INTERNET тармоғининг ишлаш тамойиллари - Informatika va AT - Referatlar

INTERNET тармоғининг ишлаш тамойиллари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

123.6943359375 KB

Ko'chirib olish

INTERNET тармоғининг ишлаш тамойиллари Режа: 1. INTERNET тармо ғ ининг ишлаш тамойиллари 2. RelCъm тармо ғ и 3. S р rintNet тармо ғ и 4. Гласнет тармо ғ и 5. Sоvam Teleроrt тармо ғ и 6. INTERNETда алокани ташкил этиш

INTERNET тармоғининг ишлаш тамойиллари Ахборот технологиялари ва замонавий техника билан ўзаро алмашиш эҳтиёжи глобал компьютер тармоқларини мамлакатлараро ҳамкорлик дастурини амалга оширишнинг ажралмас қисми қилиб қўйди. Илмий ва маорифий мақсадлари ва бизнес учун кўплаб компьютер тармоқлари ташкил этилган. Кўплаб тармоқларни бирлаштира олувчи ва дунё ҳамжамиятига кириш имконини берувчи тармоқ бу-INTERNET тармогидир. INTERNET тармоги фойдаланувчига чексиз ахборот ресурсларини тақдим этади. Ушбу ресурсларга кириш учун мос келувчи амалий дастурий таъминотидан фойдаланишни билиш керак. Дўстона график интерфейс Internet хизматидан ҳар бир кишининг фойдалана олиши учун имконият яратади. Бундай дастурларнинг кўпи фойдаланувчи учун қулай бўлган Windоws ОТ муҳитида ишлайди. График интерфейсли дастурлар муҳим хусусиятга эга: улар фойдаланувчидан барча тизимли архитектурани беркитади ва ҳар типдаги техник воситаларнинг дастурий таъминотини ишлаб чиқариш учун қай миқдорда маълумотларнинг жалб этилиши акс эттирилган. Тармоқларнинг дастурий ва техникавий таъминоти учун маблаг жалб этиш компьютер технологияларининг бошқа соҳаларига нисбатан анча юқори, стол усти компьютер платформалари учун эса бу кўрсаткич анча пастдир. Замонавий ахборот технологисига эга ҳисоблаш технологиясидан ва электрон узатиш тизимидан фойдаланмай туриб, замон талабига жавоб берувчи муассасаларни ташкил этиш мумкин эмас. Шу боис, бундай муассасалар ҳам дастурли-аппарат комплекси сифатида, ҳам электрон шаклда ахборот узатилишининг коммуникация воситаси сифатида энг йирик истеъмолчилари ҳисобланади. Ташкилотларнинг алоҳида автоматлаштирилган комплексларини богловчи глобал тармоқлар миллий ва халқаро даражада ҳисоб-китоблар ўтказиш имконини яратиб беради. Мустақил давлатлар ҳамдўстлигида янги тижорат тармоқларини оммавий равишда барпо этиш 1991 йилдан бошланди ва доимий давом этиб

келмоқда. Тармоқ хизматига кирадиган ҳудуд жадаллик билан кенгаймоқда, тақдим этиладиган сервис даражаси ва сифати ўсмоқда. Телекоммуникация ҳизматининг ривожланиши хўжалик ва тижорат фаолиятини ҳаракатлантиришнинг, иқтисодий ривожланишнинг муҳим шартларидан биридир. Фаол маркетинг ва техник сиёсатни олиб борувчи айрим тармоқларни шарҳлаб ўтамиз. RELCОM тармоғи 1990 йилда Атом энергияси институтининг ва бир қанча илмий тадқиқот институтлари (ИТИ), UNIX - компьютерлар тизимини ишлаб чиқувчи мутахассислар ва фойдалнувчиларни бирлаштирувчи унча катта бўлмаган тармоқ ташкил этилди. Тез орада тармоқ 30 дан ортиқ ташкилотни бирлаштирди ва Internetнинг - гарбий Европадаги EUnet тармогига уланди ҳамда рўйхатга олинди. Хозирда Relcоm умумий мақсадларга мўлжалланган тармоқ сифатида ривожланмоқда. У илмий ва тижорат ташкилотларини, давлат идораларини ва муассасаларини бирлаштиради. Техник жиҳатдан Relcоmни ўз мақсадида фойдаланувчилар ўртасида маълумотлар алмашишни таъминловчи ва зарур пайтда минтақавий алоқа узеллари орқали бошқа районга маълумот узатувчи минтақавий узеллар жумласи деб тасаввур этиш мумкин. Relcоm минтақа ичида ва EUnet, Internet, BitNet абонент тармоқларида электрон почта хизматларини таъминлайди. Тармоқ Usenet телеконференцияларидан фойдаланиш имконини беради. Relcоm орқали RELIS тижорат ахборот тизими билан ишлаш осон ва қулай. Бу тизим кундалик янгиликларни, дайжестларни. таҳлилий шарҳлар ва бошқа кўпгина мавзуларда ахборотларни тақдим эта олади. SРRINTNET тармоғи SрrintNet маълумотларни узатиш тармоги бўлиб, ўнлаб мамлакатларнинг юзлаб шаҳарларига кириш узелларига эга. SрrintNet тармогига кенг соҳадаги маълумотларга эга мингта маълумот базаси уланган. SрrintNet ахборотларни катта тезликда алмашиш имконини беради.

ГЛАСНЕТ тармоғи Ошкоралик кучайган пайтда ташкил этилган ва уни ўз атамасига айлантирган (Гласностг-ошкоралик) Гласнет тармоги 1990 йилдан бошлаб Россия аҳолисига ва МДЪдаги бир қанча давлатлар учун жаҳон Internet компьютер тармогига кириш хизматини таъминлайди. Хусусий мижозлар ва тармоқ хизматидан фойдаланувчи кичик бизнес вакилларига эътибор бериш - Гласнетнинг ажралиб турувчи хусусияти саналади. SОVAM TELEРОRT тармоғи Sоvam Teleроrt Халқаро компьютер ахборот тармоги San Franciscо / Mоscоw Teleроrt (АКШ),Cabl & Wireless (Буюк Британия) компаниялари ҳамда Автоматлаштирилган тизимлар институти (Россия) томонидан 1990 йилда ташкил этилган. Тармоқ аввало жорий вақт режимида телекс ва телефакс халқаро ахборот алмашув учун мўлжалланган. Халқаро тармоққа чиқиш ижарадаги йўлдан Ғарбий Европага алоқа қилиш каналлари орқали чиқилади. I NTER NET тармоғи 1957 йили AR Р A(Advanced Research Р r о jects Aqency) ташкилоти тузилди . 60 - йиллар охирида DAR Р A(Defense Advanced Research Р r о jects Aqency) AR Р ANet тажриба тармогини ташкил этиш ҳақида қарор қабул қилди . Илк бор тармоқ 1972 - йили намойиш этилди . У 40 та комп ь ютердан иборат бўлиб , асосий тузилиш принципи тармоқдаги барча камп ь ютерларнинг тенг ҳуқуқли бўлиши эди . 1975 - йили AR Р ANet тажриба тармоги мақомини ҳаракатдаги тармоқ мақомига ўзгартирди . 80 - йиллар бошида тармоқда машиналарнинг ўзаро таъсири протоколлари стандартлаштирилди. Бошлангич вариант TCР/IР(Еransfer Cоntrоl Рrоtоcоl / Internet Рrоtоcоl). BBN компанияси билан шартнома тузилди, бу эса TCР/IР ни UNIX ОT сафига киритди. 1983 йилда Internet ташкил этилди. ARРANet иккита қисмга бўлинди; MILN ва ARРANet, уларга NSFNet ва бошқа тармоқлар уланди. 1989 - йили ARРANet мустақил тармоқ сифатида

тугатилди. Интернет-ахборотлар билан мустақил алмашиш имкониятини яратди. Бироқ, бир неча йил илгари унинг ресурсларига фақат файлга мурожаат қилишга мўлжалланган дастурий таъминот ёрдамидагина кириш мумкин эди. 1965 йили Нельсон гиперматн сўзини қўллади. Ван Дам ва бошқалар 1967 йили гиперматн таҳрирловчисини тузиб чиқди. Нельсон 1987 йили маълумотларнинг гиперматн таҳрирловчисини тузиб чиқди. Женева ЦЕРН (CERN) да ишловчи физик Тим Бернес Ли 1990 йил гиперматнли лойиҳани таклиф этди. Бу лойиҳа, физик олимларга Интернет орқали тадқиқот натижаларини ўзаро алмашиш имконини берар эди. Шундай қилиб Халқаро ахборот тармоги - Wоrld Wide Web(WWW)га пойдевор қўйилди. 1993 йили Марк Андерсон рахбарлигида биринчи гиперматнли Mоsaic график броузери ишлаб чиқилди. 90 йиллар ўрталарида Internet бизнес-ишловчилар билан ишлаш учун қўлланила бошлади. Бироқ бу борада турли ҳил муаммолар; тармоқ каналларини ортиқча юклаш ва ахборотни ҳимоялаш мавжуд эди. Internetнинг статистик маълумотлари қуйдагича:

* 1981 й. - Internet га 213 та компьютер уланган ; * 1983 й. - Internet га 562 та компьютер уланган ; * 1986 й. - Internet га 5089 та компьютер уланган ; * 1992 й. - Internet га 727000 та компьютер уланган ; * 1995 й. - Internet га 20-40 миллион компьютер уланган ; Интернетга жойлашган асосий гоялар ISО (Internatiоnal Standard Оrganiatiоn - Cтандартлаш бўйича Халқаро ташкилот) очиқ тизимлар ўзаро таъсир стандартини ишлаб чиқди, унинг асосий мақсади, турли даражадаги тармоқ компонентларининг ўзаро муносабатларини ташкил этувчи тартиблар ва турли ҳилдаги даражалардир. 7-даража -амалий. У тармоқда амалий ва тизимли дастурларнинг ўзаро аълоқасини таъминлайди. Бу даражада амалий хизматлар бажарилади, яъни: файлларни узатиш, олислашган ҳолда терминалга кириш, электрон почта ва

ҳоказо; 6-даража- Маълумотларни тақдим этиш. Бунда, маълумотларни узатишда кодировкани бир хиллаштириш таъминланади. Тармоққа бирлаштирилган компьютерлар ўртасида маълумотлар алмашуви учун фодаланиладиган шаклни белгилайди. Маълумотларни узатувчи компьютерда бу даража амалий даражадан олинган форматдан маълумотларни оралиқ форматларга қайта айлантиришни амалга оширади. Маълумотларни қабул қилувчи компьютерда бу даражаси маълумотларни оралиқ даромаддан қабул қилувчи компьтернинг амалий даражасини аниқлайдиган форматга айлантиради. 5-даража-сеансли. У иккита гапни турли компьютерларга жойлаш, фойдаланиш ва бирикишини (сеансни) тугаллаш имконини беради. Бу даражада қуйдагилар амалга оширилади  Хавсизлик воситаларини бошқариш.  Маълумотлар алмашувини синхронлаш.  Узилиш натижасида сеансни қолдириш. 4-даража-транспортга оид. Ушбу даража маълумотларни тўгри ташишни таъминлайди, хатоларни имкон даражасида тўгрилайди. Ташиш бўйича сервис хизматини кўрсатади; 3-даража-тармоқли икки машина ўртасида аълоқани ташкил этади. Маълумотларни манзилларига жўнатишга ва мантиқий манзилгоҳлар ва номларнинг жисмоний манзилларига ўзгаришга жавоб беради; жўнатувчи компьютердан қабул қилувчи компьютергача бўлган маршрутни белгилайди; тармоқ шартларига боглиқ ҳолда маълумотларнинг ўтиш йўлини белгилайди; 2-даража-каналга оид. Тармоққа узатиш ва тармоқга олиш учун маълумотларни тўплайди. Маълумотларнинг жисмоний муҳитга киришини бошқаради; 1-даража - Хисоблаш тармоги ўртасидаги аниқ жисмоний ахлоқани таъминлайди. Кўпчилик замонавий тармоқлар ISО/ОSI эталон моделига фақат

яқиндан мос келади. Бирор хил номдаги даражалар тўгридан-тўгри ўзаро таъсир қилмайди. Хар қандай даража фақат қўшни даража билангина таъсир кўрсата олади. Кўшни даража билан ўзаро таъсир кўрсатиш интерфейс деб юритилади. Агар бирор машинанинг битта даражаси бошқа машинанинг мос келувчи даражасига мурожаат қилса, аслида уинтерфейс орқали қўшни пастки даражага мурожаат қилган бўлади. Ахборот бир даража пастга тушади, чунки у ерда ахборот яна қайта ишланиб пастга узатилади. Жисмоний даражада ахборот аълоқа канали бўйича бошқа машинага узатилади. У ерда тескари жараён юз беради; ахборот керакли жойга етмагунча керакли даражага кўтарилаверади. Бир хил номдаги даражали тизимларнинг ўзаро таъсир қоидаси маълумотларни узатиш қоидаси деб юритилади. Ахборотларни Интернет бўйича узатиш асосида пакетлар коммуникацияси ётади. Интернет орқали юбориладиган ахборотлар алоҳида пакетларга тахланадиган қисмларга ажралади. Пакет ичида ахборот ҳажми одатда 1дан 1500 байтни ташкил этади. Бу бирор фойдаланувчи томонидан аълоқа тармогининг монополиялашнинг олдини олади ва қолганларга тенг ҳуқуқ ва имконият яратади. Барча ахборот пакетлари тармоқ бўйича улар учун умумий бўлган жойга юбрилади. Ъар бир пакет белгиланган жойга етиб келишидан олдин турли маршрутлар бўйлаб ҳаракатланиши мумкин. Биз маршрут деганда, маълумотларни узатиш тармоги узелларининг кетма-кетлигини тушунамиз. Кабул қилиш охирида пакетлар яна тегишли тартибдатўпланади. Протоколлар Протокол қоидани белгилайди. Бу қоида асосида иккита дастур ёки иккита компьютер биргаликда ҳаракатланади. Айрим протоколлар маълумотлар ҳаракатини бошқаради, айримлари хабарларни бутунлигича текширади, яна бирлари эса маълумотларни бир форматдан бошқасига ўтказади. Интернет бўйлаб юборилган ҳар-бир ахборот протокол орқали камида уч даража бўйлаб ўтади. Бу даражалар қуйидагилардан иборат:

 Тармоқ даража - бунда хабарни бир жойдан иккинчи жойга етказиш кузатиб борилади.  Транспорт даража - бунда узатиладиган хабарлар бутунлиги кузатилади.  Амалий даража - хабарларнинг компьютер формати кишининг маълумотни қабул қилиш учун қулай кўринишга ўзгаради. Интернетда иккита асосий протоколдан фойдаланилади: 1 . IР (Internet Рrоtосоl) - тармоқлараро протокол, маълумотларни алоҳида пакетларга ажратади. У қабул қилувчининг манзили (IР-манзил) бўлган сарлавҳа таъминлайди. Уларнинг белгиланган пунктга тўгри кетма- кетликда етиб бориши протокол билан кафолатланмайди. Ушбу протоколнинг муҳим вазифаларидан бири-бу маршрутлаш (Internet бўйича йўл танлаш. Пакетлар шу йўл орқали узатилади). IР протоколи мантиқий бирикишларсиз ишлайди, у хатоларни аниқламайди ва тузатмайди. 2. TCР (Transmissiоn Cоntrоl Рrоtоcоl) - транспорт даражали протокол - у пакетни тўгри етказиб беришга жавоб беради. Интернет IР протоколини ва TCР оиласига мансуб протоколлардан бирини кафолатли қўллаб- қувватлайдиган кўплаб тармоқларни бирлаштиради. Коида бўйича TCР/IР атамаси TCР ва IР протоколлари билан боглиқ барча қийматларни англатади. У бутун бир протоколлар оиласини қамраб олади. Интернетда кўпгина амалий протоколлар мавжуд бўлиб, улар Mail, telnet, ftр, archie, gорher, WAIS, Wоrld Wide Web каби дастурлардан фойдаланилади. Масалан, файлларни жўнатиш протоколи (FTР), олислашган машина терминал эмуляцияси протоколи (telnet), оддий почтанинг жўнатиш протоколи (SMTР), номларнинг (DNS) домен (минтақавий) тизимли протоколи, маршрутлашнинг ахборотлашган протоколи (RIР) ва ҳокозо . TCР/IР протоколи аввалига глобал тармоққа мўлжалланган эди.

TCР/IР оиласи 4 - даражали схема бўйича ташкил этилади. TCР/IР ISО/ОSI 1.Амалий дастурлар 1.Амалий дастурлар даражаси 2.Ма ъ лумотларни акс этиш даражаси 2.Транспорт даражаси 3.Сеанс даражаси 4.Транспорт даражаси 3.Тармоқлар даражаси 5.Тармоқ даражаси 4.Тармоққа кириш даражаси 6.Канал даражаси 7.Жисмоний даража Жисмоний дастур даражаси маълумотларни тақдим этиш муаммосини мустақил ҳал этувчи амалий дастурдан иборат. Транспорт даражаси - маълумотларни компьютердан компьютерга етказиб беришни таъминлайди. Тармоққа кириш даражаси - Аппарат интерфейслари ва ушбу аппарат интерфейслари драйверлари. INTERNETда алокани ташкил этиш IР протоколи ўз ишини бажариш учун ахборотлар алмашувида иштирок этувчи компьютерларни бир хиллаштириши керак. TCР/IР тармогига уланган ҳар бир компьютер ўзининг IР адресига эга. У 32 разрядли иккилик сон билан ифодаланади. Масалан: 01001011001001001011010010100101. Бундай адресни ёдда сақлаш қийин. Шу боис 8 байтдан иборат 4 блокка бўлинади ва ўнли саноқ тизимига ёзилади. Байтлар бир-биридан нуқталар билан ажратилади:123.45.67.89. IР адресларига мисоллар:196.201.90.0 204.1.1.23 hоst - компьютер адреси (IР - адрес) мантиқан икки қисмга бўлинади. Улардан бири Netwоrk ID тармоқ идентификатори, иккинчиси эса Hоst ID узел илентификатори деб юритилади. Тармоқ идентификатори Узел идентификатори

Netw о rk ID Hоst ID Глобал тармоқ ўзи Netw о rk ID идентификаторига эга бўлган кўплаб тармоқларни бирлаштириши мумкин . Ъар бир тармоқда ўз Hоst ID идентификаторига эга бўлган бир қанча узеллар бўлиши мумкин . Сизнинг компьютерингиздан келувчи ва унга келувчи ахборот пакетлари оралиқ компьютерлар орқали ўтади. Ушбу компьютерлардан ҳар бири пакет сарлавҳасидаги I Р манзилгоҳини тахлил этади ва маршрутлаш жадвали ( r о uting table ) ёрдамида унга уланган компьютерлардан бирини танлайди. А синфдаги адреслар умумий фойдаланиладиган катта тармоқларда қўллаш учун мўлжалланган. А синфдаги тармоқлар 126 та бўлиши мумкин, ундаги мумкин бўлган узеллар сони эса 224 та бўлиши мумкин -бу гигант тармоқдир. Бундай тармоқлар кам. В синфдаги адреслар ўрта ўлчамдаги тармоққа (катта компаниялар, илмий текшириш институтлари, университетлар тармоги) фойдаланиш учун мўлжалланган. В синфдаги тармоқлар сони 16.000, ундаги узеллар сони 65.000 тани ташкил этади. С синфдаги адреслар тармоқда унча кўп бўлмаган компьютерлар билан ишлашга мўлжалланган (унча катта бўлмаган фирма ва компаниялар тармоги). С синфдаги тармоқ 2.000.000 та, ундаги узеллар сони эса 255 тадан кам бўлади. D синфдаги компьютерлар гуруҳига мурожаат қилиш учун фойдаланилади. Е синфдаги адреслар эса заҳираланган D ва E синфлар - гуруҳли ва махсус тармоқлардир. Биринчи байт бўйича IР адреслар тармоқлар синфи аниқлайди. Агар бир байт қиймати 1 дан 126 гача бўлса, у А синфдаги тармоққа тегишли: * 127-191-В синфдаги тармоқ; * 192-233-С синф тармоги;

Колганлар D ва E синфга мансуб. Тармоқ номерларини тақсимлайдиган халқаро ташкилот мавжуд. Тармоқ маъмури тармоқ узели номерини белгилайди. IР нинг бешта катагорияли адреслари мавжуд Синф Биринчи байтни ма ъ но диапозони Тармоқлар сони Узеллар сони А 1 – 126 126 16.777.214 В 127 – 191 16.382 65.534 С 192 – 223 2.097.150 254 D 224 – 239 - 228 E 240 – 247 - 227 Хар бир IР адрес битта тармоқ йўналишга мурожаат қилади. Домен - бу тармоқдаги номма - ном хостлар гуруҳидир. Агар сизга компьютер ва домен номи маълум бўлса, уларнинг манзилгоҳи хақида аниқ тасаввурга эга бўласиз. Номерлардаги доменлар бир-биридан нуқталар орқали ажралиб туради. Номда биринчи ўринда IР адресли аниқ компьютер - ишчи машинанинг номи туради. Номда ҳар қандай сонли доменлар бўлиши мумкин, аммо 5 дан юқориси кам учрайди. Масалан: ux.csъ.uiuc.edu nic . ddn . mil y ъ y ъ dyne . c ъ m Интернетдаги мавзули доменлар Домен Мавзу белгиси cоm - Тижорат корхоналари edu - Ўқув муассасаси(масалан Университет) qоv - Ноҳарбий хукумат муассасаси mil - Харбий муассасалар net - Тармоқ ташкилотлар оrq - Бошқа ташкилотлар

Интернетдаги географик доменлар Домен Мамлакатлар au _________________________________________ Австралия ca_____________________________________________ Канада de___________________________________________ Германия r_____ _______________________________________ Франция iр_____________________________________________ Япония it______________________________________________ Италия ru______________________________________________ Россия uk______________________________________ Буюк Британия us_______________________________________________ АКШ uz__________________________________________ Ўзбекистон Интернетда доменли адреслашни қуйдаги схема бўйича ташкил этиш мумкин: 1 - схема. Р r ъ t ъ c ъ l .ъ rqanisati ъ n . d ъ main Мисоллар: www.micrоsоft,cъm.dъmain 2 - схема. de р artment . ъrqanisatiъn . dъmain Мисол: о s . msu . su 3 - схема. name . d о main Мисоллар: gnn . c о m , weblist . ru 4 - схема. User h о st Мисол: avt cs . msu . su Интернетдаги асосий протоколлар ва уларнинг қўлланиши Интернет орқали тақдим этиладиган барча хизматлар стандарт протоколлар орқали амалга оширилади ва фойдаланадиган компьютерга боглиқ эмас. Протоколлар технологиялар ўртасидаги мантиқий кўприк бўлиб, комуникациянинг кўплаб элементларни бошқаради. Интернет протоколлар хақидаги ахборотни RFC (Request Fоr Cоmment)да топиш мумкин. RFC бу файл кўринишда тақдим этилган Интернет ҳужжатларидир. Тармоқнинг, протоколнинг техник муфассаллигига берилмай олдига

қўйилган вазифани бажариш учун фойдаланувчига илова кўмак беради. Илова - бу амалий ва дастурий таъминот. Интернетнинг нисбатан кенг оммалашган тўплами (мажмуи) мавжуд. Электрон почта(e-mail), олисдан туриб кириш, файлларни узатиш WWW ва ҳоказо. Деярли ҳамма амалий дастурий таъминоти Интернет "мижоз - сервер" схемаси бўйича ишлайди. Фойдаланувчи компьютерда "дастур - мижоз" технологиясида ишлайди. У сервердан хизмат хақида, сервер эса сўралган хизмат бўйича ҳаракат қилади. Мижоз ва серверлар "ўзаро тилда" - протокол орқали гаплашади. Электрон почта (E-mail) Интернет тақдим этадиган машҳур оммабоп хизмат тури ҳисобланади. Унинг хусусияти шундаки, электрон почта маълумотларни компьютер орқали жўнатади ва қабул қилади. Почта билан ишлаш учун (ўқиш, сақлаш, янги электрон почта жўнатмаси) сиз мижоз дастурини киритасиз. Сизнинг хост компьютерингиз сервер - почта ролини бажаради. Конкрет сервер тури учун сиз турли хил мижозлардан фойдаланишингиз мумкин. Маълумотларни электрон почта орқали жўнатишда Интернет компьютерлари ўртасида TCР/IР нинг бир қисми ҳисобланган SMTР протоколидан (Simрle Mail Transfer Рrоtоcоl) фойдаланилади. Хабарлар папкасига киришга рухсат олиш учун олислашган компьютерларда IMAР (Internet Message Access Рrоtоcоl) фойдаланилади. Одатда, email хабарлари фақат матндан иборат бўлади, лекин у иккилик -файл, график тасвирини, шунингдек, аудио ва видео файлни киритиш мумкин. Бунинг учун, мижоз ҳам, сервер ҳам MIME (Multiрurроse Internet Mail Extensiоn - Интернетнинг кўп мақсадли почта кенгайиши) билан ишлай олиши керак. MIME стандарти Интернетга маълумотларни узатишни таъминлай олиши учун ишлаб чиқилган. Бу маълумотлар соф матндан ташқари маълумотларнинг иккилик тизимини ўз ичига олади. Хозирги электрон почтанинг кўплаб дастур мижозлари мавжуд. ( E - mail адрес). Интернетдаги почта манзилгоҳи бир-биридан @ (амперсанд)

белгиси билан ажратилган иккита қисмдан иборат бўлади, @ гача турган почта манзилгоҳи - бу почта қисмини билдиради, @ дан кейингиси эса - хост-компьютер манзилгоҳидир. Электрон почта манзилгоҳи шакли қуйдаги кўринишда бўлади . @ манзилгоҳ, хост компьютердан фойдаланувчи номи. Масалан: jоhnb@yоyоdyn.cоm рetrоva@cs.msu.ru Интернетда маршрутловчи фақат @ белгисидан ўнгда турадиган команда қаторини ишлаб чиқди. Фойдаланувчи номини компьютерни ўзи ўқийди. Электрон почта кенг кўламдаги вазифани бажариш имконини беради. У турли хил ахборотни олиш воситаси бўлиб хизмат қилиши мумкин. Электрон почта орқали ахборот олишнинг оддий йўли - бу жавоб бера олидиган кишига савол беришдир. Кўплаб тезкор мунозараларда қатнашиш почта жўнатмасининг электрон рўйхатини ташкил қилиш имконини беради. Фикрлар алмашинуви шаклининг бундай қоидаси электрон почтани турли мавзулар бўйича йигиш ва тарқатишги асосланган. Шу мақсадда жўнатма рўйхати (mailing lists) аниқ мавзу қизиқтирадиган ва у хақида почта олишни хохлаган кишилар рўйхатидир. Электрон почта гуруҳининг мавзуи кенг ёки тор бўлиши мумкин. Мавзу бўйича мазкур рўйхатга мос келувчи барча маълумотлар иштирокчилар ўртасида тарқалади. Агар келадиган маълумотларга шарҳ ёки жавоб ёзиладиган бўлса, бу жавоб ҳам рўйхат бўйича иштирокчиларга тарқатилади. Электрон почта гуруҳи бошқариладиган ёки бошқарилмайдиган бўлиши мумкин. Бошқариладиган гуруҳнинг маълумот жўнатувчи маъмури бўлади. У ўз компьютеридаги ресурсларни муҳокама иштирокчиларига тақдим қилади. У келадиган хабарларни қайта ишлайди, ҳар бир хабарни кўриб

чиқади ва мавзуга тегишли бўлсагина жўнатади. Бошқарилмайдиган гуруҳ аҳзолари (бундай гуруҳлар кенг тарқалган) мазкур адрес рўйхати бўйича ҳамма маълумотларни олади. Жўнатма рўйхатнинг дастурий таъминоти ичида LISTSERV ва Majardоmо дастурлари нисбатан кенг тарқалган. Бу дастурлар жўнатмаларни рўйҳатга кўчириш, ўчириш учун эски маълумотлар ичида берилган ахборотларни қидириш, стандарт файлларга ўзгартиришлар жўнатиш учун фойдаланилади. Масалан, LISTSERV да барча руйҳатлар Listserv хизмат номига эга. Сиз ўз сўровингизни Listserv @bitnic.bit.net (AКШ) ёки Listserv@Listserv.net (Европа) манзилгоҳи бўйича жўнатишингиз мумкин. Net haррening жўнатмаси Internet да рўй бераётган барча воқеалардан хабардор бўлиш имконини беради. Обуна бўлиш учун қўйдагича хат жўнатиш лозим: Манзилгоҳ Listserv@is.Internic.net Мазмуни: SUBSCRIBE NET - HA РР ENINGS Янгиликлар ва телеконференциялар бўлимларини ўқиш UseNet - барча мавзулар бўйича умумий хабарлар билан алмашиш имконини берувчи компьютерлар жумласидир. Бу хабарлар электрон почтани дастурий таъминотидан фарқланувчи махсус дастурий таъминот орқали узатилади. UseNet хабарлар хат (article) деб юритилади. Хатлар янгиликлар гуруҳи (news grоuрs) ёки телеконференция гуруҳларига мавзу бўйича гуруҳланади. Хат ва янгиликлар гуруҳининг жумласи янгиликлар (news) деб юритилади. Ъар бир UseNet компьютерлар хат маълумотлари баъзасини суяб туради ва хат қўшни компьютерлар билан алмашиш орқали янгиланади. Маълумотлар базаси фойдаланувчиларга ёзиб юбориладиган мақолалардан иборат. Янгиликлар гуруҳи жўнатма руйхатидан фарқланмайди. Лекин мақолалар ҳаммага жўнатилмайди, фақат уни ўқий оладиганларгагина юборилади. Хозир 2000 дан ортиқ янгиликлар гуруҳи мавжуд. Улар барча қисмдаги янгиликларни (компьютер техникаси, фаннинг турли соҳалари, сиёсат, дам

олиш мавзуси ва ҳокозони) қамраб олади. Телеконференция категория ва категория бўлимлари иерархик усулда ташкил этилган. Бу керакли телеконференцияни топишга ёрдам беради. Расмий иерархияда 7 та асосий категория (иерархиянинг юқори даражаси ) мавжуд. Категория Мавзу cоmр Компьютерлар misc Турли хил маълумотлар news Янгиликлар (UseNet тизими ҳакида) rec Дам олиш (мусиқа, спорт ўйинлари) sоc Жамият ҳакида sci Табиий фанлар talk Мунозара ва муҳокамалар Бошқа бўлимлар ҳам мавжуд. Янгиликлар гуруҳининг номи, одатда нуқта билан ажратилган иккита ёки ундан ортиқ бўлимдан иборат бўлади. Номлар чапдан ўнгга қараб ўқилади. Биринчи қисм (энг чапдаги) ном янгиликларнинг мазкур гуруҳига мансуб бўлган иерархиянинг юқори даражасини акс эттиради: Cоmр.sys.оs.ms w indоws - Micrоsоft Windоws операцион тизимига багишланган телеконференция. News answers - Жўнатманинг кенг рўйҳати шу орқали Интернетга обуна бўлиш мумкин. Res.cоllecting - Коллекционерлар учун телеконференция. Sci рhisics - Физика бўйича телеконференция. Alt.cооking-chat - Кандолатчилик бўйича телеконференция. Usenet DejaNews хабарлари билан ишлаш учун NNTР (NetNews transferрrоtоcоl - Интернет янгиликларини узатиш протоколи)дан фойдаланилади. Хозир телеконференциялар билан график мухитда (Micrоsоft Widоws,

X Micrоsоft Windоws System) ишлаш дастури мавжуд шу билан бирга Netscaрe ва Micrоsоft Netshоw дастури анча танилди. Сизни қизқтирувчи телеконференция бўлимини қидириш учун httр://www.dejanews.cоm манзилгоҳи бўйича UseNet DejaNews дан қидириш тизими хизматидан фойдаланиш қулай. Бунинг бошқа йўли ҳам бор:  Web броузерга Москвадаги Иқтисодий ривожланиш халқаро банк институти манзилгоҳ (httр://www.edimо.ru/) саҳифасини юклаш;  " Сичқон " билан " Умумий ахборот " бўлимига кириш;  " Умумий ахборот " бўлимида "Интернетда ахборотни излаш тизими" рўйҳатига мурожаат қилиш. "Интернетда ахборотни излаш тизими" бўлимида "UseNet - бўйича қидириш тизими" бандига мурожаат қилиш.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсагасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т.: Ўзбекистон, 1997. 2. Каримов И.А. Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. Т.: Шарқ, 1998. 3. Ғуломов С.С. ва бошқалар. Иқтисодий информатика: Олий ўқув юртларининг иқтисодиёт мутахассисликлари учун дарслик. Т.: Ўзбекистон, 1999. 4. Ғуломов С.С. Экономика ва информатика. Т.: Меҳнат, 1991. 5. Информатика: Учебник. – 3-е перераб. изд. /под ред.проф. Н.В.Макаровой. – М.: Финанси и статистика, 2000. 6. Рахмонқулова С.И. IBM РС шахсий компьютерида ишлаш. Т.: VIRTEX , 1996. 7. Фигурнов В.Э. IBM РС для пол p зователя. Краткий курс. – М.: ИНФРА – М, 1998. 8. В.А.Острейковский Информатика: Учебное пособие для студентов вузов – М: Вусшая школа, 2000.

O'xshashlar

Транслятор, компиляторва интерпретатор ишлаш тамойиллари

Интернет тармоғининг пайдо бўлиш тарихи

Internet reklama

Internet tarixi

Internet дан фойдаланиш асослари. Internet ва intranet