Menejment sohasi axborot kompleksi va texnologiyalari - Informatika va AT - Referatlar

Menejment sohasi axborot kompleksi va texnologiyalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

81.5 KB

Ko'chirib olish

Menejment sohasi axborot kompleksi va texnologiyalari Reja: 1. Korxona avtomatlashtirilgan boshqaruv obyekti sifatida 2 Menejmentning axborot texnologiyalari 3. Katta hajmli kalendar rejali axborot texnologiyalari 4. Materiallarga bo‘lgan talabni rejalashtirish (MRP I) 5. Xom-ashyo resurslarini rejalashtirishning yopiq davri (CL MRP)

Korxona avtomatlashtirilgan boshqaruv obyekti sifatida Har bir davlatning asosiy iqtisodini korxonalar tashkil etadi 1 , ular iqtisodning biznes faolligini belgilaydi, aholi bandligini ta’minlaydi, soliq tizimi orqali mamlakat byudjetini shakllantiradi. Korxona iste’molchilar talabini qondiradi, ishlab chiqarish resurslaridan samarali foydalanadi (asosiy kapital, moddiy, moliyaviy va mehnat resurslari, informatsionniye texnologii menejmentning). Muvaffaqiyatli iqtisodiy faoliyat uchun korxona bozordagi holat strategiyasi va taktikasini ishlab chiqadi, mahsulot raqobatbardoshliligini, ish va xizmatlarni ta’minlaydi, imij va biznes obro‘sini saqlab turadi, doimiy ravishda ishlab chiqarish, mehnat va boshqaruvni takomillashtiradi; fan va texnikaning yangi yutuqlarini, jumladan menejmentning axborot texnologiyalarini ishlab chiqarishda qo‘llaydi. Ishlovchilar soni va ishlab chiqarish hajmidan kelib chiqib korxonalar kichik, oilaviy, o‘rta va yirik, savdo va savdo bo‘lmagan (savdo bo‘lmagan korxonalar uchun foyda olish faoliyatning asosiy maqsadi hisoblanmaydi) korxonalarga bo‘linadi. Quyida korxonalarning tashkiliy shallari sanab o‘tilgan:  individual korxonalar (oliy ma’lumoti bo‘lmagan yuridik shaxs); • hamkorlik (sherikchilik va jamoatchilik xo‘jaligi); • korporatsiya (aksionerlik jamiyati, davlat korporatsiyasi). Korxona uchun uning javobgarligi, bo‘limlarning korxonaga bo‘ysunishi va bajarish funksiyalarini belgilaydigan tashkiliy strukturasi juda muhim. Quyidagi tashkiliy strukturalar mavjud: 1. Iyerarxik — mehnat taqsimotiga asoslangan; quyi bo‘limlarning yuqoridagilar tomonidan nazorati. Eng ko‘p boshqaruvning chiziqli-funksional tashkiliy strukturasi tarqalgan. Har bir boshqaruv funksiyasi uchun bo‘lim iyerxaxiyasi yaratilgan, javobgarlikning yagona boshlanishi amalga oshirilgan. O‘xshash tashkiliy ishlarning kamchiligi samaradorlik mezonlari va bo‘limlar ishi sifati hamda umumiy tashkiliy ishlarning farqi, boshqaruv qarorlarini kechikib

qabul qilish, innovatsiyalarni va menejment tizimi sifatini joriy etishdagi qiyinchililar hisoblanadi. 2. Divizion struktura diversifitsiyalangan faoliyatni amalga oshiruvchi, murakkab texnologik jarayonlardan foydalanuvchi yirik korxonlarda shakllangan. Bu boshqaruvni markazlashmagan tizimga o‘tish va korxona bo‘limlari – divizionlarga tezkor masalalarni yechishda mustaqil bo‘lish zaruriyatiga olib keladi. Divizionlarga boshqaruv qarorlarini amalga oshirish uchun muayyan resurslar beriladi, biroq strategi boshqaruv, ilmiy-tadqiqot ishlanmalari, moliyaviy boshqaruv korxona ko‘lamida markazlashgan holda qoladi. 3. Matritsaviy struktura funksional bzlimlarning to‘liq yo‘qligi, boshqaruv apparatining qisqarishi, boshqaruv qarorlarini qabul qilishda samarali usullarni qo‘llash imkoniyatini taqdim etadi. Matritsaviy strukturada bajaruvchilar funksional xizmat rahbariga va loyiha rahbariga bo‘ysunishlari mumkin. Matritsaviy strukturaning afzalligi loyihaviy maqsadlar va mijoz talablariga yo‘naltirilganlik, tezkor qaror qabul qilish, personning yakuniy natija – loyiha maqsadini tasavvur qilishdan iborat. 4.Strukturaviy bo‘limlarga muvofiq biznes jarayonlarni asosida tashkillashtiriladigan sxema ; Har qanday darajadagi rahbar uchun bo‘ysunadiganlar soni chegaralanadi (5tadan ko‘p emas), bosh bo‘limlardan tashkil topuvchi qo‘mitalar tuziladi va ular har hafta biznes jarayonlarni har bosqichda uyg‘unlashtiradi va muvofiqlashtiradi, korxona faoliyatini yaxshilash va rivojlantirish bo‘yicha rahbariyatga reja va taliflar kiritadi. Ushbu tashkiliy struktura ichki va tashki omillar o‘zgarishiga tezda javob qaytarishga imkon beradi. 5.Ishlab chiqarish strukturasi – ishlab chiqarish jarayonini tashkillashtirishning keng tarqalgan shakli, mehnatni ixtisoslashtirish va bo‘lish bilan bog‘liq ishlab chiqarish bo‘limlarining tarkibi va o‘zaro aloqalarini belgilaydi. Ishlab chiqarish bo‘limlarining tarkibi ishlab chiqarish jarayonlarini amalga oshirishi (texnologik operatsiyalarni takrorlamasdan) shart, bo‘lish ratsional ko‘rinishda joylashtirilishi shart.

Bo‘limlarning ishlab chiqarish kuchi o‘zaro mos bo‘lishi kerak. Ishlab chiqarish bo‘limlarining ixtisosligi va kooperatsiyasi bo‘lishi mumkin, bo‘limlarning iqtisodiy faoliyatida bozorning ahvoli hisobga olinishi shart. Ishlab chiqarish strukturasining birinchi elementi ishlab chiqarish jarayonining texnologik operatsiyalari bajarilishini ta’minlovchi ish o‘rni hisoblanadi (15.1-rasm). Texnologik jihatdan mahsulotlarning bir-ikki turini tayyorlash bo‘yicha ish o‘rinlari ishlab chiqarin hududini tashkil etadi . Hududlar texnologik (kam seriyali va yagona ishlab chiqarish), yopiq (yirik seriyali va ommaviy ishlab chiqarish) bo‘lishi mumkin. Ishlab chiqarish hududlari mahsulotning muayyan turini tayyorlashga ixtisoslashtirilgan yoi chiqarilayotgan mahsulotning tayyorlanish jarayonini muayyan ishlab chiqarish bosqichini bajarishga ixtisoslashtirilgan sexlarga birlashadi. Sexlar ishlab chiqarishda birlashadi, ular turli geografik hududlarda joylashgan bo‘lishi mumkin. Sexlar turi; 1. Asosiy — tarmoqli mahsulot ishlab chiqaradi yoki ishlab chiqarish jarayonining tugallangan qismi (asosiy sexning tayyorlovchi, qayta ishlovchi va chiqaruvchi). 2. Ta’minlovchi — asosiy sexlar uchun mahsulot tayyorlanishi bo‘yicha yordamchi ishlab chiqarish (instrumental, ta’mirlangan sexlar). 3. Xizmat ko‘rsatuvchi — asosiy, ta’minlovchi sexlarga ishlab chiqarish xizmatlarini ko‘rsatadi (transpor xo‘jaligi, energetika xo‘jaligi, qurilish sexi). 4. Tajriba-eksperimental — mahsulotning maket va tajriba namunalarini tayyorlaydi. 5. Qo‘shimcha va boshqa — qo‘shimcha materiallarni olish va qayta ishlashni amalga oshiradi, mahsulotni joylash uchun yashiklar ishlab chiqarish va hokazo. 6. Yordamchi — qo‘shimcha yordamchi ishlarni bajaradi (zavod hududini tozalash, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini sug‘orish va boshqalar).

Ishlab chiqarish bo‘limlari faoliyatini boshqarish uchun ko‘pincha turlicha iqtisodiy usullar qo‘llanadi: • sex rejasi— ishlab chiqarish buyurtmalarini tanqidiy ish markazlariga navbatini shakllantirish, uskunalar yuklanishini optimallashtirish, mahsulot chiqarilishini maksimallashtirish, rejadan orqada qolishni minimallashtirish va hokazo; • Ishlab chiqarish dasturini o‘rtacha so‘rov o‘lchami asosida rejalashtirish (so‘rov teng bo‘lmaganda) yoki katta ishlab chiqarish hajmida modellashtirish yo‘li bilan sifat nazoratini ta’minlash; • katta hajm, jarayonli va konveyerli ishlab chiqarish, yarim fabrikatlarga bir xil so‘rovni ta’minlash uchun mehnat taqsimoti, uskunalarni qayta sozlash vaqtini qisqartirish, mahsulot ishlab chiqarishning texnologik jarayon sifatini ta’minlash, standart texnologiyalarni qo‘llashda material xarajatlarini hisobga olib ishlab chiqarish hududlarining ish grafigini tuzish; • individual buyurtmalar bilan boshqarish, birinchi aloqadanoq potensialli buyurtmachi bilan buyurtmani ro‘yxatga olish, mahsulotni tayyorlashning optimal variantini tanlash, tannarxini baholash va buyurtmani tayyorlashning vaqti, narx hisob-kitoblari, buyurtmaning materiallarini ta’minlash, buyurtmani ishlab chiqarishga uzatish, buyurtmani tayyorlash uchun texnologiyalarni optimallashtirish, ishlab chiqarish jarayonini rejalashtirish, ishlab chiqarishda mahsulotni nazorat qilish, tayyor mahsulotni tushirish va buyurtmachilar bilan oxirgi hisob-kitobni tugatish (asosan standart bo‘lmagan buyurtmalar uchun); • ishlab chiqarish «konfiguratori» — buyurtmachi talabining turli variantlarini hisobga olib standartlashgan mahsulotni tayyorlash (variantli mahsulot o‘ziga xoslining turli ko‘rinishlariga ega; • mahsulotga ketadigan xarajatlarni nazorat qilish – mahsulot tannarxini turli usullar bilan hisob-kitob qilish (standart tannarx, jarayon tannarxi, xarajatning gibrid modeli, sex buyurtmasi bo‘yicha xarajatlarning taxminiy va hozirgi hisob- kitobi) va boshqalar.

Ko‘plab zamonaviy korxonalarda menejment tizimining ISO-9000 sifati va European Foundation for Quality Management (EFQM) modeli joriy etilgan, uning xususiyatlari quyida keltirilgan: • har tomonlama mos keladigan natijalar mo‘ljallash; • istemolchini aniqlash, istemolchi qiymatini tuzish; • rahbarlik va menejmentda doimo sifatni maqsad qilish; • sifatli boshqaruv uchun jarayon va faktlar menejmenti; • inson resurslarining rivojlanishi va xodimlarni sifatni ta’minlashga jalb etish; • innovatsiya va yaxshilash bo‘yicha uzluksiz o‘qitish; • qiymatni oshiradigan hamkorlik munosabatlarini rivojlantirish; • ishlab chiqaruvchining ijtimoiy javobgarligi. Menejmentning axborot texnologiyalari Boshqaruv standartlari korxonaning avtomatlash boshqaruv tizimining axborot texnologiyalari vositasi bilan boshqariladi. Menejmentning axborot texnologiyalari orasida eng mashhurlari quyidagilar. 15.2.1. Katta hajmli kalendar rejali axborot texnologiyalari Tarixiy jihatdan, ilk biznesni standart boshqaruvi (XX asrning 60-yillari.) — Master Planning Scheduling (MPS) mahsulot ishlab chiqarishning katta hajmli kalendar rejasining shakllanish jarayonini sotish hajmini shakllantirish va kalendar bo‘yicha uning rejasini tuzish bilan jarayonni qat’iy belgilash, keyinchalik ishlab chiqarish yoki sotib olish hisobiga tayyor mahsulot zahirasini to‘ldirish rejasini belgilash va o‘tgan asrning 60 yillarida paydo bo‘lgan pul mablag‘larining rejali harakatlanishi haqida hisobotni shakllantirish. MPS qo‘llash sohasi — katta bo‘lmagan mahsulotlar nomenklaturasi va savdoning komlekt va dinamik bo‘lmagan grafigi bilan ishlab chiqarish. Mahsulotlarning katta nomenlaturasi va komplekt hamda dinamik so‘rovda ishlab chiqarish uchun zahiralarni statistik boshqarish metodalri ishlab chiqilgan (Statistical Inventory Control — SIC). MPS axborot texnologiyalari quyida ko‘rsatilgan vazifalar majmuini yechishga yo‘naltirilgan:

• mahsulot taarkibiga kiruvchi (birlikda yig‘ish) konstruksiya elementlari haqida meyoriy-ma’lumot axborotlarni kiritish; • mahsulot tayyorlashning texnologik marshruti haqida (detallar, birlikda yig‘ish) meyoriy-ma’lumot axborotlarni kiritish; • «birlashtirish» terma birliklarni ularga kiruvchi komponentlarni belgilash uchun (detallar, yig‘ilgan birliklar, materiallar); • detallar va yig‘ilgan birliklar uchun ishlab chiqarish davri davomiyligini, operatsiyalar o‘rtasidagi o‘tish va texnologik uskunalarni sozlash vaqtini hisoblash; • ishlab chiqarish buyurtmalarini shallantirishda tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishning katta hajmli-kalendarli rejasini hisoblash; • qayta ishlashning ishlab chiqarish partiyasini shakllantirishda detallarni kiritishchiqarish grafigi va yig‘ilgan birliklarni hisoblash; • Ishchi markazlari uchun smena-sutkali ishlab chiqarish vazifalarini shakllantirish (ishlab chiqarish hududlari) va boshqalar. Axborot texnologiyalari katta hajmli-kalendar rejalarni optiimallashtirishga, buyurtmalarni ishlab chiqarish davri davomiyligini qisqartirishni ta’minlashga, uskuna yuklanishini balanslashga, buyurtma tayyorlash tannarxini minimallashtirishga va boshqalarga imon berdi. MPS axborot texnologiyalari ishlab chiqarish vazifalarini amalga oshirish haqidagi mavjud ma’lumotlardan foydalanadi, katta hajmli-kalendarli rejalarni o‘z vaqtida tuzatishni ta’minlaydi. Materiallarga bo‘lgan talabni rejalashtirish (MRP I) Material Requirement Planning (MRP I) standarti XX asrning 70 yillarida paydo bo‘lgan, u materiallarga (tovar) bo‘lgan talabni rejalashtirish vazifalarini yechishga, ishlab chiqarish zahiralarini boshqarishga imkon berdi, xususan: • komplekt mahsulotlar, ashyo va materiallar, detallar, yig‘ma birliklarga bo‘lgan talab grafigini hisobga olish; • omborda materiallar zahirasini meyorlashtirish;

• material (tovar) va komplektlar yetkazilishiga tashqi buyurtmalarni shakllantirish; • ishlab chiqarish va savdo rejalarinimaterial va hokazolarga bo‘lgan talabni qondirishni hisobga olib yaxshilash. Material (tovar) va komplektlarga bo‘lgan “aniq” talabni hisoblash mavjud zahiralarni, tugatilmagan ishlab chiqarish hajmi, ochiq buyurtmalar, ishlab chiqarish ritmi va tayyor mahsulotni sotishni ta’minlash uchun zahira mahsulotlarni saqlash darajasini inobatga olib amalga oshiriladi. Odatda, MRP sinfi axborot tizimlari ma’lumotlarni markazlashtirib qayta ishlashdan foydalanadi. MRP sinfi axborot tizimining sxematik ishlashi 15.2-rasmda tasvirlangan. MRP axborot texnologiyasining asosiy kamchiligi ishlab chiqarish kuchini hisobga olmasligidir. Ishlab chiqarish kuchiga bo‘lgan talabni rejalashtirish (CRP) Capacity Resource Planning (CRP) usuli tayyor mahsulotni chiqarish rejasini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan ishlab chiqarish kuchiga bo‘lgan talabni rejalashtirish maqsadida taqdim etilgan. Sxematichno funksionalnost informatsionnix sistem klassa CRP sinfi axborot texnologiyalarining sxemali ishlashini 15.3.- rasmda tasvirlangan kabi qo‘llash kerak. Hisob-kitobda ishchi markazlarning rejali yuklanishini balanslash (optimalllashtirmasdan) amalga oshiriladi. Xom-ashyo resurslarini rejalashtirishning yopiq davri (CL MRP) Ishlab chiqarish va zahiralarni boshqarish Amerika jamiyatining American Production and Inventory Control Society (APICS) belgilashicha, xom-ashyo resurslari va ishlab chiqarish kuchini rejalashtirishning yopiq davri tizimi — Closed Loop MPR ishlab chiqarishning asosiy kalendar rejasini (MPS) mustahkam rejalashtirish va ishlab chiqishni ta’minlash bilan xomashyoga bo‘lgan talabni rejalashtirish atrofida sig‘imga bo‘lgan talabni hisobga olib qurilgan (CRP). CL MRP axborot texnologiyalari “ta’minot-ishlab chiqarish - sotish”ning yopiq zanjirida qarorlarni qo‘llab quvvatlaydi, biroq xo‘jalik bozor mexanizmlariga yo‘naltirilmagan.

Ishlab chiqarish resurslarini rejalashtirish (MRP II) Manufacturing Resource Planning (MRP II) standarti moliyaviy va “kishilik” resurslarini o‘z ichiga olib rejalashtirish texnologiyalarini rivojlantirish va ishlab chiqarish resurslarining barcha turlarini boshqarishni ta’minlaydi. MRP II standartida rejali mexanizm tuzilishi 15.4.-rasmda tasvirlangan. MRP II standartida rejalashtirish mexanizmining tuzilmaviy komponentlari: 1. Savdo va ishlab chiqarishni (operatsiyalar) rejalashtirish — Sales & Operations Planning. Strategik, biznes reja va operatsion-kalendar rejalashtirish, rejalashtirishning barcha bosqichlarida byudjet chegaralanishlarni shakllantirish, qarshi aloqalarni qo‘llab quvvatlashning o‘zaro aloqasi. 2. So‘rov orqali boshqarish (Demand Management). Korxonaning marketing siyosati, rejalashtirishni mustahkamlash va kalendar rejalarni ishlab chiqish jarayonining bir qismi. 3. Tizimosti o‘ziga xoslik (Bill of Material Subsystem). Meyoriy-ma’lumot axborot, mahsulotlarning o‘ziga xosligini tasvirlash (VOM). 4. xom-ashyolarga bo‘lgan talabni rejalashtirish (Material Requirements Planning). Ma’lumotlarning so‘rov (prognoz yoki buyurtma) haqida asoslanishida mahsulotga bog‘liq so‘rov, ochiq buyurtmalar uchun ishlab chiqarish vazifalarini belgilash. 5. Mustaqil so‘rov asosida ishlab chiqarishning asosiy kalendar rejasi (Master Production Schedule). 6. operatsiyalarning zahiralar bilan tizimosti (Inventory Transaction Subsystem). Nomenlaturali holatlar haqida ma’lumotlarni faollashtirilgan holatda ushlash. 7. Ochiq buyurtmalar bo‘yicha rejalashtirilgan kirim tizim ostilari (Scheduled Receipts Subsystem). Ochiq buyurtmalar holati ishlab chiqarishning asosiy kalendar rejasiga yoki xomashyoga bo‘lgan talab rejasiga kiritilgan. 8. Ishlab chiqarishnitezkor boshqarish (Shop Floor Control, Production Activity Control). Ishlab chiqarish buyurtmalarini sex, ishchi markaz, ishlab

chiqarish operatsiyalari bosqichida o‘tkazishni rejalashtirish va dispetcherlash (Shop Scheduling and Dispatching). 9. Quchga bo‘lgan talabni rejalashtirish (Capacity Requirements Planning). Ishchi markazlar yuklanishini ishlab chiqarishning asosiy kalendar rejasiga muvofiq boshqarish (tayyorlangan komponentlarga bo‘lgan talabni hisoblashdan keyin). 10. Katta hajmli kirgan/chiqqan xom ashyolarni boshqarish (Input/Output Control). CRP ishlab chiqarish kuchidan foydalanishni, kirgan va chiqqan katta hajmli xom-ashyo va ishchi markazlar uchun vazifalar hajmini, ishlab chiqarish kuchining yuklanishi bo‘yicha reja amalga oshirilishini baholashni nazorat qilish. 11. Ta’minotni boshqarish (Purchasing). Ta’minlovchi buyurtmasiga sotib olish talabnomasini o‘zgartirish, sotib olish rejasini bajarilishini, shakllantirilgan MRPni, ta’minotning muddat, nomenklatura, ta’minotchilar bo‘yicha boshqa rejalarini nazorat. 12. Resurslarni taqsimlashni rejalashtirish (Distribution Resource Planning). Resurslarni korxonalarga taqsimlash tarmog‘ining parametrlari (distribusiya): yetkazish vaqti, ushbu tarmoqning turli nuqtalaridagi ish kalendari, transportda tashish rejimi va narxi va hokazolar. 13. Uskunalar ta’minoti (Tooling yoki Tool Planning and Control). MRP — CRP tizimosti uskunalar ta’minoti, zahiralarni boshqarish, yetkazib berishni boshqarish, mahsulotlarning o‘ziga xosligi va hokazo. 14. Moliyaviy rejalashtirish tizimi bilan interfeys (Financial Planning Interfaces). Moliyaviy rejalashtirish tizimi uchun axborotning asosiy shakllari: tovar va xom- ashyo zahiralari narxi, ularning istiqbolli hajmi prognozi: operatsion pul hajmi (xom-ashyo sotib olish, mehnatga haq to‘lash, o‘zgaruvchan ustama xarajatlar, pul mablag‘lari tushishi va boshqalar); ustama xarajatlar hajmi va boshqalar. 15. Modellash (Simulation). Boshlang‘ich ma’lumotlar o‘zgarishiga natijaviy ko‘rsatkichlarning sezuvchanligini baholash, ishlab chiqarishning tasodifiy omillariga statistik modellash uchun Monte-Karlo usuli va boshqalar.

16. Faoliyatni baholash (Performance Measurement). Dunyo miqyosi darajasida ishlab chiqarish (WCM) WCM — World Class Manufacturing —«global ishlab chiqarish» konsepsiyasi, hamkorlarning hududiy chegaralari shaffofligini ta’minlaydi. WCM boshqaruvining asosiy usullari: • uzluksiz inkremental yaxshilanish uchun Kaydzen usuli; • sifatning total nazorati (Total Quality Management — TQM); • “Aniq muddatda” ishlashni rejalashtirish (Just in Time — JIT); • iqtisodiy ishlab chiqarish (Lean Manufacturing — LM); • boshqaruv tizimi samaradorligini baholash (Benchmarking); • inson resurslarini rivojlanishi (Human Resource Development — HRD); • biznes jarayonlarni qayta injiniringlash (Business Process Re- Engineering — BPR); • Operatsiyalar oqimini boshqarish (Workflow) va boshqalar.

Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati: 1. Kenneth C.Loudon, Jane P.Loudon. Management Information Systems. New York, 2016. Page 669. 2. S.S.Gulomov, B.A.Begalov. Informatika va axborot texnologiyalari. Darslik.- T.: “Fan”. 2010.- 628 bet. 3. Informatsionnie texnologii v ekonomike i upravlenii: uchebnik /pod red. prof. V.V. Trofimova. 2-e izd., pererab. i dop.- M.: Yurayt, 2016.- 482 s. 4. Avtomatizirovannie informatsionnie texnologii v ekonomike: uchebnik / Pod red. prof. G.A. Titorenko. 2-e izd. Pererab. i dop. - M.: Yuniti, 2015. -399 s. 5. Kenjabayev A.T., Jumaniyazova M.Yu., Tillyashayxova M.A. Informatika va axborot texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma. “Iqtisod-moliya”. 2013, 160 bet. Internet sayti: www. http://el.tfi.uz/pdf/mddj22.uzk.pdf - Toshkent moliya instituti elektron kutubxonasi ;

O'xshashlar

G’aznachilikda axborot kompleksi va texnologiyalari

Sug‘utra faoliyatida axborot kompleksi va texnologiyalari

Bank tizimida axborot kompleksi va texnologiyalari

Buxgalteriya hisobida axborot kompleksi va texnologiyalari

Axborot tizimlari va texnologiyalari