Ip телефония – реал вақт масштабида овоз ва тасвирни узатиш - Informatika va AT - Referatlar

Ip телефония – реал вақт масштабида овоз ва тасвирни узатиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

722.5 KB

Ko'chirib olish

Ip телефония – реал вақт масштабида овоз ва тасвирни узатиш Режа: 1.Интернет бўйлаб овозни узатиш 2. S IP компонентлари ва протоколлари 3.Реал вақт масштабида овоз ва тасвирни узатиш

1 Интернет бўйлаб овозни узатиш IP тармоқлари бўйлаб фойдаланувчилар ўртасида сеансни ўрнатиш, ўзгартириш ва сеансни тугатиш учун илова поғонаси бошқарув протоколларидан фойдаланилади масалан SIP (session initiation protocol) протоколидан. SIP протоколи RFC 3261 қоидалари тўпламига асосан яратилган илова поғонаси бошқарув протоколи ҳисобланади. SIP протоколи асосида интернет телефония жараёнлари амалга оширилади, шунингдек у IP тармоқлари бўйлаб овозли (voice over IP, VoIP) маълумотларни узатиш учун энг асосий протоколлардан бири саналади. SIP протоколи исталган турдаги битта медиа ёки мултимедиа сеансини қўллаб қувватлайди, шулардан телеконференцияни ҳам. SIP беш турли мултимедиа алоқаларни ўрнатиш ҳамда тугатиш жараёнини қўллаб қувватлайди: - Фойдаланувчи манзили: Фойдаланувчи бир муҳитдан бошқасига кўчиб ўтиши ва узоқлаштирилган муҳитдан туриб қўшимча иловаларни ёки телефон хизматларидан фойдаланиши имкониятига эга. - Фойдаланувчи имкониятлари: Тайёрлик ҳолатини аниқлаш. - Фойдаланувчи қобилияти: Медиа ва медиа параметрлардан фойдаланиш ҳолатини аниқлаш. - Сеансни ўрнатиш: Сеанс параметрларининг имкониятидан келиб чиқиб нуқта-нуқта ҳамда кўп нуқтали қўнғироқларни ўрнатишни амалга ошириш. - Сеансни бошқариш: бошқарув ҳолати узатиш ва сеансларни тугатиш, сеанс параметрларини ўзгартириш ҳамда чақирув хизматларини ўз ичига олади. SIP дастлабги протоколлар учун ишлаб чиқилган элементлардан фойдаланади. Шунингдек SIP, HTTP каби сўров/жавоб трансаксия моделига асосланган. Ҳар бир трансаксия клиент сўровидан ташкил топади. SIP сарловҳа, кодлаш қоидалари ҳамда HTTP статус кодларидан фойдаланади. Шунинг учун ҳам маълумотлар экранда тасвирланганида

текст асосидаги маълумот форматини ўқиш имконияти мавжуд бўлади. SIPда шу билан бирга DNS (domain name system)нинг рекурсив ва итератив қидирувига ўхшаш консепциядан фойдаланилади. SIPнинг таркибига SDP (Session Description Protocol) протоколи ҳам киради. 2 . SIP компонентлари ва протоколлари SIP тармоғи икки турли компонентлардан ташкил топиши мумкин: клиент/сервер ва индивидуал тармоқ элементи. Клиент ва сервер компонентлари RFC3261 (request for commend) қўидалари тўпламига мувофиқ қуйидагича тавсифланади: • Клиент: Клиент исталган тармоқ элементи бўлиб, SIP сўровларини жўнатиши ҳамда SIP жавобларини қабул қилиши мумкин. Клиентлар фойдаланувчи билан тўғридан тўғри ўзаро мулоқотга киришиши мумкин ёки киришмаслиги мумкин. Фойдаланувчи агентклиентлари ва проксилар клиентлар ҳисобланади. • Сервер: Сервер ҳам тармоқ элементи бўлиб, хизматдан фойдаланиш ҳақидаги сўровларни қабул қилиши ҳамда сўровларга мос жавоб қайтариши мумкин. Серверларга прокси, фойдаланувчи агент сервери, йўналтирувчи ҳамда рўйҳатга олувчи серверлар мисол бўла олади. Стандарт SIP тармоғининг индивидуал элементлари қуйидагилар: • Фойдаланувчи агенти : Бу агент ҳар бир SIP тармоғининг охирги пунктида жойлашади. Бу икки хил ҳолатда ишлайди: o Фойдаланувчи агент клиенти ( user agent client, UАC): SIP сўровларини яратади o Фойдаланувчи агент сервери ( user agent server, UАS): SIP сўровларини қабул қилади ва унга мос жавоб шаклини яратади масалан қабул қилинганлик, инкор қилинганлик ёки йўналтирилганлик ҳақидаги жавобларни шакллантиради. • Сервер йўналтирувчи: Қўнғироқни амалга оширган қурилманинг адресини аниқлашда сеанс бошланиши давомийлигида ишлатилади.

Кейин, сервер йўналтирувчи маълумотни қўнғроқни амалга оширган қурилмага бу маълумотни қайтаради. • Прокси сервер: Бу клиент ва сервер қурилмалари ўртасида ишлатиладиган обект бўлиб, бошқа клиентларнинг номидан сўровни амалга ошириш учун ҳам клиент ҳам сервер каби фаолият кўрсатади. Шунингдек, у маршрутлаш вазифасини ҳам амалга оширади. • Рўйҳатга олувчи: Бу сервер REGISTER сўровларини қабул қилади ҳамда сўровда жойлашган SIP адрес ва қурилманинг IP адресини хизмат жойлашган муҳитга узатади ва қайта ишлайди. • Хизмат манзили: Хизмат манзили – фойдаланувчининг манзили ҳақидаги маълумотга эга бўлиш учун SIP йўналтирувчи ҳамда прокси сервер томонидан фойдаланилади. Бунинг учун, хизмат манзили SIP адрес/ IP адреснинг маълумотлар базасида сақлайди. Турли серверлар мантиқий қурилмалардек RFC 3261 қоидалар тўпламида тавсифланган. Улар интернетда ажратилган серверлардек ўрнатилган бўлиши мумкин ёки улар битта иловага бирлаштирилган бўлиши мумкин ва шу билан бирга улар физик серверларда жойлашган бўлиши ҳам мумкин. 24.1-расмда SIP компонентларнинг бир бири билан қандай боғлангани келтирилган ҳамда протоколдан фойдаланиш ҳолати тасвирланган. Клиентдек фаолият кўрсатувчи фойдаланувчининг агенти SIPдан фойдаланиб сеансни ўрнатади. Сеанс диалоги SIPдан фойдаланади ва битта ёки кўп прокси сервердан фойдаланиб икки фойдаланувчи агенти орасида сўровларни ҳамда жавобларни узатади ва қабул қилади. Шунингдек, фойдаланувчи агентлари медиа сеансни тасвирлаш учун SDP протоколидан фойдаланади. Прокси северлар талаб қилинганида сервер йўналтирувчидек фаолият кўрсатиши мумкин. Агар йўналтириш амалга оширилганида, прокси сервер хизмат маълумотлар базаси манзилини эълон қилиш учун керак бўлади. Одатда маълумотлар базаси прокси сервер билан биргаликда ишлаши ёки ишламаслиги мумкин. DNS ҳам SIP жараёнларининг муҳим

қисми ҳисобланади. Одатда, UАSнинг домен номидан фойдаланиб UАS сўров ишлаб ишлаб чиқади. Прокси сервер DNS серверигамақсадли домен учун прокси серверни топсиҳ зарурияти туғулганида керак бўлади. 1-расм. SIP компонентлари ҳамда протоколлари. SIP одатда ишончли механизмни таъминлаш учун UDP протоколининг юқори қисмида ишлайди аммо TCP (transport control protocol)дан ҳам фойдаланиши мумкин. SIP протоколидан бир ёки бер нечта қатнашувчиларни сеансга таклиф қилиш учун фойдаланилади. SDP асосида кодланган SIP хабари қандай медиа (овоз, видео) кодланганлиги ҳақидаги ахборот ташийди. Бир марта шундай ахборот алмашиниши натижасида барча қатнашувчилар бир бирларининг IP адресларини, узатиш қобилияти ва медиа тури ҳақидаги статус билан огоҳлантирилади. Кейин мос транспорт протоколидан фойдаланиб маълумот узатиш жараёни бошланади. Одатда реал вақт транспорт протоколлари сифатида RTP (real time protocol) протоколларидан фойдаланилади. Сеанс давомийлигида,

иштирокчилар сеанс параметрларини ўзгартиришлари мумкин масалан медиа турлари ёки сеансга SIP хабаридан фойдаланиб янги гуруҳни қўшиш. SIP тармоғидаги ресурс URI (uniform resource indetifier) томонидан аниқланади. Ресурсларга мисол қилиб қуйидагиларни келтириш мумкин: - Online хизматлар фойдаланувчиси - Хабар алмашиш тизимидаги хабар қутиси - Телефон номерлари - Ташкилотдаги гуруҳлар масалан сотувчилар URI шунингдек порт номерини, парол ва шунга боғлиқ параметрларни ўз ичига олади. Юқоридаги ҳолат юзаси бўйича мисол кўриб чиқамиз. SIPнинг таснифи жуда мураккаб бўлиб, 24.2-расмда икки фойдаланувчи ўртасида (Боб ва Алиса) мувафаққиятсиз сеанс ўрнатилиши жараёни келтирилган. Бобнинг URI адреси bob@biloxi.com . Алисанинг UАCси ўзининг доменидаги прокси сервер билан боғланиш учун унга INVITE хабарини жўнатиб Бобни UАSни сеанс боғланишига таклиф қилади (1); сервер сўровни тасдиқлайди (2). Гарчи, Бобни UАSси ўзининг URI орқали аниқлансада, бу ҳолат прокси сервернинг чиқишида Бобни харакатланиб бошқа жойга кўчганлиги ёки Боб мавжуд эмаслигини муҳокама қилиши учун зарур бўлади. Прокси сервер чиқишида biloxi.com учун маъсул бўлган домен прокси серверига INVITE сўровини жўнатади. Шунинг учун, прокси сервер чиқишида biloxi.com прокси серверининг IP адресига эга бўлиши учун махаллий DNS сервери мурожат қилади (3). DNS сервери biloxi.com прокси серверининг IP адреси билан жавоб қайтаради (5). Алисани прокси сервери эса қабул қилувчи проксига INVITE хабарини йўналтиради (6). Кейин прокси сервер Бобни манзилини (7) аниқлаш учун махаллий серверга мурожаат қилади ҳамда махаллий сервер сўровга жавоб қайтаради (8). Бу ахборот чиқиш проксисига (9, 10)

ҳамда Алисага (11, 12) қайта алоқа ўрнатиш учун боғланади. Қуйидаги расмда келтирилганидек. 2-расм. SIP қўнғироқ ўрнатилиши жараёни. Кейинги мисол вазиятида (24.3-расмда) икки хабар туридан фойдаланади. Хабар формати SIP стандартининг хали қисми ҳисобланмайди аммо RFC2848 қоидалари мажмуасига биноан кейинги версиядаги SIP қисми хабарлари ҳисобланади. Бу хабарлар телефония иловаларини қўллайди. Мисол вазиятининг охирги жараёнида Алиса Бобнинг мавжуд эмаслиги ҳақида огоҳлантирилади. Алиса SUBCRIBE хабаридан (1) фойдаланиб, Боб мавжуд бўлган ҳолатда Алисани огоҳлантириш учун. Бу сўров PINT (PSTNinternet networking) серверига иккита прокси орқали жўнатилади (2, 3). PINT телефон ва IP тармоқлари ўртасида шлюз каби фаолият кўрсатади ҳамда телефон тармоғи қабул қилувчи терминалига боғланишни амалга оширишни таъминлайди. Рўйхатдан ўтиш ҳолати ОК (4, 5, 6) хабарини қайтариш орқали

таминланади. Кейин, Бобни айни вақтдаги ҳолатини (7, 8, 9) юзасидан NOTIFY хабари жўнатилади ҳамда Алисанинг UАSни тасдиқ хабарлари (10, 11, 12) жўнатилади, қуйидаги расмда келтирилганидек. 3-расм. SIP статус жараёнига мисол вазияти. 3 Реал вақт масштабида овоз ва тасвирни узатиш Мултимедиа иловалари учун имкон қадар самарали узатиш қобилиятидан фойдаланиш жуда муҳим ҳисобланади. Аудио ва тасвирни узатиш учун сиқиш алгоритмларини ишлаб чиқишга эътибор қаратиш зарур. MPEG (Moving Picture Experts Group) стандарти CD-ROM, касата, турли оптик дискларда ҳамда ISDN (integrated service digital network) ва LAN (local area network) каби алоқа каналларида рақамли формадаги аудио ва видео маълумотларни сақлаш ҳамда ташиш учун ISO (international standartition of organization) томонидан ишлаб чиқилган. Тизимнинг хусусиятларига боғлиқ равишда, MPEG фақат тасвирни эмас балки аудио

рақамли форматга сиқиш учун мўлжалланган. MPEG тасвирни 1.5Мбит/с бит тезлигида сифатли кўринишда зичлаштиришни қўллайди ҳамда аудио хабарларини узатиш учун ҳам айнан видео сиқишдан фойдаланалади. Аудио маълумотларини сиқиш . Аудио маълумотларнинг сиқиш алгоритмини ишлаб чиқишни биринчи босқичи – ИКМ (импулс кодли модуляция) каби техникадан фойдаланиб аудио сигнални рақамли кўринишга ўзгартиришдир. Одатда, ИКМ ёки шунга ўхшаш техникалар орқали сиқиш жараёни амалга оширилади. Кателников теоремасига асосан, агар узлуксиз f(t) сигнални энг юқори частотасига қараганда икки марта катта тезликда ҳамда бир хил вақт интервалларида дискретланса, дискрет сигнал қийматлари оригинал сигналнинг барча ахборотларини ўз ичига олади. f(t) функсияси паст частотали филтрларидан фойдаланиш орқали дискрет қийматларни қайта ҳақиқий сигнал шаклига тикланиши мумкин. Шуни таъкидлаш керакки, аудио сигналларни сиқиш учун MPEG стандарти жуда мураккаб ҳисобланади. Қуйидаги расмда 24.5(б), аудио сигналларини кодлаш учун филтрлаш жараёни ҳолати тасвирланган. Кўрсатилганидек, кирувчи сигнал 2мс ва 50мс давомийлигида вақт кадрларига жойлаштирилади ҳамда ҳар бир кадр вақт-частотаси таҳлил модули орқали қайта тикланади. Ҳар бир тор полосали сигнал частотаси бу модул орқали аниқланади. Исталган ҳолатда, модулнинг чиқишида (расмда келтирилганидек) параметрлар тўплами бўлиб, кадрдаги акустик сигнални изоҳлайди ҳамда квантланади. Паралел равишда пседоакустик модул ҳам мувафаққиятли сиқишни амалга ошириш учун кадрларни таҳлил қилади. Бу таҳлил асосида, бит текшириш модули кодли битларнинг умумий сонини аниқлаб олади.

5-расм. MPEG аудио компрессия (сиқиш) ва декомпрессия. 24.5 (б)-расмда кодланган аудио сигнални декодлаш орқали уни дастлабги ҳолатига тиклаш жараёни кўрсатилган. Очиш модул сиқиш орқали қуантланган сигнални қайта тиклайди. Натижада, чиқишда аудио сигнал тақдим этилади. 6-расм. MPEG ни блок диаграммаси. Тасвирни сиқиш . Расмларни ҳаракатлантириш бу оддий расмни мувафаққиятли кетма кетликдан фойдаланиб мустақил сиқишни амалга оширишдир. Кўп ҳаракатлар билан расмни ҳаракатлантиришда битта

расмдаги ахборотнинг миқдорига таққослаганда кичик фарқлар бўлади. 24.6расмда MPEG тасвирни сиқиш жараёни келтирилган. MPEG сиқиш модулига кирувчи сигнал тасвир кадрларининг кетмат кетлиги ҳисобланади. MPEG кодери интрафраме ҳолатида бўлади. Бу ҳолатда, алгоритм қуйидаги босқичларни амалга оширади: - Ҳар бир кадр стандартлаштирилган SIF га жойлаштирилади ҳамда ранг ахбороти YUVга узатилади. - Юруғлик инсоннинг кўзи орқали кўрилган ранг компонентларини бошқаради. Алгоритм кичик таъсири билан 75% атрофида ахборотини камайтира олади. Бутунжаҳон телекоммуникатсия тармоқларида юқори тезликли LAN ва WАN (wide area network) тармоқлари кенг миқиёсида қўллаш, реал вақт оқимларини узатиш учун IP асосидаги тармоқлардан имкон қадар кенг фойдаланиш имкониятини яратиб берди. Бироқ, шуни эътиборга олиш керакки, реал вақт оқимлари учун юқори тезликли маълумот узатиш жараёнига бўлган талаб албатта реал вақт бўлмаган оқимларидан фарқ қилади. Анъанавий интернетда ишлатилиб келинаётган иловалар масалан файлларни узатиш (file transfer protocol, FTP), e-mail (simple message transfer protocol, SMTP) ва клиент-сервер иловаларида ҳалигача кечикиш ҳамда ўтказувчанлик муаммолари мавжуд. Шунингдек, ишончлилик, маълумот ёқолиши, бузилишлар, узатиш мобайнида маълумотларни тартибсиз етиб бориши каби ҳолатлар билан боғлиқ муаммолар ҳам мавжуд. Таққосланганда, реал вақт иловаларида вақт билан боғлиқ кўплаб салбий жараёнлар учраб туради. Кўпгина ҳолатларда шундай талаблар борки масалан, маълумотнинг узатиш ва етиб бориши тезлигини бир хилда бўлишини таъминлаш. Бошқа ҳолатларда эса, узатилаётган маълумотнинг белгиланган вақт оралиғида етиб бормагандан кейин маълумотдан

фойдаланилмайди (тизимдан масалан маршрутизатор хотирасидан ўчириб ташланади). Пакетларни ўзгармас 7-расм. Реал вақт оқимлари. Юқоридаги расмда реал вақт муҳити кўрсатилган. Бу эрда, сервер 64 кбит/с да аудио сигнални узатишни ҳосил қиляпти. Рақамли кўринишга ўзгартирилган аудио 160 октетли маълумотдан ташкил топган пакетларда узатилади. Бу пакетлар интернет орқали мултимедиа фойдаланувчисига ташилади ҳамда мултимедиа PC (personal komputer) аудио сигналини этиб келиши билан реал вақтда фойдаланувчига тақдим қилади. Бироқ, интернет орқали қандайдир кечикишлар сабабли пакетлар орасидаги вақт Қ абул қ илувчи Пакетларни ташиш о қ ими Мултимедиа сервер Пакетларни ташиш

интерваллари турлича бўлади. Турли кечикиш ҳолатларни тушуниш учун життер кечикишлар консептсиясини билиб олиш зарур. Мисол учун, агар икки охирги пунктлар орасида исталган пакет кечикиши 1мс ва максимум 6мс бўлса, життер кечикиши 5мс бўлади. Реал вақт оқимларининг таснифи шундан иборатки, ўзгармас тезликда бир хил ўлчамли пакетларни узатиш ва қабул қилиш тушунилади. Қуйидаги 24.8-расмда умумий имониятларнинг баъзилари келтирилган: - Давомли маълумот манбаси : аралаш ўлчамли пакетлар аралаш интервалларда ҳосил қилинади. Булар иловалар орқали амалга оширилади. Масалан, ҳаво трафиги назорати радари ва реал вақт симуляторлари. - Манба : аралаш интервалларда аралаш ўлчамли пакетлар ҳосил қилинганда, манба периодлар орасида муқобиллаштирилади. Овоз манбалари масалан телефония ёки аудио конференсия. - Пакет ўлчами : манба бир хил интервалларда турли узунликдаги пакетларни яратади. Масалан, турли кадрларда рақамли видео турли сиқиш нисбатларида амалга оширилади. 8-расм. Реал вақт пакет узатилиши жараёни. Реал вақт алоқалари учун талаблар: - Паст життер; - Паст кечикиш; - Реал вақт хизматлари ва реал вақтда бўлмаган хизматлар осон интегратсия қилиш имконийлиги; - Тармоқ ва оқим ҳолатларининг динамик ўзгаришига мослашувчанлиги; ( б ) Интервалли овозманба ( c) Си қ илганвидео манба ( a) Давомий манба

- Кўп сонли боғланишлар ва катта тармоқлар учун яхши иш бажариш қобилияти; - Юқори самарали сиғимдан фойдаланиш; Юқоридаги талаблар IP асосидаги WАN тармоқлари ёки интернет учун мос келиши мураккаб. Ҳам TCP ҳам UDP бу талабларга мос келмайди.

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1.ComputerNetworkingATopDownApproach. James. F. Kuross. Pearson Education 2013. 2.Олифер В.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети.Принципы, технологии, протоколы. 3-е изд. СПб.: Питер,2006- 958 с. 3.Арипов М. ва бошқалар. Ахборот технологиялари. Тошкент: Ношир, 2009368б. 4.Семенов Ю.А. Протоколы Интернет.М.: Горячая линия- Телеком,2001.- 1100 с. 5.Садчикова С.А. IP-ТЕЛЕФОНИЯ. Учебное пособие для студентов специальностей 5А522202, 5А522203, 5А522205, 5А522216. Ташкент. ТУИТ.2008

O'xshashlar

Реал вақт масштабида мултимедиа иловалари

IP телефония электрон тижоратнинг истиқболи

Овозни пакетли узатиш тамойиллари

Интернетда тез мулоқот қилиш имкониятлари

Интернетда тез мулоқот қилиш турлари ва улардан фойдаланиш тартиблари