Ko’rsatkich

Yuklangan vaqt:

01.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.7744140625 KB

Ko'chirib olish

Ko’rsatkich Reja: 1. Ko’rsatkichga boshlang’ich qiymat berish; 2. Ko’rsatkich ustida amallar; 3. Adresni olish amali; 4. Ko’rsatkichlar va adres oluvchi o’zgaruvchilar funksiya parametri sifatida; 5. O’zgaruvchan parametrli funksiyalar

Ko’rsatkichga boshlang’ich qiymat berish Programma matnida o’zgaruvchi e’lon qilinganda, kompilyator o’zgaruvchiga xotiradan joy ajratadi. Boshqacha aytganda, programma kodi xotiraga yuklanganda berilganlar uchun, ular joylashadigan segmentning boshiga nisbatan siljishini, ya’ni nisbiy adresini aniqlaydi va ob’ekt kod hosil qilishda o’zgaruvchi uchragan joyga uning adresini joylashtiradi. Umuman olganda, programmadagi o’zgarmaslar, o’zgaruvchilar, funksiyalar va sinf ob’ektlar adreslarini xotiraning alohida joyida saqlash va ular ustidan amallar bajarish mumkin. Qiymat-lari adres bo’lgan o’zgaruvchilarga ko’rsatkich o’zgaruvchilar deyiladi. Ko’rsatkich uch xil turda bo’lishi mumkin:  birorta ob’ektga, xususan o’zgaruvchiga ko’rsatkich;  funksiyaga ko’rsatkich;  void ko’rsatkich. Ko’rsatkichning bu xususiyatlari uning qabul qilishi mumkin bo’lgan qiymatlarida farqlanadi. Ko’rsatkich albatta birorta turga bog’langan bo’lishi kerak, ya’ni u ko’rsatgan adresda qandaydir qiymat joylanishi mumkin va bu qiymatning xotirada qancha joy egallashi oldindan ma’lum bo’lishi shart. Funksiyaga ko’rsatkich. Funksiyaga ko’rsatkich programma joy-lashgan xotiradagi funksiya kodining boshlang’ich adresini ko’rsa-tadi, ya’ni funksiya chaqirilganda boshqaruv ayni shu adresga uzatila-di. Ko’rsatkich orqali funksiyani oddiy yoki vositali chaqirish amalga oshirish mumkin. Bunda funksiya uning nomi bo’yicha emas, balki funksiyaga ko’rsatuvchi o’zgaruvchi orqali chaqiriladi. Funksiyani boshqa funksiyaga argument sifatida uzatish ham funksiya ko’rsatkichi orqali bajariladi. Funksiyaga ko’rsatkichning yozilish sintaksisi quyidagicha: <tur> (* <nom>) (<parametrlar ro’yxati>); Bunda <tur>- funksiya qaytaruvchi qiymat turi; *<nom> - ko’rsatkich o’zgaruvchining nomi; <parametrlar ro’yxati> - funksiya parametr-larining yoki ularning turlarining ro’yxati.

Masalan: int (*fun) (float,float); Bu erda butun son turida qiymat qaytaradi gan fun nomidagi funksiyaga ko’rsatkich e’lon qilingan va u ikkita haqiqiy turdagi parametrlar ga ega . Masala. Berilgan butun n=100 va a,b - haqiqiy sonlar uchunf1(x)= 5sin (3x)+ x , f2(x)= cos (x) va f3(x)= x2+ 1 funksiyalar uchun ∫ a b f(x)dx integralini to’g’ri to’rtburchaklar formulasi bilan taqriban hisoblansin: ∫ a b f(x)dx ≈ h[f(x1)+f(x2)+...+f(xn)] , bu erda h= b−a n , xi= a+ ih − h/2,i= 1..n . Programma bosh funksiya, integral hisoblash va ikkita matema tik funksiyalar - f 1 (x) va f 3 (x) uchun aniqlangan funksiyalardan tashkil topadi, f2(x)= cos (x) funksiyaning adresi «math.h» sarlavha faylidan olinadi. Integral hisoblash funksiyasiga ko’rsatkich orqali integrali hisoblanadigan funksiya adresi, a va b - integral chegaralari qiymatlari uzatiladi. Oraliqni bo’lishlar soni - n global o’zgarmas qilib e’lon qilinadi. #include <iostream.h> #include <math.h> const int n=100; double f1(double x){return 5*sin(3*x)+x;} double f3(double x){return x*x+1;} double Integral(double ( *f)(double),double a,double b) { double x,s=0; double h=(b-a)/n;

$x=a-h/2; for(int i=1;i<=n; i++)s+=f(x + =h); s*=h; return s; } int main() { double a,b; int menu; while(1) { cout<<"\nIsh regimini tanlang:\n"; cout<<"1:f1(x)=5*sin(3*x)+x integralini\ hisoblash\n"; cout<<"2:f2(x)=cos(x) integralini hisoblash\n"; cout<<"3:f3(x)=x^2+1 integralini hisoblash\n"; cout<<"0:Programmadan chiqish\n"; do { cout<<" Ish regimi-> "; cin>>menu; } while (menu<0 || menu>3); if(!menu)break; cout<<"Integral oralig’ining quyi chegarasi a="; cin>>a; cout<<"Integral oralig’ining yuqori chegarasi b="; cin>>b; cout<<"Funksiya integrali S="; switch (menu)$ ${ case 1 : cout<<Integral(f1,a,b)<<endl; break; case 2 : cout<<Integral(cos,a,b)<<endl; break; case 3 : cout<<Integral(f3,a,b)<<endl; } } return 0; } Programma ning ishi cheksiz takrorlash operatori tanasini bajarishdan ibo r at. Takrorlash tanasida foydalanuvchiga ish reji-mini tanlash bo’yicha menyu taklif qilinadi: Ish regimini tanlang: 1: f1(x)=5*sin(3*x)+x integralini hisoblash 2: f2(x)=cos(x) integralini hisoblash 3: f3(x)=x^2+1 integralini hisoblash 0: Programmadan chiqish Ish regimi-> Ko’rsatkich ustida amallar Foydalanuvchi 0 va 3 oralig’idagi butun sonni kiritishi kerak. Agar kiritilgan son (menu o’zgaruvchi qiymati) 0 bo’lsa, break opera-tori yordamida takrorlashdan, keyin programmadan chiqiladi. Agar menu qiymati 1 va 3 oralig’ida bo’lsa, integralning quyi va yuqori chegaralarini kiritish so’raladi, hamda Integral() funksiyasi mos funksiya adresi bilan chaqiriladi va natija chop etiladi. SHunga e’tibor berish kerakki, integral chegaralarining qiymatlarini to’g’ri kiritilishiga foydalanuvchi javobgar. Ob’ektga ko’rsatkich. Biror ob’ektga ko’rsatkich (shu jumladan o’zgaruvchiga). Bunday ko’rsatkichda ma’lum turdagi (tayanch yoki hosila-viy turdagi) berilganlarning xotiradagi adresi joylashadi. Ob’ektga ko’rsatkich quyidagicha e’lon qilinadi:$

<tur> *<nom>; Bu erda <tur> - ko’rsatkich aniqlaydigan adresdagi qiymatning turi, <nom> - ob’ekt nomi (identifikator). Agar bir turda bir nechta ko’rsatkichlar e’lon qilinadigan bo’lsa, har bir ko’rsatkich uchun ‘*’ belgisi qo’yilishi shart: int *i, j,*k; float x,*y,*z; Keltirilgan misolda i va k - butun turdagi ko’rsatkichlar va j - butun turdagi o’zgaruvchi, ikkinchi operatorda x - haqiqiy o’zgaruvchi va y,z - haqiqiy turdagi ko’rsatkichlar e’lon qilingan. void ko’rsatkich. Bu ko’rsatkich ob’ekt turi oldindan noma’lum bo’lganda ishlatiladi. void ko’rsatkichining muhim afzalliklaridan biri - unga har qanday turdagi ko’rsatkich qiymatini yuklash mumkin-ligidir. void ko’rsatkich adresidagi qiymatni ishlatishdan oldin, uni aniq bir turga oshkor ravishda keltirish kerak bo’ladi. void ko’rsatkichni e’lon qilish kuyidagicha bo’ladi: void *<nom>; Ko’rsatkichning o’zi o’zgarmas yoki o’zgaruvchan bo’lishi va o’zgarmas yoki o’zgaruvchilar adresiga ko’rsatishi mumkin, masalan: int i; // butun o’zgaruvchi const int ci=1; // butun o’zgarmas int * pi; // butun o’zgaruvchiga ko’rsatkich const int *pci; // butun o’zgarmasga ko’rsatkich int *const cp=&i;//butun o’zgaruvchiga o’zgarmas //ko’rsatkich const int*const cpc=&ci; // butun o’zgarmasga o’zgarmas // ko’rsatkich Misollardan ko’rinib turibdiki, ‘*’ va ko’rsatkich nomi ora-sida turgan const modifikatori faqat ko’rsatkichning o’ziga tegishli hisoblanadi va uni o’zgartirish mumkin emasligini bildiradi, ‘*’ belgisidan chapda turgan const esa ko’rsatilgan adresdagi qiymat o’zgarmas ekanligini bildiradi. Ko’rsatkichga qiymatni berish uchun ‘&’ - adresni olish amali ishlatiladi.

Ko’rsatkich o’zgaruvchilarining amal qilish sohasi, yashash davri va ko’rinish sohasi umumiy qoidalarga bo’ysunadi. Ko’rsatkichga boshlang’ich qiymat berish Ko’rsatkichlar ko’pincha dinamik xotira (boshqacha nomi «uyum» yoki «heap») bilan bog’liq holda ishlatiladi. Xotiraning dinamik deyilishiga sabab, bu sohadagi bo’sh xotira programma ishlash jarayonida, kerakli paytida ajratib olinadi va zarurat qolmaganida qaytariladi (bo’shatiladi). K eyinchalik, bu xotira bo’lagi programma tomonidan boshqa maqsadda yana ishlatilishi mumkin. Dinamik xotiraga faqat ko’rsatkichlar yordamida murojaat qilish mumkin. Bunday o’zgaruvchilar dinamik o’zgaruvchilar deyiladi va ularni yashash vaqti yaratilgan nuqtadan boshlab programma oxirigacha yoki oshkor ravishda yo’qotilgan (bog’langan xotira bo’shatilgan) joygacha bo’ladi. Ko’rsatkichlarni e’lon qilishda unga boshlang’ich qiymatlar berish mumkin. Boshlang’ich qiymat (initsializator) ko’rsatkich nomi-dan so’ng yoki qavs ichida yoki ‘=‘ belgidan keyin beriladi. Boshlang’ich qiymatlar quyidagi usullar bilan berilishi mumkin: I. Ko’rsatkichga mavjud bo’lgan ob’ektning adresini berish: a) adresni olish amal orqali: int i=5,k=4; // butun o’zgaruvchilar int *p=&i; // p ko’rsatkichga i o’zgaruvchining // adresi yoziladi int *p1(&k); // p1 ko’rsatkichga k o’zgaruvchining // adresi yoziladi b) boshqa , initsializatsiyalangan ko’rsatkich qiymatini berish: int * r=p; // p oldin e’lon qilingan va qiymatga ega // bo’lgan ko’rsatkich v) massiv yoki funksiya nomini berish: int b[10]; // massivni e’lon qilish int *t=b; // massivning boshlang’ich adresini berish void f(int a){/* … */} // funksiyani aniqlash

void (*pf)(int);// funksiyaga ko’rsatkichni e’lon qilish pf=f; // funksiya adresini ko’rsatkichga berish II . Oshkor ravishda xotirani ng absolyut adresini berish: char *vp = (char *)0xB8000000; Bunda 0xB8000000 - o’n oltilik o’zgarmas son va (char*) - turga keltirish amali bo’lib, u vp o’zgaruvchisini xotiraning absolyut adresidagi baytlarni char sifatida qayta ishlovchi ko’rsatkich turiga aylantirilishini anglatadi. III. Bo’sh qiymat berish: int *suxx=NULL; int *r=0; Birinchi satrda maxsus NULL o’zgarmasi ishlatilgan, ikkinchi satrda 0 qiymat ishlatilgan. Ikkala holda ham ko’rsatkich hech qanday ob’ektga murojaat qilmaydi. Bo’sh ko’rsatkich asosan ko’rsatkichni aniq bir ob’ektga ko’rsatayotgan yoki yo’qligini aniqlash uchun ishla-tiladi. IV. Dinamik xotirada new amali bilan joy ajratish va uni adresini ko’rsatkichga berish: int * n=new int; // birinchi operator int * m=new int(10); // ikkinchi operator int * q=new int[5]; // uchinchi operator Birinchi operatorda new amali yordamida dinamik xotirada int uchun etarli joy ajratib olinib, uning adresi n ko’rsatkichga yuklanadi. Ko’rsatkichning o’zi uchun joy kompilyasiya vaqtida ajra-tiladi. 6.1-rasm. Dinamik xotiradan joy ajratish Ikkinchi operatorda joy ajratishdan tashqari m adresiga boshlang’ich qiymat - 10 sonini joylashtiradi.

Uchinchi operatorda int turidagi 5 element uchun joy ajra-tilgan va uning boshlang’ich adresi q ko’rsatkichga berilayapti. Xotira new amali bilan ajratilgan bo’lsa, u delete amali bilan bo’shatilishi kerak. YUqoridagi dinamik o’zgaruvchilar bilan bog’lan-gan xotira quyidagicha bo’shatiladi: delete n; delete m; delete[]q; Agarda xotira new[] amali bilan ajratilgan bo’lsa, uni bo’shatish uchun delete [] amalini o’lchovi ko’rsatilmagan holda qo’llash kerak. Xotira bo’shatilganligiga qaramasdan ko’rsatkichni o’zini keyinchalik qayta ishlatish mumkin. Ko’rsatkich ustida amallar Ko’rsatkich ustida quyidagi amallar bajarilishi mumkin: 1. o b’ektga vositali murojaat qilish amali; 2. qiymat berish amali; 3. ko’rsatkichga o’zgarmas qiymatni qo’shish amali; 4. ayirish amali; 5. inkrement va dekrement amallari; 6. solishtirish amali; 7. turga keltirish amali. Vositali murojaat qilish amali ko’rsatkichdagi adres bo’yicha joylashgan qiymatni olish yoki qiymat berish uchun ishlatiladi: shar a; // char turidagi o’zgaruvchi e’loni. shar *p=new char; // Ko’rsatkichni e’lon qilib,unga // dinamik xotiradan ajratilgan // xotiraning adresini berish *p=‘b’; // p adresiga qiymat joylashtirish a=*p; // a o’zgaruvchisiga p adresidagi qiymatni berish SHuni qayd qilib o’tish kerakki, xotiraning aniq bir joyidagi adresni bir paytning o’zida bir nechta va har xil turdagi ko’rsatkich-larga berish mumkin va

ular orqali murojaat qilinganda berilgan-ning har xil turdagi qiymatlarini olish mumkin: unsigned long int A=0Xcc77ffaa; unsigned short int * pint=(unsigned short int*)&A; unsigned char* pchar=(unsigned char*)&A; cout<<hex<<A<<‘ ‘<<hex<<*pint<<‘ ‘<<hex<<(int)*pchar; Ekranga har xil qiymat lar chop et il adi: cc77ffaa ffaa aa O’zgaruvchilar bitta adresda joylashgan holda yaxlit qiymatning turli bo’laklarini o’zlashtiradi. Bunda, bir baytdan katta joy egal-lagan son qiymatining xotirada «teskari» joylashishi inobatga olinishi kerak. Agar har xil turdagi ko’rsatkichlarga qiymatlar berilsa, albat-ta turga keltirish amalidan foydalanish kerak: int n=5; float x=1.0; int *pi=&n; float *px=&x; void *p; int *r,*r1; px=(float *)&n; p=px; r=(int *)p; r1=pi; Ko’rsatkich turini void turiga keltirish amalda ma’noga ega emas. Xuddi shunday, turlari bir xil bo’lgan ko’rsatkichlar uchun turni keltirish amalini bajarishga hojat yo’q. Ko’rsatkich ustidan bajariladigan arifmetik amallarda avto-matik ravishda turlarning o’lchami hisobga olinadi. Arifmetik amallar faqat bir xil turdagi ko’rsatkichlar ustidan bajariladi va ular asosan, massiv tuzilmalariga ko’rsatkich-lar ustida bajariladi.

$Inkrement amali ko’rsatkichni massivni ng keyingi elementiga, d ekrement esa aksincha, bitta oldingi element iningadresiga ko’chiradi . Bunda ko’rsatkichning qiymati sizeof(<massiv elementi-ning turi>) qiymatiga o’zgaradi. Agar ko’rsatkich k o’zgarmas qiymatga oshirilsa yoki kamaytirilsa, uning qiymati k*sizeof(<massiv elementining turi>) kattalikka o’zgaradi. Masalan: short int *p=new short[5]; long * q=new long [5]; p++; // p qiymati 2 oshadi q++; // q qiymati 4 ga oshadi q+=3; // q qiymati 3*4=12 oshadi Ko’rsatkichlarning ayirmasi deb, ular ayirmasining tur o’lcha-miga bo’linishiga aytiladi. Ko’rsatkichlarni o’zaro qo’shish mumkin emas. Adresni olish amali Adresni olish quyidagicha e’lon qilinadi: <tur>&<nom>; Bu erda <tur> - adresi olinadigan qiymatning turi, <nom>- adres oluvchi o’zgaruvchi nomi. O’rtadagi ‘&’ belgisiga adresni olish amali deyiladi. Bu ko’rinishda e’lon qilingan o’zgaruvchi shu turdagi o’zgaruvchining sinonimi deb qaraladi. Adresni olish amali orqali bitta o’zgaruvchiga har xil nom bilan murojaat qilish mumkin bo’ladi. Misol: int kol; int & pal=kol; // pal murojaati, u kol // o’zgaruvchisining alьternativ nomi const char & cr=‘\n’; // cr - o’zgarmasga murojaat Adresni olish amalini ishlatishda quyidagi qoidalarga rioya qilish kerak: adres oluvchi o’zgaruvchi funksiya parametri sifatida ishlatilgan yoki extern bilan$

tavsiflangan yoki sinf maydoniga murojaat qilingandan holatlardan tashqari barcha holatlarda boshlang’ich qiymatga ega bo’lishi kerak. Adresni olish amali asosan fun k siyalarda adres orqali uzat iluvchi parametrlar sifatida ishlatiladi. Adres oluvchi o’zgaruvchining ko’rsatkichdan farqi shundaki, u alohida xotirani egallamaydi va faqat o’z qiymati bo’lgan o’zgaruvchining boshqa nomi sifatida ishlatiladi. Ko’rsatkichlar va adres oluvchi o’zgaruvchilar funksiya parametri sifatida Funksiya prototipida yoki aniqlanish sarlavhasida ko’rsatilgan parametrlar formal parametrlar deyiladi, funksiya chaqirishida ko’rsatilgan argumentlarga faktik parametrlar deyiladi. Funksiya chaqirilishida faktik parametrning turi mos o’rindagi formal parametr turiga to’g’ri kelmasa yoki shu turga keltirishning iloji bo’lmasa kompilyasiya xatosi ro’y beradi. Faktik parametrlarni funksiyaga ikki xil usul bilan uzatish mumkin: qiymati yoki adresi bilan. Funksiya chaqirilishida argument qiymat bilan uzatilganda, argument yoki uning o’rnidagi kelgan ifoda qiymati va boshqa argu-mentlarning nusxasi (qiymatlari) stek xotirasiga yoziladi. Funksiya faqat shu nusxalar bilan amal qiladi, kerak bo’lsa bu nusxalarga o’zgartirishlar qilinishi mumkin, lekin bu o’zgarishlar argument-ning o’ziga ta’sir qilmaydi, chunki funksiya o’z ishini tugatishi bilan nusxalar o’chiriladi (stek tozalanadi). Agar parametr adres bilan uzatilsa, stekka adres nusxasi yoziladi va xuddi shu adres bo’yicha qiymatlar o’qiladi (yoziladi). Funksiya o’z ishini tugatgandan keyin shu adres bo’yicha qilingan o’zgarishlar saqlanib qolinadi va bu qiymatlarni boshqa funksiyalar ishlatishi mumkin. Argument qiymat bilan uzatilishi uchun mos formal parametr sifatida o’zgaruvchini turi va nomi yoziladi. Funksiya chaqirilishida mos argument sifatida o’zgaruvchining nomi yoki ifoda bo’lishi mumkin.

Faktik parametr adres bilan uzatilganda unga mos keluvchi formal parametrni ikki xil usul bilan yozish mumkin: ko’rsatkich orqali yoki adresni oluvchi parametrlar orqali . Ko’rsatkich orqali yozilganda formal parametr turidan keyin ‘*’ belgisi yoziladi, mos argumentda esa o’zgaruvchining adresi (& amal orqali) yoki massiv nomi, yoki funksiya nomi bo’lishi mumkin. Adresni olish amali orqali parametr uzatishda formal parametrda turidan keyin ‘&’ belgisi yoziladi va funksiya chaqirilishida mos argument sifatida o’zgaruvchi nomi keladi. Misol: #include <iostream.h> void f(int,int*,int &) void main() { int i=1,j=2,k=3; cout<<i<<” “<<j<<” “<<k; f(i,&j,k); cout<<i<<” “<<j<<” “<<k; } void f(int i;int *j;int &k) { i++; (*j)++; k++; *j=i+k; k=*j+i; } Programma ishlashi natijasida ekranga q uyidagi qiymatlar ch op q ilin adi: 1 2 3 1 6 8 Bu misolda birinchi parametr i qiymat bilan uzatil a di (“int i") . Uning qiymati funksiya ichida o’zgaradi, lekin tashqaridagi i o’zga-ruvchisining qiymati

$o’zgarmaydi. Ikkinchi parametrni ko’rsatkich orqali adresi bilan uzatilishi talab qilinadi (“int *j”), adresni uzatish uchun ‘&’- adresni olish amali ishlatilgan (“&j”). Funksiya tanasida argument adresidan qiymat olish uchun ‘*’- qiymat olish amali qo’llanilgan. Uchinchi parametrda murojaat orqali (“&k”) argumentning adresi uzatish ko’zda tutilgan. Bu holda funksiya chaqirilishida mos argument o’rnida o’zgaruvchi nomi turadi, funksiya ichida esa qiymat olish amalini ishlatishning hojati yo’q. Funksiya ishlash natijasidagi qiymatlarni argumentlar ro’yxati orqali olish qulay va tushunarli usul hisoblanadi. Agar funksiya ichida adres bilan uzatiladigan parametr qiymati o’zgarmasdan qolishi zarur bo’lsa, bu parametr const modifikator bilan yozilishi kerak: Fun (int n,const char*str); Agarda funksiyani chaqirishda argumentlar faqat nomlari bilan berilgan bo’lsa, kelishuv bo’yicha massivlar va funksiyalar adresi bilan, qolgan turdagi parametrlar qiymatlari bilan uzatilgan deb hisoblanadi. Misol tariqasida diskriminantni hisoblash usuli yordamida ax 2 +bx+c=0 ko’rinishidagi kvadrat tenglama ildizlarini funksiya parametrlari vositasida olish masalasini ko’raylik. #include <iostream.h> #include <math.h> int Kvadrat_Ildiz(float a,float b,float c, float & x1, float & x2) { float D; D=b*b-4*a*c; if(D<0) return 0; if(D==0) { x1=x2=-b/(2*a); return 1;$ $} else { x1=(-b+sqrt(D))/(2*a); x2=(-b-sqrt(D))/(2*a); return 2; } } int main() { float a,b,c,D,x1,x2; cout <<” ax ^2+ bx + c =0 tenglama ildizini topish. ”; cout <<”\ na - koeffisiyentni kiriting: ”; cin >> a ; cout <<”\ nb - koeffisiyentni kiriting: ”; cin >> b ; cout <<”\ nc - koeffisiyentni kiriting: ”; cin>>c; switch (Kvadrat_Ildiz(a,b,c,x1,x2)) { case 0: cout<<“Tenglama haqiqiy ildizga ega emas!”; break; case 1: cout <<“Tenglama yagona ildizga ega: ”; cout<<” \ n x= “<<x1; break; default:cout<<“Tenglama ikkita ildizga ega: ”; cout<<”\nx1= “<<x1; cout<<”\nx2= “<<x2; } return 0; } Programmadagi Kvadrat_Ildiz() funksiyasi kvadrat tenglama ildizini hisoblaydi. Uning qaytaradigan qiymati tenglamaning nechta ildizi borligini$ $anglatadi. Agar tenglamaning haqiqiy ildizi mavjud bo’lmasa (D<0), funksiya 0 qiymatini qaytaradi. Agar D=0 bo’lsa, funksiya 1 qiymatini qaytaradi. Agar D>0 bo’lsa funksiya 2 qiymatini qaytaradi. Mavjud ildizlar-x1 va x2 adres oluvchi parametrlarda qaytariladi. 4. Ko’rsatkichlar va adres oluvchi o’zgaruvchilar funksiya parametri sifatida S++ tilida parametrlar soni noma’lum bo’lgan funksiyalarni ham ishlatish mumkin. Bundan tashqari ularning turlari ham noma’-lum bo’lishi mumkin. Parametrlar soni va turi funksiyani chaqirish-dagi argumentlar soni va ularning turiga qarab aniqlanadi. Bunday funksiyalar sarlavhasi quyidagi formatda yoziladi: <funksiya turi><funksiya nomi> (<oshkor parametrlar ro’yxati>, …) Bu erda <oshkor parametrlar r o’yxati > - oshkor ravishda yozilgan parametrlar nomi va turi. Bu parametrlar majburiy parametrlar deyiladi. Bunday parametr lardan kamida bitta si bo’lishi shart. Qolgan parametrlar soni va turi noma’lum hisoblanadi. Ularni aniqlash va ishlatish to’la ravishda programma tuzuvchi zimmasiga yuklanadi. O’zgaruvch an son dag i parametrlarni tashkil qilish usuli umuman olganda ikkita : 1- usul . P arametrlar ro’yxati oxirida yana bir maxsus parametr yoziladi va uning qiymati parametrlar tugaganligini bildiradi. Kompilyator tomonidan funksiya tanasida parametrlar birma-bir aniqlashtiriladi. Barcha parametrlar turi oxirgi maxsus parametr turi bilan ustma-ust tushadi deb hisob-la nadi; 2-usul. B irorta maxsus parametr sifatida noma’lum para - metrlar soni kiritiladi va unga qarab parametrlar soni aniq - lanadi. Ikkala usulda ham parametrlarga murojaat qilish uchun ko’rsat-kichlar ishlatiladi. Misollar keltiramiz. 1 - usul: #include <iostream.h> float Sonlar_kupaytmasi(float arg,...) {$ $float p=1.0; float *ptr=&arg; if(*prt==0.0) return 0.0; for(;*prt;prt++)p*=*prt; return p; } void main () { cout<<Sonlar_kupaytmasi(2e0,3e0,4e0,0e0) <<‘\n’; cout<< Sonlar_kupaytmasi (1.0,2.0,3.0,10.0,8.0,0.0); } Natija: 24 480 2 - usul: #include <iostream.h> int Yigindi(int, ... ); void main() { cout<<“\nYigindi(2,6,4)=”<<Yigindi(2,6,4); cout<<“\nYigindi(6,1,2,3,4,5,6)=” cout<<Yigindi(6,1,2,3,4,5,6); } int Yigindi(int k, ... ) { int *ptr=&k int s=0; for(;k;k--)s+=*(++ptr); return s; }$

Natija: Yigindi (2,6,4)=10 Yigindi(6,1,2,3,4,5,6)=21 Ikkala misolda ham noma’lum parametrlar berilgan ma xsus parametr turini qabul qilgan. Har xil tur dagi parametrl arn i ishla - tish uchun turni aniqlaydigan parametr kiritish kerak: #include <iostream.h> float Summa(char,int,…); void main() { cout<<Summa(‘i’,3,10,20,30); cout<<Summa(‘f’,3,10.0,20.0,5.0); cout<<Summa(‘d’,3,10,20,30); } int Summa(char z,int k,…) { switch(z) { case ‘i’: { int *ptr=&k+1; int s=0; for (;k--;ptr++) s+=*(ptr); return (float)s; } case ‘f’: { float*ptr=(float *)(&k+1); float s=0.0; for (;k--;ptr++) s+=*(ptr); return s; }

$default: { cout<<”\n parametr hato berilgan”; return 9999999.0; } } } 5. O’zgaruvchan parametrli funksiyalar YUqorida keltirilgan misolda noma’lum parametrlarni turini aniqlash masalasi kompilyator tomonidan emas, balki prog-ramma tuzuvchisi tomonidan hal qilingan. Quyidagi dastur ko’rsatkichning xatti harakatini aniqlab beradi. Biz bir hil qaytarishni amalga oshiramiz ikki marta, lekin hisob ko’rsatkichi uchun turi xil qiymatlar bilan bir hil hisob o’zgartiriladi. ch07/accounts.cpp 1 #include <iostream> 2 3 using namespace std; 4 5 int main() 6 { 7 double harrys_account = 0; 8 double joint_account = 2000 ; 9 double * account_pointer = &harrys_account; 10 11 *account_pointer = 1000 ; // Dastlabki jamg’arma 12 13 *account_pointer = *account_pointer - 100 ; // qaytarish $100 ga 14 cou t << "Balance: " << *account_pointer <<endl;// chiquvchi balans 15 16 / / korsatkich qiymatini o’zgartirish$

17 account_pointer = &joint_account; 18 19 / / bitte yozuv boshqa boshqa hisob raqamlarini ifodalaydi 20 *account_pointer = *account_pointer - 100 ; // qaytish $100 21 cout << "Balance: " << *account_pointer<<endl;// chiquvchi balans 15 23 r etu rn 0; 24 } Natija: Balance: 900 Balance: 1900 1. Bu to’plam operatorlarini ko’rib chiqamiz. int a = 1; int b = 2; int* p = &a; cout << *p << endl; p = &b; cout << *p << endl; 2. Bu to’plam operatorlarini ko’rib chiqamiz. int a = 1; int b = 2; Ma’lumotning qaysidir ko’rsatgichlari uchun inkor ko’rsatgichlari Ko’rsatgichning xotira manzillari — xotirada joylashgan qator qiymatlarini aytadi. Bu xulosaning umumiy xatosi bo’ladi double* account_pointer = &joint_account; account_pointer = 1000; // Error Belgilash bayonotida 1000 hisobot balansi belgilanmagan. Buning o’rniga, faqat o’zgaruvchan qo’shma hisob ko’rsatgichlarini tasvirlab programma zimmasiga ishora markerini sozlaydi va faqatgina 1000 manzilni emas . Ko’p kompilyatorlar bu topshiriq uchun xato xisobot beradi. Aslida o’zgaruvchi, foydalanishi uchun*account_pointer ishlatiladi:

*account_pointer = 1000; // OK Xar bir ko’rsatkich o’zgaruvchilari uchun alohida tarifi bilan ishlatish Bu kabi bir nechta o’zgaruvchilarni aniqlashda C++ huquqiy hisoblanadi: int i = 0, j = 1; Bu usulda ko’rsatgichlardan foydalanish, chalkashliklarga olib keladi: double* p, q; * faqat boshlang’ich o’zgaruvchilar bilan bog’laydi. Yani, p qo’shaloq * qiymat bo’lib, q unga qo’shaloq qiymat bo’ladi. Kelib chiqishi mumkin bo’lgan tartibsizlikni oldini olish uchun ko’rsatgichlarni alohida aniqlash kerak: double* p; double* q;

Adabiyotlar: 1. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darsligi, Toshkent.: Aloqachi 2013 y. 2. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darslik, Toshkent, “O’quv ta’lim metodikasi” 2015 y. 3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1 4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2 5. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3 6. Савельев И. В. Сборник вопросов и задач по общей физик е . М.: АСТ. Астрель. 2005. С.320. 7. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “ Физика курси” дарслиги, Тошкент, 2010 й. 8. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.496 (1том) 9. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.416 (2том) 10. Трофимова Т.И. Курс физики.М.Высшая щкола 1999.С.543 Интернет сайтлар: 1. ww.ziyonet.uz ; 2. ww.estudy.uz ; 3. ww.fizika.uz ; 4. ww.elearning.uz ; 5. ww.bilim.uz ; 6. ww.edx.uz ; 7. ww.my.estudy.uz ; 8. ww.conrsera.org.uz ;

O'xshashlar

Ko’rsatkich va massiv

Ko’rsatkich va struktura

Sinflar va ko’rsatkichlar (dasturlash)

Sinflarda vorislik polimorfizm (dasturlash)

Dinamik strukturalar