Sodda dasturlar yozish - Informatika va AT - Referatlar

Sodda dasturlar yozish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

48 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Dasturning umumiy ko`rinishi 2. Qiymat berish buyrug`i 3. Kiritish va chiqarish buyruqlari 4. Chiziqli dasturlar yozish

www.arxiv.uz Paskal tilida eng sodda dasturlarni yozish uchun quyidagi umumiy qoida qabul qilingan: 1. Dastur program so`zi bilan boshlanadi, undan keyin dasturning nomi yoziladi. 2. Dastur end so`zi bilan tugaydi. 3. O`zgarmaslar ro`yxati odatda ikkinchi satrda joylashib, sonst so`zidan keyin keltiriladi. 4. Dasturda qatnashadigan barcha o`zgaruvchilar va ularning tiplari var so`zidan keyin ko`rsatiladi. 5. Masalaning Yechish uchun paskal tilidagi buyruqlar ketma-ketligi begin dan keyin yoziladi. 6. Dasturdagi har bir ko`rsatma yoki buyruq boshqalaridan «;» belgisi bilan 24 ajratiladi. 7. Dasturdagi oxirgi end dan keyin nuqta qo`yiladi. Agar yozilayotgan dasturda o`zgarmas ma`lumotlar qatnashmasa, ushbu umumiy sxemadagi 3-punktni tushirib qoldirish mumkin. Dasturda o`zgaruvchilardan ham foydalanishga ehtiyoj bo`lmasa, 4-punktni ko`rsatmaslik mumkin. QIYMAT BERISH BUYRUG`I O`zgaruvchilarning qiymatlarini o`zgartirish uchun ularga qiymat beriladi. Bu ishni qiymat berish buyrug`i, ya`ni " : "қ yordamida amalga oshiriladi. Buyruqning umumiy ko`rinishi quyidagicha: ; : β α қ Bu erda α -qiymat olayotgan o`zgaruvchi, − β esa qiymati α ga beriladigan sonli, arifmetik, mantiqiy yoki xarfiy ifoda. Bu buyruqning ma`nosi quyidagicha: − β ifodaning qiymati hisoblanadi va bu qiymat α ga beriladi, ya`ni EHM xotirasidan α uchun ajratilgan yacheykaga yozib qo`yiladi.

www.arxiv.uz Masalan: ; ` ` : 1; 2 * ) 75 . 0 ( : ; 25 . 20 :tili paskal ax y xқҚ қ қ Bu buyruqlar bajarilganidan so`ng, x-o`zgaruvchi 20,25 ni, u-esa 42 ni, xarfiy a1 o`zgaruvchi esa «raskal tili» degan qiymatlarni oladi. Demak, bu o`zgaruvchilar uchun ajratilgan yacheykaga ana shu qiymatlar yozib qo`yiladi. Agar zarur bo`lsa, qiymat olayotgan o`zgaruvchi qiymat berish buyrug`ining o`ng tomonida ham kelishi mumkin. Bu holda o`ng tomondagi ifodaning qiymatini hisoblash uchun uning «eski» qiymatidan foydalaniladi. Ifodaning qiymati hisoblab bo`linganidan keyin yacheykadagi «eski» qiymat o`chiriladi va uning o`rniga «yangi» qiymat yozib qo`yiladi. Masalan: ; 2 * : ; 15 : alfa alfa alfa қ қ buyruqlari bajarilganidan keyin, alfa ning qiymati 30 ga teng bo`lib qoladi. Eslatma: Qiymat berish buyrug`ining o`ng tomonidagi ifodada qatnashayotgan har bir o`zgaruvchining qiymati oldindan aniqlangan bo`lishi lozim. KIRITISH VA CHIQARISH BUYRUQLARI Ko`pincha masalalarni Yechish jarayonida masalaning shartida berilgan ma`lumotlarni klaviatura orqali kiritishga to`g`ri kelib qoladi. read operatori o`zgaruvchilarga qiymatlarni klaviatura yordamida berishni tashkil qilish uchun ishlatiladi. Bu operator umumiy ko`rinishda quyidagicha yoziladi: read (o`zgaruvchilar ro`yxati); 25Ro`yxatdagi o`zgaruvchilar bir-birlaridan vergul bilan ajratiladi. Masalan: read (r,k,h); . Read buyrug`ini bajargan EHM ishdan to`xtaydi va ro`yxatda ko`rsatilgan barcha o`zgaruvchilar uchun qiymat kiritilishini kutadi. Klaviaturadan kiritilayotgan ma`lumotlar bir-biridan bo`sh joy belgisi bilan ajratiladi. Kiritilgan ma`lumotlar tartib raqamlariga qarab mos ravishda berilgan ro`yxatdagi o`zgaruvchilarga qiymat qilib beriladi. Boshqacha aytganda, birinchi kiritilgan ma`lumot ro`yxatdagi birinchi o`zgaruvchiga, ikkinchi ma`lumot ikkinchisiga va xokazo tartibda beriladi. Yuqoridagi opreator uchun klaviaturadan quyidagi ma`lumotlar kiritilgan bo`lsin: 2.34 15 Paskal U xolda r ga 2.34, k ga 15,

www.arxiv.uz h ga esa «Paskal» qiymatlari beriladi va dasturning keyingi buyruqlari o`zgaruvchilarning ana shu qiymatlari uchun bajariladi. Qiymat olayotgan o`zgaruvchi bilan unga berilayotgan qiymat bir xil tipga mansub bo`lishi lozim. Char yoki string tipidagi ma`lumot kiritilayotganda ularni apostrof orasiga olish shart emas. Real tipida ma`lumot kiritilayotganda esa butun sonlarni xam kiritishga ruxsat beriladi. (Bu holda kiritilgan 10 sonini 10.00 tarzida qabul qilinadi.) Boolean tipidagi ma`lumot sifatida faqat false yoki true qiymatlaridan birini kiritish mumkin xalos. Klaviaturadan kiritilgan ma`lumotlar soni read operatorida berilgan ro`xatdagi o`zgaruvchilar sonidan kam bo`lmasligi lozim. Aks holda, ro`yxatdagi qaysidir o`zgaruvchi qiymat olmagani sababli navbatdagi operatorlar bajarilmay turaveradi. Agar kiritilgan ma`lumotlar soni read operatori bilan ko`rsatilgan o`zgaruvchilar sonidan ko`p bulsa, buning zarari yo`q. CHunki ortiqcha qiyomatlar yoki navbatdagi read dagi o`zgaruvchilarga qiymat qilib beriladi. Masalan, bitta dasturda read (a,b,s); read (x,y); operatorlariga javoban klaviaturadan 2.3 -1.5 2.4 22 -0.05 4.125 ma`lumotlari kiritilgan bo`lsa, a ga 2.3, b ga -1.5, s ga 2.4 qiymatlari o`zlashtirilsa, x o`zgaruvchi 22, y esa -0.05 qiymatlari beriladi. Ortiqcha kiritilgan 4.125 dan esa EHM foydalanmaydi, ya`ni tashlab yuboradi. ln Read opreatori ro`yxatda ko`rsatilgan o`zgaruvchilarga qiymat kiritilganidan so`ng, kursorni yangi satrning boshiga o`tkazib qo`yadi. Bu xolda ortiqcha ma`lumotlarning barchasi tashlab yuboriladi, navbatdagi read yoki ln read yordamida berilgan o`zgaruvchilarga esa qiymat qilib yangi satrning boshida kiritilgan ma`lumotlar olinadi. Masalan: ln read (a,b,s); read (x,y); 26operatorlari uchun klaviatura orqali 2.3 -1.5 2.4 22 3.75 -0.05 4.125 ko`rinishidagi ma`lumotlar kiritilgan bo`lsa, a, b, s o`zgaruvchilar mos ravishda 2.3, -1.5, 2.4 qiymatlarini olsa, x bilan y o`zgaruvchilar -0.05 va 4.125 ni oladi. Write operatori turli hisoblash natijalarini, matnlarni hamda arifmetik ifodalarning qiymatlarini hisoblab displey ekraniga chiqarish uchun hizmat qiladi. Bu operator umumiy holda quyidagicha yoziladi:

www.arxiv.uz write (chiqariladigan ma`lumotlar ro`yxati); . CHiqariladigan ma`lumotlar bir- birlaridan vergul bilan ajratiladi. Ekranga chiqarish kerak bo`lgan matnlarni apostrof belgisi bilan ko`rsatiladi. Masalan: write (`Paskal tili`); buyrug`i bajarilganda ekranga Paskal tili yozuvi chiqariladi. Write operatori yordamida paskal dasturlash tili qoidalari bilan yozilgagn arifmetik ifodalarning qiymatlarini ham hisoblash mumkin. Masalan: ); 5 . 10 3 Ғ 15 4 * 3 ( − Қ write buyrug`ining natijasi qavslar ichida berilgan ifodaning qiymati bo`lgan 00 5000000000 , 6 Қ E ko`rinishdagi sonni ekranga chiqarishdan iborat bo`ladi. Agar write yordamida ekranga chiqarish talab qilingan ma`lumotlar sifatida o`zgaruvchilar ro`yxati berilgan bo`lsa, u holda bu o`zgaruvchilarning qiymatlari EHM xotirasidan qidirib topiladi va ekranga chiqariladi. Faraz qilaylik, biror dasturning bajarilishi davomida x, y, x o`zgaruvchilar mos ravishda 23, 123.12, `Paskal` qiymatlarini olgan bo`lsin. U holda write(x,y,z); operatorini bajarilishi natijasida ekranda 02 2312000000 . 1 01 3000000000 . 2 Қ Қ Е Е Paskal ko`rinishidagi ma`lumotlar chiqariladi. Bu yozuvlardan ko`rinib turibdiki, ekrandagi sonli ma`lumotlar o`qish va tushunish uchun bir oz noqulay. Ana shu noqulaylik oldini olish uchun ekranda uzatiladigan sonli ma`lumotlarni ma`lum bir o`lchamga solishga (formatlashga) to`g`ri keladi. O`lcham odatda ikki butun sondan iborat bo`lib, ularning birinchisi umumiy raqamlar sonini, ikkinchisi esa kasr qismning raqamlari sonini belgilaydi. O`lcham formatlanayotgan o`zgaruvchidan keyin ikki nuqta (:) orqali aniqlanadi va faqat shu o`zgaruvchigagina tegishli bo`ladi. Yuqoridagi ma`lumotlarnip formatlab, ekranga uzataylik: 27write(x:4:2, y:6:2, z); Bu buyruq ta`sirida ma`lumotlar quyidagi ko`rinishda ekranga chiqariladi: 23.00 123.12 Paskal Butun son tipidagi ma`lumotlarda haqiqiy qism bo`lmasligini yodda tutish zarur. Ekranda (ko`rsatkich) kursor mavjud bo`lib, u ma`lumotlarni qaysi joydan boshlab kiritilishi yoki chiqarilishi kerakligini ko`rsatadi. Navbatdagi ma`lumot kursor turgan joydan boshlab kiritiladi yoki chiqariladi. Yuqorida biz readln yordamida ana shu kursorni navbatdagi satrning birinchi pozisiyasiga o`tkazishni ko`rgan

www.arxiv.uz edik. SHu holatni writeln yordamida ham takrorlash mumkin. Writeln operatori talab qilingan ma`lumotlarni ekranga chiqarganidan keyin, kursorni yangi satrning boshiga o`tkazadi. Masalan: write(x); write(y); write(z); buyruqlari ma`lumotlarni 02 2312000000 . 1 01 3000000000 . 2 Қ Қ Е Е Paskal ko`rinishida ekranga chiqarsa, writeln(x); writeln(y); write(z); buyruqlari ma`lumotlarni ekranga Paskal tarzida chiqarilishini ta`minlaydi. Readln va writeln operatorlaridan hech qanday argumentsiz ham foydalanish mumkin. Readln buyrug`i ENTER tugmasini bosilishi kutadi va kursorni yangi satrning boshiga o`tkazsa, writeln esa shunchaki kursorni yangi satrning boshiga ko`chiradi. CHIZIQLI DASTURLAR YOZISH 5.1-dagi ma`lumotlarni hisobga olsak, dasturlarning paskal tilidagi umumiy ko`rinishi quyidagicha bo`lishini ko`rish qiyin emas: Program dasturning nomi; Const o`zgarmaslar ro`yxati; Var o`zgaruvchilar va ularning tiplari ro`yxati; Begin Paskal tilida echilayotgan masalaning algoritmiga mos keluvchi buyruqlar ketma-ketligi; End. Agar yozilayotgan dasturda o`zgarmas ma`lumotlar qatnashmasa, ushbu umumiy sxemadagi sonst ni tushirib qoldirish mumkin. 28 Dasturga majburiy bo`lmagan, ammo ehtiyoj paydo bo`lganda yozish shart bo`lgan yangi qo`shimcha turli elementlarni qo`shish mumkin. Biz bu elementlar bilan keyinchalik tanishamiz. CHiziqli dastur deganda masalaning algoritmiga mos keluvchi buyruqlar ketma-ketligi dasturda uchrash tartibiga mos ravishda bajariladigan dasturlarni tushuniladi. Demak, dasturni bajarish boshlanganda, dastlab 1-buyruq, keyin 2-buyruq va x.k. tarzida bajariladi. Bunda begin va end larga alohida e`tibor beriladi. Ular operatorlar qavsi hisoblanadi va amallarni bajarish paytida ustunlikka ega bo`ladi. Dasturning bitta satrida bir nechta buyruqlar kelishi mumkin. Bunda ular bir-

www.arxiv.uz biridan «;» belgisi bilan ajratiladi. Paskal tilidagi dastur qo`yilgan masalaning Yechish algoritmidagi buyruqlarni kompilyatorga «tushunarli» bo`lgan ko`rinishda yuqoridagi umumiy sxemaga muvofiq ifodalash gatijasida hosil bo`ladi. Masala: Uzunligi L bo`lgan aylana bilan chegaralangan doira yuzini toping. Masalaning Yechish g`oyasi: Ma`lumki, doiranng yuzi 2R S π қ formula bilan hisoblanadi. Bu formulani qo`llash uchun bizga R ning qiymati zarur. Uni aylana uzunligi L dan foydalanib topish mumkin, ya`ni ) 2 Ғ( π L R қ . Bu ma`lumotlarni hisobga olib, masalaning algoritmi va dasturini yozamiz.

O'xshashlar

O`qish - yozish sistеmаsi

Microsoft Office dasturlar paketi va ularning vazifalari. Muharrir dasturlar

Utilitlar va tizimli dasturlar

Disklarga xizmat ko’rsatuvchi dasturlar

MS Excel da fоrmula yozish