Bosh sahifa
Referatlar
Informatika va AT
Shart va tanlash operatorlari
Shart va tanlash operatorlari
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
81.5 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Takrorlash operatorlari
Paskal tilining operatorlari
Tizimli platani tanlash va o‘rnatish
Break, continue hamda goto operatorlari
Algoritmik tilning asosiy tarkibiy tuzilmalari. Beysik tili funktsiyalari va operatorlari
![www.arxiv.uz Operator tushunchasi:[1(90-93), 2(33-46), 3(28), 4(52-53)] Programmalash tili operatorlari yechilayotgan masala algoritmini amalga oshirish uchun ishlatiladi. Operatorlar chiziqli va boshqaruv operatorlariga bo’linadi. Aksariyat holatlarda operatorlar nuqtali vergul (‘;’) belgisi bilan tugallanadi va u kompilyator tomonidan alohida operator deb qabul qilinadi(for operatorining qavs ichida turgan ifodalari bundan mustasno). Bunday operator ifoda operatori deyiladi. Qiymat berish amallari guruhi, xususan, qiymat berish operatorlari ifoda operatorlari hisoblanadi: i++; --j; k+=I; Programma tuzish amaliyotida bo‘sh operator – ‘;’ ishlatiladi. Garchi bu operator hech nima bajarmasa ham, hisoblash ifodalarini til qurilmalariga mos kelishini ta’minlaydi. Ayrim hollarda yuzaga kelgan «boshi berk» holatlardan chiqib ketish imkonini beradi. O’zgaruvchilarni e’lon qilish ham operator hisoblanadi va ularga e’lon operatori deyiladi. Shart operatorlari:[3(28), 4(52-53)] Oldingi bobda misol tariqasida keltirilgan programmalarda amallar yozilish tartibida ketma-ket va faqat bir marta bajariladigan holatlar, ya’ni chiziqli algoritmlar keltirilgan. Amalda esa kamdan- kam masalalar shu tariqa yechilishi mumkin. Aksariyat masalalar yuzaga keladigan turli holatlarga bog‘liq ravishda mos qaror qabul qilishni (yechimni) talab etadi. C++ tili programmaning alohida bo‘laklarining bajarilish tartibini boshqarishga imkon beruvchi qurilmalarning yetarlicha katta majmuasiga ega. Masalan, programma bajarilishining birorta qadamida qandaydir shartni tekshirish natijasiga ko‘ra boshqaruvni programmaning u yoki bu bo‘lagiga uzatish mumkin (tarmoqlanuvchi algoritm). Tarmoqlanishni amalga oshirish uchun shartli operatordan foydalaniladi. If operatori:[1(93-94), 3(28-30),4(53) ] if operatori qandaydir shartni rostlikka tekshirshi natijasiga ko‘ra programmada tarmoqlanishni amalga oshiradi: if (<shart> )<operator>;](/data/documents/71777125-e4f0-4fb4-8907-858764020ea8/page-2.png)
![www.arxiv.uz Programma bajarilishi jarayonida butun turdagi b o‘zgaruvchi e’lon qilinadi va uning qiymati klaviaturadan o‘qiladi. Keyin b qiymatini 0 sonidan kattaligi tekshiriladi, agar shart bajarilsa(true) , u holda ‘{‘ va ‘}’ belgilar ichidagi operatorlar bajariladi va ekranga “b – musbat son” xabari chiqadi. Agar shart bajarilmasa, bu| operatorlar cheklab o‘tiladi. Navbatdagi shart operatori b o‘zgaruvchi qiymati manfiylikka tekshiradi, agar shart bajarilsa, yagona cout ko‘rsatmasi bajariladi va ekranga “b – manfiy son” xabari chiqadi. If – else operatori:[1(94-99)3(30-33)] Shart operatorining if – else ko‘rinishi quyidagicha: if (<shart-ifoda>) <operator2 >; else <operator 2 >; Bu yerda <shart-ifoda> 0 qiymatidan farqli yoki true bo‘lsa <operator 1 >, aks holda <operator2> bajariladi. If-else shart operator mazmuniga ko‘ra algoritmning tarmoqlanuvchi blokini ifodalaydi: <shart-ifoda> - shart bloki (romb) va <operator 1 > blokning «ha» shoxiga, <operator 2 > esa blokning «yo‘q» shoxiga mos keluvchi amallar bloklari deb qarash mumkin . shart-ifoda operator 1ha (true) yo’q (false) operator 2](/data/documents/71777125-e4f0-4fb4-8907-858764020ea8/page-4.png)
![www.arxiv.uz ?: shart amali: [3(33-34), 4(53)] Agar tekshirilayotgan shart nisbatan sodda bo‘lsa, shart amalining <<?:>> ko‘rnishini ishlatish mumkin: <shart ifoda> ? <ifoda1 > : <ifoda 2 >; Shart amali if shart operatoriga o‘xshash holda ishlaydi: agar <shart ifoda> 0 qiymatidan farqli yoki true bo‘lsa, <ifoda 1 >, aks holda <ifoda 2 >bajariladi. Odatda ifodalar qiymatlari birorta o‘zgaruvchiga o’zlashtiriladi. Misol tariqasida ikkita butun son maksimumini topish ko‘raylik. Programmadagi shart operatori qiymat berish operatorining tarkibiga kirgan bo‘lib, a o‘zgaruvchining qiymati b o‘zgaruvchining qiymatidan kattaligi tekshiriladi, agar shart rost bo‘lsa c o‘zgaruvchiga a o‘zgaruvchi qiymatini, aks holda b o‘zgaruvchining qiymatini va c o‘zgaruvchisining qiymati chop etiladi. ?: amalining qiymat qaytarish xossasidan foydalangan holda, uni bevosita cout ko‘rsatmasiga yozish orqali ham qo‘yilgan masalani yechish mumkin: # Bu operator quyidagicha amal qiladi: birinchi navbatda <ifoda> qiymati hisoblanadi, keyin bu qiymat case kalit so‘zi bilan ajratilgan <o‘zgarmas ifoda i > bilan solishtiriladi. Agar ular ustma-ust tushsa, shu qatordagi ‘:’ belgisidan boshlab, toki break kalit so‘zigacha bo‘lgan <operatorlar guruhi i > bajariladi va boshqaruv tarmoqlanuvchi operatordan keyingi joylashgan operatorga o‘tadi. Agar <ifoda> birorta ham <o‘zgarmas ifoda i > bilan mos kelmasa, qurilmaning default qismidagi <operatorlar guruhi 1n > bajariladi. Shuni qayd etish kerakki, qurilmada default kalit so‘zi faqat bir marta uchrashi mumkin. Misol uchun, kirish oqimidan “Jarayon davom etilsinmi?” so‘roviga foydalanuvchi tomonidan javob olinadi. Agar ijobiy javob olinsa, ekranga “Jarayon davom etadi!” xabari chop etiladi va programma o‘z ishini tarmoqlanuvchi operatordan keyingi operatorlarni bajarish bilan davom ettriladi, aks holda “Jarayon tugadi!” javobi beriladi va programma o‘z ishini tugatadi. Bunda, foydalanuvchining ‘y’ yoki ‘Y’ javoblari jarayonni davom ettirishni bildiradi, boshqa belgilar esa tugatishni anglatadi.](/data/documents/71777125-e4f0-4fb4-8907-858764020ea8/page-6.png)
