan ishlash buyicha yo’l-yuruq olish mumkin. Mana ulardan bir nechtasi:

1. http://smartboard.com.ua/ru/main.htm - SMART Board boshlovchilar uchun. 2. SMART Board nachinayu щ im –Interfaol texnolgiyalar. 3. http://www.smartboard.ru/view.pl?mid=1125315109 –Smart namunali o’qituvchi konkursida o’qituvchilarning darslari ko’rsatilgan. 4. SMART interaktiv doska uchun bir necha uslubiy ko’rsatmalar - http://edcommunity.ru/ Bu saytlar orqali turli darslarda doskadan foydalanish buyicha ma’lumot olish mumkin. http://www.smarttech.com/ca/Support/Browse+Support/Download+Softwar e – bu murojaatga kirib, undan interfaol doska uchun kerakli Dasturiy Ta’minotni yuklab olish mumkin. Ommaviy taqdimotlarni amalga oshirishda eng muhim qism hisoblanadi. Interfaol doska orqali bitta qo’l tekizish orqali barcha ilovala bilan ishlash, barcha virtual buyuruqlardan foydalanish mumkin. SMART board interfaol doskalarning (SmartBoard doskalarning) spesifikasi— barmoqlarda boshqarishni amalga oshirishda, bu doska yordamida mahsus uskunalarsiz va bilimlarsiz barmoqlarning uchlarini tekkizib, foydalanish imkonini beradi. Doska ixtiyoriy uni tekizishni sichqoncha tugmasini bosish kabi qabul qiladi.Interfaol doskani toliq ishlatish darsda o’qituvchiga ishni samarali amalga oshirishga imkoniyat beradi.Lekin ko’p pedagoglar-interfaol doska –bu doskani yoqish bilan uning sifatini o’zgartiruvchi narsa emasligini bilishlari lozim, albatta undan foydalanishda o’qituvchining doskani hamma jihatlarini maximal darsni samarali o’qitishga yo’naltirilganligi bog’liq bo’ladi, yani o’qituvchinining bilim va uslubiyotiga bog’liqdir.Amaliyot shuni ko’rsardiki, ko’pchilik jihozni qo’llashni bilmasligida va electron doskaning imkoniyatlarini bilmaslikdan kelib chiqadi, lekin uni o’rganib olgandan so’ng undan foydalanish oson va darsda qo’llashga kerakliligini va o’qituvchiga osonlik yaratishini aniqlanadi. Avval o’qituvchi electron doskani ekran sifatida, keyin yozish uchun soha sifatida yani oddiy doska sifatida ishlatadi, keyin esa bu funksiyalarni juda yahshi birgalikda olib boradi: taqdimotning o’zida

tushuntirishga oson bo’lish uchun yozishga joy qoldiradi yoki alohida yozuvlarni, rasmlarni, taqdimot bulimlarini strelkalar orqali bog’laydi. PowerPoint ishlatiladimi yoki doskaning dasturiy ta’minotimi o’qituvchi o’rganilgan format doirasidan chiqib ketmaydi. Har safar ham talabalar darsda undan foydalanish yoki darsda uni qo’llashga imkon topa olmaydilar, bu esa electron doskani darsda qo’llash imkonini yanada toraytiradi. Interfaol doska darsda foyda keltirishi uchun nima qilish kerak? Bu yo’ldagi birinchi qadamlar juda sodda, keyinchalik jarayon o’qituvchi va uning electron materiallarni tayyorlashiga va tirishqoqligiga bog’liq bo’lsada, uning harakatlari kerakli yahshi natijani beradi. Bitta priyomlardan biri- berkitgan narsani ochish. Uni qo’llanilishi oldindan interfaol darsning sahifalarida sinf oldida taqdim etiladigan axborotni oldindan joylashtirishga imkon beradi. Bu usuldan foydalanishning eng asosiy yo’li-bu tug’ri javoblarni berkitish: talabalar tomonidan bunday berilgan topshiriqlarning javobini mustaqil toppish topshirig’i ijobiy qabul qilinadi. Bu uslubdan foydalanuvchi o’qituvchilar, talabalar darslarda faol ishlaganlarini va doskaga chiqish hohishlari ancha yuqori bo’lishini aytishadi. Elektron doskalar ma’lumotlarni turli yashirish imkoniga ega. Bu imkon doskaning turiga, uning dasturiy ta’minotiga bog’liq. Misol uchun, Panasonic interaktiv doskalarda boshqa interaktiv doskalarda yo’q imkoniyat bor, yani «soyalashtirish», bu imkoniyat bitta ko’lni tekkizishda ma’lum bir ob’ektni yashirish yoki ochish imkoniga egadir-yozuvni yoki rasmni misol uchun aytsak, shnday amaldan foydalanish imkoni mavjuddir. Boshqa funksiyalar universal, ihtiyoriy ishlab chiquvchi uchun ko'’gazmaliligiga ko’ra, funksiyalarini bajarilishi buyicha farqlanadi va uar turli hil bo’lishi mumkin. Lekin priyomlar ichida bir nechta oson priyomlar borki, ulardan o’qituvchi darsda foydalanishi mumkin. Axborotni yashirish funksiyasi bilan ishlashning asosiy priyomlari: • Yozuvni yoki yozuvning bir qismini, rasimni, tasvirning fragmentini yashirish uchun, uni marker yordamida bo’yash kifoya. Yashirilganni lastik yordamida ko’rsatish mumkin; • Bo’yashning juda yorqin rangi tug’ri javobni ko’rishga olib keladi, yani yorqin ranglar tug’ri javob tomon talabani chorlaydi;

• Fon rangida bo’yalgan yozuv o’qituvciga dars jarayonida qo’l keladi, bu so’zda qoldirilgan harflar yoki gapda to’ldirishga qoldirilgan matn bo’lishi mumkin, matematik misollarda javoblar ham bo’la oladi;  Matnni yashirishda uning ustiga to’rtburchak chizib quyish mumkin yoki uning ustiga rasm quyishimiz mumkin, dars jarayonida kerakli joyda uni ochamiz va talabalarning bergan javoblarini tekshirishlari mumkin bo’lib qoladi.Talaba bergan javobni o’qituvchi yashirib, tug’ri javobni beradi. Rasm nafaqat javobning joylashuvini, balki uning ortida nomlanishni yoki tugri so’zni ham joylashtirishi mumkin. Misol uchun ingliz tili darslarida rasm orqasida hayvonning yoki gulning nomi bo’lishi mumkin. Yashiruv nafaqat o’quvchilarni darsga qiziqtirishda, balki qushimcha visual darsdagi ayrim jihatlarni qaytarish uchun ham qo’llaniladi, yani darsning muhim terminlarini, yangi so’zlarni qaytarishda ishlatiladi. O’qituvchi doskada bajarilayotgan barcha jarayonlar ustida nazoratni boshqara oladi. Misol uchun, o’qituvchi savvollarga tug’ri javoblarni topishga doir materiallarni yashirishi mumkin, agar auditoriya javoblarni topa olmasa, yashirilgan tug’ri javoblarni ko’rsatish mumkin. Bu auditoriyaning zakovatiga bog’liq. Yashirish boshqa ish shakllarida ham qo’llanilishi mumkin. Misol uchun, materialni tushuntirishda asta-asta uni tushuntirib, ochish mumkin. Interaktiv doskada ishlashga – bitta kunduzgi seminarda yoki Internetdagi video-darslarni amalda ko’rsatish mumkin. Bir necha priyomlarni o’rganib olish, yahshi natijalarga olib keladi. Asosiysi-interfaol doskaning imkoniyatlarini bilib olish, faqat o’qituvchigagina electron doskadan foydalanib dasr o’tishda uni oddiy videoproektor yoki chinakam darsda qo’llaniladigan vosita bo’lishiga bog’liqdir. Kechagina kitob, daslik, kartochkalar, qog’ozli plakatlar – pedagogik texnologiyalarning tashkil etuvchilari edi, zamonaviy maktab, litsey va oliy o’quv yurti uslubiy uskunalarni shahsga yo’naltiruvchi aspektni kuchaytirish maqsadida ko’rib chiqishga majbur. Yangi information texologiyalar bunda katta ahamiyatga ega. Informatika o’qituvchisi va ingliz tili muallimi ham hisoblash tehnikasining, vositalarini rivojlanishini kuzatib yurishi zarur. Yangi dasturlarni paydo bo’lishini,

ularni o’zining va boshqa spesifikalarga doirligini yahshi tahlil qilmog’i kerak. Dasturlar ustida ishlashni bilishi, o’z faniga yangi ishlanmalarni, ta’lim resurslarini yarata bilishi kerak. Hozirgi kunda maktab informatikasini, axborot texnologiyalari fanini fan sifatida oyoqqa turishi hamon kuzatilmoqa: uning tarkibi aniqlanmoqda, o’quv plandagi joyi, prinsiplarning uslubiy tizimi yangilanmoqda, ta’limga yangi yondoshuvlar o’zgarib kelmoqda. Berilgan fanni o’qitishning eng muhim tashkiliy sharoitlari bo’lib, kompyuter sinfni zamonaviy mashinalar bilan jihozlash, Internetga kirish va chiqish borligi hisoblanadi. Talabalarni zamonaviy o’quv-tehnik vositalar: videoproektor, multiproektor, elektron doska, zamonaviy kompyuter va uning asosiy hamda qo’shimcha qurilmalari, modem, scaner, planshet, noutbuk, kolonka, rezograph, nurli pero, video-ekran, video-blaster, on-line konferensiya o’tkazishga oid tehnik vositalar, grafoqurilma(grafopostroitel) va boshqalar haqida tushuncha berish va tushunchalarini internetdan o’qib-o’rganish orqali to’ldirish. Amaliy mashg’ulotning nazariy bayoni: Kompyuteringizga multiproektroni ulash uchun avval uning kabell п a kiritilishi zarur bo’lgan joylarini ko’rib olishingiz kerak: Rasm. Kompyuterni o’rganish. Kabel ulanishi joylarini izlab topish. Keyin esa kabellarni ulash uchun kabelni olamiz. Rasmga qarang.

Bu erda VGA kabellarni ko’rib turibsiz, uni kompyuteringizning shunday mos hajmli joyiga kiritasiz. Proektroni ulanadigan sanchkilarini ko’rib chiqib, kerakli manbaga tiqamiz. Rasm. Endi proektrotni ulaymiz. Rasm. Buning uchun uning kabel ulashga mos hajmli joylari bilan tanishamiz. Hozirgi kunda videoproektor, elektron doska bilan multiproektrolardan foydalanish maqsadga muvofiq.

Rasmda videoproyektorning ko’rinshi tasvirlangan. Epson rusumli videoproyektor. Kolonkalarni ovoz eshitish uchun ulaymiz. Kolonkalar ham rusumiga qarab, turli bo’lishi mumkin. Kolonkalarning kabelining uchi kiradigan hajmli joylarni ko’rib topamiz. Rasm. Kolonkaning ko’rinishi.

Kabelni kompyuter va videoproektroga ulang. Undagi gaykalarni burab, kabelni kompyuterga qotiring. Rasm kabelni kompyuter va videoproyektorga ulash. Keyingi uchini proyektorga ulang va uni ham hajmli joyga qotiring. Rasm. Kabelning kompyuterga va videoproyektorga ulanishi.

Videoproyektorga ikkinchi uchi ulanadi. Rasmlar. Rasm. Kabelning ukki uchi ulandi.

Rasmda Vga kabelni kompyuteringizdagi Vga connectorga hamda proektrodagi VGa portga ulaymiz. Proektorga ulagan joyingizni gaykalarini burab, qotiramiz. Rasmlar. Endi videoproektorga ulagan joyimizni qotiramiz. Rasmlarni ko’ring. Proektroning energiya manbasiga bog’lanadigan shtepsel vilkasini/shtepsel sanchgichini proektorga va elektr chiqish tuynigiga ulash kerak. Kabelni bunga mos tomonini topib olamiz va uni mos hajmli joyni topib, ulaymiz. Rasm.

Rasmlarda kabel ulanish jarayoni ko’rsatilgan. Videoproektorga qulimizda harakat qilib, vilkani yahshilab o’rnatib olamiz.

Rasm. Elektr manbaga ulanadigan tomonini ham manbaga ulaymiz. Endi proektorni va kompyuterni yoqib, ularni ishlatamiz. Avval kompyuterimimzni yoqib, ishga tushiramiz. Rasm.

Keyin esa videoproektorni yoqamiz va uni ham ishga tushiramiz, u qizib ishga tushadi. Buning uchun kerakli tugmani bosamiz. Rasmga qarang. Kompyuteringiz ekrani yonadi, buning uchun siz quyidagi funksional tugmalardan birini bosihingiz mumkin: F4, F5, F7, F8. Rasm.

Klaviaturadagi Fin tugmasini bosib, misol uchun, keyin F5 tugmasini bosishimiz mumkin. Rasm. Proektorning qapqog’ini ochamiz. Unda surish mumkin bo’lgan joy focus masofani tug’irlashga moslangan. Rasm. Endi proyektorning kapqog’ini ochib, uning ichidagi tugmani surib, focus masofani tug’irlab olamiz. Rasmlar.

Rasmda ko’rsatilgandek, proyektorning focusini shunday suriladi. Ekranda bizga to’g’ri keldigan tasvirni hosil qilib, materialni kompyuterdan tanlab, uni ekranga chaqirib olamiz. Rasmlar.

Endi audioovozni chiqaruvchi uskunani ulashimiz mumkin. Rasm. Bunga mo’ljallangan simni avval kompyuterdagi sohaga keyin esa uskunadagi sohaga ikkinchi uchini tiqishimiz kerak. Rasm.

Rasmda ko’rsatilgandek, endi simning ikkinchi uchini ovoz chiqaruvchi uskunaga(kolonkaga) suqamiz. Uskunadan kerakli joyni topib, sim uchini ulaymiz. Bu simning uchi metalli qoplamali bo’ladi. U tokni unga etishi uchun qulay bo’lishini ta’minlaydi. Rasm.

Kolonkani ulanganligini bildiruvchi lampochka yonadi. Rasm. Shu tariqa kompyuterimizni videoproektorga ulab, ekranga materiallarni akslantirishimiz mumkin. Rasm.

Bu oson jarayon. Buni o’rganib olish qiyin emas. Rasm. Shunday qilib Epson rusumli videoproektorni kompyuteringizga ulashni o’rgandingiz va ekrnada kompyuterdagi ta’li resurslarni hamda lektron resurslarni ko’rishingiz mumkin. Rasm.

Ma’lumki, o’quv jarayoniga multiproekor kirib kelgani bilan, o’qituvchi taqdimot orqali darsni katta ekranda katta hajmdagi auditoriyaga o’tishni boshladi. Yani videoproekor katta hajmdagi auditoriyani taqdimoti bilan qamrab olish imkoniyatini berdi. Bu oqituvchiga ancha katta yordam berdi, darslarni mazmunli va qiziqarli o’tishiga zamin yaratdi. Keyinchalik dars jarayoniga TRACEBoard rusumli elektron doska kirib keldi, uni videoproektorga ulab, qalamlari yordamida doskada bir vaqtning o’zida talabalar bilan ishlash imkoniyati yaratildi. Elektron dokaning o’ziga hos uskunlar paneli mavjud. Keyinchalik sensorli doskalar o’quv jarayonini yanada qulay tashkil etishga zamin yaratdi. Endi o’qituvchining qo’li uchida yozish va doskani uchirish imkoniyatlari paydo bo’ldi, bo’r va latadan umuman voz kechildi. Sensorli elektron doska orqali bir vaqtning o’zida bir necha qismlarga bo’lib, turli resusrlarni ko’rsatish mumkin: rasmlarni, taqdimotni, animatsiyalarni va boshqa resurslarni namoyish qilinadi. IDBoard rusumli sensor doska kichkina qora rangli protsessorga ulanadi, yani uning oq doskasi Epson rusumli multiproektorga ulanadi. Multiproektor-bu multimeddiali proektordir. Multiproektor Epson protsessorga mahsus HDML kabel va to’g’ri kabel orqali ulanadi. Oq ekranli elektron doska, Epson multiproektor va protsessor birgalikda ulanadi va ishlanadi. Protsessorda 3ta tugma bo’ladi: White

Board, Epson multiproektor, Search Source, yani oq doskani yoqish, Epson multiproektorni yoqish hamda resursni almashtirish mumkin. Doskada yoqilganda u bir necha sohalarga bulinib chiqadi, masalan kompyuter bilan ishlaydigan soha, mobil telefon orqali Wi-Fi orqali ishlaydigan, ko’p foydalanuvchilar bilan ulanadigan soha va boshqalar. Kompyuter bilan ishlaganda kompyuterning va elektron doskaning chizish imkoniyatlaridan birgalikda foydalanish mumkin bo’ladi. IPBOARD elektron doskasi va uni dasturiy vositalarini o’rnatish. Interaktiv doska Zamonaviy kompyuter tehnologiyalarining yana bir yutug’i shundan iboratki, internet tizimidan erkin foydalana olishligi bo’lsa ikkinchi videokonfrensiyalarlarni oddiy markerli doskalardagi ma’lumotlarni interaktiv doskalar bilan bog’lay olishligidadir. SMART texnologiyasi asosida ishlab chiqarilayotgan interaktiv doskalar qo’yidagi qulayliklarni foydalanuvchilarga tag’dim etmoqda. Yani ikki qavatli setkaga ega bo’lgan yuqori tasvirlarni katta ekran ko’rinishida nomoyish eta oladigan, ekran bo’ylab nuqtalar soni 2000*2000 ko’rinishida joylashtirilgan bo’lib, bu namoish etilayotgan tasvirning barcha imkoniatlarini ko’rsatib beradi. Interaktiv doskalar o’z navbatida ikki hil ko’rinishda ishlab chiqariladi: to’g’ri va teskari proeksiyali. Interaktiv doskalarning ohirgi variantlari loyihasi proeksion televizor ko’rinishida ishlab chiqilgan bo’lib, bunda proektorlar doskaning orqa tamonida joylashgan bo’ladi, bu esa tushuntirish ishlarini olib boruvchining ko’ziga nur tushushidan saqlaydi. Mahsus dasturlar asosida fayllar o’chirilib, so’ngra albom ko’rinishida ma’lumotlarning saqlanishini amalga oshiradi. Bundan tashqari foydalanuvchilar tomonidan tayyorlangan materiallar yoki rasmlar oldindan namoyish etilish hususiyatlari mavjud. Doskaning pastki qismida joylashgan tugmalardan birini bosish evaziga, klaviatura yordamida kerakli tasvirlarni chaqirib olish mumkin bo’ladi, virtual holatda joylashgan tugmalar yordamida matnlar yozish imkoniyati ham mavjud.

Shuni alohida takidlash lozimki, interaktiv doskaning ishlash tizimini, kompyuter oldindan bilishi kerak, buning sababi shundaki tasvir doskaning qaysi joyiga yo’naltirilisa, shu nuqtadan tasvirni uzatishni mu’ltiproektor yordamida amalga oshiradi. Interaktiv doskalar asosan uch hildagi ranglar bilan ishlash uchun mo’ljallangan bo’lib, foydalanuvchi nur taralayotgan nuqtaga rang belgisining birontasini o’rnatishi bilan doska shu rangda tasvirlarni ko’rsatib beradi. IPBOARD elektron doskasi Julong Educational Technology Co., Ltd (Julong) kompaniyasi tomonidan 2008-yilda ishlab chiqilgan bo’lib, hozirgi kunda ta’lim sohasida, biznes sohasida va harbiy sohalarda keng qo’llanilib kelmoqda. Ushbu interaktiv doska raqamli texnologiyalarning so’ngi kombinatsiyalaridan biri bo’lib hisoblanadi. IPBOARD interaktiv doskasi oddiy maktab doskasidan farqli ravishda maxsus dasturiy ta’minotga ega va ushbu dasturiy ta’minot ostida bir qancha qulayliklarga ega. Interaktiv elektron doska shaxsiy kompyuterlar uchun qo’shimcha qurilma bo’lib hisoblanadi. Uning yordamida kompyuter va proektordan foydalangan holda prezintatsiyalar, tekstlar va rasmlarni taxrirlash, ularni namoish etish, yaratish va bosmaga chiqarish mumkin. IPBOARD interaktiv doskasi elektromagnit displey hisoblanadi. U kompyuter va proektor bilan birgalikda tizimning bir qismi sifatida ishlaydi. rasm. Ishlash prinsipi.

Interaktiv doska xuddi monitordek ishlaydi va qo’shimcha qurilmalar hamda dasturiy ta’minoti ishga tushirilganda kompyuterni boshqarish imkoniyati yuzaga keladi. Bunda yordamchi vosita sifatida elektron markerlardan foydalaniladi. Elektron marker kompyuterning qo’shimcha qurilmasi sichqoncha vazifasini bajaradi. (rasm). Masalan to’g’ri chiziq chizish uchun markerni interaktiv doskasining yuzasiga tekkazib tortishning o’zi kifoya qiladi. Sichqoncha o’ng tugmasi vazifasini elektron markerning maxsus tugmachasi bajaradi. rasm. Elektron marker. IPBOARD elektron doskasida prezintatsiyalar namoish qilish va doskadan foydalanishda elektron markerlardan foydalaniladi. Bu elektron markerlarning oddiy markerlardan farqi shuki u orqali kontekst menyusini hosil qilish mumkin. Oddiy markerlarda esa bunday imkoniyat mavjud emas. Elektron markerlar yordamida dasturlarda bosma yozuvlar yozish ham mumkin. Buning uchun “ Экранная клавиатура ” dan foydalaniladi. (rasm). rasm. Экранная клавиатура . Elektron doska ayniqsa masofaviy ta’lim jarayonida foydalanish juda qulay vosita bo’lib hisoblanadi. Bunda bir vaqtning o’zida bir qancha auditoriyalarda o’z prezintatsiyalarimizni namoish qilishimiz mumkin. Bu jarayonni qo’yidagi topologik diagramma orqali ko’rishimiz mumkin. (rasm).

Topologik diagramma. rasm. Masofadagi IPBOARD elektron doskasi bilan ishlash topologik diagramma. Ushbu digrama yordamida biz shuni ko’rishimiz mumkinki, biznining prezintatsiyalarimizni, bir qancha, bir auditoriyada sig’ishmaydigan kishilar jamoasi ko’rish imkoniyatiga ega. Bunday imkoniyatdan foydalanish uchun internet tarmogi orqali aloqa mavjud bo’lishi kerak. Anologli va multimedia qurilmalari yordamida bir joydan turib, bir vaqtning o’zida, sayyoramizning istalgan nuqtasida barcha uchun o’z prezintatsiyalarimizni namoyish qilish imkoniyatiga ega bo’lamiz. Bunda internet bizga o’rtadagi kommutatsiya jarayonini amalga oshirish uchun kerak bo’ladi. Kompyuterning IP adresi (IP-adres -kompyuterning Internet tarmog'idagi adresi) orqali kompyuterlar bir-birlari bilan bog’lanadi. (Bu jarayon haqida to’liqroq ma’lumot olish uchun “Help” faylining “ Настройка удалленного доступа ” bandiga qarang.) IPBOARD elektron doskasining asosiy komponentalari qo’yidagilar.

rasm. Elektron doska asosiy komponentlari. IPBOARD elektron doskasining dasturiy vositasini o’rnatish. IPBOARD elektron doskasining dasturiy vositasini o’rnatishda kompyuter qurilmalariga va dasturiy vositasiga bo’lgan minimal talablar. -kompyuterning turi: kompyuter –Pentium III, 800 MHz va yuqori takt chastotali protsessor, -operativ xotira: 128 Mb va undan yuqori, -qattiq diskda minimal 112 Mb bo’sh joy talab qilinadi, -o’rnatilgan operatsion tizimi: Windows 7, Windows XP, Windows 8, Windows 10. Agar bizning kompyuterimiz yuqoridagi talablarga javob bersa dasturiy vositani o’rnatishni boshlashinmiz mumkin. O’rnatish jarayoni qo’yidagi tartibda amalga oshiriladi.  IPBOARD doskasining dasturini kompyuterga o’rnatish uchun dasturiy vosita diskini DVD-ROM yoki CD-ROM qurilmasiga qo’yamiz. Kompyuter diskni avtomatik tarzda o’qiydi va ekranga qo’yidagi rasm chiqadi.

rasm. O’rnatishning bosh sahifasi.  Dasturiy vositani o’rnatish uchun “Instal IPBOARD Software” tugmasini bosamiz. O’rnatish tilini tanlab va “Next” tugmasini bosamiz. (rasm). rasm. O’rnatish tilini tanlash.  IPBOARD dasturini o’rnatish joyini ko’rsatib o’rnatishni boshlash uchun “Next” tugmasini bosamiz. (rasm) rasm. Dastur o’rnatiladigan joyni ko’rsatish. Huddi shu ketma-ketlik asosida USB portlar drayveri hamda doska drayverlari o’rnatiladi. Buning uchun “Install IPBOARD driver” va “Install USB driver” bandlarni ketma-ket tanlab o’rnatish kerak.

User Guide (foydalanuvchiga qo’llanma) bandida elektron doskadan foydalanish yo’riqnomasi keltirib o’tilgan. Dasturiy vosita va doska drayverlari o’rnatilgandan so’ng elektron doskaning o’ng tomonidagi interaktiv boshqariluvchi funksional tugmachalari yordamida kompyuterni boshqarish, sahifalar bilan ishlash, ma’lumotlarni taxrirlash, va bosmaga chiqarish mumkin bo’ladi. O’qituvchi IPBOARD elektron doskasidan foydalanib dars o’tishda bu funksional tugmachalardan foydalanadi. Bu tugmachalar dars davomida bevosita doskaning o’zida bir qancha amallar bajarishga imkon beradi. Bu interaktiv boshqariluvchi tugmachalar va ularning asosiy vazifalari qo’yidagilar: Ishchi sohani belgilash tugmachasi bizga elektron doskaning ishlatiladigan sohasini belgilash uchun ishlatiladi. Ishlatiladigan soha qanchalik aniq belgilansa markerning harakati ham shuncha aniq bo’ladi.56- Rasm. Boshqarish rejimi tugmachasi kompyuterni boshqarishda uning qo’shimcha qurilmasi sichqoncha bajaradigan vazifalarni bajarishga imkon beradi. Buning uchun kompyuterni boshqarish rejimiga o’tish kerak bo’ladi. Rasm. Komentariya rejimi. Yangi prezintatsiyalarni yaratishda komentariya rejimidan foydalanish yetarli hisoblanadi. Komentariya rejimi qo’shilganida ekrandagi ma’lumotlar ustida avtomatik ravishda taxrirlash ishlarini olib borish mumkin bo’ladi. IPBOARD dasturida prezintatsiyani ishga tushirib foydalanuvchi kompyuterdagi ma’lumotlar ustida amallar bajarish uchun boshqaruv rejimiga o’tish talab etiladi. Rasm. IPBOARD dasturi panelida ilovalar uchun istalgan uskunalar ishga tushirilganida (qalam, marker) dastur avtomatik ravishda ekrandagi ma’lumotlar rasm tarzida prezintatsiyaning birinchi sahifasiga o’tadi.

Kompyuter ekranidagi ilovalar(izohlar). IPBOARD dasturida elektron doska nafaqat elektron marker yordamida, balki sichqoncha yordamida namoyish qilinishi mumkin. Oyna rejimi. Ushbu rejim tanlanganda doskada IPBOARD dasturiy vositasining ish oynasi paydo bo’ladi. Bu ishchi oynada dars o’tishda maktab doskasi sifatida ishlash mumkin bo’ladi. Rasm. Prizentatsiya yartish, yozuvlar bilan ishlash, tasvirlar bilan ishlash, yozilgan ma’lumotlarni o’chirish va saqlash, ularni tahrirlash, bosmaga chiqarish imkoniyati mavjud bo’ladi. Ishchi oynaning yana bir qulaylik tomoni matnlarni taxrirlash va qayta ishlashda turli xil rangli qalamlardan foydalanish imkoniyatining mavjudligida. Rasmlar. Yangi sahifa yaratish tugmachasi doskada yangi sahifa yaratish uchun ishlatiladi. Bunda oldindagi sahifalar o’chib ketmaydi, balki yuqorida saqlanib turadi. Istalgan vaqtda yuqoridagi sahifalarga murojaat qilishimiz mumkin. Yaratiladiga т yangi sahifalar soni cheklanmagan ya’ni istalgancha yangi sahifalarni yaratishimiz mumkin. Bu ayniqsa katta-katta prizentatsiyalarni namoyish qilishda qo’l keladi. Rasm. Yuqoridagi sahifaga o’tish funksional tugmachasi bosilganda ishlatilayotgan sahifadan bitta yuqori sahifaga o’tiladi. Bu funksional tugmachadan prezintatsiyada namoish qilinayotgan sahifadan oldindgi sahifaga o’tish uchun ishlatiladi. Rasm. Pastki sahifaga o’tish yoki keyingi sahifaga o’tish tugmasi bosilganda keyingi sahifaga o’tish hodisasi ro’y beradi. Rasm. Ushbu funksional tugmacha ham prezintatsiyalarda juda qo’l keladi. Bu funksional tugmaning vazifasi odatdagi qalam bajargan vazivalarni bajaradi.64-Rasm. Qalam yozuvlar, matnlar, rasmlar va gravik ob’ektlarni chizish imkonini beradi.

Ushbu boshqariladigan funksional tugmachaning odatdagi qalamdan farqi turli xil ranglar va qalinliklarda yozish imkoniyatining mavjudligida. Rasm. O’chirgich asbobi oynadagi keraksiz matn, tasvir va obyektlarni o’chirish uchun ishlatiladi. O’chirgich hajmini istalgan kattalikda o’zgartirish mumkin. Rasm. Qaytarib namoyish qilish tugmachasi sahifadagi prizentatsiyani qaytarib namoyish qilish vazifasini bajaradi. Bu tugmacha ishga tushirilganida sahifa slaydlari avtomatik tarzda namoish qilinadi. Bajarilgan barcha ishlar va amallar navbati bilan namoyish qilinadi. Rasm. Raqamli ma’lumotlarni qattiq tashuvchiga (odatda qog’ozga) chop etish qurilmasi. Printer boshqariladigan funksional tugmasi sahifadagi ma’lumotlarni printerdan chop etishga imkon beradi. Bunda kompyuterga printer chop etish qurilmasi ulangan bo’lishi kerak bo’ladi. Rasm. IPBOARD dasturiy vositasi doska bilan ishlashda bir qancha qulaylik tug’diruvchi funksiyalarni taqdim etadi. Tez harakatlanib o’tuvchi panel. Harakatlanuvchi panel elektron marker orqali sahifaning o’ng va chap qisimlariga ko’chirib ishlatiladi. Bu oynadagi ma’lumotlarga halaqit bermaslik uchun kerak bo’ladi. Rasmlar. Ushbu harakatlanuvchi panel dasturiy vosita ishga tushirilganidan keyin oynada paydo bo’ladi. Biz bu harakatlanuvchi panelni uskunalar paneli deb atashimiz mumkin. Panelda bir qancha uskunalar mavjud va bu uskunalar panelga ixtiyoriy foydalanuvchi tomonidan qo’shilishi yoki olib tashlanishi mumkin. Buning uchun panelning menyusidan

kerakli uskuna tanlanib sichqoncha tugmasini bosib, uni qo’yib yubormagan holda uskunalar paneliga qo’shish kerak. Panelning menyu bandida geometrik figuralar chizish uchun, chizg’ich, sirkul kabi uskunalar ham mavjud. Bu esa elektron doska dars o’tish jarayonida qulay vosita ekanligiga yana bir misol bo’la oladi. Uzoqlashgan foydalalanuvchilar bilan ishlash. IPBOARD elektron doskasi masofadagi foydalanuvchilar bilan ishlash funksiyasini ham qo’llaydi. Bunda universal to’plam uskunalari masofadagi uzoqlashgan doska bilan ulanishga yordam beradi. Bu ayniqsa konferinsiyalar, masofaviy ta’lim jarayonida qo’l keladi. Masofadagi elektron doska bilan ishlaganda qisqa o’rnatish va sozlashlar amalga oshirilganidan keyin, multimedia vositalari o’rnatilganda foydalanuvchilarga audio va video signallar ham uzatiladi. Rasm. Rasm. Ranglar interfeysi. IPBOARD Software dasturi turli xil ranglar interfeysini qo’llaydi. Foydalanuvchilar doska bilan ishlaganda o’ziga qulay rangni tanlash imkoniyatiga ega bo’ladilar. Bunda foydalanuvchiga 3 xil turdagi ranglarni tanlash imkoniyati beriladi. Rasm. Ko’p foydalanuvchi interfeysi. IPBOARD elektron doskasi bilan ishlaganda har bir foydalanuvchi uchun shaxsiy nom (login) va parol yaratib foydalanish imkoniyati mavjud. Bunda foydalanuvchi o’zining foydalanuvchi qayd yozuvini yaratadi va barcha o’zgartirish va cheklovlar shu foydalanuvchi tomonidan boshqariladi. Rasm. Foydalanuvchi qayd yozuvini yozish uchun kompyuterning “ пуск ” menyusidan Julong Edugational Sowfware bo’limining IPBOARD Software bandidan User Manager ilovasini ishga tushirish kerak. Sahifa mavzusi.

Agarda prezintatsiyamizning hamma sahifasiga kalontitul qo’yish talab qilinsa, IPBOARD dasturida « Тема страницы » sahifa mavzusi funksiyasi ishlatiladi. Sahifa mavzusida turli obyektlar, rasmlar, yozuvlar va ilovalar ishlatilishi mumkin. Sahifa mavzusi har bir sahifa uchun alohida, yoki hamma sahifaga bir xil bo’lishi mumkin. Rasm. Boshqa formatlarga tez eksport qilish imkoniyati. Rasm. IPBOARD dasturida yaratilgan ilovalarni boshqa dastur ilovalari uchun tezda eksport qilish imkoniyati mavjud: - grafik obyektlar uchun (tiff, jpeg, gif, bmp, png); - Microsoft Office dasturlari uchun (doc, ppt); - PDF da; - HTML da. Bundan tashqari elektron doska dasturiy vositasi ishga tushurilganidan so’ng tez harakatlanib o’tuvchi paneldan oyna rejimi tanlanganda doska ishchi oynasi paydo bo’ladi. Ekranning yo’qori qismida 10 ta menyulari mavjud bo’lib, bular quidagilar. -File, Edit, View, Insert, Format, Draw, Tool, Network, Skin va Help menyulari. Rasm. Bu menyular Microsof Office dasturlari menyulari singari bir qancha am а llarni bajarishga mo’ljallangan. Menyular satrining pastki qismida uskunalar qatori joylashgan va u qo’yidagicha ko’rinishga ega. Rasm.

Ushbu uskunalar qatoriga elementlar ma’lumotlarni saqlash, ko’chirish, nusxa olish, yangi sahifa yaratish, o’chirg’ich, qalam, matn kirirtish va boshqa bir qancha amallarni bajarishda vaqtni tejash maqsadida joylashtirilgan. Bu uskunalar qatori elementlaridan tez harakatlanib o’tuvchi panelning oyna rejimiga o’tmasdan turib ham foydalanishning imkoni mavjud. Buning uchun elektron doskaning kompyuterni boshqarish rejimida paneldagi menyu bandidan elektron markerni bir marta bosib kerakli band tanlanadi va kerakli uskunadan foydalanish mumkin bo’ladi. Qisqacha qilib shuni aytish mumkinki IPBOARD doskasi hamda uning dasturiy vositasi yordamida ta’lim jarayononi tashkil qilish samarali natijalarga olib keladi. Unung funksional tugmachalari hamda dasturiy ta’minotidagi uskunalar panellaridan foydalanib har qanday fanni samarali interfaol usulda tashkil qilish mumkin.

Xulosa Xulosa qilib aytganda, bugungi kunda fan va t е xnikaning rivojlanishi p е dagoglar oldiga qator yangi vazifalarni qo’ymoqda: axborot t е xnologiyalari ta’lim jarayoni qanday bo’lishi k е rakligini, axborotlarni qanday taqdim etilishini, qanday hajmda va qanday ko’rinishda bo’lishini b е lgilab b е rmoqda. Shuning uchun eng asosiy, hatto birinchi vazifa-ta’lim tizimidagi yondashuvlar, t е xnik vositalar, shuningdek, ta’lim t е xnologiyalari yangi m е todlari ta’lim jarayonini ta’minlovchi o’qituvchilar hamda t е xnik mutaxassislar uchun yaqin va tushunarli bo’lishini ta’minlash k е rak.

Adabiyotlar : 1. Evans V., Dooley J., Wright S. Information Technology. Express Publishing 2. Gromov YU.YU. Informatsionn ы e texnologii. Tambov 2015 3. Zaxarova I.G. Informatsionn ы e texnologii v obrazovanii. Moskva ACADEM'A 2003 4. David Watson and Helen Williams Computer Science//IGCSE is the registered trademark of Cambridge International Examinations. Buyuk Britaniya/Hodder Education. An Hachette UK Company London NW1 3BH 2014, 278p. 5. Stelle Cottrell, Neil Morris Study Skills Connected. Buyuk Britaniya /Palgrave Macmillan 2013, 183p. 6. Hartoyo. (2012). ICT in Language Learning.Semarang: PelitaInsani Printing and Publishing 7. R.R. Bokiyev, A.O. Matchanov, Informatika, “O’qituvchi”, Toshkent, 2010, 374 bet. 8. Usmonov A.I., Baxramov F.D. Kompyuter texnologiyalari asoslari. T., 2010

O'xshashlar

Texnik vositalar tasnifi va rivojlanib borish tendentsiyalari

Zamonaviy axborot tizimlarining texnik va dasturiy ta’minoti

O’quv animatsion lavha (rolik) larni tayyorlashning zamonaviy vositalari

Asosiy vositalar auditi

Axborot kommunikasion vositalar bilan ishlash