Korrelyatsion modellar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5278.5 KB

Ko'chirib olish

Korrelyatsion modellar Reja: 1. Bir faktorli korrelyatsion modellar 2. Ko`p faktorli chiziqli korrelyatsion modellar

1. Bir faktorli korrelyatsion modellar Ko`pincha, jarayonlar va tizimlarni matematik modellashtirishda kiruvchi ko`rsatkichlar(faktorlar) ham, chiquvchi ko`rsatkichlar ham tasodifiy miqdordan iborat bo`ladi. Agar X – faktor va Y- chiquvchi ko`rsatkichlar diskret tasodifiy miqdorlardan iborat bo`lsa, u holda nofaol tajriba o`tkazish natijasida quyidagicha ikkita ketma-ket qiymatlarga ega bo`lamiz: X 1 ,X 2 ,...........,X j ,............,X m Y 1 ,Y 2 ,...........,Y j ,............,Y m Agar ko`rsatkichlar uzluksiz tarzda o`zgarsa, u holda ko`rsatkichlarning qiymatlari vaqt bo`yicha kvantlanadi, ya’ni diskretlashtiriladi. (X j Y j ) juftliklarga mos keluvchi OXY koordinata tekisligining nuqtalar to`plami korrelyatsion maydon deyiladi (1- rasm). Bu nuqtalar bo`yicha qurilgan matematik model korrelyatsion model, qurish usuli esa korrelyatsion tahlil deyiladi. 1-rasm. Korrelyatsion maydon va uni almashtirish 2

2- rasm. Korrelyatsion koeffitsiyentining har xil qiymatlariga mos keluvchi qo`shma to`g`ri chiziqlar grafiklari. 1. a) rasmdan ko`rinadiki, X j ning bir qiymatiga Y ning bir necha qiymatlari mos keladi. 1- rasmda X- tasodifiy miqdorning qiymatlari to`plamini J x intervallarga ajratib, ularning o`rtalarini  X y =  X j bilan, Y tasodifiy miqdorning qiymatlari to`plamini I y intervallarga ajratib,  Y x =  Y j bilan belgilaymiz. Xj * va Yj * qiymatlar, shartli o`rta qiymatlar deyiladi. Agar XY nuqtalarni to`g`ri chiziq kesmalari yordamida tutashtirsak, korrelyatsion bog`lanishning empirik chizig`i deb ataluvchi siniq chiziqqa ega bo`lamiz. (1.b- rasm). Agar nuqtalar sonini orttirib, I x intervallarni kichiklashtirsak siniq chiziq egri chiziqqa aylanadi. Agar  Y x korrelyatsion bog`lanishning empirik chizig`i deb ataluvchi siniq bo`g`inlarini orttirib, I X intervallarni kichiklashtirsak siniq chiziq egri chiziqqa aylanadi. Bu chiziqqa mos Y(X) tenglama korrelyatsion tenglama deyiladi. Y va X tasodifiy miqdorlarning o`zaro korrelyatsion bog`liqligini xarakterlovchi Y(X) va X(Y) tenglamalarga mos keluvchi egri chiziqlar qo`shma egri chiziqlar deyiladi.(2 - rasm). Agar korrelyatsion maydonni o`lchovlari I x va I y bo`lgan katakchalarga ajratib, har bir katakdagi nuqtalar sonini m ij bilan belgilasak, korrelyatsion jadval deb ataladigan jadvalga ega bo`lamiz. (1- jadval). 1 - jadval Y / X X j * ...................... X j * ....................... X r* m yj X y Y 1 * M 11 ...................... m j1 ....................... m r 1 m y1 X 1 ...... ....... ...................... ....... ....................... .......... .......... .......... Y i * m li ...................... m ji ....................... m r i m yi X i ...... ...... ...................... ...... ....................... .......... .......... .......... Y q* M 1q ...................... M jq ....................... m r q m yq X q m xj m x1 ...................... m xj ....................... m xr M X 3

Yx Y 1 ...................... Y j ....................... Y r Y --- Korrelyatsion jadvalda quyidagi belgilashlar qabul qilingan: X j * - X qiymatlarning j – intervaldagi o`rta qiymati; Y i * – Y qiymatlarning i – intervaldagi o`rta qiymati; m ji – (X j ;Y i ) ga mos keluvchi nuqtalar soni.   q i ji xj m m 1 (1)   p i ji yi m m 1 (2)       q i i xj yi m m m 1 1 ; р (3) Korrelyatsion jadval bo`yicha, Y x va X u shartli o`rta qiymatlar quyidagicha aniqlanadi: (3.5) ; (3.4) ; * р * j j ji yi i y i q i ji xj j x X m m X X Y m m Y Y         1 1 1 1 Korrelyatsion maydonda nuqtalarning taqsimlanish markazini xususiyatlovchi umumiy o`rta qiymatlar Y va X quyidagi formulalar bo`yicha aniqlanadi: j p j xjY m m Y   1 1 (6) i q i yiX m m X   1 1 (7) X va Y tasodifiy miqdorlarning to`la dispersiyalari quyidagi formulalar bo`yicha aniqlanadi:               m i q i i yi i Y Y m m Y Y m Y S 1 1 2 2 2 1 1 ; * (8)               m i p j j хj j X X m m X X m X S 1 1 2 2 2 1 1 ; * (9) 4

Korrelyatsion jadvalning ma’lumotlaridan foydalanib, quyidagi masalalar yechiladi: 1) Korrelyatsion aloqa darajasi va aloqa darajasi ko`rsatkichlarining statistik bahosi aniqlanadi; 2) Jarayon yoki tizimning fizik tahlili yoki biror boshqa mezondan foydalanib, bog`lanishning ko`rinishi aniqlanadi; 3) Eng kichik kvadratlar usuli bo`yicha modelning koeffitsiyentlari hisoblanadi va bu koeffitsiyentlar statistik usullar yordamida baholanadi; 4) Korrelyatsion modelning ishonch chegaralari aniqlanadi. Amalda, jarayon va tizimlarning chiziqli va nochiziqli, bir faktorli korrelyatsion modellari ko`p uchraydi. Qo`shma to`g`ri chiziqlarning tenglamalari quyidagi ko`rinishda aniqlanadi:   ; 1 X X d d X Y x ox x    (10)    ; 1 Y Y d d Y X y oy x    (11) Ikkita tasodifiy miqdor chiziqli bog`lanishining darajasini baholash uchun korrelyatsiya koeffitsiyenti (KK) deb atalgan sonli xususiyat qo`llanadi. Har qanday X va Y uchun korrelyatsion maydonda nuqtalar qanchalik kamroq yoyilgan bo`lsa, bu tasodifiy miqdorlar orasidagi bog`lanish zichligi shunchalik yuqori bo`ladi, Y x (X) va X x (Y) qo`shma to`g`ri chiziqlar orasidagi  burchak ham kichiklashib boradi. Bunda juftlik korrelyatsiya koeffitsiyenti - 1  r yx  1 shartni qanoatlantirishi zarur. 2- rasmda korrelyatsiya koeffitsiyentining har xil qiymatlari uchun qo`shma to`g`ri chiziqlarning grafiklari ko`rsatilgan. Amalda, shartli ravishda, korrelyatsion bog`lanish quyidagicha baholanadi: 0,3  |r yx |  0,4 bo`lganda bo`sh; 0,4<|r yx |  0,7 bo`lganda o`rta; 0,7<|r yx |  0,9 bo`lganda kuchli; 0,9<|r yx | bo`lganda juda kuchli. 5

Juftlik korrelyatsiya koeffitsiyenti Y va X tasodifiy miqdorlar ikki o`lchovli normal taqsimot qonuniga bo`ysunganda ular orasidagi bog`lanish darajasini aniq baholashiga asoslangan. Bunda, Y j – Y x ayirma ham normal qonunga bo`ysunib,} { }, { , , X S Y S X Y , r yx lar Y va X orasidagi korrelyatsion bog`lanishni yaqqol xarakterlaydi. Boshqa hollarda korrelyatsiya koeffitsiyentiga extiyotkorlik bilan yondoshish zarur. Y j va X j juftliklarning kam sonli qiymatlarida (m<30) korrelyatsiya koeffitsiyenti quyidagi formula bo`yicha hisoblanadi:        YS X S m Y Y X X r m j j j yx 1 1      (12) O`lchashlar soni katta bo`lganda(m  30) korrelyatsiya koeffitsiyenti 1- jadval bo`yicha aniqlanadi: v mS{X}S{Y} )Y )(YX (X m r q 1i j j p 1j ji yx        (3,13) yoki mS{X}S{Y} Y m r q 1i i i p 1j ji yx       XYm X (3,14) Agar Y va X ni ; yI Y Y y 0   (15) ; XI X X x 0   (16) 6

ko`rinishda almashtirsak, u holda korrelyatsiya koeffitsiyentimS{x}S{y} xy m x y m r q 1i p 1j j i ji yx       (3,17) formula bo`yicha hisoblanadi, bunda Y 0 , X 0 , I y , I x – o`zgarmas sonlar;  y,  x – kodlangan tasodifiy miqdorlarning o`rta qiymatlari;    ; Y S I y S y 1  (18)   ; X S I x S x 1  (19) Tasodifiy miqdorlarning ixtiyoriy ko`rinishdagi korrelyatsion bog`lanishlarini korrelyatsion nisbat h yoki dispersion nisbat h 2 yordamida baholanadi. Dispersion nisbatning tanlanma qiymati quyidagi formulalar bo`yicha hisoblanadi:   : Y S Y Y S h x yx 2 2 2    (20)   : X S X X S h y xy 2 2 2    (21) bunda     2 2 1 2 1 2 1 1 Y Y m m Y Y m m Y Y S xj P j xj xj P j xj x         (22)   ;2 2 1 2 2 1 2 1 1 X X m m X X m m X X S yi q j ji yi q i yi x          (23) 7

S 2 {Y} va S 2 {X} (8) va (9) formulalar bo`yicha hioblanadi. Korrelyatsion nisbatlar uchun 0  h yx  1; 0  h xu  1; munosabatlar o`rinli. Korrelyatsiya koeffitsiyentidan farqli ravishda korrelyatsion nisbat uchun simmetriklik xossasi o`rinli emas, ya’ni r yx =r xy bo`lib, h yx  h xy bo`ladi. h 2 yx va r 2 yx ni bir-biriga mos qo`yish yo`li bilan tasodifiy miqdorlar orasidagi chiziqli bog`lanish baholanadi. Agar h 2 yx , r 2 yx dan sezilarli darajada kattaroq bo`lsa, Y va X orasida bog`lanish nochiziqli deb hisoblanadi. Agar Y va X orasida chiziqli korrelyatsion bog`lanish mavjud bo`lsa,       p m h p r h F yx yx yx x      2 2 2 1 2 (24) miqdor Fisher qonuni bo`yicha taqsimlanadi. Bunda G` x Fisherning jadval qiymati G` j dan kichik bo`lishi zarur(2- ilova). Bu shart bajarilganda, h yx va r yx orasidagi farq tasodifiy deb qaraladi. Agar bir faktorli korrelyatsion model chiziqli bo`lsa, uning koeffitsiyentlari quyidagicha aniqlanadi: ;Y dox  (25)     ; 1 X S Y S r d yx x (26) ;Y dox  (27)     ; 1 Y S X S r d yx y (28) Agar G` x >G` j shart bajarilsa, korrelyatsion bir faktorli modelni nochiziqli ko`rinishda qidiriladi. Misol . Nofaol tajribalar o`tkazish natijasida Y va X juftliklarning m=100 ta qiymatlari olingan. Y va X tasodifiy miqdorlar orasidagi bog`lanishni 8

xarakterlovchi korrelyatsion modelni aniqlash uchun quyidagi operatsiyalar bajariladi(2- jadval). 1. Korrelyatsion jadvalni tuzish uchun K y  K x  1+3,32 lgm empirik formuladan fodalanib, K y va K x intervallar soni aniqlanadi. Bu misolda K y = K x =10 2. I x va I y intervallar miqdorlari aniqlanadi:;, , , min max 2 18 10 1 168 1 350      x x K X X I ; 34,0 10 8,2 2,6 min max      y y K Y Y I 3. X va Y uchun intervallarning o`rtacha qiymatlari aniqlanadi. 2- korrelyatsion jadvalda intervallarning chegaralari X j  X j+1 ; Y i  Y i+1 hamda bu intervallarning o`rta qiymatlari X  j ;  Y  i keltirilgan. 4. m ji chastotalarni aniqlash uchun hamma juftliklar soni korrelyatsion jadvalning kataklariga tarqatiladi. 2- jadvalda bu sonlar katakning o`ng, yuqori qismlariga yozilgan. 5. Hisoblash ishlarini osonlashtirish uchun X va Y tasodifiy miqdorlarning qiymatlari kodlanadi. Kodlangan o`rta qiymatlar quyidagi formulalar bo`yicha aniqlanadi: 2 18 250 0 , * * *     j x j j X I X X x 340 334 0 , , * * *     i Y i i Y I Y Y y 9

$bunda X * 0 ,Y * 0 – maksimal chastotaga ega bo`lgan katakka mos keluvchi jadval shartli markazining koordinatalari. Birinchi interval uchun *1 X =177,2 bo`lib, interval o`rtasining kodlangan qiymati x 1 =(177.2-250)/18.2= _ 4 ga teng bo`ladi. Birinchi interval uchun *1Y =2,97 bo`lib, y 1 =(2.97-4.33)/0.34= _ 4 ga teng bo`ladi. x j , y i larning qolgan qiymatlari ham 2- jadvalda keltirilgan. 6. m ji chastota yozilgan katakning chap, yuqori qismiga m ji y i larning qiymatlari, chap quyi qismiga esa m ji X i larning qiymatlari yozilgan. 7. Kodlangan tasodifiy miqdorlarnig umumiy o`rta qiymatlari aniqlanadi: 720 100 72 1 1 ,     p j j Xx m m x j 571 100 157 1 1 ,     q i i Yy m m y i bunda m xj , m ui , m (1) – (3) formulalar bo`yicha aniqlanadi. Bu qiymatlar va m xj , x j , m ui , u i larning qiymatlari 2- jadvalning mos kataklarida keltirilgan. 8. Natural tasodifiy miqdorlarning umumiy o`rta qiymatlari aniqlanadi: 1 263 250 720 2 18 0 , , , *       X x I X x (29) 8644 334 571 340 0 , , , , *       Y y I X x (30) 9. Kodlangan tasodifiy miqdorlarning dispersiyalari aniqlanadi: 6.01 ] 100(1.57) [847 100 1 ] )y m( y m [ m 1 {y} s 4.122 ] 100(0.72) [464 100 1 ] )x m( x m [ m 1 {x} s 2 q 1i 2 2i y 2 2 p 1j 2 2j x 2 i j               10. Kodlangan tasodifiy miqdorlarning o`rtacha kvadratik og`ishlari aniqlanadi: s(x)=2,03; s(y)=2,45. 10$

11. (18) va (19) formulalardan foydalanib X va Y tasodifiy miqdorlar natural qiymatlarining dispersiyalari aniqlanadi:69390 016 340 3025 1365 1254 2 18 2 2 2 2 2 2 2 2 , , , } { } { , , , } { } {         y S I Y S x S I X S y x 12. Tasodifiy miqdorlar natural qiymatlarining o`rta kvadratik og`ishi hisoblanadi: S(X)=36,946 , S(Y)=0,83 1 (17) formula bo`yicha korrelyatsiya koeffitsiyenti aniqlanadi: 792,0 45,2 03,2 100 57,1 72,0 100 507        yxr Determinatsiya koeffitsiyenti KD r = r 2 yx =0,6272. Bu koeffitsiyent chiquvchi ko`rsatkich o`zgarishining 62,72 foizi kiruvchi ko`rsatkichning o`zgarishiga, 37,28 foizi esa boshqa tasodifiy faktorlarga to`g`ri keladi. 14. Styudent mezonidan foydalanib, korrelyatsiya koeffitsiyentining ahamiyatliligi aniqlanadi:   85 12 7920 1 2 100 7920 1 2 2 2 , , , ъ        yx yx yx r m r t t 11

Mezonning jadval qiymatini 7- ilovadan qaraladi: tj[Rd=0,95; f=m-2=98]=1,98. tx=12,85>tj=1,98, bo`lgani uchun, korrelyatsiya koeffitsiyenti ahamiyatli, Y va X orasida korrelyatsion bog`lanish borligi haqidagi faraz inkor etilmaydi. 15. Fisher almashtirishidan foydalanib, korrelyatsiya koeffitsiyentining ishonchlilik intervallari aniqlanadi: r yx =thZ yokiyx yx r r Z    1 1 ln2 1 Bu usuldan X va Y tasodifiy miqdorlar qiymatlari har qanday bo`lganda ham foydalanilaveriladi. Bunda Z quyidagi sonli xususiyatlarga ega bo`lgan normal taqsimot qonuniga bo`ysunadi:     0801,1 1 1002 792,0 792,0 1 792,0 1 lg 1513,1 1 2 1 1 lg 1513,1            m r r r Z yx yx yx   97 1 3 1 2   m Z S  Z miqdorning absolyut ishonchlilik xatoligi.       1990 97 961 950 , , , тн     Z S P t Z D  bunda tt.n -R d =0,95 bo`lganda, normal taqsimotning ko`rsatkichi. Z tasodifiy miqdor o`rta qiymati ishonchlilik intervalining chegaralari: Z 1 =  Z-  {  Z}=1,0801-0,199=0,8811; 14

Z 2 =  Z+  {  Z}=1,0801+0,199=1,2791 va shuning uchun, 0,8811  Z  1,2791. Korrelyatsiya koeffitsiyenti r yx ishonchlilik intervalining chegaralari quyidagicha aniqlanadi:70690 1 1 1 1 7622 7622 2 2 1 1 , ы        e e e e r z z yx 85690 1 1 1 1 55822 55822 2 2 2 2 , , ,        e e e e r z z юyx SHuning uchun, 0,7069  z yx  0,8569 bo`ladi. 16. 2- jadval bo`yicha dispersion va korrelyatsion nisbatlar aniqlanadi:                                q i q i i yi i yi p j p j q i i ji q i i ji xj yx y m y m m y m y m m m h 1 2 1 2 1 2 1 1 2 1 2 1 (30a) 827,0 ; 684,0 157 847 100 157 29, 657 100 2 2 2        yx yx h h 2 1 1 2 2 1 1 1 2 1 2 1                                p j j xj p j j xj p j q i j ji q i p j j ji yi xy x m x m m x m x m m m h (3 1 ) 15

801,0 ; 642,0 72 464 100 72 475, 316 100 2 2 2        xy xy h h17. Styudent mezonidan foydalanib, korrelyatsion nisbatning ahamiyatliligi aniqlanadi: 13 14 8270 1 2 100 8270 1 2 2 2 , , , } {ъ        yx yx yx h m h h t 13 14 8270 1 2 100 8270 1 2 2 2 , , , } {ъ        yx yx yx h m h h t 7- ilovadan Styudent mezonining tj[Rd=0,95; f=m–2=98]=1,98. jadval qiymatini topamiz, t x > t j bo`lgani uchun, korrelyatsion nisbat ahamiyatli hamda Y va X orasidagi korrelyatsion bog`lanishning mavjudligi inkor etilmaydi. Korrelyatsion nisbatning ishonchlilik intervali ham korrelyatsiya koeffitsiyenti uchun foydalanilgan formulalar bo`yicha aniqlanadi. 18. Y va X orasida chiziqli bog`lanishning mavjudligi (24) Fisher mezoni bo`yicha aniqlanadi:         032 10 100 680 1 2 10 6270 6840 , , , , ъ       F 16

Fisher mezonining jadval qiymati 2- ilovadan topiladi. Fj[Rd=0,95; fsurat=r-2=10-2=8; fmaxraj= m-r=100-10=90]=2,99. G` x <G` j bo`lgani uchun, X va Y tasodifiy miqdorlar orasida chiziqli bog`lanish borligi haqidagi faraz inkor etilmaydi. 19. (25) – (28), (29), (30) formulalar bo`yicha (10) va (11) qo`shma to`g`ri chiziqlar korrelyatsion tenglamalarining koeffitsiyentlari aniqlanadi: d ox =  Y=4,864; d 1x =0,792  (0,833/36,946)=0,0178; d oy =  X=263,1; d 1y =0, 792  (36,946/0,833)=35,1275. SHunday qilib, qo`shma korrelyatsion tenglamaning ko`rinishi quyidagicha bo`ladi: Y x (X) = 4,864 + 0,0178(X–263,1) = 0,181+0,0178X; X x (Y)=263,1 + 35,1275(Y–4,869) = 92,244+35,1275Y. Bu tenglamalar bo`yicha qo`shma to`g`ri chiziqlarning grafiklari yasaladi(3- rasm). Y x (  X * j ) ning hisoblangan qiymatlari 3- jadvalda keltirilgan. 17

3- rasm. CHiziqli korrelyatsion bir faktorli modellarning grafiklari va ularning ishonchlilik intervallari. 20. Styudent mezonidan foydalanib, qo`shma korrelyatsion tenglamalar koeffitsiyentlarining ahamiyatliligi aniqlanadi:        2 1 1 1 1 1 2 yxr YS m X S d d S d d t     ъ   801 12 7920 1 8330 2 100 946 36 01780 2 1 , , , , , ъ      xd t   842 12 7920 1 946 36 2 100 8330 1275 35 2 1 , , , , , ъ      y d t Styudent mezonining jadval qiymati 7- ilovadan topiladi: t j [R D =0,95; f=m-2=98]=1,98. t x {d 1x }>t j , t x {d 1y }>t j , shartlar bajarilganligi uchun ikkala koeffitsiyentlar ham ahamiyatlidir. 18

21. Izlangan tenglamalar koeffitsiyentlarining ishonchlilik intervallari quyidagi tengsizliklardan aniqlanadi:: d 1x -  { d 1x }   x  d 1x +  {d 1x } d 1y -  { d 1y }   y  d 1y +  {d 1y } bunda koeffitsiyentlarning absolyut ishonchlilik xatoliklari quyidagi formulalardan aniqlanadi:        00272,0 96,1 2 100 946, 36 792,0 1 833,0 95,,0 2 1 2 2 1         Д ТН yx x P t m X S r Y S d          361335 961 2 100 8330 7920 1 946 36 95 0 2 1 2 2 1 , , , , , ,,          Д ТН yxc y P t m Y S r X S d  SHunday qilib, (10) va (11) korrelyatsion tenglamalar koeffitsiyentlarining izlangan intervallari quyidagicha bo`ladi: 0,0178-0,00272=0,01508   x  0,0178+0,00272=0,02052; 35,1275-5,3613=29,7662   u  35,1275+5,3613=40,4848. 22.  X * j ning har bir qiymati uchun, Y ning shartli o`rta qiymati aniqlanadi:         q 1i *0 i ji xi y q 1i *i ji xj *j Y y m m I Y m m 1 ) X(Y (X)Y bunda,  * *jY 0Y y I i y   . 19

I y i Y * 0 ning qiymatlarini o`rniga qo`yib,     q i i ji xj y m m X Y 1 334 340 , , ga ega bo`lamiz.  Y(X)=  Y(  X j ) ning qiymatlari 2- jadvalda keltirilgan. Olingan qiymatlar bo`yicha 3- rasmdagi uning shartli o`rta qiymatining o`zgarishini xarakterlovchi empirik siniq chiziqni yasaymiz. 2  X * j ning fiksirlangan qiymati bo`yicha Y hisoblangan qiymatining dispersiyasini quyidagi formula bo`yicha aniqlaymiz: .)X X}( {d S } {d S )} (X {Y S 2 *j 1x 2 0x 2 j ъ 2m    bunda ]. 1365.3 )X X( 0.002639[1 )} X( {Y S ; 1365.3 0.002639 2) (X)(m S ) r {Y}(1 S ) (d S 0.002639; 2 100 ) 0.792 (1 0.6939 2 m ) r (1 {Y} S } {d S 2 *j *j ъ 2m 2 2yx 2 1x 2 2 2yx 2 0x 2               Y ning dispersiyasi va o`rta kvadratik og`ishining qiymatlari 3- jadvalda keltirilgan. 24. X ning fiksirlangan qiymati uchun, Y o`rta qiymatining ishonchlilik intervallari quyidagi tengsizliklardan aniqlanadi:              X Y X Y Y X Y Y X Y X Y mx j m xj m j j m j um umx 0 0        * ъ * ъ ъ * ъ    bunda, Y hisoblangan qiymatining absolyut ishonchlilik xatoligi        , ; , * ъ 2 950     m f p t X Y S Y D ж j m xj m bo`ladi. 20

3- rasmda  ) (ъ X Y um va ) (ъ X Ym0 larning grafiklari tasvirlangan. Bunda, 0,95 extimollik bilan  *j X Y shartli o`rta qiymatga mos keluvchi nuqtalar grafiklar orasida joylashgan. 25.  X * j ning fiksirlangan qiymatida Y ning individual qiymatlari  j uchun ishonchlilik intervallari quyidagi tengsizlikdan aniqlanadi:              X Y X Y Y X Y Y X Y X Y e j e j e j j j e j ue ue 0 0 ъ * ъ ъ * ъ ъ * ъ ъ           bunda  j eYъ  - alohida tajriba qiymatlari bo`yicha Y birlik qiymatining absolyut ishonchlilik xatoligi. U quyidagicha hisoblanadi:        981 98 2 950 , ; , ъ ъ ъ j e D ж j e j e Y S m f p t Y S Y                            X S X X m d S X Y S j x j e 2 2 0 2 2 1 * * ъ                 3 1365 1 263 100 1 0026390 2 , , , * * ъ j j e X X Y S 3- rasmda 0,95 extimollik bilan Y ning Y xj = Y j alohida qiymatiga mos keluvchi nuqtalar orasiga joylashishi zarur bo`lgan  X Y ueъ va  X Y ueъ funktsiyalarning grafiklari keltirilgan. Y ning dispersiyasi    * ъ j e X Y S2 va uning alohida qiymatlarining o`rta kvadratik og`ishlari 3- jadvalda keltirilgan. 21

2. Ko`p faktorli chiziqli korrelyatsion modellar Nofaol eksperiment o`tkazish natijasida . Mj X, ..., ij X, ,... 2j X, 1j X,j Y (j=1,m) qiymatlarni olaylik. 22

$3- jadval.X i* 177,2 195,4 213,6 231,8 250,0 Y R (X)=Y R ( X i* ) 3,334 3,658 3,982 4,306 4,630  m ji y i __ 1 __ 6 __ 14 __ 12 131 I m m y y xi ji i  _ 1 ,36 _ 0 ,510 _ 0 ,529 _ 0 ,6314 _ 0 ,435 Y x Y ( X i* ) _ 2 , 97 + 3 ,82 _ 3 , 801 _ 4 , 016 _ 4 , 765 X X i* 85,90 _ 07,7 _ 49,6 _ 31,3 _ 13,1 ( X X i* ) 2 7978,82 4583,29 2450,25 073,69 171,61 S 2 m {Y R ( X i* )} 0,016903 0,011499 0,007376 0,004533 0,002971 S m {Y R ( X i* )} 0,130011 0,107233 0,095882 0,067327 0,054507 s m {Y R } 0,153413 0,126635 0,101341 0,079446 0,064318 S 2 e {Y R ( X i* )} 0,281 0,276418 0,271295 0,268452 0,266890 S e {Y R ( X i* )} 0,53 0,524803 0,520860 0,518124 0,516614  m (Y Re ) 1,05 1,039109 1,031302 1,025884 1,892896 X i* 268,2 286,4 304,6 322,8 341,0 Y R (X)=Y R ( X i* ) 4,954 5,277 5,602 5,926 6,250  m ji y i + 4 0 + 28 +54 +28 +15 I m m y y xi ji i  0,850 1,198 1,148 1,416 1,70 Y x Y ( X i* ) +5,180 +5,520 5,478 -5,746 -6,03 X X i* 5,1 23,3 41,5 59,7 77,9 ( X X i* ) 2 26,01 542,89 1722,25 3564,09 6068,41 S 2 m {Y R ( X i* )} 0,002689 0,003689 0,005968 0,009529 0,01437 S m {Y R ( X i* )} 0,051860 0,060734 0,07255 0,097615 0,119874 X i* 268,2 286,4 304,6 322,8 341,0 23$