Овозни пакетли узатиш тамойиллари

Овозни пакетли узатиш тамойиллари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

286 KB

Ko'chirib olish

Овозни пакетли узатиш тамойиллари. rtp, rtcp протоколлари Рижа: 1.IP телефонияга уланиш усуллари 2.Нутқни пакетли узатишнинг афзаллик ва камчиликлари 3.Хизмат кўрсатиш сифатини баҳолаш 4.Нутқли пакетлар кечикиши 5.RTP (Real-time Transport Protocol) протоколи

RTCP (Real-time control protocol) протоколи Ушбу мавзуда дунёда оммавий бўлган янги технология – Voice over IP (VoIP) ёки IP- телефония пакетларини маршрутлаш тармоқлари бўйлаб нутқли ахборотни узатиш технологиялари кўриб чиқилади . Ушбу технология IP протоколдан фойдаланиб маълумотларни узатишнинг рақамли каналлари бўйича кейинчалик узатиш билан овоз сигналининг компрессиясини ўз ичига олади. Одатда IP-телефония Интернет-телефония бўлиб ҳисобланади, бунда узатувчи тармоқ сифатида Интернет тармоғидан фойдаланилади. IP-телефония – янги технологиядир, у истиқболлилиги ва ҳаётийлиги билан ўзини кўрсата олди. Таҳлилчиларнинг тахминларига кўра, дунёда пакетлар маршрутизацияси билан тармоқлар бўйлаб узатиладиган нутқли трафикларнинг аҳамиятли тарзда кескин ўсиши (яқин йилларда ўнмартагача) кутилмоқда. Нутқни пакетли узатиш хизматлари бозорининг ҳажми бугунги кунда миллиард долларни ташкил этади, турли прогнозлар бўйича яқин йиллар давомида 8,5-24 млрд. долларгача ошади. Кўпгина аналитиклар бозор катталигини баҳолаш нутқни пакетли узатиш бўлиб телекоммуникацион индустрияси ривожлантиришнинг магистрал йўли ҳисобланиши билан ўхшашдир. IP-телефония қўшимча тарзда телекоммуникация соҳасида янги хизматларни: нутқ ва видеоконференция, иловаларга бир вақтда кира олиш, абонентни тез топиш ва бошқаларни ўз ичига олади. IP – электрон ахборотнинг аниқ ҳажмидаги «пакетлар»да рақамланган ва қисилган Интернет тармоғи бўйлаб узатиш учун фойдаланиладиган протоколдир. Интернет тўри учун исталган етишадиган масофада бундай усул билан тегишлича қайта ишлангандан кейин, телефония умумий жараённи ташкил этувчисидан бири ҳисобланганлиги учун ахборотнинг исталган типи (овоз, видео, компьютер маълумотлари) узатилади, ушбу малака иши материали у билан чекланади. IP-телефониянинг афзаллигини эътироз этиб бўлмайди. Биринчи навбатда бу ахборот узатишнинг паст қийматидир. Ахборотни қайта

ишлаш универсаллиги унинг дастлабки туридан қатъи назар, турли типдаги ахборотни узатиш учун бир хил каналлардан фойдаланишдир. Бунда нутқни пакетли узатиш технологиясининг оммавийлиги операторлар ичида бўлгани каби, корпоратив фойдаланувчилар ичида ҳам ўсди. Охирги йилларда бир қанча компаниялар узоқ масофадаги телефон алоқасининг каналларини ташкил қилиш учун ушбу технологияларни муваффақиятли татбиқ этишди. Телекоммуникация тармоқларининг конвергенцияси. Анъанавий телефон тармоғи шундай яратилганки, унда катта юкламаларда ҳам хизматнинг юқори сифатини кафолатлайли. IP-телефония, аксинча, сифатни кафолатламайди, бунда катта юкламаларда у сезиларли даражада пасаяди. Пакетларни маршрутлаш тармоқлари бўйлаб нутқни узатишда хизмат кўрсатишнинг кафолатланган сифати мавжуд бўлмаганлиги - белгилар бўйича кўп протоколли коммутация - МultiprotocolLabelSwitching (MPLS), ресурсларни резервлаш протоколи – ReservationProtocol (RSVP), турли типдаги трафикка дифференциал хизмат кўрсатиш - DifferentiatedServeces (DiffServ) каби технологиялар пайдо бўлиши билан компенсацияланади. Хизмат кўрсатиш сифатининг механизмларини қўллаб-қувватлаш – Q (QoS) энг катта даражада керак бўлган иловалар билан тармоқ ресурсларини тақдим этиш имконини беради. Масалан, аниқ ўтказиш полосани овоз пакетлари каби резервлаш мумкин, кечикишга критик жиҳатдан кичик бўлган маълумотлар (тармоқ бўйлаб файлларни узатиш) энг кичик устуворликни белгилайди. Турли жинсли трафик томонидан ҳосил бўлган IP-тармоқларда хизмат кўрсатиш сифатини дифференциацияси ҳисобига тиқилиб қолишларнинг олдини олиш мумкин. IP-пакетнинг сарлавҳасида QoS механизмларини амалга ошириш учун ташиш жараёнида пакетни қайта ишлаш хусусиятини берадиган 8 бит

(Туре ofService, ToS) ўлчами билан хизмат типининг майдони кўзда тутилган. PR D T R 25.2-расм. Хизмат типининг майдони Ушбу майдоннинг биринчи учта бити пакетнинг устуворлигининг кичик майдонини (precedence) ҳосил қилади. Устуворлик энг қуйи 0 дан энг юқори 7 гача бўлиши мумкин. Хизмат типининг майдони маршрутни танлаш мезонларини аниқлайдиган учта битни ўз ичига олади. Танлаш учта муқобил – кичик кечикиш, юқори ишончлилик ва юқори ўтказиш қобилияти ўртасида амалга оширилади. Ўрнатилган D бит (delay) маршрут берилган пакет кечикишини камайтириш учун, Т бит – ўтказиш қобилиятини, R бит етказиш ишончлиликни кўпайтириш учун танланиши кераклигини билдиради. Кўпгина тармоқларда ушбу параметрлардан бирининг яхшиланиши бошқасининг ёмонлашуви билан боғлиқдир. Амалиётда кичик кечикишлар, юқори ўтказиш қобилияти ва юқори ишончлилик ўртасида танлов ўтказилиши керак. Маршрутни танлаш учта мезонинидан иккитаси ўрнатилишига эга. Резервланган битлар нолинчи қийматга эга. Хизмат типининг майдонида разрядларни тақсимлаш 1-жадвалда, турли комбинацияларнинг вазифаси 2-жадвалда келтирилган. 1-жадвал. IP-пакет хизмати типининг майдонида разрядларни тақсимлаш Разрядлар Вазифаси 0-2 Мавқе (приоритет) 3 Кутиш давомийлиги 4 Ўтказиш қобилияти (Thoughput) 5 Ишончлилик (Reliability) 6-7 Резервлаштирилган

Нутқни пакетли узатиш тамойиллари. IP-телефония ажратилган виртуал канал бўйича IP-тармоқ орқали телефон алоқани ўрнатиш имконини беради. Кўпинча IP-тармоқ сифатида Интернетдан фойдаланилади. IPтелефониянинг асосий принципи IP-тармоқ бўйлаб кейинчалик пакетлаштириш ва узатиш билан овозни рақамлаш ва компрессиялашни (одатда G711, G729, G729а) ёки G723.1) ўз ичига олади. Алоқани ташкил этиш учун IP-телефон ёки оддий телефонли махсус дастурий таъминотли компьютердан фойдаланиш мумкин. IP (Internet Protocol) тармоқнинг барча қисмларида қўлланилади. У паст тезликдаги кириш каналлари ва юқори тезликдаги линиялар учун ҳам мослашган. IPтехнологиялари барча турдаги жўнатмаларни бир қаторга бирлаштиради. Маълумотларни узатиш тармоқлари орқали телефон сўзлашувларини ташкил этишнинг самарали усули,IP технологиясининг иловаларидан бири бўлганIP телефония ҳисобланади. У энг иқтисодий томондан фойдали усул бўлиб, унинг асосида фойдаланувчига телефон сўзлашувлар учун сезиларли кам бўлган ҳаражатларни талаб этувчи телефон хизматлари таклиф этилади. IP га асосланган тармоқларда барча маълумотлар: овоз, матн, видео, компьютер дастурлари ёки бошқа турдаги барча ахборотлар пакетлар кўринишида узатилади. Ушбу тармоқдаги барча компьютер ва терминаллар ўзинингноёб манзилига эга. Узатиладиган пакетлар мазкур сарловҳада кўрсатилган манзил асосида қабул қилувчига жўнатилади. Маълумотлар бир вақтнинг ўзида кўпгина фойдаланувчиларга битта шу тармоқ орқали узатилиши мумкин. IP тармоқда муоммолар юзага келса, шикастланган жойни маълумотлар айланиб ўтиши мумкин. Бунда IP протоколи сигнализация учун канал ажратилишини талаб этмайди. IP тармоқ орқали овозларни узатиш жараёни бир неча босқичдан иборат:

Биринчи босқичда овоз рақамланади. Кейин рақамланган маълумотлар маълумотларнинг физик ҳажмини камайтириш мақсадида таҳлил этилади ва қайта ишланади. Одатда шу босқичда ортиқча танаффуслар ва товуш шовқинлари йўқотилади ҳамда жипслаштирилади. Навбатдаги босқичда қабул қилинган маълумотлар кетма-кетлиги пакетларга бўлинади ва унга қабул қилувчининг манзил-ахборот протоколи ҳамда хатоларни тузатишга доир қўшимча маълумотлар қўшилади. Шу вақтда пакетни бевосита тармоқга узатилишидан аввал унинг ташкил топиши учун керакли миқдордаги маълумотларни вақтинча тўпланиши юз беради. Қабул қилинган пакетлардан ахборотларни ажратиб олиш ҳам бир неча босқичлардан иборат. Овоз пакетлари қабул қилувчи терминалга етиб келгач, аввал унинг кетма- кетлик тартиби текширилади. IP тармоқ етказиш муддатини кафолатламайди, тартиб рақами юқори бўлган пакетлар аввалроқ бориши ва улар орасидаги интерваллар ҳам ўзгариб туриши мумкин. Дастлабки кетмакетликни ва синхронлаштиришни тиклаш учун пакетларни вақтинча тўпланиши юз беради. Лекин баъзи пакетлар узатиш даврида йўқотилиши ёки жўнатилишига ажратилган вақтдан ўтиши мумкин. Одатда қабул қилувчи терминали йўқолган ёки кечиккан пакетларни қайта сўраши мумкин. Овозларни узатиш усули ушланишларга танқидий қарайди. Бундай ҳолда олинган пакетлар асосида йўқолганларни тахминан тиклайдиган аппроксимация алгоритми ёқилади ёки бу йўқолишлар эътиборга олинмасдан, бўшлиқлардаги маълумотлар билан тасодифий равишда тўлдирилади. Бундай шаклдаги маълумотлар кетма-кет декомпрессияланади ва қабул қилувчига овоз ахборотларини ташувчи аудио-сигналга бевосита айлантиради. Шунга асосланиб, қабул қилинган ахборот дастлабки вазиятдаги ахборотга мос келмаслиги мумкинлигини таъкидлаш лозим. IP телефония тузилмаси - пакетли коммутация тармоғида мультимедиани амалга оширишга мўлжалланган терминал қурилма,

жиҳозлар ва тармоқ хизматлари тасвирини ўз ичига олган. Н323 стандартидаги терминал қурилмаси ва тармоқ жиҳозлари мавжуд вақт кўламида маълумотларни, сўзларни ва видео ахборотларни узатиши мумкин. Н.323 терминали шахсий компьютерлар билан уланиши ёки автоном қурилма сифатида амалга оширилиши мумкин. Сўз алмашинув таъминоти – Н.323 стандартидаги қурилма учун мажбурий вазифадир. Н.323 тавсиясида 4 та бирикма келтирилган: - терминал; - макон назоратчиси (Gatekeeper); - йўлак; - кўп нуқтали конференцияларни бошқариш қурилмаси. Санаб ўтилган барча бирикмалар Н.323 деб номланувчи маконни ташкил этган. Улар битта макон назоратчи ва бир неча якун нуқталаридан иборат бўлиб, назоратчи макондаги барча якун нуқталарини бошқаради. IP телефония хизматини таклиф этувчи барча тармоқ ёки унинг бир минтақани қамраб олган қисми макон бўлиши мумкин. Н.323 терминали бошқа Н.323 терминаллар, йўлак ёки кўп нуқтали конференцияларнинг қурилмаси билан бирга ҳаракат қилиб, мавжуд вақт кўламида жўнатмаларни узатиши ва қабул қилиши мумкин бўлган тармоқдаги якун нуқталар сифатида гавдаланади. Юқоридаги вазифаларни таъминлаш учун терминал ўз ичига қуйидагиларни қамраб олади: - аудио қурилмалар (микрофон, акустика тизими, телефон микшери, акустик эхоларни пасайтириш тизими); - видео қурилмалар (монитор, видеокамера); - тармоқ интерфейс қурилмаси; - фойдаланувчи интерфейси. Н.323 терминали Н.245, Q.931, RAS, RTP ва Н.450 протоколлар оиласини таъминлаши ҳамда G.711 аудио кодлашни қўллаши лозим. Овозларни анъанавий коммутация каналлари ва тармоқлари ўрнига IP тармоғи орқали узатиш технологияси, йўлаклар ўрнатиш орқали конфигурацияни инобатга олади. Йўлак ахборотни жипслайди, IP пакетга

айлантиради, IP тармоққа юборади, қарама-қарши томондаги йўлак акс ҳаракатларни амалга оширади, яъни чақириқ пакетларини ўқийди ва тақсимлайди. Натижада оддий телефон аппарати чақиришни ҳеч бир муаммоссиз қабул қилади. Ахборотларни бундай ўзга тус олиши, дастлабки овоз сигналини ортиқча юбортирмаслиги керак, узатиш режими мавжуд вақт кўламида абонентлар ўртасидаги ахборот алмашинувини сақлаб қолиши керак. Йўлакларнинг асосий вазифалари: - IP ва телефон тармоқлари ўртасида физик интерфейсни амалга ошириш; - абонент сигналини шакллантириш ва ўрнатиш; - абонентларни боғлаш; - абонент сигналларини маълумотлар пакетига айлантириш ва яна қайтариш; - сигнал ва овоз пакетларини тармоқ орқали узатиш; - алоқани узиш. TCP/IР тузилмаси доирасида йўлак вазифаларининг асосий қисми қўлланиш ўлчами жараёнида амалга оширилади. Чақириқларни бошқариш вазифасини макон назоратчиси бошқаради. Макон назоратчисининг вазифалари: - манзилларни транспорт манзилларига айлантириш; - ўтказиш майдонларини назорат қилиш; - маконларни бошқаришдан иборат. Макон назоратчиси юқорида санаб ўтилган барча вазифаларни фақат ўзида рўйхатга олинган терминал, йўлак ва бошқарув қурилмаларига нисбатан амалга оширади. Макон назоратчиси осон эсда қоладиган, қўйилган номлардан фойдаланиш имконини бериб, чақирувни соддалаштиради. Макон назоратчиси вазифалари йўлакларга киритилиши мумкин. Конференцияларни бошқариш сервери (MCU – Multipoint Control Unit) уч ва ундан ортиқ Н.323 терминаллари алоқасини таъминлайди. Конференцияда иштирок этаётган барча терминаллар MCU билан боғланиш ўрнатади. Сервер кўпгина манзилларга йўлланилиши керак бўлган конференция заҳираларини бошқаради, овоз, видеони кўриб

чиқади, аудио ва видео оқимни аниқлайди. Н.323 тузилмаси доирасида кўп нуқтали конференцияларни бошқариш тизими ўрнатилиши бўйича иккита ёндошув бор: 1.Кўп нуқтали конференцияни марказлашган ҳолда бошқариш; 2.Кўп нуқтали конференцияларни марказлашмаган ҳолда бошқариш. Биринчи гуруҳ конференциянинг барча иштирокчилари бошқаларига кўп манзилли (гуруҳли) ахборотларни узатадилар. Бу тармоқнинг баъзи сигментларида жўнатмаларни тўпланиб қолишининг олдини олиш имконини беради. Лекин бундай конференцияни бошқариш ноқулайлик яратади. Марказлашган усул қўлланилган якуний бўғинлар сигналларни MCU тизимида узатади. Бу эса унинг узатилишини таъминлайди. IP телефонияга уланиш усуллари IP протоколи асосида сўзлашув ахборотларини тармоқ орқали пакетларни жўнатиш билан узатиш вазифасини амалга оширувчи алоқа жиҳозлари ёрдамида қуйидаги алоқаларни ташкил этиш вариантлари мавжуд: 1. «Телефондан-телефонгача» (5-расм). Оддий телефон жиҳозидан чақирув IP телефония йўлаги бирон-бир чиқишига уланган АТСга боради ва IP тармоқ орқали худди шу жараённинг аксини амалга оширувчи йўлакка боради.

3-расм. «Телефон-телефон» алоқа тизими. 1. «Компьютердан-телефонгача»(5.2-расм). IP телефония дастур таъминотига, овоз платаси (адаптер)га, микрофон ва акустика тизимига эга мультимедиа компьютери IP тармоғига ёки интернет тармоғига уланади, иккинчи томон эса IP телефония йўлак орқали АТС ёрдамида оддий телефон аппарати билан уланади. 4-расм. «Компьютер-телефон» алоқа тизими. 1. «Компьютердан-компьютергача»(7-расм). Бундай ҳолатда IP телефония билан ишловчи аппарат ва дастур воситалари билан

жиҳозланган икки мультимедиа компьютерлари орасида IP тармоқ орқали уланиш амалга оширилади. 5-расм. «Компьютер-компьютер» алоқа тузилиши. 2. «WEB браузеридан-телефонгача» (8-расм). Интернет тармоғининг ривожланиши билан овоз хизматларига уланиш имкони туғилди, масалан, баъзи компанияларнинг WEB саҳифаларидаги «алоқа» бўлимида «чақириш» тугмаси ўрнатилган. Ушбу тугма босилиши орқали юқоридаги компания вакили билан телефон рақамларини термасдан туриб овозли уланишини амалга ошириш мумкин. Чақиришни амалга оширган фойдаланувчи учун бундайқўнғироқ ҳаражатлари интернет тармоғидан фойдаланиш ҳаражатларига киритилган. IP телефония билан уланиш анъанавий телефонлар сингари амалга оширилади. Абонент гўшакни кўтариб, АТС сигналини эшитгач, ўзи жойлашган ёки унга яқин бўлган шаҳардаги йўлак рақамини теради ва абонент маҳаллий йўлак билан боғлангач, овоз чақириғини олади. Телефон аппарати клавиатурасида ўз паролини овоз орқали териб юбориш билан авторизациялашдан ўтади, сўнгра чақирилаётган абонентнинг давлат коди ва телефоон рақами терилади. Маҳаллий йўлак давлат ва шахарнинг кодига қараб IP манзиллар заҳираси маълумотларидан абонентга энг яқин бўлган йўлакни аниқлайди. Маҳаллий йўлак узоқдаги йўлак билан интернет орқали уланишни ўрнатади. Узоқдаги йўлак шаҳар УФТфТ орқали керакли абонентни чақиради. Сўзлашув якунида бирон бир абонент

гўшакни қўйса, маҳаллий йўлак узоқдаги йўлак билан уланишни узади ва уланиш вақтини қайд этади ҳамда бошқа керакли операцияларни амалга оширади. Нутқни пакетли узатишнинг афзаллик ва камчиликлари IP телефониянинг якуний фойдаланувчиси умумий фойдаланувдаги телефон тармоғининг кенг кўламдаги хизматлар ва қўлланишнинг оддийлиги каби афзалликларини сақлаб қолиб, қуйидаги қўшимча афзалликларга эга бўлади: - телефон алоқасининг анъанавий хизматлар учун паст нархлари; - бир вақтнинг ўзида овоз ва маълумотларни сақланиши (бу эса мижозга қўшимча афзалликларни яратади, яъни ягона тармоқдан фойдаланиш ҳисобига ҳамда жўнатма ва андозалар ҳажми маълумотлардан овозларга ва аксига тез айланиши ҳисобига юзага келади, мижозни эса ҳимоя қилади); - фойдаланувчилар учун тармоққа қаерда ва қандай уланишдан қатъий назар бир хилдаги хизматлардан фойдалиниш имкони (бундай тақсимланган тузилиш ўта юқори мосланувчанликни ва хизмат кўрсатиладиган жойга боғланиб қолмаслик имконини беради); - уланиш жиҳозларнинг янги туркумлари: телефонлар, факслар, компьютерлар; - IP асосида кенг туркумдаги илова ишлаб чиқарувчилар мослигини таъминловчи очиқ интерфейс архитектураси орқали янги хизматларга (овоз почтаси, конференц алоқа, факс жўнатмалари ва бошқалар) уланиш; - хизматлар туркумини созлаш имконияти; - IP телефония хизматлари учун содда тўловлар (асосан олдиндан тўланадиган телефон карточкалари ёрдамида); - фойдаланувчи томонидан ўзининг ҳисоб рақамлари ҳолатини осон назорат этиш; - IP телефония провайдерлари билан бир қаторда интернет провайдерлари ҳам IP телефонияни хизматлари бозорида ўз

ўрнига эга бўлиши мумкин, чунки уларда мавжуд бўлган IP инфратузулма овоз алоқалари хизматларини жорий этилиши учун яхши имконият беради. Бунинг учун аппарат - дастур воситалари босқичма-босқич ўрнатилиши мумкин. Интернет провайдерлари учун интернет телефония хизматлари қуйидаги: - очиқ компьютер платформаларидан фойдаланиш ҳисобига маблағларни тежаш; - ягона тармоқда турли хилдаги хизматларни кўрсатиш натижасида фойдаланиш ҳаражатларини қисқартириш; - хизмат кўрсатувчилар муҳитининг очиқлиги рақобатни белгилайди, ўз навбатида қиммат бўлмаган янги хизматларни келтириб чиқариш; - кўпгина хизматларни фойдаланувчи билан ягона канал орқали амалга ошириш, яъни битта фойдаланувчи ҳисобидан кўпроқ хизматларга эга бўлиш каби афзалликларни таминлайди. IP телефония жўнатмаларни ўтказиш ҳисобига таърифларни тежаши билан асосан халқаро, шаҳарлараро телефон алоқаларига муқобил равишда қўлланилиши мумкин. УФТфТ операторлари авария ёки ортиқча юкланиш ҳолатларида жўнатмаларни узатиш учун заҳира каналларини яратишда IP тармоқдан фойдаланиш мумкин, бу эса улар томонидан қўшимча даромад олиш имконини беради. Анъанавий телефон ва IP телефонияни телекоммуникация хизматлари бозорида фарқловчи қирралари бир - бирига боғлиқ технологиялар томонидан кўрсатилаётган хизматлар сифатининг даражаси томонидан белгиланади. Анъанавий телефония технологиялари кўрсатилган меъёрлар асосидаги кафолатланган сифатни кўзда тутса, IP телефония эса ҳали пастроқ сифатли телекоммуникация хизматлари тоифасидандир. IP протокол асосида сўзларни узатишнинг сифатини пасайишига таъсир этувчи асосий сабаблар сифатида, пакетларни кеч қолиши, ушланиши ва йўколиб қолишидир. Лекин замонавий жиҳозлар ва тармоқлардан фойдаланишда ушланиш вақтининг

юқори нуқтаси бугунги кунда 250 мс даражасида бўлиб, IP телефония каналларининг сифати уяли алоқа каналлари сифати билан ва ҳатто коммутация тармоқлари билан ҳам тенг бўлмоқда. Жиҳозлар туфайли ушланиш вақти процессорнинг ишлаб чиқариш қобилиятининг тахминий аксига мутаносиб. Процессорнинг иш қобилияти эса 1,5 - 2 йилда икки баровар ортмоқда. Шунга асосланиб якин йиллар ичида IP телефония каналларидаги ушланиш 150 мс (коммутация каналлар учун меъёр) каналнинг сифати эса анъанавий телефон каналлари сифатига яқинлашиб қолади. IP телефония жиҳозларининг сўнгги турларида IP телефонияни ва УФТфТ тармоқларини бирлаштириш имкониятлари жойланган. Бу тармоқларнинг бирлашуви фирмалар ўртасидаги рақобат, IP телефония каналлари сифатини жиҳоз ва тармоқларни такомиллашуви орқали яхшиланишига туртки бўлади. Хизмат кўрсатиш сифатини баҳолаш Нутқли пакетлар кечикиши Кечикиш (delay) пакетли коммутация қилиш билан маълумотларни узатишнинг исталган тармоғининг ажралмас қисми ҳисобланади. Пакетларни коммутация қилиш тармоқлари маълумотларни узатиш учун яратилган ва овоз ёки факсимил трафикни реал вақтда, анъанавий телефонияли аналогия бўйича узатиш учун улардан фойдаланиш кўп жиҳатдан киритиладиган кечикишга боғлиқдир. Кечикиш деганда пакетнинг жўнатувчидан олувчигача IP-телефония тармоғи кесишадиган вақт оралиғи тушунилади. Кечикишнинг миқдорий катталигининг қуйидаги градиацияси экспериментал тарзда ўрнатилган: - 1-даража – 200 мс гача – алоқанинг сифати аъло ҳисобланади. Таққослаш учун, УФТф тармоғида 150-200 мс гача кечикишга йўл қўйилган. - 2-даража – 400 мс гача алоқанинг сифати яхши ҳисобланади. УФТф тармоқлари бўйлаб алоқа сифати билан таққосланса, фарқ кўринади.

Кечикиш 2-даражанинг юқори чегарасида доимо ушлаб турилса (400 мс да), хизматга доир сўзлашувлар учун ушбу алоқадан фойдаланишга тавсия этилмайди. 3-даража – 700 мс гача хизматга доир бўлмаган сўзлашувларни олиб бориш учун алоқанинг мақбул сифати ҳисобланади. Алоқанинг бундай сифати йўлдош алоқа бўйича пакетларни узатишда ҳам мумкин. IP-телефония тармоғидаги умумий кечикиш овозли пакетни рақамлаш, сиқиш, шакллантириш учун кечикишларни, шунингдек оралиқ узелларда пакетларни каналлар бўйлаб узатишда, қайта ишлашда ва коммутация қилишда, қабул қилиш узелида локал коммутация қилишда, аналогли кўринишга декомпрессиялаш ва ўзгартиришда жамлайди. Кечикишларни камайтириш учун асосий воситалар бўлиб тармоқда юқори унумдорлик овозли коммутаторлардан фойдаланиш ва маълумотлар трафиги устидан овозли трафикни приоритезациялаш ҳисобланади. Пакетлар кечикикшининг джиттери. Кечикишлар джиттери ёки вариацияси бу битта боғланишнинг кетма-кет пакетлари тармоқда ўтиш вақтидаги фарқдир. Қанча кўп джиттер бўлса, битта пакетни узатишда кечикишнинг бошқа паетнинг ўтишдаги кечикишидан фарқ катта бўлади. Джиттер тармоқда навбат ва пакетларнинг турли йўлллар бўйича нутқ сегментининг маршрутизацияси сабабли ҳосил бўлади. Қабул қилиш учида пакетларни йиғишда уларнинг кетма-кетлиги бузилиши мумкин. Джиттер нутқни узатишдаги ўзига хос бузилишларга, чарсилаш ёки тақиллаш каби товушлар эшитилишига олиб келади. Джиттер қабул қилиш қисмига пакетлар кетма-кетлигининг навбатинитиклайдиган статистик ёки динамик хотира буферининг шлюзини улаш йўли билан бостирилади. Буфер хотирасида пакетларни «ушлаб туриш» вақти ошадиган джиттер пакетларни қабул қурилмаси билан қабул қилмайди. Шундай қилиб, буфер джиттерни ушлаб туришнинг умумий вақти каби пакетлар йўқолиши ҳам ошиши ҳисобига бостирилади, кечикиш вақтини тартибга солиш (буфер ўлчами) улар ўртасидаги компромиссни ўз ичига олади. Турли

маълумотлар бўйича ва кодекнинг типига боғлиқ ҳолда джиттер кўпи билан 15-50 мс билан қабул қилмайди. Нутқли пакетлар йўқотилиши. Овозли пакетлар такрорланмаганлиги сабабли уларнинг қабул қилиш томонидаги тармоқда йўқолиши (ёки бузилиши)да нутқда қисқа тўхталиш юзага келади. Алоқа каналларининг ёмон сифати билан юзага келадиган овозли пакетларнинг тез-тез йўқолиши нутқнинг тиниқлиги йўқолишига, айрим ҳолларда мулоқатнинг тўлиқ амалга ошмаслигига олиб келиши мумкин. Пакетларнинг йўқолишидан бузилиши шлюзларда қўлланиладиган кодеклар типига боғлиқ. Нутқ сифати G729 ва G723.1 типдаги кодеклардан фойдаланганда, G711 типдаги юқори тезликдаги кодекларга нисбатан пакетлар йўқолишига кўпроқ боғлиқ. Пакетлар йўқолишининг йўл қўйилган даражасининг яхши сифатдаги IP-телефонияда 1-3 фоизни ташкил этиши керак деб ҳисоблаш мумкин, бунда кичик катталик паст тезликли кодекларга, каттаси юқори тезликли кодекларга киради. Юқорида келтирилган параметрларни ўлчаш вақтнинг аниқ интервалида амалга оширилади. Ушбу вақт интервали қанча кичик бўлса, шунчалик тармоққа, хусусан, унинг барча элементларига қатъий талаблар қўйилади, QoS таъминоти «учдан учга» трафикнинг бутун йўлида барча узелларнинг ўзаро ишлашини талаб этади ва «бўш бўғин»нинг ўзининг ишончлилиги, функционаллиги ва унумдорлигини аниқлайди. RTP (Real-time Transport Protocol) протокол RTP протоколи ( инглизча Real-time Transport Protocol) транспортдаражадафаолияткўрсатадиҳамда реал вақттрафигиниузатишдақўлланилади . Протокол IETF нинг Audio-Video Transport Working Group гурухитомониданяратилганбўлиб , дастлаб 1996 йилдаматбуотдаэълонқилинганва 2003 йилдаўзгартиришвақўшимчаларянгидан чопқилинган .RTP

протоколиўзинингсарлавхасидақабулқилишбоғламасидакеракбўладиганов озё кивидеотасвирларниқайтатиклаш , ҳамдаахборотникодлаштури (JPEG, MPEG вахокозо ) хақидагимаълумотлараксэттиради . Шужумладан , ушбу протокол сарлавхасипакеттартибрақаминиҳамўзичигаолади . Букўрсаткичларжудакичикбўлиб , ушланибқолишнингжудакамбўлишибаробаридахарбирпакетнингқайтатикл а штартибивавақтинианиқлашимкониниберади . Шубиланбиргатуширибқолдирилганпакетларниинтерполяциялашимкониҳа м мавжуд . RTP стандарткўринишдагипортзахиратартибрақамигаэгаэмас . Ягона чекловшунданиборатки , уланишларжуфтномерниишлатишорқалиамалгаошади , навбатдагитоқномерэса RTCP протоколидагиуланишниамалгаоширишучунишлатилади . RTP нингдинамикбелгиланувчипортманзилиданфойдаланишитармоқларароэкра нл арданўтишпайтидабаъзиқийинчиликларниюзагакелтиришимумкин . Бумуаммонибартарафэтишучунодатда STUN- серверданфойдаланилади . Уланишниамалгаоширишвауниузиш RTP нингхизматларидоирасигакирмайди , бухаракатларсигналпротоколиёрдамидабажарилади ( масалан , RTCP ёки SIP протокол ). Протоколтавсифи RTP протоколигуруҳлимаълумотларниузатишучун “ охиридан - охиригача ” (end-to-end) кўринишдаги реал вақтпротоколисифатидаяратилганпротоколдажиттерникомпесациялашвапа кетларкетма - кетлигидагиномутаносибликларнианиқлашимкониҳаммавжуд .RTP мулти c асторқалибирнечтақабулқилувчиларгамаълумотларузатишимконин иб еради . RTP кодекларбиланбиргаликдаовозвавидеони IP тармоқларбўйлабузатишдаасосийстандартсифатидақўланилибкелинмоқд а .

Реалвақтгуруҳларинихосилқилувчииловаларахборотниўзвақтидайетка зи бберишниталабқилади , шутуфайлибаъзихоллардапакетларнингйўқотилишихолатларирўйберади . Масаланаудиоиловадапакетнингйўқотилишивақтнингжудакичикбирлигида жимликниюзага келтиради , натижадаушбухолатсезилмасданўтибкетишимумкин . TCP протоколиодатда RTP- иловалардаишлатилмайди . Чунки TSR давақтинчаликушланибқолишлартез - тезбўлибтуради . Шунингучун RTP нингкўпвариантлари UDP асосидаишлайди . Бунданташқари , транспортпротоколларучун SSTP ва DSSP кабибошқаспецификацияларҳаммавжудбўлиб , лекинуларкенгтарқалмаган . Протоколкомпонентлари RTP спецификациясидаиккитақисмпротоколнитавсификелтирилади : МаълумотларниузатишПротоколи -RTP. Уреалвақтмаълумотларниузатишучунхизматқилади . Бупротоколдаифодаланганахбороттайм - стемпни , кетмакетжойлашгантартибрақаминивафойдалиюкламаформати ( маълумотларникодлашформатинибелгиловчи ) ниўзичигаолади . RTCP (Real-time control protocol) протоколи RTCP назорат протоколи хизмат кўрсатиш сифатини белгиловчи (QoS), ҳамда медиа - гуруҳлар орасидаги тескари алоқа ва синхронизацияъни таъминловчи протокол . RTP га нисбатан RTCP нинг ўтказувчанлик полосаси анча кичик бўлиб , одатда 5% атрофида бўлади . SIP, H.323, MGSP ёки H.248 кўринишдаги бошқарувчи сигналли протокол . Сигналли протоколлар RTP - сессияларни очиш, ўзгартириш ва ёпишни бошқариб боради. SessionDescriptionProtocol туридаги медиа тавсифни бошқарувчи протокол.

Сессиялар.RTP-сессия мултимедианинг хар бир гуруҳи учун амалга оширилади. Сессия IP-адрес ва RTP ва RTCP лар учун портларни ўз ичига олади. Масалан, аудио ва видео гуруҳлар турлича RTP-сессияларга эга бўлади. Сессияни юзага келтирувчи портлар бошқа протоколлар воситасида ўзаро боғланадилар. Спецификациясига биноан RTP стандарт захираланган порт тартиб рақамига эга эмас. Ягона чеклов шундан иборатки, уланишлар жуфт номерни ишлатиш орқали амалга ошади, навбатдаги тоқ номер эса RTCP Протоколида уланишни амалга ошириш учун ишлатилади. RTP ва RTCP имтиёзга эга бўлмаган UDP-портлардан (16к-32к) фойдаланади, лекин бошқа протоколларни ҳам ишга жалб қилиши мумкин. Чунки RTPнинг ўзи транспорт даражасига боғлиқ бўлмайди. 6-расм. Пакет сруктураси. 0-1 - Вер. (2 бит) протокол версиясини белгилайди. Жорий версия - 2.2- P (бир бит) RTP -пакет охирини бўш байтлар билан тўлдирилганда ишлатилади. 3 - Х (бир бит) пакетда ишлатилган протокол кенгайтмаларини белгилашда фойдаланилади. 4-7 -CC (4 бит) доимий сарлавхадан кейин келувчи CСРCидентификаторлар сонини ифодалайди.

8 - М (бир бит) илова даражасида ишлатилади ҳамда профил орқали аниқланади. Агар ушбудан фойдаланилган бўлса, пакетни ичидаги маълумотлар илова учун мухимлигини кўрсатиб туради. 9-15 - PT (7 бит) фойдали юклама форматини белгилайди. 64-95 - SSRC синхронизация манбасини белгилаб беради.

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1.ComputerNetworkingATopDownApproach. James. F. Kuross. Pearson Education 2013. 2.Олифер В.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети.Принципы, технологии, протоколы. 3-е изд. СПб.: Питер,2006- 958 с. 3.Арипов М. ва бошқалар. Ахборот технологиялари. Тошкент: Ношир, 2009368б. 4.Семенов Ю.А. Протоколы Интернет.М.: Горячая линия- Телеком,2001.- 1100 с. 5.Садчикова С.А. IP-ТЕЛЕФОНИЯ. Учебное пособие для студентов специальностей 5А522202, 5А522203, 5А522205, 5А522216. Ташкент. ТУИТ.2008

O'xshashlar

Интернет тармоқларда коммутация ва маршрутизация. Пакетли ахборотларни узатиш принциплари.

Компьютер тармоқларида маълумотлар билан ишлаш технологиялари

INTERNET тармоғининг ишлаш тамойиллари

Толали оптик узатиш тизими ишончлилик кўрсаткчини хисоблаш

FTP (File Transfer Protocol) файлларни узатиш протоколи