Электрон таълим - Informatika va AT - Referatlar

Электрон таълим

Yuklangan vaqt:

22.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

581.5 KB

Ko'chirib olish

Электрон таълим Режа: 1. Электрон таълим имкониятлари билан танишув 2. Масофадан ўқиш технологияси афзалликлари 3. Электрон кутубхоналардан фойдаланиш тартиби 4. Масофадан ўқиш курслари рўйхати 5. Масофадан таълимни ташкил қилиш бўйича тавсиялар

Электрон таълим имкониятлари билан танишув Электрон таълим – бу таълимда АКТ тараққиёти натижасидир. Дарҳақиқат, инсон доимо ўзининг турмуш шароитини яхшилашга ва яхши ҳаёт кечиришга интилиб келган. у оламни билишга ҳаракат қилган, доимо янгиликка интилган. Билим олиш инсондан куч ва сабр-тоқат талаб қилади. Эҳтимол, шунинг учун ҳам саводли инсонлар ҳар доим ҳурматда бўлгандирлар. Билим – бу янги имкониятлар манбаидир. Бугунги кунда билим бутун жаҳонда янада кўпроқ қадрланмоқда. Билим тараққиётга бошлайди. Илмий-техника тараққиёти иқтисодий ислоҳотларда туб ўзгаришларга олиб келди. Ахборот тараққиёти юз берди. у ҳаётнинг ҳамма жабҳаларида ўз аксини топди. Ахборот инқилобининг асосий натижаси – ахборотнинг қийматидир. Эндиликда ахборот мамлакатнинг фаровонлик даражасини белгилайди. Ахборотнинг қиймати унинг қанчалик фойдали эканлигидадир. Фойдалилик аниқлик, ишончлилик ва ўз вақтидалиги билан белгиланади. Бугунги олам шунчалик тез тараққий топмоқдаки, бугунги янгилик эртагаёқ эскириб қолмоқда. Шунинг учун инсон ахборотни ўз вақтида олиш учун ажойиб технология – ахборот технологияларини яратди. Компьютерлар – ахборотдан фойдаланишнинг қулай ва содда усулидир. Ахборотдан фойдаланмоқчи бўлган инсон ахборотнинг қаерда (ўша шаҳарда ёки Ер юзининг бошқа бир нуқтасида) жойлашганидан қатъий назар, уни олиш имкониятига эга бўлиши керак. Интернет ёрдамида бу муаммо осонгина ҳал этилади, Интернетдан бугунги кунда деярли ҳамма жойда фойдаланиш мумкин. Компьютер технологияларининг тараққиёти ва ривожланиш суръати билан эндиликда компьютерлар ҳисоблаш, ёзиш, гапириш, ёзиб олиш, чизиш, мусиқа ёзиш, ўқитиш, хабар, хатларни қабул қилиш ва узатиш, ҳужжатларни яратиш ва улар устида ишлаш, ахборотларни сақлаш, топиш ва

таҳрирлаш, видео-лавҳаларни тайёрлаш ва намойиш этиш, ўйин ўйнаш, қўшиқ айтиш ва огоҳлантириш каби ишларни қойилмақом қилиб бажара олади. Компьютер инсонларнинг кундалик иш фаолиятлари: ишда, ўқишда, дам олишда тенгги йўқ восита бўлиб қолди. Табиийки, бу таълимда ҳам ўз аксини топади. Компьютер ва Интернет таълимда кенг фойдаланилмоқда. ушбу таълим электрон таълим деб номланади. унинг қуйидаги номлари ҳам мавжуд: e-таълим, виртуал таълим ва масофавий таълим. Таълим ҳар доим замон талабларига мос келиши керак. Шу кундаги талаблар таълимда инновацион технологиялар ва инновацион техник воситалар қўлланилишини тақозо этади. умр бўйи, бутун ҳаёт давомида таълим олишда электрон таълим жуда асқотади. Ёш ва тажрибали мутахассис ҳам янги билимлар ва малакаларни тезроқ олишга зарурат сезади. Бу эҳтиёж жамоа бўлиб ишлаш ва Интернетга боғланиш технологиялари билан қўллаб-қувватланади. Бу ахборотни электрон кўринишда яратиш, ўқитиш ва таълим бериш, шунингдек, ҳамкорликда ишлаш имкониятларини ривожлантиради. Бу эса реал вақт режимида таълим олиш ва малака ошириш учун шароит яратади. Бугунги кунда виртуал ўқи тиш академик ва корпоратив таълимда воқеликка айланди. Интернет фойдаланувчиларга ҳақиқий афзалликлар беради, шунинг учун қисқа вақт ичида ҳаммага яхши таълим олиш имкониятини таъминлаб бериш учун махсус дастурлар ишлаб чиқилмоқда. Ёшлар ижтимоий муваффақиятга эришмоқ учун янада юқорироқ билим даражаси кераклигини тушунадилар. Шунинг учун ҳам таълим муассасаларини астойдил танлайдилар ва янада юқорироқ малака ошириш мақсадида, мунтазам равишда, таълим оладилар. Давлат иш фаолиятига тайёр битирувчиларни тайёрлайдиган, миллий ва ҳудудий маданиятни қўллаб- қувватлайдиган, харажатларнинг камайишини таъминлайдиган, бунинг устига шуларнинг ҳаммасини бир

вақтда амалга ошириш имконини берадиган таълим тизимидан манфаатдордир. Электрон таълим айнан шу вазифани бажаришга қаратилган. Сиз имтиҳон топшириб, бутун дунёда тан олинадиган сертификат эгаси бўлиш ҳақида ўйлаб кўрганмисиз? Сиз иш ёки ўқиш учун тан олинадиган мутахассисликка эга бўлишни хоҳлайсизми? Қандай имтиҳонлар топшириш керак лигини биласизми? Сизга таълим муассасасини танлашингизга ва маълумот олишингизга Масофадан ўқитиш ёрдамга келиши мумкин. Масофадан ўқитиш – масофадан туриб, ўқиш-ўқитишни ўқитувчи ва ўқувчининг бевосита, шахсан иштироксиз замонавий ахборот ва коммуникация технологиялари асосида ўқиш жараёнини ташкил этиш усулидир, яъни бу масофадан туриб, таълим беришдир. Бу синфдан ташқари ўқитиш (таълим олишдир). Бунда аудитория лекция ва машғулотларига қатнашишга эҳтиёж қолмайди. Яхши томони шуки, сиз ўзингизга қулай пайтда ва ихтиёрий жойда ўқишингиз мумкин. Бу бироз сиртқи таълимга ўхшаб кетади, фақат бу ерда ахборот технологияларига асосланган технология қўлланилади. Бунда талабадан доимий фаолият – интерактив ўқиш талаб этилади. Баъзи инсонлар айрим сабаблар: вақтнинг етишмаслиги, ишдан ажрала олмаслиги, турар-жойнинг узоқлиги, молиявий қийинчиликлар туфайли таълим муассасаларида, бевосита ўқитувчининг назорати остида таълим олиш имкониятига эга эмаслар, лекин уларда билим олишга интилиш кучли. Масофадан ўқитиш айнан шундай инсонларга мўлжалланган. Бунда иш, ўқиш ёки дам олишдан бўшамасдан, энг қулай пайтда ўқиш мумкин. Психологлар инсон дарсликлар, методик қўлланмалар, справочниклар билан мустақил ишлаганида, энг чуқур билимга эга бўлишларини аллақачон аниқ лаганлар. Масофадан ўқитиш мустақил фикрлаш қобилиятини оширади, хулоса чиқаришни ўргатади. у янги ахборот

билан танишишга ва маълум соҳада натижага эришишга имкон яратади. Айнан шулар мутахассиснинг юқори малакасидан далолат беради. Электрон таълим имкониятлари: • Масофадан туриб ўқиш имконияти. • Иш фаолиятидан узлуксиз равишда малакани ошириш ёки янги билим олиш имконияти. • Мустақил фикрлаш, масъулият, таҳлил қилиш ва қарор қилиш малакалари мустаҳкамланади. • Ўқишнинг интерактивлиги, яъни ўқитувчи билан доимий алоқа мавжудлиги. • Ўқишнинг индивидуаллиги ўқувчининг индивидуал кўникмалари ва эҳтиёжларини ҳисобга олади. • Ўқиш жадвалининг индивидуаллиги. • Билимларнинг амалийлиги. • Ўқиш сифати юқорилиги. • Пулни тежаш имконияти, яъни транспорт, яшаш ва ўқиш учун харажатларга зарурат бўлмайди. • Электрон ўқув материал ва манбалар, виртуал аудиториядан 24 соат давомида фойдаланиш имконияти. • Ахборот олиш малакаси ошади. Чунки ўқиш давомида электрон материал ва манбалардан мустақил ва гуруҳдошлар билан биргаликда фойдаланилади, он-лайн маъруза, конференция ва консультацияларда қатнашади. Электрон таълим имконияти чекланган шахслар учун ҳам қулай шароитлар яратади. Шу билан бирга, электрон таълим анъанавий таълимда ҳам баъзи курслар учун фойдаланилиши мумкин. Бу эса талабалар учун қулайликлар яратади. Баъзи мамлакатларда талабалар дарсга бориши ёки уни он-лайнда ўрганиши мумкин.

Ушбу имкониятлар тадбиркорлар учун ҳам жуда қулайдир. Ҳозирги кунда электрон таълим корпоратив харидорлари кўпаймоқда. Чунки ходимларнинг малакасини иш фаолиятидан ёки ишлаб чиқаришдан ажралмаган ҳолда ошириш жуда арзон, қулай ва фойдалидир. Йирик корхоналар ўз хизматчиларини қайта тайёрлашда электрон таълимдан фойдаланиб, молиявий ресурсларни тежаш билан бирга, фойда олмоқдалар, чунки у анъанавий усулларга нисбатан анчагина самаралидир. Қуйида ушбу таълимдан фойдаланиш тартиблари ва курслари ҳақида батафсил маълумот берилади. Масофадан ўқиш технологияси афзалликлари Масофавий таълим анъанавий таълимдан нимаси билан фарқланади: • Таълим вақти эркин, энг қулай пайтда билим олиш мумкин. • Аудитория машғулотларига қатнашиш зарурияти йўқ. • Ўқитувчига талаб юқори даражада бўлади, чунки у ўқувчининг индивидуал талабларига жавоб бериши зарур бўлади. • Компьютер технологиялари, Internet, E-mail бўйича билимлар такомиллашади. • Таълим учун тўловлар арзон, чунки уй-жой, суғурта, транспорт учун харажатлар йўқ. Шунингдек, аудитория, ётоқхона, маиший хизматларга зарурат йўқ. Фақат шу нарсани ҳисобга олиш керакки, ахборот технологияларининг тараққиёти билан жиҳозлар (компьютер, сунъий йўлдош антенналари, аудио ва видео-қурилмалар) га харажатлар ошади. Талабалар сонининг ортиши таълим нархида акс этиши табиий, лекин технологияларнинг тез ўзгаришини ҳисобга олиш керак. Шунинг учун масофавий таълим ва анъанавий таълим нархи ҳар доим ҳам фарқли эмас. Ўқитишнинг бу туридан асосан билимларни такомиллаштириш ёки қайтадан тайёрлаш, янги мутахассислик олишда фойдаланадилар. Ишдан бўш вақтида таълим олиш мумкин. Шунинг учун у қўшимча мутахассислик

эгаллашни хоҳловчилар ёки билим доирасини кенгайтирувчиларга жуда ҳам қулайдир. Одатда университет талабалари бир вақтнинг ўзида бир-бирига яқин мутахассисликни эгаллашга ҳаракат қиладилар. Масофадан ўқишга мойиллик асосан иш тажрибасига эга, ўз билимларини янада такомиллаштирувчи ёки қўшимча мутахассислик олмоқчи бўлган инсонларда сезилади. Масофадан ўқишда тингловчилар кўпроқ уйда, офисда, кутубхоналарда шуғулланадилар. Таълим муассасалари электрон таълимдан қуйидаги мақсадларда фойдаланадилар: • Ўзининг молиявий ресурсларини машғулотларга бориши шарт бўлмаган талабалар ҳисобига кенгайтириш; • Ўқитувчилар аудиториясини кенгайтириш; • ноанъанавий бозорларни янги маҳсулотлар билан таъминлаш – индивидуал шахсларга бутун ҳаёти давомида таълим олишни амалга ошириш ва айниқса, корпоратив таълим бозорини эгаллаш; • Масофавий таълим курсларини ишлаб чиқиш учун керакли воситалар ёрдамида таълим нархини камайтириш ва ўқитишнинг сифатини ошириш, шунингдек, талабаларнинг яхши малакали ўқитувчиларга эҳтиёжини қондириш; • “Виртуал мактаб” деб аталган виртуал таълим муҳитини таъминлаш. Корхоналар масофадан ўқитишни қуйидаги масалаларни ҳал этиш учун қулай восита деб ҳисоблайдилар: • Янги маҳсулотларни қўллаш; • Янги бизнес-технологияларини ўрганиш; • Ходимлар малакасини ошириш; • Янги ахборот технологияларини ўзлаштириш; • Бизнесни ривожлантириш бўйича курслар; • Муайян соҳаларда фундаментал билим олиш ва бошқалар.

Корхоналар ходимларни масофадан ўқитиш учун университетлар, таълим соҳасида хизмат кўрсатувчи корхоналар хизматидан фойдаланади. Баъзи корхоналар шахсий электрон курсларига эга. Кўпгина йирик корхоналар мутахассислари малакасини ошириш ёки ўзгартириш учун ушбу услубдан фойдаланмоқда, aйниқса, корхона филиаллари ходимлари малакасини оширишда жуда қулайдир. Бу ходимларни кундалик иш фаолиятидан узилмаган ҳолда, ҳаттоки, сафарларни давом эттирган ҳолда янги билим ва кўникмаларни эгаллаш имкониятини беради, яъни ходимларнинг малака ошириши корхона фаолиятига фақатгина ижобий таъсир кўрсатади. Билимларни такомиллаштириш давр талабидир. Технологияларнинг кескин ривожи доимо ҳар кимдан ўз устида ишлаш, янги технологиялар бўйича янги билимлар ва малака олишни талаб этади. Масофавий таълимнинг иқтисодий афзалликлари Масофавий таълим иқтисодий жиҳатдан ҳам унумлидир. Иқтисодий кўрсаткичлар бўйича электрон таълим анъанавий таълим усулидан арзон. Қуйидаги жадвалда талабалар сонининг ошиши ўқитиш харажатларида акс этиши қиёсий ҳолати келтирилади: Харажатлар номи Анъанавий ўқитиш Масофавий ўқитиш Ўқув бино, ётоқхоналар, кутубхоналар, хизмат соҳаси муассасалари қурилиши учун харажатлар Ҳа Йўқ Техник воситалар билан таъминлаш Ҳа Йўқ Янги ахборот воситаларини қўллаш Ҳа Йўқ

Маъмурий- эксплуатация харажатлари Ҳа Йўқ Ўқув-методик материаллар билан таъминлаш Ҳа Ҳа Ўқув-методик мутахассислар бўйича харажатлар Ҳа Ҳа Таълим учун тўлов Ортади Камаяди Коммуникацион харажатлар (Internet, E-mail) Ҳа Ҳа Шундай қилиб, электрон таълимнинг афзалликлари уни оммавийлаштирмоқда. унинг фойдаланувчилари кўпаймоқда. Таъкидлаш керакки, асосан ундан уйда, яъни бўш ва қулай вақтларда фойдаланадилар. Мустақил ишлаш ва фикрлаш ҳар доим билим сифатида ўз аксини топади. Билим сифати талабанинг ўзига боғлиқ. Бу ўқиш индивидуал бўлиб, агар талаба материални ўзлаштира олмаса, ўқитувчи унга материални ўзлаштириш учун имконият беради ёки материални ўзлаштириш учун вақт беради. Шуни таъкидлаш керакки, компьютер ва Интернетнинг ривожланиши электрон таълим харидорларини ўзига янада жалб этади. Масофадан ўқиш тартиби Ариза юбориш, қабул қилиш ва ўқиш тартиби Масофадан ўқишни режалаштирдингиз. Хўш, ўқишга кириш ва ўқиш тартиби қандай? Ўқиш қандай ва қаерда амалга оширилади? Мазкур

саволларга жавобни қаердан олиш мумкин. Саволларга жавобни ушбу бўлимда беришга ҳаракат қиламиз. Одатда, қабул қилиш тартиби таълим муассасаси томонидан белгиланади. ушбу тартиб билан таълим муассасаси ёки ўқув маркази саҳифасида танишиш мумкин. Мисол сифатида, бирор университет масофадан ўқитиш курслари талаблари билан танишиб чиқинг. Масалан, тиббиёт соҳасида масофадан ўқиш учун талабалар соҳа бўйича асосий маълумотга ва шу соҳада ҳаётий тажрибага, соғлиқни сақлашда тадқиқотчилик малакасига эга бўлиши шарт. Бунда бакалавр ёки магистрлар ўқиши мумкин. Ҳуқуқшунослар ҳам тажрибага эга бўлиши зарур. Одатда, электрон таълим ва анъанавий таълим олиш учун тақдим этиладиган, аризалар бир хилдир. Ариза юбориш ва қабул қилиш тартиби • Масофадан ўқитиш курси саҳифасида ўзингизни қайд қилишингиз зарур. Бунинг учун электрон манзилга эга бўлишингиз керак. • Қайд қилингандан сўнг курслар рўйхати билан танишишингиз мумкин. • Танлаган курс маълумотлари билан танишинг. • Ўқиш талаблари билан танишинг. • Ўқишга ариза юборинг. Бунинг учун аризанинг тегишли майдонларига маълумот киритинг. • Курс пуллик бўлса, пулини тўлаганингиздан сўнг курсга қайд қилинганингиз ҳақида хабар оласиз ва курсга кириш имкониятига эга бўласиз. Агар курс бепул бўлса, курсда қайд қилинганингиз ҳақидаги хабарни дарҳол оласиз. • Логин ва паролни киритиб, курс материаллари билан танишишингиз мумкин. Ўқиш тартиби

• Масофадан ўқитиш курси саҳифасида курсда ўқиш тартиби ва жадвали берилади. У билан танишиш зарур. Ушбу маълумот ва дарс жадвали асосида ўқиш бошланади. • Курс давомида топшириқлар бажарилиши лозим бўлади. Топшириқлар билан топшириқлар бўлимида танишиш мумкин. • Тингловчилар талабалар бўлимида берилади. • Курс материаллари бўлимида курс бўйича модуллар, тақдимот лар ва маърузалар жойлашади. Улар билан онлайнда ишлаш мумкин. Баъзи курсларда курс материалларини компьютерга кўчириш ёки чоп этиш мумкин. Баъзи курслар курс материалларини одатдаги поч та орқали юбориши мумкин. • Портфолио бўлимида талаба ўз ишларини жойлаштириши мумкин. • Тест бўлимида тест топшириш мумкин. • Форум бўлимида ўқитувчи ва курсдошлар билан курс материалларини, топшириқларни муҳокама қилиши мумкин. • Шундай қилиб, одатда, масофавий курс қуйидаги бўлимлардан ташкил топади: • Курс ҳақида маълумот • Дарс жадвали • Курс материаллари • Топшириқлар • Портфолио • Тест • Форум Ушбу бўлимлардаги маълумотларни дарс жадвали асосида ўрганиш ва бажариш ёрдамида курсда ўқиш мумкин. Дарс жадвали дарс, топшириқларини бажариш ва топшириш муддатлари, тадбирлар номи ва муддати ҳақидаги маълумотни ўз ичига олади. Ушбу дарс жадвали ёрдамида курсда фаол қатнашиш мумкин.

Агар талаба баъзи бир узрли сабабларга асосан вақтида ўқишни битира олмаса, унга индивидуал график асосида курсни битиришига имкон берилади. Тестдан ўтиш учун вақт чекланган бўлади. Шунинг учун тестни бажаришга тайёргарлик кўриш зарур. Агар Интернет суст бўлса, вақтни бой беришингиз мумкин. Шунинг учун буни ҳисобга олганингиз, мақсадга мувофиқ. Масофадан ўқишда қуйидаги мулоқот (коммуникация) турлари мавжуд: Ўқитувчи – курсни мукаммал биладиган ва уни олиб борувчи мурабийдир. Чунки аудитория бирмунча малакага эга ҳамда ҳар бир талабанинг ихтисослигини ҳисобга олиши зарур. Ўқитувчи талабанинг индивидуал қобилиятини ҳам, унинг фаолият соҳаларини ҳам ҳисобга олмоғи даркор, яъни унинг амалий билимини назардан қочирмаслиги керак. Ўқитувчи курсни тайёрлайди, мулоқотни олиб боради, маслаҳатлар беради. Саволларга жавоб, топшириқлар бериб, уларнинг бажарилишини текширади, зарурий ҳолларда материални пухта ўзлаштириш учун қўшимча материаллар беради, яъни ўқитувчи ўқитишнинг фаол муҳитини яратади. Бу муҳит ундан билим ва малакаларини доимий такомиллаштиришни талаб этади. Шунингдек, ўқитувчи ўзининг курси бўйича янгиликларини ҳисобга олиб, мунтазам равишда, уни янгилаб бориши керак.

Талаба – ўзининг билимларини оширишга эҳтиёж сезган ёки маълум билимлар олмоқчи бўлган шахс. Интерактивлик ва индивидуаллик унга материалларни ўз талабларини ҳисобга олган ҳолда, ўзлаштириш имконини беради. Ўқитишнинг масофавийлиги таълим олишни оммабоп ва қулай қилади. Талаба ўқув материаллари билан мустақил ишлаш, топшириқларни бажариш, ўқитувчи ва талабалардан маслаҳатлар олиш имкониятига эга бўлади. У таълим олиш муҳити туфайли электрон форум (анжуман)ларда талаба ва эксперт сифатида қатнашиши мумкин бўлади. Ўқитувчи талабага ва талаба ўқитувчига ҳамда талаба талабага тўғридан-тўғри мурожаат қилади. Мулоқот (коммуникация) – бу ўқитувчи билан талаба ҳамда талабанинг талабалар билан алоқаси, диалогидир. Бу алоқа ўқитиш жараёнини ташкил этади. Мурожаат, яъни мулоқот e-mail, форум, телефон, видеоконференция, чат ва юзма-юз амалга оширилиши мумкин. Юзма-юз учрашув талаба ва ўқитувчи имкониятларига боғлиқ бўлишини ҳисобга олиш зарур. Юзма-юз учрашув камдан-кам ҳолларда юз беради. Саволлар учун виртуал аудитория - форумдан фойдаланган мақсадга мувофиқ. Натижада талабалар тажриба ва билимлари билан алмашиш имкониятига эга бўладилар. Форум – электрон почта ва Internet ёрдамидаги семинар. Ўқитувчи танишиб чиқиш учун материал, савол ёки муҳокама учун мавзу беради. Талаба материал билан танишади ва саволга жавоб беради, хулоса қилади. Муҳокамада ҳар бир талаба иштирок этади, тортишув (баҳс, мунозара) натижасида тўғри жавоб ёки хулоса олади, у талаба олган билимларни мустаҳкамлашга хизмат қилади. Ўқитувчи мунозаранинг тўғри бораётганлигини назорат қилиб боради ва баҳсга якун ясайди. • Ўқиш муддати курсга боғлиқ. Ойлик ва йиллик курслар мавжуд. Йиллик курсда қишки ва баҳорги семестрлар бўлади. Талаба ўқиш давомида курсни ўтиши, имтиҳон ва тестларни топшириши, мақола ёки диссертация ёзиши

керак бўлади. Агар топшириқ ёки диссертация талабга жавоб бермаса, у ҳолда талабага уни қайта тайёрлаш ҳамда қайта кўриб чиқишлари учун тақдим этишга имконият берилади. Талабанинг баҳоси мезонлар билан ўлчанади, масалан, қуйидаги: • Тадқиқот малакаси – 50%, • Мавзулар бўйича таҳлил натижалари – 30%, • Электрон форум (анжуман)ларда иштироки – 20%. Талаба натижалари ўқитувчи томонидан мунтазам равишда баҳоланади. Баҳолар фақатгина талабага тақдим этилади. Ўқитувчи топшириқ бўйича тавсияларни тўғридан-тўғри талабага юборади. Форум бўлимида ўқитувчи ва курс дошлар билан курс материалларини, топшириқларни муҳокама қилиши мумкин. Жами баҳолар натижасида талаба сертификат ёки диплом олиш имконига эга бўлади. Агар талаба бирор сабабга кўра ўқий олмаса, бу ҳақда ўқитувчига хабар бериши лозим. Бундай ҳолда ўқитувчи талабага индивидуал жадвал асосида ўқишга имкон яратади. Талаба курсни тугатгандан сўнг сертификат ёки диплом одатдаги почта орқали талаба манзилига юборилади. Электрон нусха электрон почта орқали ёки тизимдан талабага жўнатилади. Масофадан ўқитиш нархи К урснинг тўлов миқдори таълим муассасаси томонидан белгиланади. Тингловчи қуйидаги қўшимча тўловларни ўз зиммасига олади: • Компьютер ва Интернет учун харажатлар. • Китоблар ва дастурий таъминот учун харажатлар. • Ўқув модуллар учун тўловлар. Баъзи масофадан ўқитиш курслари ўқув модуллар учун тўловларни курс нархига киритади. Курс материалари билан ишлаш тартиби Электрон таълимда курс материаллари қуйидагилардан ташкил топиши мумкин:

• Дарсликлар • Модуллар • Аудио ва видеоматериаллар • Мультимедиа • Тақдимотлар ва бошқалар. Дарсликлар – курс ҳақида тўлиқ маълумот, мавзулар бўйича маълумотлар, саволлар, тестлар, адабиётлар ва ресурслар, шунингдек, қўшимча маълумотлар жамланган босма материал. Модуллар – бирор мавзуга оид маълумотларни мужассамлаган материал. Модуль мавзу бўйича маълумотларни, савол, эслатмаларни ва ресурсларни ўз ичига олади. Аудио ва видео материаллар – аудио материаллар кўпроқ тилларни ўрганишда қўлланилади. Шу билан бирга, маърузалар эшитишда қулай. Видео материаллар турли мавзудаги материалларини баён қилишда амалий жиҳатдан қулай. Видео материаллар хорижий тилларни ўрганишда, янги технологиялар билан танишиш, бизнес жараёнларни ўрганиш учун қулай. Аудио ва видео материаллар фойдаланишга жуда қулай. Ҳозирги кунда телефон ёрдамида улар билан ихтиёрий жойда ишлаш мумкин. Мультимедиа дарслик – бу ўқиш, эшитиш ва кўриш имконини берувчи дарсликдир. Мультимедиа ахборотни матн, расмлар, аудио ва видео тасвирлар орқали ифодалайди. «Мультимедиа» лотинча сўз бўлиб, катта ҳажмдаги ахборот маъносини англатади. Тақдимотлар – матн, расм, аудио ва видео лавҳалардан ташкил топган слайдлар тўпламидир. у бирор бир мавзу, лойиҳа, технология ва бошқа маълумотларни намойиш этиш учун фойдаланилади. Тақдимотлар интерактив бўлиши мумкин. улардан фойдаланиш жуда қулайдир.

Шу билан бирга, ресурслар, луғатлар, энциклопедиялар, глоссарийлар ҳам курс материалларига киритилган бўлиши мумкин. улардан ҳам фойдаланиш мавзу бўйича малакани мустаҳкамлайди. Шундай қилиб, ўқиш тартиби билан танишдик. Энди масофавий курсларни қидириш зарурати туғилади. Қуйида баъзи он-лайн курслар рўйхатини келтирамиз. Кейинги параграфда эса электрон кутубхоналар билан танишамиз. Электрон кутубхоналардан фойдаланиш тартиби ушбу бўлимда электрон кутубхона билан ишлаш учун зарур ва етарли маълумотлар келтирилади. у қуйидагиларни ўз ичига олади: электрон кутубхона нима, электрон кутубхона имкониятлари, электрон кутубхонада, ахборот қандай топилади, кутубхонага кириш тартиби ва хизматлари тавсифи, виртуал кутубхона хизматлари, хизмат учун буюртма бериш тартиби ҳақида сўз юритилади. Айрим электрон кутубхоналарнинг манзили ва тавсифи келтирилган. Электрон кутубхона нима? Электрон кутубхона реал мавжуд кутубхонанинг электрон аналогидир. Бошқача айтганда – бу маълумотларнинг ахборот базаси махсус компьютерларда рақамли форматда сақланади. Электрон кутубхона ҳақиқий кутубхонага қараганда, бир қанча афзалликларга ва имкониятларга эга. унинг афзаллик лари: • жой тежалади. • Хизматлар қулайлиги ва кўплиги. • Қулай ва тезкор қидирув тизимининг мавжудлиги. • Чекланмаган ҳажмдаги ахборотдан ташкил топганлиги, чунки у ички ва ташқи (Интернет) маълумотлар базасини инобатга олади. • Ахборотнинг сифатли тақдим этилиши, чунки у аудио, видео материаллар, компьютер анимацияси ва бошқаларни ўзида жамлаб олади.

Электрон кутубхона умуман қандай кўринишда бўлади? Бу кутубхонанинг катта-кичиклигига қараб, ўзаро бир тармоққа уланган бир ёки бир неча компьютернинг хотирасида жойлашган маълумотларнинг ахборот базасидир. Ушбу ахборот база маълумотлари, шунингдек, дискларда ва бошқа жамловчи қурилмаларда сақланиши мумкин. Электрон кутубхона турли хил ахборотларни: китоблар, газеталар, журналлар, моноскриптлар, аудио, видео, расмлар галереяси, илмий мақола ва диссертациялар, янгиликларни ўзида жамлайди. Электрон кутубхоналар ҳар хил номлар билан аталади: • Electronic Library – Электрон кутубхона • Digital Library – Рақамли кутубхона • On-Line Library – On-Line кутубхона • Virtual Library – Виртуал кутубхона Виртуал кутубхона Виртуал кутубхона қуйидаги имкониятларга эга: • Ихтиёрий: матн, аудио, видео, график типдаги материалларнинг мавжудлиги. • Аналитик ахборотнинг мавжудлиги. • Каталогларнинг мавжудлиги. • ноёб китоб ва ишларни сақлаш мумкинлиги. • Тез ва қулай қидирув тизимининг мавжудлиги. • Ахборотнинг мавзуси, муаллифи ва мазмуни бўйича тезда топиш имконияти. • Фойдали тавсиялар, йўриқномалар ва маслаҳатларнинг мавжудлиги. • Маълумотларни тезда саралаш хизматининг мавжудлиги. • Архивларнинг мавжудлиги. Виртуал кутубхонадан фойдаланиш учун Интернетга боғланиб, кутубхона саҳифасини очиш етарли. Одатда, кутубхона бепул фойдаланиш мумкин бўлган каттагина маълумотларга эга. Кутубхонанинг қисқача

тавсифи келтирилган бўлади, зарур ҳолларда, материалга буюртма бериш мумкин. Буюртма шакли кўрсатилади. Айрим ҳолларда, кутубхонанинг китобхони бўлишингиз учун аввал рўйхатдан ўтиб, унга аъзо бўлишингиз керак. Баъзи электрон кутубхоналарнинг манзиллари ва тавсифи қуйида келтирилади. Виртуал кутубхона қидирув тизими ҳақида Одатда, виртуал кутубхона каталоглар ва қидирув тизимига эга бўлади: Мавзу каталоги – маълумотлар мавзу бўйича ажратилади, масалан, таълим, бизнес, спорт ва ҳоказо. Алфавит каталоги – маълумотлар алифбо тартибида жойлаштирилади. Қидирув тизими сўз ёки ибора орқали керакли ахборотни топиш имконини беради. Муаллифнинг номи ёки мавзуни кўрсатиш мумкин. Тўлиқ ахборот тезкор ва аниқ натижа беради. Хизматлар ҳақида Электрон кутубхонада турли хизматлар кўрсатилади. Кутубхона фойдаланувчиси ушбу хизматлардан 24 соат давомида фойдаланиш имкониятига эга. Электрон кутубхона қуйидаги хизматларни кўрсатади: • Кутубхона ахборотлар жамғармасидаги маълумотлардан фойдаланиш. • Қидирув тизими ёрдамида зарур маълумотларни тезда топиш. • Электрон кутубхона каталог тизимидан фойдаланиш. • Кутубхона янги ахборотлари ҳақида хабарлар бериш. • Кутубхона асосий фондидаги маълумотларга буюртма бериш. • Маълумотларни тезроқ топишда маслаҳатлар ва ёрдам бериш. • Мавзу бўйича маълумотни топиш, тўплаш ва саралаш бўйича буюртма олиш. • Маълумотлар ёки ҳужжатлар нусхасини дискларга ёзиш. • Мавзу бўйича тематик ахборотномалар бериш. • Интерактив маслаҳат бериш ва ҳоказо.

Кутубхонада ресурсларнинг алифбо ва предмет каталоглари, бошқа кутубхоналар каталоги, давлат ҳужжатлари ҳақида маълумотлар, журнал, диссертациялар рўйхати ва ҳоказолар мавжуд. Буюртма учун махсус ариза мавжуд бўлиб, унда сўров ҳақида маълумот тўлиқ кўрсатилиши мақсадга мувофиқ. Электрон кутубхона маслаҳатчилари билан он-лайнда мулоқот қилиш мумкин. уларга саволлар билан мурожаат этиш мумкин. Ахборот маркази маълумотларга етакчилик қилиш ва янгилаб туриш, аудио ва видео материалларга тушган буюртмаларни бажариш билан шуғулланади. Бирор китоб ёки ҳужжатга буюртма бериш учун ариза шаклидан фойдаланиш зарур. Агар буюртмада берилган адабиёт топилмаган ҳолларда кутубхона фойдали тавсиялар беради. Масалан, Алишер навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси он-лайн хизматидан кутубхона қайд рақами (ID) ёрдамида фойдаланиш мумкин. Зарур ҳолларда, кутубхонага ёрдам сўраб, сўров билан мурожаат этиш мумкин. Қуйида мисол тариқасида, баъзи электрон кутубхоналар тавсифини келтирамиз. http://www.natlib.uz/ – Алишер навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси. www.dDilib.uz – Ўзбекистон электрон илмий-техник кутубхонаси. ушбу кутубхона китобхонларга электрон илмий-техник нашр ларга, тарихий, аудит ва иқтисод, чет эл адабиётларига, энциклопедия ва луғатлардан фойдаланишга имкон беради. www.vlib.org – WWW виртуал кутубхонаси WWW виртуал кутубхонасида турли мавзуларга тегишли маълумотлар: қишлоқ хўжалиги, иқтисод ва бизнес, компьютер технологиялари, алоқа, медиа ва журналистика, таълим, ҳуқуқ, фан ва бошқалар бор. Кутубхона ўз

бўлимларига эга. Кутубхонада алифбо ва атама сўзлар бўйича қидирув тизими ишлайди. Масофадан ўқиш курслари рўйхати Қуйида баъзи масофавий таълим курслари рўйхатини келтирамиз: http://avloniymtk.uz/ – Абдулла Авлоний номидаги Халқ Таълими Ходимларини Қайта Тайёрлаш ва Малакасини Ошириш Марказий Институтининг Масофадан ўқитишни ривожлантириш маркази 20дан ортиқ он-лайн курсларни жорий этган. ушбу курслар ўқитувчилар томонидан унумли фойдаланилмоқда. http://www.study- uzbektourism.uz/#ru/content/on_line /– «Ўзбектуризм» Республика илмийўқув маслаҳат маркази масофадан ўқитиш курслари. «Ўзбектуризм» Республика илмий -ўқув маслаҳат маркази қуйидаги мутахассисликлар бўйича масофадан ўқитишни амалга оширади: гид экскурсиячи, туристик корхона раҳбари. ушбу курслар жадвали, материаллари ҳақида маълумот марказ саҳифасида келтирилган. Курс бўйича саволлар билан саҳифадаги манзил орқали мурожаат этиш мумкин. Расмда ушбу саҳифа кўриниши берилган. http://buhshkola.uz/ – «норма» корхонаси масофадан ўқитиш тизими саҳифаси. «норма» корхонаси масофадан ўқитиш тизимида бир неча молия ва бухгалтерияга оид он-лайн курслар олиб борилади. Курслар масалан, «Бугалтерия ҳисобига кириш», «Бугалтерия ҳисоби асослари» курслари ўзбек тилида ҳам олиб борилади. Курс рўйхати курс ҳақидаги маълумот билан батафсил берилган бўлиб, у билан қуйидаги саҳифада танишиш мумкин. Курслар амалиётчи ўқитувчилар томонидан олиб борилади. Курс нафақат корхонанинг ҳисоб-китобини

юритишга қизиққан шахсларга, балки корхона раҳбарларига, “қачондир мен ҳам ўз бизнесимни очаман” деган тадбиркорларга ҳам фойдалидир. Маълумотлар мавзу мазмун-моҳияти жиҳатидан мураккаб бўлсада, улар содда шаклда баён этилган. www.dlm.uz – Бозор иқтисодиёти малакасини ривожлантириш маркази масофадан ўқитиш тизими саҳифаси. Бозор иктисодиёти малакасини ривожлантириш маркази масофадан ўқитиш тизими 2012 йилда яратилди. ушбу марказ тадбиркорлар учун таълим курсларини амалга оширади. Қуйидаги курслар масофадан ўқитилади: «Таълим хизматлари маркетинги», «Замонавий шароитда одам ресурслари бошқаруви» кабилардир. ушбу курслар ҳақида маълумот қуйидаги саҳифада берилган. Барча курслар рўйхати билан қуйидаги манзилда танишиш мумкин – http://dlm.uz/?page_id=7 . www.dl.uz – Масофадан ўқитиш таълимига бағишланган сайт. у Ўзбекистондаги масофадан ўқитишга бағишланган илк саҳифалардан бўлиб, унда масофавий таълим технологияси, муаллифлик ҳимояси, замонавий дарс каби он-лайн курслар мавжуд. Турли таълимга оид мавзулар бўйича курсларни қўшиш имконияти мавжуд. Мавзу танлаш ва форумдаги муҳокамаларда иштирок этиш мумкин. www.wcd.vcu.edu - Virginia Commonwealth University (VCU) нинг online курслари . Сайтдаги курслар рўйхати анчагина , масофавий таълимнинг фаол курслари яшил белги билан кўрсатилган . улардан баъзиларини келтирамиз : • Adult Education • Allied Health Professions • Computer Technology • Business

• Health Administration ва бошқалар www.calofornia.edu/UConline - University of California On-Line Courses. Қуйидаги фанлар бўйича 400дан ортиқ On-Line курслар мавжуд: • Business • Area, Ethnic and Cultural Studies • Science/Life Science • Computer and Information Science • Engineering-Related Technologies • Public Administration and Services ва бошқалар . http://www.petersons.com/online-schools.aspx – Peterson’s OnlineSchools. Масофадан ўқитиш курсларининг энг йирик тўпламидир . унда он - лайн ўқиш тартиблари , он - лайн курсларни танлаш ва ўқиш бўйича батафсил тавсиялар берилади . Масофавий таълим курслари бўйича қидирув тизими мавжуд . Тест топшириш имкониятлари мавжуд . Масофадан таълимни ташкил қилиш бўйича тавсиялар Ўқитиш бу турининг тарафдорлари кундан - кунга кўпайиб бормоқда . Бу бир томондан, давлат ташкилотлари, иккинчи томондан, хусусий сектордир. Йирик корпорациялар бу технологияга катта маблағ ажратмоқдалар. Маълумки, таълим ишлаб чиқаришнинг асосий омилларидан биридир. Илмий-техника тараққиёти жуда тез юксалмоқда. Янгидан-янги технологиялар пайдо бўлмоқда. Корхоналар иқтисоднинг барқарорлиги ва тараққиёти учун янги технологияларни жорий этишга мажбур. улар кадрларни қайта тайёрлашга ҳам етарлича эътибор бермоқдалар. Агар илгарилари ҳар 5 йилда бир марта қайта тайёргарликдан ўтиш етарли бўлган бўлса, бугунги кунда бу муддат сезиларли даражада қисқарди. Шунинг учун корхоналар ҳам масофадан таълимнинг ривожидан манфаатдордир. Бу икки сектор жорий этиш вақтини тежаш, юқори сифатни сақлаб қолиш ва молиявий чеклаш шартларида кадрларни тайёрлаш ва ўқитиш

самарадорлигини ошириш эҳтиёжига эга. Таълим муассасалари мавжуд таълим имкониятларида янги даромад манбаларига муҳтождир, айни пайтда таълимнинг корпоратив университетлари таълим материаллари ва хизматлари (мультимедиа курслар, қўлланмалар, йўриқномалар ва буюртма асосидаги курслар, маслаҳатлар ва бошқалар) нинг катта бозорига киришлари лозим. Ахборот ва билим тез ўзгарувчан бўлиб боряпти, шу сабабли ҳам доимо таълим олиш ва касбий маҳоратни ошириш долзарб бўлиб ҳисобланади. Рақобатбардош бўлиш учун ходимларнинг катта қисмини тезроқ ва илгаригига қараганда, тез-тез ўқитиш ва малакасини ошириш кераклигини кўпчилик тушуниб қолди. Масофавий ўқитишни мунтазам равишда, ташкил этиш мумкин. Ходимлар гуруҳи бир пайтда ўқитилиши мақсадга мувофиқ. Бунда ходимлар ўқиш давомида иш фаолиятига оид тажрибаларини оширадилар. Ўқитувчи раҳбарлигида ҳар хил сценарийлар учун ечимларни топадилар. Одатдаги маърузада тингловчи пассив тингловчидир. Масофавий ўқитишда эса у фаол тингловчига айланади. Ҳар бир савол тингловчидан жавоб талаб қилади. Тингловчи бир вақтнинг ўзида ҳам талаба, ҳам эксперт вазифасини бажаради. Тинг ловчи аудитория экспертлардан иборат эканлигини ҳис этади ва улар билан ўзаро мулоқотда бўлади. Агар технология етарли даражада мукаммаллаштирилса, масофавий таълим билимларни етказиб бериш жараёнини тубдан ўзгартириб юбориши мумкин. Хуллас, технология мослашувчан бўлиши керак, ўзгаришларга таъсирчан бўлиб, мукаммаллашуви, харидор ва бозорнинг талаб ларини ҳисобга олмоғи даркор. Ўзбекистонда масофавий таълимни жорий этиш республика фуқароларига ихтиёрий таълим муассасасида ўз хоҳишига кўра таълим олиш

ва маълумотли бўлиш имконини беради. Бу ахборотлаштириш ва коммуникация соҳаларида тараққиётга, бутун дунёда интеграцион алоқаларнинг чуқурлашувига олиб келади. Ҳозирги даврда Ўзбекистонда ахборот технологиялари жадал ривожланмоқда ва бу ўз аксини таълим тизимида ҳам топмоқда. Бугунги кунда “виртуал” сўзи воқеликка айланиб қолди. Виртуал кутубхоналар, электрон китоб ва каталоглар, виртуал дўкон ва савдо шахобчалари пайдо бўлмоқда. Республикада масофавий таълимни ривожлантириш учун етарли шарт- шароитлар яратилган, мультимедиа ва видео-дарсликлар яратиш, видеоконференциялар уюштириш бўйича база яратилган ҳамда бир қатор лойиҳа ишлари олиб борилмоқда. Бунга давлат ва хусусий ташкилотларда қизиқиш катта. Топшириқ: Интернетдан тадбиркорлар учун маҳаллий масофадан ўқитиш курсларини топинг. Курслар тавсифи ва ўқиш тартиби билан танишинг. Сизни қизиқтирган курслар бўйича маълумот олиш учун курс администратори ёки раҳбарига сўров юборинг.

Адабиётлар : 1. “Ўзбекистон Республикаси ахборот ресурсларини тайёрлаш ва уларни маълумотларни узатиш тармоқларида, шу жумладан, Интернетда тарқатиш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш тўғрисида”, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори, 137-сон, 1999 йил 26 март. 2. Указ Президента Республики Узбекистан "О дальнейшем развитии компьютеризации и внедрении информационнокоммуникационных технологий" (30 мая 2002 г. № УП-3080) 3. “Ахборотлаштириш тўғрисида” ги 2003 йил 11 декабрь 560-II-сон Ўзбекистон Республикаси Қонуни. 4. “Давлат ва хўжалик бошқаруви, маҳаллий давлат ҳоқимияти органларининг ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган ҳолда юридик ва жисмоний шахслар билан ўзаро ҳамкорлигини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори, 181-сон, 2007 йил 23 август. 5. “Интернет тармоғида Ўзбекистон Республикасининг Ҳукумат порталини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори, 259сон, 2007 йил 17 декабрь. 6. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 30-dekabrdagi “Interaktiv davlat xizmatlari kо‘rsatishni hisobga olgan holda Internet tarmog‘ida O‘zbekiston Respublikasining Hukumat portali faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida”gi 378-son qarori.

O'xshashlar

Электрон кутубхоналар

Электрон имзо

Электрон хужжат ва электрон хужжат алмашинуви

Электрон туловлар технологияси. Электрон туловнинг мохияти таркиби

Интернетда электрон кутубхоналар