Windows 95 da ishlash texnologiyasi - Informatika va AT - Referatlar

Windows 95 da ishlash texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

116 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Dasturni ishga tushiripshi yoki 2. Hujjatni ochishni ularning yorliqlari bo`yicha bajarish 3. Windows 95 da ma`lumotnomali axborotlarni olish 4. Norton Commander Operatsion Qobig`i

www.arxiv.uz Ishning boshlanishi Kompyuter tarmoqqa ulangandan va operacion tizim Windows 95 yuklangandan keyin kompyuter displeyi е kranida, yuqorida aytilgandek, tizimning ish stali paydo bo`ladi . Tizimda ishni boshlashni masalalar panelidagi Ishga tushirish knopkasini bosishdan boshlash tavsiya е tiladi, buning natijasida е kranda tizimning bosh menyusi paydo bo`ladi ( Dasturlar bandini tanlagandan keyin ochiladigan qims menyuli tizimning bosh menyusi ko`rsatilgan). Bosh menyu bo`yicha keraklicha ish turi tanlanadi. Ilovalar bilan nshlashning asosiy usullari Mashinadagi istalgan ishda foydalanuvchi bajaradigan birinchi ishlar biron-bir ilovalarni bajarish uchun ishga tushirishdan yoki mashina xotirasida saqlanayotgan hujjatni kelgusida ular bilan ishlash uchun ochishdan iborat bo`ladi. Ilova — bu kompyuterda bajarilishi kerak bo`lgan foydalanuvchi dasturidir. 24-rasm. Dasturlar qims menyuli tizimining bosh menyusi. Jujjat -bu biror ishchi faylning to`liq mazmumidir. Hujjatni ochish jujjat yaratilgan dasturni ishga tushirish va е kranga hujjat matmini chiqarishni bildiradi. Ya`ni hujjatni ochish jarayonining birinchi qismi dasturni (ilovani) ishga tushirish jarayoni bilan to`liq mos keladi, dasturni ishga tushirishdagi yoki hujjatni ochishdagi foydalanuvchining ishi, aslini olganda, ob`ekt tipini — dasturli yoki matnli faylni tanlash bilan farq qiladi.

www.arxiv.uz Ilovani ishga tushirish ko`pgina usullar bilan bajarilishi mumkin, lekin ularning hammasi ushbu uchta turli texnologiyaga birlashadi: • Е kranga buyruq satrini chiqarish (masalan, bosh menyuning Bajarish bandi bo`yicha) va bu satrga kerakli faylning to`liq specifikaciyasini kiritish — to`liq yo`lni (diskni nomini va "teskari sl е sh" - | belgisi bilan ajratilgan fayl yo`lidagi ketma-ket papkalar (kataloglar) nomini) va ishga tushiriladigan dasturning nomini kiritish. Kiritish, agar fayl specifikaciyasi unchalik uzun bo`lmasa va foydalanuvchi uni aniq bilsa, klaviatura orqali amalga oshirilishi mumkin yoki agar qo`lda klaviaturadan kiritish qiyin bo`lsa, boshqa menyudan (ilova oynasidan) amalga oshirilishi mumkin (bunday menyu, masalan, SHarh knopkasini bosish bilan "Bajarish" qims menyusining oynasidan chiqarilishi mumkin). • Bitga yoki bir nechta ketma-ket menyulardan va qims menyulardan, ularning oxirgisidan kerakli faylni tolish bilan o`tish. • Agar kerakli fayl ish stolida, shu jumladan masalalar panelida (sichqonchani bir marta shiqirlatish) yoki biror amaliy yoki gURO`xli oynada bor bo`lsa, uning belgichasi yoki yorliga bo`yicha ikki marta shiqirlatish. Ba`zi bir tez-tez ishlatiladigan dasturlarni ishga tushirish va hujjatlarni ochish variantlarini qisqacha ko`rib chiqaniz. Dasturni (ilovani) ishga tushirish 1. Bosh menyuning Dasturlar bandi bo`yicha dasturlarni ishga tushirish. Dasturlar qims menyusida (24-rasm) tizimning е ng ko`p ishlatiladigan dasturlari (Windows yo`l boshlovchisi, MS DOS bilan seans va b.) hamda foydalanuvchi dasturlari joylashtirilgan papkalar bor. Kerakli dasturni ishga tushirish uchun: • Dasturlar qims menyusida kerakli dasturni o`z ichiga olgan papkani tanlang va bu papkani oching;

www.arxiv.uz • Ogalgan papkala kerakli dasturni tanlang va sichqonchani shiqirlatib uni ishga tushiring; • Masalalar panelida ishga tushirilgan dasturga mos knopka — belgicha paydo bo`ladi. Izoh. Vir vaqtning o`zida bir nechta dasturlar ishga tushirilishi mumkin va ularning hamma knopka-belgichalari masalalar panelida joylashadi. Bir dasturdanboshqasiga o`tish shu paneldagi mos knopka bo`yicha sichqonchani shiqirlatish yo`li bilan amalga oshirilishi mumkin. 1. Dasturni bosh menyuning Bajarish bandi bo`yicha ishga tushirish. Menyuning bu bandi bo`yicha dasturni, uni taklif е tilayotgan ro`yxatdan tanlab olib ham, fayl nomining to`liq specifikaciyasini kiritib ham ishga tushirish mumkin: Disk nomi:/dastur fayliga yo`l (papkalarning ularning ierarxii ketma- ketlikdagi nomlari)/Dastur-fayl nani. Kerakli dasturni ishga tushirish mumkin: • Bajarish qism menyusini ochgandan keyin paydo bo`ladigan Dasturni ishga tushirish muloqat oynasida (25-rasmda ko`rsatilgan), yoki birdaniga fayl nomini to`liq specifikaciyasini kiritish kerak, yoki SHarh knopkasini bosish kerak; • Sharh knopkasi bosilgandan keyin kompyuter disklarida bor bo`lgan kataloglar (papkalar) va fayllar ro`yxati bilan yangi muloqatli oyna paydo bo`ladi (ro`yxatning lavhalaridan biri 26-rasmda ko`rsatilgan), bu ro`yxatda oddiy yo`l bilan kerakli dasturni tolish, tanlash va Ochish knopkasini bosish kerak; bundan keyin Dasturni ishga tushirish oynasining matnli maydonida topilgan faylning nomi paydo bo`ladi; • Matn maydonida fayl nomi paydo bo`lgandan keyin OK knopkasini bosish kerak. 3. Dasturni Masalalar panelidan ishga tushirish.

www.arxiv.uz Bu dasturni ishga tushirishning е ng oddiy va tezkor usulidir, lekin u faqat oldin bajarilgan dasturni qaytadan ishga tushirish uchun mumkin (ularning belgichalari masalalar panelida joylashishi kerak). Dasturni ishga tushirish masalalar panelidagi dasturning belgichasi bo`yicha sichqonchani shiqirlatish bilan amalga oshiriladi. Hujjatni ochish 1. Hujjatni bosh menyuning Hujjatlar bandi bo`yicha ochish. Hujjatlar bandini tanlangandan keyin е kranda siz oxirgi marta ishlagan hujjatlar ro`yxati bilan muloqat oynasi paydo bo`ladi (27-rasmda bosh menyu va uning Hujjatlar bandi uchun mumkin bo`lgan qims menyu ko`rsatilgan). Hujjatni ochish uchun ro`yxatda mavjud bo`lgan uning nomi bo`yicha sichqoncha bilan shiqirlatish kerak. 2. Hujjatni u yaratilgan amaliy dasturdan ochish. Oldin hujjat yaratilgan (hujjat yaratiladigan yoki to`g`rilanadigan) dasturni (masalan, Word, Excel va b.) ishga tushirish tavsiya е tiladi. Bu dasturning bosh menyusida Fayl bandini tanlash kerak, paydo bo`lgan to`g`ri keluvchi qims menyuda е sa Ochish bandini tanlash kerak (ushbu variantlar bo`lishi mumkin: agar yangi hujjat yaratilayottan bo`lsa, u holda YAratish bandini tanlash kerak; agar to`g`ri kelgan qims menyuda pastda kerakli hujjat nomi bor bo`lsa (bu hujjat bilan siz yaqinda ishlagansiz), shu nom bo`yicha sichqoncha bilan shiqirlatish etarlidir). Paydo bo`lgan muloqat oynasida diskni, kerakli papkani yoki papkalarning (kataloglarni) ierarxik ketma-ketligini va nihoyat hujjatning o`zini tanlash kerak.

www.arxiv.uz 3. Mening kompyuterim papkasi orqali hujjatni ochish. Mening kompyuterim papkasi kompyuterning hamma disklari mundarajasini ko`rish, kerakli hujjat fayli tanlash va uni ochish imkonini beradi. Hujjatni ochish uchun, ushbu ishlarni bajarish kerak: • Ish stolida Mening kompyuterim belgichasini tanlash va u bo`yicha sichqonchani ikki marta shiqirlatish kerak. • Paydo bo`lgan qims menyu oynasida kerakli diskni tanlash kerak (Boshqarish paneli va Printerlar belgichalari mos ravishda tizimni va printerlarni sozlashni bajarish imkonini beradi). • Tanlangan diskda izlanayotgan hujjat yo`lidagi kerakli papkalarni ketma-ket ochish kerak. • Navbatdagi oynada izlanayotgan hujjatning belgichasi paydo bo`lgandan keyin shu belgicha bo`yicha sichqonchani ikki marta shiqirlatib uni ochish mumkin. 4. Hujjatni bosh menyuning Qidirish bandi bo`yicha ochish. Hujjatni ochish uchun ushbu ishlarni bajarish kerak: • Bosh menyuning qidirish qims menyusida Fayllar va papkalar bandini tanlash kerak. • Muloqot oynasini Nom matnli maydonida (28-rasm) izlanayotgan hujjat faylining nomini kiritish kerak. • Paja matnli maydonida, agar hujjatning joylashganjoyini bilsangiz qidirish soxasini ko`rsatish kerak (disk nomini) yoki bu narsa nomalum 6o`lca, SHarh knopkasi bo`yicha sichqonchani shiqirlatish kerak. • qidirishni boshlash uchun Topilsin knopkasi bo`yicha sichqoncha klavishasini shiqirlatish kerak. • Kerakli hujjatning nomi е kranda paydo bo`lgandan keyin u bo`yicha sichqonchani ikki marta shiqirlatish kerak. 5. Hujjatni yo`l boshlovchi* dasturi orqali ochish. Kerakli faylni ko`rib chiqishni va qidirishni Yo`l boshlovchi dasturini ishlatib qulay bajarish mumkin, u bosh menyuning Dasturlar bandidan yoki kontekstli

www.arxiv.uz menyu bo`yicha — Mening kompyuterim papkasining belgichasi bo`yicha sichqonchaning o`ng klavishasini shiqirlatish bilan ishga tushiriladi. Yo`l boshlovchi (29-rasm) o`z oynasining chap qismida kataloglar "daraxti" ko`rinishda papkalarni aks е ttiradi, oynasining o`ng qismida е sa chapdagi tanlangan papkaning ichidagisini ko`rsatadi. Bu kerakli hujjatni tezda tolish imkonini beradi. Hujjatni uning nomi bo`yicha sichqonchani ikki marta shiqirlatib ochish mumkin. Hujjatni Fayllar dispetcheri dasturidan ochish uchun shunday ishlarni bajarish kerak, bu dastur ham Yo`l boshlovchi kabi fayllar tizimini boshqarish uchun mo`ljallangan. Dasturni ishga tushiripshi yoki hujjatni ochishni ularning yorliqlari bo`yicha bajarish Yorliqlar — bu dasturlar yoki hujjatlarning belgichalari bo`lib, u ularni tezda ishga tushirish uchun yaratiladi va ishlatiladi. YOrliqlar, masalan, quyidagi tarzda yaratilishi mumkin: • kerakli fayl nomini tolish (kerakli faylni ko`rib chiqish va tolishni bosh menyuning Dasturlar bandidan ishga tushiriladigan Yo`l boshlovchi dasturidan foydalanib yoki konteksli menyu bo`yicha); • Mening kompyuterim belgichasi bo`yicha sichqonchaning o`ng klavishini shiqirlatib bajarish qulaydir; • uning nomi bo`yicha sichqonchaning o`ng klavishasini shiqirlatib е kranga kontekstli menyuni chiqarish (30-rasmda bunday menyu ko`rsatilgan); • bu menyuda sichqonchani shiqirlatib YOrliqni yaratish bandini tanlash — yo`l boshlovchi oynasida tanlangan fayl uchun YOrliq paydo bo`ladi; • bu YOrliqni bevosita ish stoliga yoki kerakli oynaga olib o`tish (sichqonchani o`ng klavishasi bilan olib o`tishda rejimni tanlashga imkrn beruvchi menyu paydo bo`ladi).

www.arxiv.uz YOrliqni yaratishning o`zgartirilgan varianti: • kerakli faylni tolish (kerakli faylni ko`rib chiqishni va qidirishni Yo`l boshlovchi dasturini ishlatib qulay tolish mumkin, u bosh menyuning Dasturlar bandidan yoki kontekstli menyu bo`yicha — Mening kompyuterim papkasining belgichasi bo`yicha sichqonchaning o`ng klavishasini shiqirlatish bilan ishga tushiriladi); • sichqonchaning o`ng klavishasini bosgan xodda faylni ish stoliga olib o`tish (30- rasm); • paydo bo`lgan kontekstli menyuda YOrliqni yaratish bandi bo`yicha sichqonchani shiqirlatish. Yorliq Windows bilan ishlashning hamma keyingi seanslari uchun ham saqlanib qoladi. Fayl yorligini o`chirish yoki o`zgartirishni sichqonchaning o`ng klavishasini shu YOrliq bo`yicha shiqirlatib kontekstli menyuni chiqarib bajarish mumkin. Bor bo`lgan YOrliq bo`yicha dasturni ishga tushirish yoki hujjat ochishni uning belgichasi bo`yicha sichqonchani ikki marta shiqirlatib bajarish mumkin. Windows 95 da ma`lumotnomali axborotlarni olish Windows 95 qulay ko`p darajali ma`lumotnomali tizimga (Help) е ga bo`lib, bu tizim foydalanuvchiga tizim bilan ishlash bo`yicha qo`shimcha tushuntirish ma`lumotini hamda uning alohida е lementlari, ilovalari, buyruqlari to`g`risidagi ma`lumotlarni olish imkonini beradi. Ma`lumotnoma oynasi sarlavha satrini va uchta ilovani: mazmun, predmetli ko`rsatgich va qidirishni o`z ichiga oladi. Asosiy ma`lumotlar Mazmun bo`limida joylashgan. rasmda ochilgan Mazmun ilovali oyna ko`rsatilgan, uning ichida е sa Windows ga kirish bo`limi ochilgan.

www.arxiv.uz Ma`lumotnoma tizimining Mazmun bo`limi kitob mundarajasi kabi tuzilgan. Mavzuni va bobni ko`rsatib, siz unga kiruvchi qismiy bo`limlar ro`yxatini ko`rasiz va o`z tanlovingizni aniqlaysiz. Maxsus savol bo`yicha ma`lumotni Predmetli ko`rsatgich va Qidirish ilovalari orqali olish qulayroqdir. Predmetli ko`rsatgich ilovasi tizim tushuntirib beradigan yuzlab atamalar va tushunchalarni o`z ichiga oladi; Qidirish ilovasi ma`lumotnoma tizimining matnida mavjud bo`lgan so`zlar va belgilarning birikmasi bo`yicha ma`lumotnoma axborotini tolish imkomini beradi. Kerakli ma`lumotlarni Mazmun ilovasi bo`yicha olish Mazmun ilovasini tanlang. Oynada mavzu bo`yicha tartibga solingan bo`limlar ro`yxati va bo`limlar bilan ishlash ketmaketligi to`g`risida rioya qilinishi kerak bo`lgan ko`rsatmalar paydo bo`ladi. Biror bo`limga yoki qims bo`limga kirish uchun yoki tanlangan savol bo`yicha ma`lumot olish uchun mundarajani mos bandi bo`yicha sichqonchani ikki marta shiqirlatish kerak. Ba`zi bo`limlar ajratilgan so`zlarni yoki matn lavhalarini o`z ichiga oladi. Ajratilgan lavxd bo`yicha tushuntirishni olish uchun u bo`yicha sichqonchani shiqirlatish kerak. Bo`limlar ro`yxatiga qaytish uchun Bo`limlar knopkasi bo`yicha sichqonchani shiqirlatish kerak. Kerakli ma`lumotni Predmetli ko`rsatgich ilovasi bo`yicha olish Predmetli ko`rsatgich ilovasini tanlang. Е kranda alfavit bo`yicha tartibga solingan asosiy so`zlar ro`yxati va rioya qilinishi kerak bo`lgan ishlar ketma-ketligi to`g`risida ko`rsatmalar paydo bo`ladi.

www.arxiv.uz Siz, yoki butun ro`yxatni ko`rib chiqib, u bo`yicha kerakli so`zni tanlashingiz, yoki kerakli so`zni kiritish maydoniga terishingiz mumkin. So`zning yoki xattoki, izlanayotgan so`zning birinchi bir nechta harfini kiritishi е kranda nomlari shu so`zdan boshlanadigan bo`limlarning paydo bo`lishiga olib keladi. Agar izlangan so`z topilmasa, unga sinomimlarni tanlab ularni galmagal kiritishga harakat qiling. Bo`limlar ro`yxatiga qaytish uchun bo`limlar knopkasi bo`yicha sichqonchani shiqirlatish kerak. Kerakli ma`lumotni Qidirish ilovasi bo`yicha olish Qidirish ilovasini tanlang va izlanayotgan so`zni kiriting. Е kranda rioya qilinishi lozim bo`lgan ishlar ketma-ketligi to`g`risidagi ko`rsatmalarni va ko`rsatilgan so`zni o`z ichiga olgan ma`lumotnoma tizimining hamma bo`limlari ro`yxati paydo bo`ladi. Bo`limlar ro`yxatiga qaytish uchun Bo`limlar knopkasi bo`yicha sichqonchani shiqirlating. Muloqot oynalarida va displey е kranida mavjud bo`lgan е lementlar va instrumentlar to`g`risidagi kerakli ma`lumotlarni olish Bu rejim yuqorida ko`rib chiqilgan ma`lumotnoma oynasi bilan bevosita bog`lanmagan va Windows bilan ishlashning istalgan vaqtida bosh menyuga chiqmasdan amalga oshirilishi mumkin. Ko`rsatilgan ma`lumotni olish uchun muloqat oynasining yoki instrument panelining yuqorigi o`ng burchagidagi ? knopkasi bo`yicha sichqonchani shiqirlatish kerak, keyin е sa ? ko`rinishiga е ga bo`lgan sichqoncha kursorini sizni qiziqtirayotgan oynaning yoki е kranning е lementiga o`tqazish kerak va u bo`yicha sichqonchani shiqirlatish kerak— е kranda shu е lement to`g`risida ma`lumotnoma xabarli oyna paydo bo`ladi.

www.arxiv.uz Ba`zi е lementlar uchun ushbu alternativ varianta bo`lishi mumkin: е kranni sizni qiziqtirayotgan е lementa bo`yicha sichqonchani o`ng klavishasini shiqirlatib kontekstli menyuni chiqarish va paydo bo`lgan menyuda "Bu nima" bandini tanlash kerak. Е kranda qalqib chiqqan tushuntirish paydo bo`ladi. Uni olib tashlash uchun е kranning bo`sh joyi bo`yicha shiqirlatish kerak. Fayllar va papkalar bilan manipulyaciya qilish Fayllar va papkalar bilan manipulyaciya qilishning barcha jarayonlari turli usullar bilan bajarilishi mumkin. Bu erda ularning faqat ba`zilarini ko`raniz. Yangi papkani yaratish. • Mening kompyuterim papkasini ishlatib: a) Mening kompyuterim papkasini uning belgichasi bo`yicha sichqonchani ikki marta shiqirlatib oching; b) yangi papkani qo`ymoqchi bo`lgan diskni va papkani tanlang va uni sichqonchani ikki marta shiqirlatib oching; v) Fayl menyusida YAratish bandini oching, paydo bo`lgan qims menyuda е sa Papka bandini oching; g) yangi papka nomini kiriting va Enter klavishasini bosing. Faylni yoki papkani nusxalash va siljitish. • Mening kompyuterim papkasini ishlatib: a) Mening kompyuterim papkasini uning belgichasi bo`yicha sichqonchani ikki marta shiqirlatib oching; b) nusxalashni (siljitishni) istagan ob`ektni (fayl yoki papka) tanlang va uni sichqonchani shiqirlatib aktiv qiling; v) Tuzatish menyusida nusxalash uchun Nusxalash bandini, siljitish uchun е sa Kesib olish bandini tanlash kerak; g) ob`ektni joylashtirishga mo`ljallangan papkani oching va Tuzatish menyusida sichqoncha bilan Qo`ynsh bandini shiqirlating.

www.arxiv.uz • Kontekstli menyuni ishlatib: a) Mening kompyuterom papkasida yoki Yo`l boshlovchi yoki Fayllar dispetcheri dasturini ishlatib nusxalashni (siljitishni) mo`ljallangan ob`ektni toping va u bo`yicha sichqonchani ung klavishasini shiqirlating; b) paydo bo`lgan kontekegli menyuda Nusxalash (Kesib olish) bandini tanlang; v) ob`ektni joylashtirishga mo`ljallangan papkani oching va uning oynasining bo`sh joyida sichqonchaning o`ng klavishasini shiqirlating; g) paydo bo`lgan kontekstli menyuda sichqoncha bilan Qo`yish bandini shiqirlating; d) ob`ektlarni ularni sichqoncha bilan bir ochilgan oynadan boshqasiga ko`tarib olib o`tish bilan ham nusxalash yoki siljitish mumkin. Faylni yoki papkani o`chirish • Mening kompyuterim papkasida o`chirmoqchi bo`lingan ob`ektni toping va u bo`yicha sichqonchani shiqirlating. • Fayl menyusida O`chirish bandini tanlang. Faylni yoki papkani o`chirishni Yo`l boshlovchi yoki Fayllar dispetcheri dasturlari yordamida ob`ektni topib bajarish ham mumkin, lekin bu holatda ob`ektni sichqonchaning o`ng klavishasini shiqirlatib tanlash kerak. Kontekstli menyuda O`chirish bandini shiqirlating. Shuni nazarda tutish kerakki, o`chirilgan fayllar Korzinaga (Savat) joylashtiriladi — aslida fayllarni o`chirish korzina tozalanmagunga qadar amalga oshirilmaydi. Bu adashib o`chirilgan fayllarni engilgina tiklash imkonini beradi. Korzinada har doim o`chirilgan fayllar yig`ilib borishi sababli, qattiq disk to`lib ketmasligi uchun uni davriy ravishda tozalab turish kerak.

www.arxiv.uz Disklarni formatlash Mumkin bo`lgan variantlardan biri: • Mening kompyuterim papkasida formatlamoqchi bo`lgan disk bo`yicha sichqonchaning o`ng klavishasini shiqirlating. • Kontekstli menyuda Formatlash banda bo`yicha sichqonchani shiqirlating. • Paydo bo`lgan formatlash oynasida (32-rasm) formatlamoqchi bo`lgan disk sig`imini va formatlash usulini ko`rsating: a) tezkor — oldin formatlangan diskdagi hamma narsa o`chiriladi, b) to`liq — buzilgan sektorlarning borligini tekshirib, diskni real formatlash, v) faqat tizimli fayllarni ko`chirish — oldin formatlangan diskka operacion tizimning yuklash fayllari ko`chiriladi (disk tizimli bo`lib qoladi). MS DOS da ish seansini tashkil е tish MS DOS bilan ish seansi quyidagicha tashkil е tilishi mumkin: • Ishga tushirish knopkasini bosib, е kranga bosh menyuni chiqarish, unda е sa sichqonchani shiqirlatib, Dasturlar bandini tanlash kerak. • Dasturlar bandining qims menyusida MS DOS bilan seans bandini sichqonchani shiqirlatib tanlash kerak, bundam keyin е kranda MS DOS bilan ishga taklif paydo bo`ladi: a) agar Norton Commander qobig`i bilan ishlash hohishi bo`lsa, buyruq satrida NC ni terish kerak; b) Norton Commander da ishlashni tugatish uchun, odatda MS DOS da qilingandek, paydo bo`lgan muloqat oynasida YES ni tanlash kerak. • MS DOS dan Windows ga qaytish uchun buyruq satrida Exit buyrug`iyi terish kerak.

www.arxiv.uz Windows 95 dasturi va ilovalar bilan ishlashni tugatish Ilovalar bilan ishlashni tugatish uchun bu ilova oynasining yuqorigi chap burchagida joylashgan Yopish knopkasini bosish kerak. Hujjat bilan ishlash seansini yopishni sinchiklab bajarish ham mumkin: menyuning Fayl bandi bo`yicha ketma-ket saqlash, hujjatni yopish va dasturdan chiqish jarayonlarini bajarish kerak. Windows 95 bilan ishlash seansini tugatish uchun Masalalar panelida Ishga tushirish knopkasini bosish va keyin bosh menyuning Ishni tugatish bandini tanlash kerak. Paydo bo`lgan Windows 95 bilan ishni tugatish muloqat menyusida (rasm) tugatish rejimini yoki to`g`ri kelgan kompyuterni qayta yuklash rejimini tanlash kerak. NORTON COMMANDER OPERACION QOBIG`I Norton Commander (NC) dasturi MS DOS operacion tizimi bilan ishlash uchun е ng ommaviy dastur-qobiqlardan biridir, u Windows tizimida MS DOS bilan ishlash seansi vaqtida ishlatiladi. NC yordamida foydalanuvchi kataloglarni ko`radi, fayllarni o`chiradilar, nusxa oladi, qayta nomlaydi, dasturni ishga tushiradi va h.k. Foydalanuvchining DOS bilan o`zaro ishi buyruqli satrga ma`lumotni kiritish asosiga qurilgan: foydalanuvchi klaviaturada kerakli buyruqli teradi va Enter klavishasini bosadi, bundan keyin DOS kiritilgan buyruqni bajaradi. Bunday usul ko`rgazmali va etarlicha qulay е mas — foydalanuvchi DOS ning buyruqlar tizimini bilishi kerak va asosiysi ularni to`g`ri yozilishini va strukturasini bilishi kerak. Norton Commander kompyuter bilan monitor е kranidagi rezident sifatida ham, chiqariladigan, shu jumladan ochiladigan, og`ma matnli menyu tizimi asosida ham ishlash imkonini beradi. Е kranda buyruqni yoki faylning nomini tanlash etarli,

www.arxiv.uz Enter klavishasini, funkcional klavishani yoki sichqonchani shiqirlatish kerak va kerakli jarayon bajariladi. Norton Commander bilan birgalikda matnli fayllarni va boshqa hujjatlarni taxrirlash va ko`rib chiqish uchun dasturlar etkazib beriladi. Norton Commander dasturini yuklash Norton Commander dasturini yuklash uchun MS DOS ga chiqqandan keyin va е kranda kiritishga taklif paydo bo`lgandan keyin buyruqli satrda fayl nomini — NC ni kiritish kerak. Norton Commander ni ishga tushirilgandan keyin oynaning yuqori qismida ikkita panel — qo`sh ramka bilan chegaralangan to`g`ri to`rtburchakli oyna paydo bo`ladi (34-rasmga qarang). NC ning har bir panelida quyidagilar bo`lishi mumkin: • disk katalogining mundarajasi (panel tepasida disk nomi, katalogga yo`l va katalog nomi chiqariladi) — 34-rasmda o`ngdagi panelda ko`rsatilgan; • diskdagi kataloglar daraxti (panel sarlavxasi — Tree); • boshqa panelda ochilgan tezkor xotira, disk va katalog to`g`risidagi yirma ma`lumot (panel sarlovxdsi — Info), 34-rasmda chap panelda ko`rsatilgan. Panelga chiqariladigan ma`lumot turini tanlash F9 funkcional klavishasi bilan og`ma menyu tizimidan chiqariladigan Right (o`ng panel uchun), Left (chap panel uchun), menyusi bo`yicha amalga oshiriladi. Е kranning pastki satrlarida DOS taklifi, buyruqli satr va F1 — F10 boshqarish klavishalarining vazifasini aniqlovchi ishchi menyu polosasi joylashadi: • F1 YOrdam (Help) — ma`lumotnoma ma`lumotini chiqarish (HELP), shuni nazarda tutish kerakki, aksariyag ko`pchilik dasturli maxsulotlar uchun F1 klavishasi shunday vazifaga е ga;

www.arxiv.uz • F2 CHaqarish (Menu) — foydalanuvchi menyusini chiqarish — е kranga foydalanuvchi o`zi tanlagan hamda ularga tezda murojaat qilish uchun buyruqlar ro`yxati chiqariladi; • F3 o`kish (View) — kursor bilan tanlangan faylni ko`rib chiqish; • F4 To`g`rilash (Edit) — kursor bilan tanlangan faylni taxrir qilish; • F5 Nusxa (Soru) — kursor bilan tanlangan katalogni yoki fayllarni nusxalash (nusxalash boshqa panelda ochilgan katalogda amalga oshiriladi); • F6 Nom (RenMov) — kursor bilan tanlangan katalogni yoki fayllarni qayta nomlash yoki siljitish (siljitish boshqa panelda ochilgan katalogga amalga oshiriladi); • F7 YAngi (Mkdir) — yangi katalogni yaratish; • F8 O`chirish (Delete) — kursor bilan tanlangan faylni (bo`sh katalogni) o`chirish; • F9 Menyu (PulIDn) — og`ma menyu tizimini chiqarish — F9 klavishasi bosilganda е kranning yuqori qismida og`ma menyu tizinining mundarajasi paydo bo`ladi: CHap ganel (Left) , Fayllar (Ffles), Buyruqlar (Commands), To`g`rilash (Options), o`ng panel (Right); bu menyular tizimni, uning ish rejimlarini va ma`lumotlarni panelga chiqarish rejimlarini sozlash uchun ishlatiladi [NC ni chiqarganda Windows 95 dan MS DOS bilan ishlash seansida bir nechta boshqacha og`ma menyular bo`lishi mumkin, xususan: CHap panel (Left), Fayllar (Files) , Diski (Disks), Buyruqlar (Commands), o`ng panel (Right)]; • F10 CHiqish (Quit) — NC dasturidan chiqish. Panel kataloglarnning mundarajasi Kataloglar mundarajasida fayllar nomlari kichik harflar bilan chiqariladi va odatda, o`ng tomondan nom kengaytmasi bilan to`ldiriladi; qismkataloglar nomlari bosh (katta) harflar bilan chiqariladi. Qismkatalog nomining o`ng tarafiga <SUB- DIR> axboroti chiqariladi. Mundarajada е ng yuqori satrni ikki nuqta ko`rinishda

www.arxiv.uz «..» bosh katalogga yubortma band qiladi (<UP-DIR> — katalog usti), bu katalog usti nomi panel sarlavxasida o`ngdan oxirida turadi. Katalogi panelda tasvirlanishi talab е tiladigan diskni tanlash uchun chap panel uchun AltQF1 klavishasini yoki o`ng panel uchun AltQF2 klavishasini bosish kerak. Mos panelda harfni - disk nomini tanlashni taklif е tuvchi oyna paydo bo`ladi. Bu muloqat oynasi orqali kerakli diskni tanlashni, kursorni boshqarish klavishalari vositasida keyin Enter klavishasini bosish bilan bajarish yoki oddiygina qilib disk nomiga mos keluvchi harfli klavishani bosish bilan amalga oshirish mumkin. Tanlangan disk nomi yoritishning o`zgarganligi bilan belgilanadi. Fayllar to`g`risidagi ma`lumotlarni chiqarishning ikki shakli mavjud: to`liq va qisqa. To`lik shaklda o`ng tarafda fayl o`lchami baytlarda, faylni yaratish yoki oxirgi o`zgartirilgan sanasi va vaqti chiqariladi. qisqa shaklda faqat fayl nomi chiqariladi. Og`ma menyular tizimining CHap panel, o`ng panel menyusi bo`yicha bajariladigan panelga chiqariladigan fayllar nomlarini sozlashda quyidagi imkoniyatlar mavjud: • nomlarni alfavit tartibida; • kengaytmalarni alfavit tartibida; • faylning yaratilish sanasi va vaqtining kamayishi tartibda; • fayllar o`lchanining kamayishi tartibida. Fayllar va kataloglar ustnda ba`zi amallarnn bajarish Almashgan (inversli) rang bilan tasvirlanadigan (kursor bilan ajratilgan) fayl yoki katalog aktiv yoki ajratilgan deyiladi. Ajratilgan satrni kursorni siljitish klavishalari bilan е kran paneli bo`yicha siljitish mumkin. Birdaniga bir nechta fayllarni ajratish mumkin — Ins klavishasini bu fayllarni nomlariga bosish yo`li bilan juda oddiy bajariladi.

www.arxiv.uz Kursorni boshqa panelga ko`chirish uchun Tab klavishasini bosish kerak, qismkatalog tarkibini chiqarish uchun kursorni uning nomiga o`rnatish va Enter klavishasini bosish kerak. Fayl yoki katalog ustida biror amalni bajarish uchun kursorni uning nomiga o`rnatish va funkcional klavishalardan bitgasini yoki Enter klavishasini bosish kerak. Agar biror fayl yoki katalog ajratilgan bo`lsa, Enter klavishasi bosilganda quyidagi ishlar bajariladi: • agar kursor ".." da bo`lsa, u holda katalog ustiga siljish bajariladi; • agar kursor qismkatalog nomida bo`lsa, u holda shu qims katalogga siljish bajariladi; • agar kursor bajariladigan fayl nomida bo`lsa (fayl .exe, .com yoki .bat kengaytma tipiga е ga bo`ladi), u holda bu fayl bajarish uchun ishga tushiriladi; • agar kursor matnli fayl nomida bo`lsa, u holda mos keluvchi sozlash bor bo`lganda fayl uni taxrirlash uchun е kranga chiqariladi. NC matn muharrnrn Operacion kobikda sozlangan matnli muharriri bor, u uncha murakkab bo`lmagan hujjatlarni (rasmsiz, diagrammasiz va b.) tuzish va taxrir qilish uchun juda qulaydir. Muharrirlar bilan ishlashda bajariladigan asosiy jarayonlar quyida tushuntirilgan: • ajratilgan matnli fayl bilan ishlash uchun muharrirni chiqarish — F4 klavishasini bosish kerak; • yangi faylni yaratish va taxrir qilish — Shift + F4 klavishalarini bosish kerak; • taxrir qilingan faylni saqlash — F2 klavishasini bosish kerak; • muharrirddn chiqish — F10 klavishasini bosish kerak; • matnda blokni ajratish — F3 klavishasini bosish kerak; • blok ajratishni inkor qilish — Shift + F3 klavishalarini bosish kerak;

www.arxiv.uz • ajratilgan blokni kursorning joriy holati bilan ko`rsatilgan joyga siljitish — F6 klavishasini bosish kerak; • ajratilgan blokni kursorning joriy holati bilan ko`rsatilgan joyga nusxalash — F5 klavishasini bosish kerak; • ajratilgan blokni o`chirish — F8 klavishasini bosish kerak; • ajratilgan blokni ko`rsatilgan faylning oxiriga yozish — Alt + F10 klavishalarini bosish kerak; • boshqa fayldan matnni kursorning joriy holati bilan ko`rsatilgan joyga qo`yish — Alt + F5 klavishalarini bosish kerak; • matnni namuna bo`yicha kursordan oldinda qidirish — F7 klavishasini bosish kerak; • matnni namunalar bo`yicha kursordan oldindan qidirish va almashtirish — F4 klavishasini bosish kerak; • joriy satrni o`chirish — Ctrl + U klavishalarini bosish kerak; • bo`sh satrni qo`yish (kursor satr oxirida) — Enter klavishasini bosish kerak; • matn ichida kursorni harakatlantirish kursorni boshqarish klavishalari bilan amalga oshiriladi; • matndan tashqarida kursorni harakatlantirish Enter va Space klavishalari bilan amalga oshiriladi. Muharrir bilan ishlash bo`yicha qo`shimcha tushuntirishlarni F1 klavishasini bosib olish mumkin. Funkcional klavishalarning vazifalari to`g`risidagi ma`lumotlarni matn muharriri oynasining pastidagi ishchi menyuda ko`rish mumkin; funkcional klavishalarni Alt va Shift klavishalari bilan birga bosilganda vazifalarining qayta belgilanishini yana o`sha ishchi menyuda, lekin mos ravishda Alt va Shift klavishalari bosilganda ko`rish mumkin. Operacion kobikdan chiqish F10 klavishasini bosish bilan chaqiriladigan menyu bo`yicha amalga oshiriladi.

O'xshashlar

Windows 95 Windows 98 операцион тизимлари юклаш боскичлари

Windows 95 операцион тизими билан танишув

MS Excel da ishlash

Windows da ishlashni tezlashtiruvchi utilit dasturlar

Windows operasion tizimida ishlash