Прямоугольник - to`g`ri to`rtburchak chizish tugmasi - Informatika va AT - Referatlar

Прямоугольник - to`g`ri to`rtburchak chizish tugmasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

576 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Прямоугольник - to`g`ri to`rtburchak chizish tugmasi Режа : 1. « Дуга » - Yoy chizish tugmasi 2. « Круг » - Aylana chizish tugmasi

www.arxiv.uz « Прямоугольник » - To`g`ri to`rtburchak chizish tugmasi. Odatda usbu tugma tanlanganda sichqoncha ko`rsatkichi ikkita parametrni – to`g`ri to`rtburchakning bosh nuqtasi va diagonali bo`yicha to`g`ri to`rtburchak tugatiladigan nuqtasini belgilab berishni so`raydi. To`gri to`rtburchakni qo`shimcha o`lcham parametrlari – faska, tutashma burchaklar asosida bajarish ham mumkin. Buning uchun buyruq tugma tanlangandan so`ng klaviaturadagi ↓ - ko`rsatkichi bosiladi va yordamchi menu oyna chaqiriladi. Yordamchi menuda « Фаска » - Faska, « Уровень » - Nisbat, « Сопряжение » - Tutashma, « Высота » - Balandlik, « Ширина » - Kenglik buyruqlari mavjud. Sichqoncha ko`rsatkichi yordamida « Фаска » - Faska bandi tanlansa ekranda « Длина первой фаски прямоугольника » - To`gri to`rtburchak birinchi faskasining uzunligi degan axborot chiqadi. Bunda klaviaturadan kerakli qiymat kiritiladi va “Enter” tugmasi bosiladi. Song « Длина второй фаски прямоугольника » - To`g`ri to`rtburchak ikkinchi faskasining uzunligi degan axborot chiqadi. Bunda ham kerakli qiymat klaviaturadan kiritilib, “Enter” tugmasi bosiladi. Har safar to`g`ri to`rtburchakni bajarishda kiritilgan parametrlar saqlanib, avtomatik ravishda berilgan qiymatlarga asoslangan holda to`g`ri to`rtburchak chizilaveradi. « Уровень » - Nisbat bandi tanlansa biron bir ob`ektga nisbatan ma`lum bir balandlikda to`g`ri to`rtburchak yasash nazarda tutiladi va ushbu parametr faoliyati uch o`lchamli chizma yaratishda, izometriada yaqqol ko`rinadi. Qiymatlar klaviaturadan kiritilib, “Enter” tugmasi orqali tasdiqlanadi. « Сопряжение » - Tutasma bandi tanlansa ekranda « Радиус сопряжения прямоугольников » - To`g`ri to`rtburchak tutashma radiusi degan axborot chiqadi.

www.arxiv.uz Klaviaturadan tutashma radiusi sonli qiymatda beriladi va “Enter” tugmasi orqali tasdiqlanadi. Har safar to`g`ri to`rtburchakni bajarishda kiritilgan parametrlar saqlanib, avtomatik ravishda berilgan qiymatlarga asoslangan holda to`g`ri to`rtburchak chizilaveradi. « Высота » - Balandlik bandi tanlansa to`g`ri to`rtburchakka hajm berish maqsadida uning eni va bo`yidan tashqari balandligini berish nazarda tutiladi va ushbu parametrning faoliyati ham uch o`lchamli chizma yaratishda, izometriada yaqqol ko`rinadi, aks holda ikki o`lchamli plan holidagi chizmalarda ushbu parametr ko`rinmaydi. Kerakli qiymat klaviaturadan kiritilib “Enter” tugmasi orqali tasdiqlanadi. « Ширина » - Kenglik bandi tanlanganda to`g`ri to`rtburchakning chiziqlari kengligi yoki qalinligi tushuniladi. Bunda kerakli qiymat klaviaturadan kiritilib “Enter” tugmasi orqali tasdiqlanadi. To`gri to`rtburchakning aniq o`lchamlarini, ya`ni eni va bo`yi yoki yuza kattaligida berish uchun, « Прямоугольник » - To`g`ri to`rtburchak chizish tugmasi bosilib dastlabki bosh nuqtasi tanlangandan so`ng, ekranga « Второй угол или ↓» - Ikkinchi burchak yoki ↓ degan axborot chiqadi. Klaviaturadagi ↓ - ko`rsatkichi bosiladi va yordamchi menu oyna chaqiriladi. Unda « Площадь » - Yuza, « Размеры » - O`lchamlar, « Поворот » - Burilish buyruq bandlari mavjud. « Площадь » - Yuza bandi tanlansa yuza qiymati klaviaturadan kiritilib, “Enter” tugmasi orqali tasdiqlanadi. So`ng « Вычислять размеры прямоугольника на основе параметра » - Quyidagi parametrlarda to`g`ri to`rtburchakni hisoblash axborot oynasi chiqariladi. Unda « Длина » - Uzunlik va « Ширина » - Kenglik buyruq bandlari mavjud. Kerakli band tanlanadi va qiymat klaviatura orqali kiritilib, “Enter” tugmasi yordamida tasdiqlanadi. Ekranda berilgan qiymat parametrlarga ega bo`lgan to`g`ri to`rtburchak hosil qilinadi.

www.arxiv.uz « Размеры » - O`lchamlar bandi tanlansa ekranda « Длина прямоугольника » - To`g`ri to`rtburchak uzunligi degan axborot chiqadi. Klaviaturadan kerakli qiymat kiritilib, “Enter” tugmasi bosilganda, keyingi parametr « Ширина прямоугольника » - To`g`ri to`rtburchak kengligi so`raladi. Unda ham kerakli qiymat klaviatura yordamida kiritilib, “Enter” tugmasi bosilganda ekranda berilgan qiymatlar asosida to`g`ri to`rtburchak hosil qilinadi. « Поворот » - Burilish bandi tanlanganda to`g`ri to`rtburchakni gradus burchak asosiba bajarish nazarda tutiladi. Kerakli qiymat klaviaturadan kiritilib “Enter” tugmasi bosiladi. Yana klaviaturadagi ↓ - ko`rsatkichi bosilib yordamchi menu oyna chaqiriladi. Undagi « Размеры » - O`lchamlar bandi tanlanib yuqorida aytib o`tilgan tartibda to`g`ri to`rtburchak bajariladi. Shuni aytib o`tish joizki, burchak gradusini kiritayotganda soat strelkasiga teskari yo`nalishda va soatning 3 raqami ko`rsatkichini 0 o ekanligini yodda tutish lozim. « Дуга » - Yoy chizish tugmasi. Usbu buyruq tugmasi radiusli yoylarni bajarishni nazarda tutadi. Tugma tanlanga ekranga « Начальная точка дуги или ↓» - Yoyning boshlanish nuqtasi yoki ↓ axboroti chiqadi. Klaviaturadagi ↓ ko`rsatkichi bosilsa qo`shimcha axborot oynasi ekranga chiqadi. Unda bitta band « Центр » - Markaz mavjud bo`lib, dastlab yoy markazini ko`rsatish nazarda tutiladi. Markaz bandi tanlangandan so`ng sichqoncha ko`rsatkichi yordamida ekranda yoy markazi belgilanadi. Burchak yo`nalishi ko`rsatilgan holda radiusning qiymati klaviaturadan kiritiladi. “Enter” tugmasi bilan tasdiqlanib, yoyning tugash nuqtasi sichqoncha ko`rsatkichi yordamida belgilanadi va yoy hosil qilinadi. Yoy bajarishda yo`nalish soat strelkasiga teskari bo`lishi lozim.

www.arxiv.uz Dastlab yoyning boshlanish nuqtasi so`ng radiusi va keyin tugash nuqtasini belgilab ham bajarish mumkin. Buning uchun « Дуга » - Yoy chizish buyruq tugmasi tanlangandan so`ng, sichqoncha ko`rsatkichi yordamida yoyning boshlanish nuqtasi tanlanadi. Ekranda « Вторая точка дуги или ↓» - Yoyning ikkinchi nuqtasi yoki ↓ axboroti chiqariladi. Klaviaturadan ↓ ko`rsatkichi bosilganda qo`shimcha axborot oynasi chiqariladi. Unda ikkita band – « Центр » - Markaz va « Конец » - Oxiri mavjud bo`lib, « Центр » - Markaz bandi tanlanadi. Sichqoncha ko`rsatkichi yordamida markaz tanlanadi va yoyning tugash nuqtasi ko`rsatiladi. « Круг » - Aylana chizish tugmasi. Ushbu buyruq tugmasi aylanani turli parametrlarga asoslanib chizishni nazarda tutadi. Tugma tanlanganda ekranda « Центр круга или ↓ - Aylana markazi yoki ↓ degan axborot chiqadi. Klaviaturadagi ↓ ko`rsatkich yordamida qo`shimcha axborot oynasi chaqiriladi. Unda «3 Т » - 3N (3 nuqta asosida), «2 Т » - 2N (2 nuqta asosida) va « ККР » - UUR (urinma, urinma, radius) bandlari mavjud bo`lib, «3 Т » - 3N (uch nuqta asosida) bandi tanlanganda sichqoncha ko`rsatkichi yordamida uchta nuqta ketma ket belgilanishi kerak. Shu uch nuqtadan o`tuvchi aylana hosil qilinadi. «2 Т » - 2N (ikki nuqta asosida) bandi tanlansa, sichqoncha ko`rsatkichi yordamida ikkita nuqta ketma ket belgilanishi kerak. Shu ikkita nuqtadan o`tuvchi aylana hosil qilinadi. « ККР » - UUR (urinma, urinma, radius) bandi tanlansa, ikkita to`g`ri chiziq yoki ob`ekt sichqoncha ko`rsatkichi yordamida ketma ket tanlanadi va klaviaturadan radius qiymati kiritiladi. Aylana kiritilgan radius qiymatida va tanlangan ob`ektlarga urinma asosida hosil qilinadi.

www.arxiv.uz Shuningdek aylanani diametr asosida ham hosil qilish mumkin. Buning uchun « Круг » - Aylana buyruq tugmasi tanlangandan so`ng, sichqoncha ko`rsatkichi yordamida aylana markazi belgilanadi. Ekranda « Радиус круга или ↓» - Aylana radiusi yoki ↓ axboroti chiqadi. Klaviaturadan qiymat kiritilsa radius qiymati deb qabul qilinadi. Agar klaviaturadagi ↓ ko`rsatkichi bosilsa, ekranga qo`shimcha axborot oynasi chiqariladi. Udagi « Диаметр » - Diametr bandi tanlanib, klaviaturadan qiymat kiritiladi. Ekranda belgilangan markazda kiritilgan diametr qiymati asosida aylana hosil qilinadi. « Облако » - Bulut chizish tugmasi. Ushbu buyruq tugmasi chizmalarda izohlarni belgilash ucun qo`llaniladi. Buyruq tugmasi tanlangandan so`ng boshlang`ich nuqta sichqoncha ko`rsatkichi yordamida tanlanadi. Sichqonchani kerakli yo`nalishlarda siljitish bilan ekranda bulutga o`xshash uzluksiz yoylar ketma ketligi hosil qilinadi. Harakatlar qaytib bosh nuqtaga kelganida uzluksiz yoylar hosil qilinishi tugatiladi va ushbu yoylarning barchasi bitta ob`ekt sifatida qabul qilinadi. « Сплайн » - Lekal egri chiziqlar chizish tugmasi. Ushbu buyruq tugmasi lekalo egri chiziqlar yasashni nazarda tutadi. Tugma tanlangandan so`ng sichqoncha ko`rsatkichi yordamida nuqtalar tanlansa, shu nuqtalardan silliq va ravon o`tuvchi egri lekalo yoylari

www.arxiv.uz yasaladi. Uch marta ketma ket “Enter” tugmasi bosilgandan so`ng shakl saqlanib qolinadi. « Эллипс » - Ellips chizish tugmasi. Ma`lumki ellips yasash ellipsning katta va kichik o`qlari asosida bajariladi. Buyruq tugmasi tanlanganda ekranda « Конечная точка оси еллипса или ↓» - Ellipsning oxirgi nuqtasi yoki ↓ axboroti chiqadi. Klaviaturadan ↓ ko`rsatkichi tanlanib qo`shimcha axborot oynasi chaqiriladi. Unda « Дуга » - Yoy va « Центр » - Markaz bandlari mavjud bo`lib, « Дуга » - Yoy bandi ellips yoy chizishni nazarda tutadi. « Центр » - Markaz bandi tanlanganda, sichqoncha ko`rsatkichi yordamida markaz belgilanadi. Sichqoncha yordamida ellips o`qlaridan birining yo`nalishi ko`rsatilib klaviaturadan yarim o`q qiymati kiritiladi va “Enter” tugmasi bosiladi. So`ng yana klaviaturadan ikkinchi yarim o`qning qiymatlari kiritilib, “Enter” tugmasi bosiladi. Ekranda berilgan qiymat parametrlari asosida ellips hosil qilinadi. « Эллиптическая дуга » - Ellips yoy chizish tugmasi. Ushbu faol tugma funksiasi dastlab ellipsning katta va kichik o`qlari bo`yicha ellips yasashni, so`ng ellipsning ma`lum bir qismida yoy o`tkazishni nazarda tutadi. « Эллиптическая дуга » - Ellips yoy tugmasi tanlanganda ekranda « Конечная точка оси еллипса или ↓» - Ellipsning oxirgi nuqtasi yoki ↓ axboroti chiqadi. Klaviaturadan ↓ ko` rsatkichi tanlanib

www.arxiv.uz qo`shimcha axborot oynasi chaqiri-ladi. Unda « Центр » - Mar-kaz bandli mavjud bo`lib, « Центр » - Markaz bandi tanlanganda, sichqoncha ko`rsatkichi yordamida markaz belgilanadi. Sichqoncha yordamida ellips o`qlaridan birining yo`nalishi ko`rsatilib klaviaturadan yarim o`q qiymati kiritiladi va “Enter” tugmasi bosiladi. So`ng yana klaviaturadan ikkinchi yarim o`qning qiymatlari kiritilib, “Enter” tugmasi bosiladi. Endi yoyning bosh nuqtasi vaziyati gradus o`lchovida klaviaturadan qiymat asosida kiritiladi, so`ng yoyning tugash nuqtasi ham klaviaturadan qiymat asosida kiritiladi. Ekranda ellips yoyi hosil qilinadi. « Блок » - Bo`lim tugmasi. Usbu buyruq tugmasi oldin yaratilgan biron bir fayl (DWG formatidagi) chizmani ekranga chiqarish va bajarilayotgan chizmaga bo`lim sifatida qo`shishni nazarda tutadi. « Блок » - Bo`lim tugmasi tanlanganda ekranga « Вставка блока » - Bo`lim qo`yish axborot oynasi chiqariladi. Unda « Имя » - Nomi ko`rsatkichli oynacha, « Обзор » - Namoish (fayllar ro`yxati nazarda tutiladi) interfaol tugmasi, « Точка вставки » - Qo`yish nuqtasi, « Масштаб » - Masshtab va « Угол поворота » - Aylantirish burchagi bandlari mavjud.

www.arxiv.uz « Точка вставки » - Qo`yish nuqtasi, « Масштаб » - Masshtab va « Угол поворота » - Aylantirish burchagi bandlarida « Указать на экране » - Ekranda tanlash belgilagich bo`limlari mavjud bo`lib, agarda ular belgilansa X, Y, Z o`qlar bo`yicha koordinatalar qiymatini berishga hojat qolmaydi va bu qiymatlar ekranda bevosita sichqoncha ko`rsatkichi yordamida qo`yiladi. Aks holda, X, Y, Z o`qlarining qiymatlarini berish lozim bo`ladi. Chizmaga biron – bir blok ya`ni bo`lim qo`yish uchun « Обзор » - Namoish interfaol tugmasi tanlanadi. Ekranga « Выбор файла рисунка » - Chizma faylini tanlash interfaol axborot oynasi chiqariladi. Odatda « Мои документы » - Mening hujjatlarim papkasida saqlanib kelinayotgan fayllar ro`yxati ko`rsatiladi. Fayllar ro`yxatidan kerakli fayl sichqoncha yordamida tanlansa, interfaol oynaning « Образец » - Namuna hududida fayldagi chizma ko`rsatib turiladi. Kerakli fayl nomi tanlangandan so`ng « Открыть » - Ochish tugmasi tanlanadi. Interfaol oyna yopilib, qaytib « Вставка блока » - Bo`lim qo`yish axborot oynasi chiqariladi. Endilikda ushbu oynaning « Имя » - Nomi ko`rsatkichli oynachasida tanlangan fayl nomi ko`rsatib turiladi. Izoh: Ko`rilayotgan misolimizda Mashq – 1 faylining nomi ko`rinib turadi.

www.arxiv.uz « Вставка блока » - Bo`lim qo`yish axborot oynasidagi “OK” tugmasi tanlanganda interfaol oyna yopilib, ekranga « Точка вставки блока » - Bo`lim qo`yish nuqtasi axboroti chiqariladi. Sichqoncha yordamida qo`yish nuqtasi tanlanadi va bo`lim o`rnatiladi. « Создать блок » - Bo`lim yaratish tugmasi. O`z nomlanishidan ma`- lumki, ushbu buyruq tugmasi chizmani yoki uning ma`lum bir qismini blokka – bo`limga aylantiradi. « Создать блок » - Bo`lim yaratish tugmasi tanlanganda ekranga « Описание блока » - Bo`limning tavsifi oynasi ochiladi. Oynaning « Имя » - Nomi bandida yaratiladigan bo`lim (blok)ga nom beriladi. « Базовая точка » - Bazaviy nuqta bo`limida « Указать » - Ko`rsatish interfaol tugmasi bo`lib, u tanlanganda bo`limga aylanti-riladigan chizmaning biron bir nuqtasi asos sifatida tanlanishi lozim. « Объекты » - Ob`ektlar bo`limidagi « Выбрать объек - ты » - Ob`ektlarni tanlash interfaol tugmasi bo`lib u tanlanganda chizma yoki uning qismlari tanlanishi lozim. Ob`ektlar tanlangandan so`ng “Enter” tugmasi bosiladi.

www.arxiv.uz Kerakli tavsiflar o`rnatilgandan so`ng oynadagi “OK” tugmasi bosiladi. Natijada tanlangan chizma yoki uning qismlari bo`lim (blok)ga aylantiriladi. Keyinchalik « Блок » - Bo`lim tugmasi orqali tanlangan bo`limni o`rnatish mumkin. « Точка » - Nuqta qo`yish tugmasi. « Точка » - Nuqta qo`yish tugmasi o`z – o`zidan ma`lumki bazaviy nuqtani yaratadi. Bundan maqsad shu nuqtaga tayanib, bir qancha amallarni bajarishda qulayliklar yaratiladi. Buyruq tanlangandan song, sichqoncha ko`rsatkichi yordamida yoki klaviaturadan “X” va “Y” o`qlar bo`yicha qiymat kiritish yo`li bilan nuqta qo`yish mumkin. “X” va “Y” o`qlar bo`yicha qiymat kiritishda “ , ” tinish belgisi “X” va “Y” o`qlar qiymatlarini bir biridan ajratadi. « Штриховка …» - Strixlash tugmasi. Ushbu buyruq tugmasi chizmadagi ma`lum bir hududlarni shtrixlash, qirqimlardagi kesim yuzasini ko`rsatish uchun qo`llaniladi. Buyruq tugmasi tanlanganda ekranda « Штриховка и градиент » - Shtrixlash va ranglash oynasi ochiladi. Ushbu oynadan dastlab « Тип и массив » - Massiv va turi bo`limi ko`rib chiqiladi. Ushbu bo`limdagi « Образец » - Namuna oynachasidagi (v) ko`rsatkich bosilganda shtrixlash namunalarining ro`yxati chiqadi. Biron bir nom tanlansa « Структура » - Tuzilishi oynachasida uning tuzilishi ko`rinib turadi. Bundan tashqari « Образец » - Namuna oynachasidagi ( … ) bosilsa, « Палитра образцов штриховки » - Shtrixlash namunalari palitrasi oynasi ochiladi. Ushbu oyna juda sodda bo`lib, unda shtrilashning nomi ham tuzilishi ham ko`rinib turadi. Keraklisi sichqoncha yordamida tanlanib, “OK” tugmasi bosiladi.

www.arxiv.uz Bo`limning « Тип » - Turi bandidagi « Стандартный » - Standart oynachasidagi (v) ko`rsatkichi yordamida strixlash turini o`rnatish mumkin. « Штриховка и градиент » - Shtrixlash va ranglash oynasidagi keyingi bo`lim « Угол и масштаб » - Burchak va masshtab bo`lib, « Угол » - Burchak va « Масштаб » - Masshtab oynachasida kerakli qiymatlar kiritiladi. « Исходная точка штриховки » - Shtrixlashning boshlang`ich nuqtasi bo`limi ob`ektning qaysi nuqtasidan shtrixlash lozimligi haqida axborot beradi. « Указанная исходная точка » - Belgilangan boshlang`ich nuqta bandi tanlansa, boshlang`ich nuqtani ko`rsatish lozim bo`ladi. Keyingi bo`lim « К онтуры » - Konturlar bo`limi bo`lib, unda asosan ikkita band aktiv. Bular « Добавить : точки выбора » - Kiritish: nuqta tanlash asosida va « Добавить : Выбрать

www.arxiv.uz объекты » - Kiritish: Obekt tanlash asosida. Keyingi bandlar bevosita shtrixlash amalga oshirilgandan keyin faollashadi va shtrixovkani taxrirlashda qo`llaniladi. « Добавить : точки выбора » - Kiritish: nuqta tanlash asosida buyrugi chizilgan obektning biron bir bo`sh hududini sichqoncha ko`rsatkichi yordamida tanlashni nazarda tutsa, « Добавить : Выбрать объекты » - Kiritish: Obekt tanlash asosida buyrug`i poliliniya lardan iborat obektlar (to`g`ri to`rtburchak, aylana, ellips)ni o`zini tanlashni nazarda tutadi. Har ikkala holatda ham « Штриховка и градиент » - Shtrixlash va ranglash oynasi avtomatik tarzda yopilib chizmaga o`tiladi. Obektdagi bo`sh hududlar yoki obektlarni o`zi tanlab bo`lingach (tanlangan buyruqga asosan) klaviaturadan “Enter” tugmasi bosiladi va avtomatik tarzda « Штриховка и градиент » - Shtrixlash va ranglash oynasi ochiladi. Undan “OK” tugmasi tanlanadi yoki klaviaturadagi “Enter” tugmasi bosiladi. Shtrixlash amalga oshiriladi. Izoh: Mashg`ulotlar jarayonida shtrixlashning barcha usullari o`qituvchi ishtirokida ko`rib chiqilishi lozim. Dastlab turli mashqlarni bajarib ko`rish foydadan xoli emas. « Переход …» - Rang berish tugmasi. Buyruq tugmasi obektlarni ranglashni nazarda tutadi. Tugma tanlanganda ekranda « Штриховка и градиент » - Shtrixlash va ranglash oynasi ochiladi. Oyna asosan uchta asosiy bo`limlardan iborat. « Цвет » - Rang bo`limi ikkita bandga ega bo`lib bular « Один цвет » - Bitta rang va « Два цвета » - Ikkita rang asosida bo`yashni nazarda tutadi.

www.arxiv.uz « Один цвет » - Bitta rang bandi bilan ishlashda kerakli rangni tanlash uchun rang oynachasidagi ( ... ) tugmasi sichqoncha ko`rsatkichi yordamida tanlanadi va « Выбор цвета » - Rang tanlash oynasi chaqiriladi. Unda uchta bo`lim « Номер цветов » - Rang nomeri, « Вся палитра » - Jami ranglar majmuasi va « Альбомы цветов » - Ranglar albomi mavjud. Har uchta bo`lim ham kerakli rangni tanlash uchun xizmat qiladi. Odatda « Вся палитра » - Jami ranglar majmuasi bo`limi ko`rsatib turiladi. Kerakli rangni tanlash uchun sichqoncha ko`rsatkichini spektr ranglar ustida bosilsa o`ng tomonda joylashgan shkala va pastki o`ng burchakda joylashgan to`rtburchak namuna rangi o`zgaradi. Shkala yuritkichini sichqoncha yordamida siljitish bilan rang tiniqligiga erishish mumkin. Rang tanlab bo`lingach, “OK” tugmasi bosiladi. Izoh: « Номер цветов » - Rang nomeri va « Альбомы цветов » - Ranglar albomi bo`limlari bilan mashgulotlar jarayonida tanishib chiqish lozim. Keyingi etapda « Выбор цвета » - Rang tanlash oynasi yopilib yana « Штриховка и градиент » - Shtrixlash va ranglash oynasiga qaytamiz. « Цвет » - Rang bo`limidagi ikkinchi oynacha bandida ( < ) va ( > ) siljitish dastaklari bo`lib, ular yordamida soya va yorug`lik darajasini o`rnatish mumkin. Barcha

www.arxiv.uz o`zgarishlar pastda joylashgan to`qqizta to`rtburchak namunalarda ko`rsatib boriladi. Agarda « Цвет » - Rang bo`limidagi « Два цвета » - Ikkita rang asosida bo`yash bandi tanlansa u holda ikkinchi oynacha bandidagi ( < ) va ( > ) siljitish dastaklari o`rniga birinchi oynachadagi singari rang oynachasi paydo bo`lib, uning o`ng tomonida joylashgan ( ... ) tugmasi sichqoncha ko`rsatkichi yordamida tanlanib ikkinchi rangni ham yuqoridagi « Выбор цвета » - Rang tanlash oynasidagi ketma-ketlik singari o`rnatish mumkin. « Ориентация » - Yo`nalganlik bo`limi ikkita banddan iborat bo`lib, bular « По центру » - Markazli va « Уол » - Burchak bandlaridir. « По центру » - Markazli bandidagi belgi olib tashlanib rang soya va yorug`ligini burchakli berish mumkin. Burchak gradusini esa ikkinchi « Уол » - Burchak bandidagi ( v ) ko`rsatkichini bosib, kerakli qiymatni tanlash bilan kiritiladi. Barcha o`zgarishlar to`qqizta namuna oynalarida ko`rsatib boriladi. Keyingi etapda to`qqizta namuna oynalaridan biri tanlanib, « Контуры » - Konturlar bo`limiga o`tiladi. Ushbu bo`lim funksiyalari shtrixlash buyrug`idan bizga ma`lum. « Область » - Hudud tanlash tugmasi. Ushbu buyruq tugmasi asosan turli chiziq va yoylardan iborat bo`lgan, ikki o`lchamli yopiq ob`ektlarni bir butun hududga aylantirish uchun xizmat qiladi. Bundan maqsad shuki hududga aylantirilgan ob`ektlarni yuzasi, perimetri, hudud markazi kabi qiymatlar dastur tomonidan avtomatik hisoblanib boriladi va ularni hisoblashga hojat qolmaydi. Misol uchun « Отрезо k» - Kesma buyruq tugmasi yordamida ixtiyoriy tuzilgan olti burchakning har bir tomoni, aniqrog`i har bir to`g`ri chizig`i alohida bir ob`ekt sifatida qaraladi va aynan shu tanlangan ob`ektga nisbatan turli tahrirlash ishlarini olib borish mumkin. Agarda « Область » - Hudud buyruq

www.arxiv.uz tugmasi tanlansa sichqoncha ko`rsatkichi ob`ektlarni tanlash rejimiga o`tadi va sichqoncha yordamida har bir chiziq ketma-ket tanlanib “Enter” tugmasi bosilsa hudud hosil qilinadi. Agar sichqoncha ko`rsatkichi bilan yangi hosil qilingan ob`ektning biron bir tomoni tanlansa, to`liq ob`ekt tanlanadi. Hudud to`g`risida to`liq ma`lumotga ega bo`lish uchun ob`ekt tanlangandan so`ng sichqoncha o`ng tugmasi bosilib kontekst menu chaqiriladi. Undagi « Свойства » - Xususiyatlar bandi tanlansa tanlangan ob`ekt – hudud to`g`risidagi to`liq ma`lumotlar AutoCAD ish stolining chap tomonida chiqariladi. Ushbu axborot oynansining « Общие » - Umumiy bo`limida hudud ob`ektining nimadan tashkil topganligi, ya`ni – rangi, chiziq turi, masshtabi, chiziq qalinligi kabi ma`lumotlar ko`rsatilsa, « Геометрия » - Geometriya bo`limida hudud ob`ektining maydoni va perimetri haqidagi ma`lumotlar ko`rsatiladi. Axborot oynani yopish uchun oyna yuqori o`ng burchagidagi ( x ) tugmasi tanlanadi. « Таблица …» - Jadval tuzish tugmasi.

www.arxiv.uz O`z nomidan ma`lumki ushbu buyruq tugmasi bevosita jadval tuzish uchun xizmat qiladi. Windows qobig`I ostida yaratilgan Microsoft Office Word dasturida jadval yaratishdagi aynan o`xshash talablar ushbu buyruqda ham mujassam. Demak Microsoft Office Word dasturi bilan tanish bo`lsangiz ushbu buyruq funksiyalari muammo emas. Shunga qaramay ushbu buyruq tugma funksiyalari bilan tanishib chiqsak. Buyruq tugmasi tanlanganda ekranga « Вставка таблицы » - Jadval o`rnatish axborot oynasi chiqariladi. Ushbu oyna uch bo`limdan iborat. « Настройка стиля таблицы » - Jadval uslubini sozlash bo`limida « Имя стиля » - Uslub nomi bandi mavjud bo`lib uning ko`rsatkich oynachasida Standart yozuvi ko`rinib turadi. Bu AutoCAD dasturning o`zi avtomatik tarzda taqdim etadigan uslubidir. Boshqa bir uslubni tanlamoqshi bo`lsak u holda ushbu uslubni ko`rsatkich oynachasining o`ng tomonidagi ( v ) ko`rsatkichi yordamida tanlashimiz mumkin.

www.arxiv.uz Izoh: Standart uslubidan tashqari boshqa uslublar yaratilgan bo`lsa ( v ) ko`rsatkichi tanlanganda barcha mavjud uslublar ro`yxati chiqariladi. Aks holda faqat Standart usuli ko`rsatib turiladi. Shuni aytib o`tish joizki jadval uslublari deganda tuziladigan jadvalning chiziq turlari, qalinligi, rangi, shrift turi, o`lchami, shuningdek uning rangi kabi parametrlar nazarda tutiladi. Ko`rsatkich oynachaning ( v ) ko`rsatkichi o`ng tomonidagi ( … ) tugmasi bosilsa « Стили таблиц » - Jadval uslublari oynasi ochiladi. Unda asosan oltita interfaol tugmalar mavjud. Bular: « Установить » - O`rnatish tugmasi. « Стили :» - Uslublar: bo`lim oynasidan kerakli uslub tanlangandan so`ng ushbu uslubni faollashtiradi. Izoh: Yangi uslublar o`rnatilgandan so`ng barcha uslublar ro`yxati « Стили :» - Uslublar bo`lim oynasida namoyon bo`ladi. « Образец :…» - Namuna bo`lim oynasida esa tanlangan uslub namunasi ko`rsatiladi. « Создать » - Yaratish tugmasi. Yangi uslub yaratish nazarda tutiladi.

www.arxiv.uz « Изменить » - O`zgartirish tugmasi. Biron bir uslub « Стили :» - Uslublar: bo`lim oynasidagi ro`yxatdan tanlanib, unga o`zgartirishlar kiritishni nazarda tutadi. « Удалить » - Yo`qotish tugmasi. Biron bir uslub « Стили :» - Uslublar: bo`lim oynasidagi ro`yxatdan tanlangandan so`ng uni yo`qotishni nazarda tutadi. Izoh: AutoCAD dasturi taklif etadigan Standart uslubida ushbu interfaol tugma faol emas.  « Закрыть » - Yopish tugmasi oynani yopadi.  « Справка » - Ma`lumot tugmasi jadval o`rnatish tartibi haqida Rus tilidagi axborot oynasini chiqaradi. Demak ushbu interfaol tugmalardan « Создать » - Yaratish tugmasi bilan tanishib chiqsak. « Создать » - Yaratish tugmasi tanlanganda ekranga « Создание нового стиля » - Yangi uslubni yaratish axborot oynasi chiqariladi. Undagi « Имя нового стиля :» - Yangi uslub nomi: bandining matn kiritish oynachasida Копия Standart yozuvi ko`k fonda ko`rsatib turiladi. Uni o`zgartirib yangi uslubga nom berish mumkin. Yani klaviaturadan matn teriladi. « На основе :» - Asosida: bandida Standart yozuvli ko`rsatkich oynacha mavjud bo`lib undan biron bir uslub yangi yaratiladigan uslub uchun asos qilib olinishi nazarda tutiladi. « Далее » - So`ng tugmasi tanlansa « Новый стиль таблиц : Копия Standart» - Yangi jadval uslubi: Копия Standart axborot oynasi chiqariladi. Ushbu oyna uchta vkladish ya`ni zarvaraq – sarlavxa bo`limlagichdan iboratdir. Bular: « Данные » - Berilganlar, « Заголовки столбцов » -

www.arxiv.uz Ustunlar so`z boshisi, « Заголовок таблицы » - Jadval so`zboshisi bo`lib, ulardan qaysi biri tanlansa yaratiladigan jadvalning o`sha qismlariga o`zgartirish kiritilishi mumkinligini nazarda tutadi. Har uchchala vkladish – zarvaraqda oyna ko`rinishi bir xil bo`lib, ushbu oynadagi bo`lim va bandlarni « Данные » - Berilganlar zarvaraq oynasi misolida ko`rib chiqamiz. Usbu oyna yaratiladigan jadvalning asosy qismini taxrirlashni nazarda tutadi. Oyna to`rt bo`limdan iborat. « Свойства ячеек » - Kataklar xususiyati bo`limi bir qancha bandlarga ega bo`lib, « Текстовый стиль :» - Matn uslubi: bandida matn turi o`rnatiladi. Buning uchun ( … ) tugmasi tanlanib « Текстовые стили » - Matn uslublari oynasi chaqiriladi. Ushbu oyna funksiyalari « Текст » - Matn taxrirlash panelidagi « Текстовые стили » - Matn uslublari tugmasi faoliyati bilan aynan bir xil. « Высота текста :» - Matn balandligi: kiritish oynachasiga son bilan qiymat berilsa shrift o`lchami o`zgaradi. « Цвет текста :» - Matn rangi: va « Цвет фона :» - Fon rangi: bandlaridagi ( v ) ko`rsatkichi yordamida ranglarni o`zgartirish mumkin. « Выравнивание :» - Tekislash: bandidagi ( v ) ko`rsatkichi bilan jadval katagidagi matnlarni joylashuvini tahrirlash mumkin. « Свойства границ » - Chegara xususiyatlari bo`limi tuziladigan jadvalning chiziqlarini tahrirlashni nazarda tutadi. Undagi beshta faol tugmalar jadvalga chegaralarni qay tartibda o`rnatishni belgilab beradi. Ularning faoliyatini tugmalarda aks ettirilgan shakllardan ham tushunish mumkin. Ya`ni 1 – chisi barcha chegara chiziqlari mavjudligini, 2 – chisi faqat perimeter chegaralarini o`rnatishni, 3 – chisi faqat jadval o`rta qismida chegaralarni ko`rsatishni, 4 – chisi umuman barcha chegaralarni olib tashlashni va 5 – chisi faqat qatorlar ostida chegarani ko`rsatishni belgilaydi. « Вес линий границ :» - Chegera chiziqlari qalinligi: bandidagi ( v ) ko`rsatkich yordamida chegara chiziqlariga yo`g`onlik mm hisobida beriladi. « Цвет линий границ :» - Chegara chiziqlari rangi: bandidagi ( v ) ko`rsatkich yordamida chegara chiziqlariga rang tanlanadi. Izoh: Barcha o`zgartirishlar namuna oynasida ko`rsatib boriladi.

www.arxiv.uz « Общие » - Umumiy bo`limida « Направление построения :» - Qurish yo`nalishi bandi bo`lib, uning o`ng tomonida ko`rsatkich oynachasi va ( v ) ko`rsatkichi mavjud. U orqali ikkita parametrdan biri: « Вниз » - Pastga va « Вверх » - Yuqoriga tanlanadi. Ular ekranda sichqoncha ko`rsatkichi yordamida jadvalni o`rnatishda jadval qatorlarining yo`nalishi yuqoriga yoki pastga yo`nalganligini bildiradi. « Отступ в ячейках » - Kataklardagi cheklashlar bo`limi ikkita bandga ega. Bular « По горизонтали :» - Gorizontaliga: va « По вертикали :» - Vertikaliga: bandlaridir. Ulardagi kiritish oynachalaridagi raqamlar klaviaturadan tahrirlanib qiymat beriladi. Ushbu qiymatlar katakda matnning gorizontal va vertical chegaralarga nisbatan cheklanishini bildiradi. « Многострочный …» - Ko`pqatorli… matn yozish tugmasi. Bu buyruq tugmasi matn kiritishni nazarda tutadi va « Текст » - Matn taxrirlash panelidagi « А » - belgili piktogrammaga ega bo`lgan buyruqning aynan o`zi. Yuqorida « Текст » - Matn taxrirlash paneli funksiyalari bilan tanishib chiqganligimiz boiz ushbu buyruqda to`xtalib o`tirmaymiz. Shuni eslatib o`tish joizki, agarda dastlab « Текст » - Matn taxrirlash panelidagi « Текстовые стили » - Matn uslublari buyrug`i orqali kerakli matn parametrlari o`rnatilgan bo`lsa (shrift turi, o`lchami, ko`rinishi va h…), har safar « Многострочный …» - ko`p qatorli… matn kiritish buyrug`i bajarilganda matn parametrlarini o`rnatishga hojat qolmaydi. Aks holda AutoCAD dasturi avtomatik tarzda o`z matn uslubini tanlaydi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar ro`yxati: 1. Rixsiboyev T. “Komryuter grafikasi” O`zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg`armasi nashriyoti. Toshkent – 2006. 2. Fedorenkov, Kimayev « AutoCAD 2002» Moskva – 2001. 3. Romanicheva E.T. va b… «AutoCAD vers.12,13,14» Moskva – 1997. 4. Dmitriy Tkachev « Самоучитель » AutoCAD 2005. 5. Bogolyubov S . K . «Индивидуальные задания по курсу черчение». Moskva « Высшая школа » 19 89. 6. www.uzedu.uz

O'xshashlar

Ekranda turli grafik shakllarni hosil qilish. Kеsma, to`g`ri to’rtburchaklar chizish.

Autocad grafik muharriri

Autocad tarixi

AutoCADda 2D modellashtirish panellari

Komponentlar to`plami sharhi