MS DOS OT ning ichki va tashqi buyruqlari bilan ishlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74 KB

Ko'chirib olish

MS DOS OT ning ichki va tashqi buyruqlari bilan ishlash Reja: 1. MS DOS operatsion tizimi va uning buyruqlarining tavsifi 2. MS DOS OT ning ichki va tashqi buyruqlari

Operatsion tizimlarning ma q sadi . Hozirgi paytda turli xil operatsion sistemalar yaratilgan bo‘lib, ular tuzilishiga ko‘ra har-xil vazifalarni bajaradi. Misol uchun, Unix operatsion sistemasi setlar, ya’ni tarmoqlar bilan juda yaxshi ishlaydi lekin, disklar bilan ishlashda turli kamchiliklarga ega. MS DOS operatsion sistemasi esa tarmoq bilan ishlada qiyinchilik tug‘diradi. Operatsion sistemalar (OS) foydalanuvchi va kompyuter orasida muloqotni amalga oshiruvchi maxsus dasturlardir. U tezkor xotiradan foydalanish, disklar ustida amallar bajarish hamda kompyuterning boshqa qurilmalari ishlarini boshqaradi. Zamonaviy SHEXM OS turlari.  Operatsion sistemalar turli masalalar uchun mo‘ljanlangan bo‘ladi. Xozirgi zamon operatsion sistemalari quyidagi guruhlarga bo‘linadi:  Kichik xajmdagi shaxsiy EXMlarga mo‘ljallangan OS (MS DOS, PC DOS);  O‘rta xajmdagi shaxsiy EXMlarga mo‘ljallangan grafik OS (Windows, Apple Os);  Katta xajmdagi mantiqiy tarmoqlarni boshqaruvchi OS (Windows NT, Unix, Xenix, Oracle).  Windows operatsion sistemasi MS DOS operatsion sistemasiga nisbatan grafik imkoniyatlari mavjudligi uchun ancha qulaydir, ammo Windowsdan foydalanish uchun tezkor kompyuter va kattaroq xotira xajmi talab qilinadi. Fayllar sistemasi Axborotlar diskda fayllar ko‘rinishida saqlanadi. Fayl turli belgilar, sonlar va xarflarning mantiqiy ketma-ketligidir. Ana shunday ketma-ketlik oddiy matnni ifoda etsa, bunday fayl matn fayli deyiladi. Fayl nomi uzunligi 8 dan, kengaytma uzunligi esa 3 simvoldan oshmasligi kerak. Ajralib turishlari uchun fayl nomi bilan kengaytmasi orasiga nuqta qo‘yiladi: command.com config.sys autoexec.bat matemat8.txt

$muhammad.hat a%&^s#$.$! Faylga kengaytma qo‘yish majburiy emas. Ammo ko‘pgina dasturlar shu dasturda belgilangan kengaytmali fayllar yaratadi va fayllarni kengaytmasiga ko‘ra aniqlaydi. Aksariyat matn muxarrirlari .bak kengaytmasidan fayl nusxalari uchun foydalanadilar. Fayl kengaytmasi qanday bo‘lishdan kat’iy nazar taxrir va o‘zgartishlardan so‘ng yozilgan fayl bilan birgalikda faylning avvalgi ko‘rinishi .bak kengaytmasi bilan saqlanadi. Ya’ni taxrir va o‘zgartirishlar noo‘rin bajarilgan bo‘lsa, faylning avvalgi xolatiga qaytish imkoniyati mavjud. MS DOS ning ichki buyruqlari Joriy diskda DOS foyllaridan tashqari foydalanuvchi fayllari joylashgan bo‘ladi. Bu fayllar ko‘p xollarda kataloglarga saralangan bo‘ladi. Bunday kataloglarni ochish quyidagicha amalga oshiriladi: S:\>md nammpi  Bu erda: S:\> - sistemaning taklifi; md - DOS ichki buyrug‘i. Bu buyruq yordamida yangi katalog tashkil qilinadi; Nammpi - yangi tashkil qilinadigan katalogning nomi;  - klaviaturadagi Enter tugmachasi. Avval tashkil kilingan katalogni ochish ya’ni ichiga kirish uchun cd buyrug‘idan foydalaniladi: S:\>sd kafedra  Bu erda: S:\> - sistemaning taklifi; sd - DOS ichki buyrug‘i. Bu buyruq yordamida katalog ochiladi; kafedra - mavjud katalogning nomitxt Matn fayli .doc Dasturgaoid ko‘rsatmalar .bas Beysik tilidagi dastur .pas Paskal’ tilidagi dastur .c Si tilidagi dastur .exe Bajariladigan fayl .com Bajariladigan fayl .bat buyruq fayli .sys sistema fayli$ $ - klaviaturadagi Enter tugmachasi. Kerak bo‘lmagan katalogni o‘chirish uchun quyidagi amallar bajariladi: S:\>rd kafedra  Bu erda: S:\> - sistemaning taklifi; rd - DOS ichki buyrug‘i. Bu buyruq yordamida katalog o‘chiriladi; kafedra - mavjud katalogning nomi;  - klaviaturadagi Enter tugmachasi. Type buyrug‘i Matn faylini monitor ekranida ko‘rib chikish mumkin. Buning uchun type buyrug‘idan foydalaniladi: type a:brr1.txt Ko‘pincha matn fayli o‘lchami katta bo‘lgani uchun ekranga sig‘maydi. Bu xolda more buyrug‘i yordamga o‘tadi, ya’ni: type a:brr1.txt | more Saxifama-saxifa matnni ko‘rishlik more buyrug‘i yordamida amalga oshiriladi. Ixtiyoriy qatorda uni to‘xtatishlik CTRLT+S yoki PAUSE tugmachalari orqali amalga oshiriladi. Ren buyrug‘i Fayl nomlarigina o‘zgartirish rename buyrug‘i orqali amalga oshiriladi. ren a:brr1.txt alm.txt Niqob belgisi yordamida fayl nomlarida o‘zgarish xosil qilish quyidagicha amalga oshiriladi: ren *.txt *.bak Fayllarni bosmaga chiqarish Fayllarni bosmaga chiqarish print buyrug‘i yordamida amalga oshiriladi: a:brr.txt Agarda bir necha fayllar ketma-ket bosmaga chiqarish talab etilsa, u xolda: print a:brr1.txt brr2.txt brr3.txt tarzida buyruq beriladi.$

MS DOS tashqi buyruqlari . DOSni tashqi buyruqlari aloxida-aloxida fayllarda joylashgan bo‘ladi. DOS ning tashqi buyruqlarini ishlatishdan oldin (agarda foydalanuvchi bu buyruq bilan tanish bo‘lmasa) uning nomi yoziladi va /? – belgisi qo‘yiladi. Bundan so‘ng dasturning vazifasi va ko‘llaniladigan kalitlar keltirilgan yordam matni ko‘zguga chikariladi. Masalan: Formatirovanie diska dlya raboto‘ s MS- DOS. FORMAT disk: [/V[:metka]] [/Q] [/F:razmer] [/B | /S] [/C] FORMAT disk: [/V[:metka]] [/Q] [/T:dorojki /N:sektoro‘] [/B | /S] [/C] FORMAT disk: [/V[:metka]] [/Q] [/1] [/4] [/B | /S] [/C] FORMAT disk: [/Q] [/1] [/4] [/8] [/B | /S] [/C] /V[:metka] -Yaratilayotgan bo‘lim metkasi. /Q -Tezkor formatlashni bajarish. /F: razmer -Formatlanayotgan disk xajmi. /T:dorojki -Diskning xar bir tomonidagi yo‘llar soni /N:sektoro‘ -Xar bir yo‘ldagi sektorlar soni. /1: -Faqat birinchi tomonni formatlash /4: -5, 25», 360 Kb li disklarni yukori zichlikda formatlash /8 Yo‘lakda 8 sektorli formatlash tashkil etish /S Nosozliklarni belgilash sifatida klasterlar tekshirish. SHuni ham aytib o‘tish kerakki tashqi buyruqlar bilan ishlayotgan vaqtda extiyotkor bo‘lish lozim, aks xolda turli noxush xolatlarga to‘g‘ri kelish mumkin. Tashqi bo‘yruqlar. Tashqi buyruqlarning ro’yxati quyidagicha: APPEND - berilganlarni izlash uchun qo‘shimcha kataloglarni belgilash; ASSIGN - disk yurituvchi mantiqiy nomini (xarfni) o‘zgartirish; ASSOC - Belgilangan fayllarni ko‘rish va o‘zgartirish; AT - Jadval bo‘yicha bo‘yruqlarni ishlatish va dasturlarni yuklash; ATTRIB - fayl atributlarini(holatlarini) ko‘rsatish yoki o‘zgartirish; B ACKUP - fayllarning arxiv nusxalarini yaratish; CHKDSK - diskning fayl sistemasiga to‘g‘riligini tekshirish; COMMAND - MS DOS buyruq protsessorini ishga tushirish; DEBUG - fayllarni o‘zgarishini, dizassemblerlanishini ko‘rib chiqish;

DISKCOMP - disklarni solishtirish; DISKCOPY - diskdan nusxa olish; ECOVER - qismlari buzilgan faylni tiklash; EDLIN - sodda matn muxarriri; EXE2BIN - EXE faylini ikkilik kodga o‘tkazish; FASTOPEN - fayllarni ochish tezligini oshirish; FC - fayllarni solishtirish; FDISK - qattiq dis k konfiguratsiyasini o‘rnatish ; FIND - fayldagi biror jumlani izlash; FORMAT - diskni formatlash; GRAPHICS - ekrandagi tasvir nusxasini bosmaga tayyorlash; HELP - DOS buyruqlari haqida ma’lumot beruvchi yordamchi fayl; JOIN - disk yurituvchini berilgan katalogga mantikan bog’lash; LABEL - disk belgisini ko‘rish yoki belgi qo‘yish; MIRROR - fayllarni o‘chirishni nazorat qilib borish buyrug‘i; MODE - qurilmalar ishi xolatlarini o‘rnatish; MORE - monitor ekraniga saxifalarga bo‘lib chiqarish; PRINT - matn faylini fon bilan bosmaga chiqarish; REPLASE - fayllarni yangi versiyalari bilan almashtirish; SORT - berilganlarni saralash; SUBST - katalog nomini disk yurituvchi belgisiga almashtirish; SYS - sistema fayllarini diskka ko‘chirish; TREE - diskdan kataloglar shaxobchasini chiqarish; UNDELETE - o‘chirilgan fayllarni tiklash buyrug‘i; UNFORMAT - formatlangan diskni qayta tiklash buyrug‘i ; XCOPY - fayldan nusxa olish ( COPY ga nisbatan imkoniyati ko‘prok). CMD- Windows bo‘yruqlar satrida yana bittta interpretratorni ishga yuklash COMP - Ikkita fayl yoki fayllar guruhlarini tashkil etuvchilarini solishtirish COMPACT- NTFS bo‘limdagi ixchamlangan fayllarni ko‘rish va o‘zgartish CONVERT- FAT tomli disklarni NTFS ga o‘zgartirish. Faol diskni o‘zgartirshni bajarish mumkin emas. FINDSTR - Faylda satrni izlash Diskdan foydalanishda diskka tom belgisi qo’yiladi. Buning uchun buyruqdan so‘ng qurilma nomi va belgi ko‘rsatilishi kerak. Masalan: label a: Muhammad 1 Berilgan belgi nomi 11 ta harf yoki belgidan oshmasligi kerak. Diskda qanday belgi qo‘yilganligini ekranda ko‘rish uchun vol buyrug‘idan foydalaniladi, ya’ni: vol a: Fayllar nusxalarini saqlash ( arxivlash)

Fayllarni nusxalari qattik diskning BACKUP katalogida, diskning esa o‘zagida hosil qilinadi. BACKUB buyrug‘i copy, xcopy buyruqlaridan shu bilan farq qiladiki, bu buyruq bilan yaratilgan fayllar nusxalari qayta tiklanmaguncha ulardan foydalanib bo‘lmaydi. BACKUB buyrug‘ida foydalanish mumkin bo‘lgan kalitlar: /s - katalogni va undagi barcha qism kataloglarning fayllari nusxalarini saqlash; /a - yangi fayllar nusxalarini saqlab qo‘yilgan nusxalariga qo‘shish. Kalit ko‘rsatilmasa, avvalgi nusxalar o‘chiriladi. /m -oxirgi backup buyrug‘idan so‘ng o‘zgartirilgan fayllarning nusxalarini saqlash; /t:03:29:57 - ko‘rsatilgan vaqtdan keyingi hosil qilingan yoki o‘zgartirilgan fayllar nusxalarini saqlash; /f - nusxalar saqlanadigan diskni formatlash. Masalan, a : diskning ABMSHR katalogidagi va qism kataloglaridagi kengaytmasi . txt bo‘lgan fayllarni nusxalarini c: qattiq diskda saqlash buyrug‘i: backup a:g‘ABMSHRg‘*.txt c: buyruq bajarilgach s: qattik diskda backup katalogi va bu katalogda backup .001 va control .001 fayllari hosil bo‘ladi. Birinchi backup .001 faylida barcha fayllarni nusxalari mujassamlangan, control.001 faylida esa, fayllarning y o‘ llari haqidagi axborotlar saqlanadi. Yo‘qolgan fayllarni tiklash uchun restore buyrug‘idan foydalaniladi. U quyidagi kalitlar yordamida beriladi: /p - saqlanishdan s o‘ ng o‘zgargan fayllarni qayta tiklash yoki tiklamaslik s o‘ ro g i bilan buyruqni ishlatish; /s - katalog va undagi barcha qism kataloglardagi fayllarni tiklash; /b: 13-02-98 - ko‘rsatilgan sanaga kadar o‘zgartirilgan fayllarni tiklash; /a: 17-05-98 - ko‘rsatilgan sanadan keyin o‘zgartirilgan fayllarni tiklash; /e: 11:01:00 - ko‘rsatilgan vaqtgacha o‘zgartirilgan faylarni tiklash; /I: 11:01:00 - ko‘rsatilgan vaqtdan keyin o‘zgartirilgan fayllarni tiklash;

/m - co‘ngi saqlash buyrug‘idan s o‘ ng o‘zgartirilgan fayllarni tiklash; /n - o‘chirilgan fayllarnigina tiklash. /b, /a, /n - kalitlari bir vaqtda ishlatilmaydi. Misol, a: diskning ABMSHR katalogidagi va qism kataloglaridagi kengaytmasi .txt bo‘lgan fayllarni s: qattiq diskdagi nusxalaridan tiklash buyrug‘i: restore c: a:g‘ABMSHRg‘*.txt /s

Adabiyotlar: 1. Aripov M.M. va boshqalar. Informatika Axborot texnologiyalari. T. 2002 y. 2.Raxmanqulova S.I. IBM PC shaxsiy kompyuterida ishlash. Toshkent. 1998 y. 3.Xolmatov T.X. NazarovU.A. Informatika. Informatsion texnologiyalar Samarqand Samdaqi. 2004 y. 4.Mualliflik materiallari (Beletskiy A.S.) 5.X. Kaster. «Osnovo' WINDOWS NT i NTFS». Microsoft Press. 1996 y. 6. DVD nashri “Super DVD biblioteka” 2004 y 7. Internet portal -Internet universitet www.intuit.ru http://www.intuit.ru/

O'xshashlar

MS DOS OT tarkibi MS DOS OTni yuklash DOS OT buyruqlari

MS DOS Otda fayllar papkalar va disklar bilan ishlash

MS DOS operatsion sistemasi

Windows OT va LINUX Ot ning farqi

Operatsion tizimlar. Ularning vazifalari va turlari