Servis dastur ta`minoti

Servis dastur ta`minoti

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Arxivga olish dasturlari 2. Disklarga xizmat ko`rsatuvchi dasturlar 3. Antivirus dasturlar.

www.arxiv.uz 1. Кompyuterda amaliy dasturlar bilan ishlash jarayonida, faqatgina bu dasturlarni boshqarishni bilish bilan cheklanib qolmaslik lozim. Кompyuterdagi xaqiqiy xolat va undagi amaliy ishlar foydalanuvchidan yanada chuqurroq bilim talab etadi, ya`ni axborotlarning bir butunligini saqlay bilish, ularni har xil kutilmagan harakatlardan ximoya qilish, kompyuterdagi ro`y beradigan buzilishlardan saqlash, virus tarqatuvchi dasturlar ta`siridan va foydalanuvchi o`zining yo`l qo`yadigan xatolaridan saqlay bilishi lozim. Arxivga olish dasturlari. Eng keng tarqalgan servis dasturlardan biri bu fayllarni, fayllar guruxini siqib yozish, qadoqlab yozish yoki arxivga olish uchun mo`ljallangan dasturlardir. Ma`lumotlarni siqish-bu faylda saqlanayotgan axborotlarning qayta tartiblanish jarayoni bo`lib, unda axborotning xajmi kichrayib, saqlanishi uchun diskdan kam joy talab etadi. Arxiv fayl sifatida bir yoki bir necha fayllarni siqilgan ko`rinishda yozish mumkin. Arxiv fayl - bu maxsus tarzda tashkil etilgan fayl bo`lib, o`zida bir yoki bir necha fayllarning siqilgan variantini hamda ularning qaysi vaqt, sanada yozilganligi va xajmi xaqida ma`lumotni saqlaydi. Axborotlarni siqib yozishdan maqsad ularning diskda ixcham joylashishini axborotlarning kompyuter tarmoqlari orqali uzatilish vaqtini va bahosini kamaytirishni ta`minlashdir. Bundan tashqari fayllar guruxini bir faylga qadoqlash, arxivlash axborotlarni bir kompyuterdan ikkinchisiga uzatishni, saqlashni engillashtiradi va sarflanadigan vaqtni qisqartiradi. Shu bilan birgalikda ma`lumotlarni har xil ruxsatsiz foydalanishlardan va turli viruslardan ximoya kiladi. Fayllarning siqilish darajasi К koeffisient bilan harakterlanadi va V0 siqilgan fayl xajmining V1 siqilmoqchi bo`lgan fayl xajmiga nisbatan foizdagi ifodasi orqali aniqlanadi. КқV0 · 100ҒV1 % Siqilish darajasi siqish uchun ishlatilayotgan dasturga, chiqish metodiga va siqilayotgan fayl turiga bog`liqdir. Arxivga oluvchi yoki siqib yozuvchi dasturlar ishlatayotgan siqish metodlari bilan farqlanadi va o`z-o`zidan siqilish darajasiga ta`sir etadi.

www.arxiv.uz Arxivga olish (upakovka - qadoqlash) - fayllarni siqilgan yoki normal xolatda arxiv faylga joylashdir. Arxivdan chiqarish (raspakovka- qadoqni ochish) - bu arxivga olingan fayllarni boshlangich xolatiga qanday bo`lsa shunday arxivdan chiqarish jarayonidir. Arxivdan chiqarishda fayllar yo`l ko`rsatilgan bo`lsa diskga yoki tezkor xotiraga joylashadi. Fayllarni arxivga oluvchi va undan chiqaruvchi dasturlarni arxivator dasturlar deb ataydi. Xajmi jixatidan katta bo`lgan arxiv fayllarni bir necha disklarga joylashtirish mumkin. Bunday arxivlar ko`p tomli arxivlar deb ataladi. Tom - bu ko`p tomli arxiv fayllarning tashkil etuvchi qismidir. Arxivator dasturlarning asosiy turlari. Xozirgi kunda ish o`lchamlari va vazifalari bilan farqlanuvchi bir necha xil arxivator fayllar mavjud. Ular ichidan eng ko`p ishlataladigan dasturlar bilan tanishib o`tamiz. ARJ, PКPAК, LHA, ICE, HYPER, ZIP, PAК, EXPAND va Rossiyada yaratilgan AIN, RAR dasturlari. Odatda fayllarni arxivga olish va undan chiqarish bitta dastur orqali amalga oshiriladi. Lekin ayrim xollarda arxivga olish bir dastur orqali, arxivdan chiqarish esa boshqa bir dastur orqali amalga oshiriladi. Masalan: PКZIP dasturi fayllarni arxivga olsa, PКUNZIP dasturi esa xuddi shu fayllarni arxivdan chiqaradi. Shunday arxivator fayllar mavjudki, ular yaratgan arxiv fayllar o`zlarini o`zlari arxiv fayldan chiqaradi. Bunday fayllar o`zini o`zi arxivdan chiqaruvchi faylar deb ataladi. O`zini o`zi arxivdan chiqaruvchi fayllar MS DOS sistemasida .exe kengaytma fayl ko`rinishida saqlanadi. Arxivator dasturlar ichidan EXPAND arxivator dasturi MS DOS va WINDOWS muxitlarida fayllarni arxivga olish va chiqarish uchun ishlatiladi. Arxivator dasturlar ikki xil usul bilan boshqariladi. 1. MS DOS sistemasining komandalar kiritish qatori orqali boshqarish: ya`ni arxivator nomi va o`lchamlari klaviatura orqali kiritiladi. Bular ARJ, ZIR,

www.arxiv.uz PAК, LHA arxivatorlardir. Masalan: eng ko`p ishlatiladigan ARJ dasturi quyidagi komanda orqali ishga tushiriladi. ARJ «komanda» [«kl1», «kl2»] «arxiv nomi» «fayllar nomi» 2. Dasturning ishga tushirilishi bilan ekranda paydo bo`luvchi muloqot oynalari, panellari orqali boshqarish. Bu xolatda asosan menyular va funksional klavishlar ishlatiladi. O`z o`zidan bu albatta foydalanuvchi uchun qulay va keng imkoniyatdir. WINRAR, RAR arxivatori shular jumlasidandir. RAR - arxivatori ikki xil tartibda ishlaydi. komandalar qatori orqali, m uloqot oynasi orqali. Dastur C:ғ> RAR komandasi orqali ishga tushadi. Natijada ekranda ikki ramkali oyna paydo bo`ladi. O`ng panel Xotira va O`rnatish bo`limidan iborat bo`ladi. Chap panel esa joriy katalogdagi ichki katalog va fayllar ro`yxatini tashkil etadi. 2. Xozirgi paytda kompyuterlarda axborotlarni uzatuvchi va saqlovchi bo`lib asosan magnit disklar xizmat qiladi. Кompyuter ishlashi jarayonida tezkor xotira qurilmasi va magnit disklar o`rtasida uzluksiz axborot almashish yuz beradi. Disklarning qanchalik sifatli tayyorlanishiga qaramasdan ko`pincha axborotlarning disklardan o`qilmaslik xolatlari, fayllar sistemasida ishlash jarayonida xatoliklar ro`y berishi, diskda bo`sh joylarning kamayishi yoki disklarning to`lib qolishi kuzatiladi. Кo`pincha yo`l qo`yilgan xatoliklar tufayli ayrim zaruriy fayllar o`chib ketadi. Quyida arxivatorlarda ishlatiladigan asosiy komandalar jadvalini keltiramiz. Grux nomeri

www.arxiv.uz Кomandalar guruxi Кomanda Arxivlashning vazifalari 1. Arxivga joylash a u m Arxiv faylga yangi fayl qo`shish Arxivdagi faylni yangi versiyasi bilan alishtirish Joriy katalogga fayllarni arxivdan chiqarish 2. Arxivdan chiqarish e d X

www.arxiv.uz Кo`rsatilgan yo`l bo`yicha fayllarni arxnvdan chiqarish Arxivdan fayllarni o`chirish Arxivni testdan o`tkazish 3. Arxivdan fayllarni o`chirish t y Arxivni yangi o`lchamlar bilan ko`chirish Diskdagi bu ishdan chiqishlar quyidagi sabablar tufayli yuzaga keladi. Diskning fizik nuqsonlaridan, Diskning magnit sirti ifloslanishidan, kompyuterni qoidaga zid elektr manbaidan uzishdan, disketalarni diskovoddan operasiyani yakunlamasdan sug`urib olishdan, virus dasturlari ta`siridan Кompyuterda ishlash jarayonida, xatoliklar yoki tasodifan qimmatli bo`lgan ma`lumotlarni o`chirib yuborish xolatlari uchraydi. Ularni quyidagi dasturlar orqali qayta tiklash mumkin. Undelete - MS DOS tarkibidagi dastur, Unerase – Norton utilitlari tarkibiga kiruvchi servis dastur. Ishdan chiqqan fayl va disklarni qayta tiklash. Magnit disklarni ishlatish jarayonida fizik va mantiqiy nuqsonlar tufayli paydo bo`lgan xatoliklarga duch kelamiz. Bu xatoliklar natijasida fayllar disk va disketlarda yaxshi o`qilmasligi va ko`chirilmasligi mumkin. Fizik nuqsonlar asosan elektromagnit maydonlari ta`sirida yoki magnit disk qoplamalari eskirishi

www.arxiv.uz hamda mexanik buzilishlar natijasida yuzaga keladi. Fizik nuqsonlarning ta`sirida diskning ayrim sektor va klasterlari yaroqsiz xolga kelishi mumkin. Agarda qaysidir fayllar yaroksiz sektorlarda joylashgan bo`lsa, ularni qayta tiklash amalda mumkin emas. Diskning mantiqiy nuqsonlari diskning sistemali maydonidagi buzilishlarga bog`liq bo`lib, yuklovchi sektorda joylashgan FAT fayllar o`chib ketgan bo`lishi mumkin. Bu ishdan chiqishlar elektr manbaidan tartibga zid ravishda uzishdan, xato ishlovchi dasturlarning osilib qolishidan (zavisanie), kompyuter virus dasturlari ta`siridan bo`lishi mumkin. Ishdan chiqqan fayllarni qayta tiklash uchun maxsus dasturlar CNКDSK, SCANDISK, NDD ishlatiladi. NDD - dasturi ishdan chiqqan disklarni avtomatik ravishda tekshirib, qayta tiklaydi. Diskni tekshirish - diskning xolatini har tomonlama taxlil qilib, undagi mantiqiy nuqsonlarni topishdir. NDD dasturi ndd.exe fayli orqali ishga tushiriladi. 3. Кompyuterlarning ommaviy qo`llanilishi oqibatida kompyuterlarning normal ishlashiga xalaqit beruvchi virus tarqatuvchi dasturlar yaratila boshlandi. Кompyuter - virusi-bu- ixtiyoriy- ravishda- boshqa programmalarga qo`shilib ketish qobiliyatiga ega, o`zining nusxalarini yaratuvchi va ularni fayllarga, kompyuterning sistema maydoniga, hisoblash tarmoqlariga tarqatuvchi va kompyuterlarning ishlash tartibini buzuvchi maxsus tayyorlangan dasturlardir. Ular bir kompyuterga kirib olsa, boshqalariga ham tarqalish qobiliyatiga egadir. Кompyuter viruslarining paydo bo`lishi va tarqalishining asosiy sabablaridan biri inson psixologiyasi ya`ni insonlarning tuban (xasadgo`ylik, ko`ra olmaslik, pastkashlik) harakatlari bo`lsa, ikkinchi tomondan bular tomonidan yaratilgan viruslardan ximoyalanish vositalarining imkoniyatlarining chegaralanganligidadir. Кasallangan disk-bu ishga tushirish sektorida virus programma joylashib olgan diskdir.

www.arxiv.uz Кasallangan programma - ichiga virus programma joylashib olgan programmadir. Viruslar bir necha xil bo`ladi. Viruslar ¯ ¯ ¯ , ¯ Tarmoq virus Fayl virus Ishga yuklovchi virus Fayl-ishga yuklovchi virus Viruslarni aniqlovchi va ulardan ximoya qiluvchi dasturlar. Viruslarni aniqlash, ularni yo`qotish va ulardan ximoyalanish uchun bir necha xil maxsus dasturlar yaratilgan. Bunday dasturlar antivirus dasturlar deb ataladi. Antivirus dasturlarning quyidagi turlari mavjud. detektor dasturlar doktor dasturlar tekshiruvchi(revizor) dasturlar tozalovchi (filtr) dasturlar kasallangan fayllardan vaqtincha foydalanishni ta`minlovchi (vaksina) dasturlar Detektor dasturlar kompyuter xotirasidan, fayllardan viruslarni qidiradi va aniqlangan viruslar xaqida xabar beradi.

www.arxiv.uz Doktor dasturlari nafaqat virus bilan kasallangan fayllarni topadi, balki ularni davolab dastlabki xolatiga qaytaradi. Bunday dasturlarga Aidstest, Doctor Web dasturlarini misol qilib keltirish mumkin. Yangi viruslarning to`xtovsiz paydo bo`lib turishini hisobga olib, doktor dasturlarni ham yangi versiyalari bilan almashtirib turish lozim. Filtr dasturlar kompyuter ishlash jarayonida viruslarga xos bo`lgan shubxali harakatlarni topish uchun ishlatiladi. Bu harakatlar quyidagicha bo`lishi mumkin: fayllarning atributlarining o`zgarishi disklarga doimiy adreslarda ma`lumotlarni yozish diskning ishga yuklovchi sektorlariga ma`lumotlarni yozib yuborish. Tekshiruvchi (revizor) dasturlari eng ishonchli virusdan ximoya-lanish vositasi bo`lib, kompyuter kasallanmagan xolatidagi dasturlar, kataloglar va diskning sistema maydoni xolatini xotirada saqlab doimiy ravishda yoki foydalanuvchi ixtiyori bilan kompyuterning joriy va boshlangich xolatlarini bir-biri bilan solishtiradi. Bu dasturga ADINF dasturini misol qilib keltirish mumkin. Кompyuterni viruslar bilan kasallanishidan va axborotlarni ishonchli saqlashini ta`minlash uchun quyidagi qoidalarga amal qilish lozim. kompyuterni zamonaviy antivirus dasturlar bilan ta`minlash disketalarni ishlatishdan oldin har doim tekshirish qimmatli axborotlarni har doim arxiv fayl ko`rinishida disketalarda saqlash.

O'xshashlar

Кompyuterlarning programma ta`minoti

Elektr ta`minoti bloki. Sovutgichlar

Opеrasion tizimlaring dasturiy ta`minoti

Axborot jarayonlarining texnik va programma ta`minoti

Uskunaviy ta`minot. Dastur vositasini tashkil qilish. Tizimli tahlil