logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Informatika va AT
  4. Dasturlashtirish asoslari

Dasturlashtirish asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

92 KB
Ko'chirib olish
Dasturlashtirish asoslari Reja: A) Dastur. B) Dastur tuzish bosqichlari. C) Algoritm va dastur. D) Kompilaytsiya. E) Delphi dasturlashtirish tili. F) O`zgaruvchi tiplari. .:A:. Dastur. Dastur kompyuterda ishlovchi inson bilan muloqotini ta’minlaydi, ya’ni, inson kompyuterga kerakli ma’lumotlarni klaviatura yordamida kiritadi, kompyuter esa bu ma’lumotlarni qayta ishlab, uning natijasini ekran, printer yoki faylga chop etadi. Aslida kiritilgan ma’lumotlarni qayta ishlab natijani oluvchi bu kompyuterning protsessoridir. Protsessor kiritilgan ma’lumotlarni natijaga dastur deb ataluvchi ma’lum bir dasturlashtirish tilida yozilgan algoritm asosida aylantiradi. Shunday qilib kompyuter ma’lum bir vazifani bajarishi uchun dastur deb ataluvchi komandalar ketma ketligini yozib chiqish kerak bo`ladi. .:B:. Dastur tuzish bosqichlari. Dastur tuzish bosqichlari quyidagilardan iborat: 1. Dasturning matematik modelini yaratish. Bunda qo`yilgan masala tahlil etiladi, qaysi usuldan, formuladan foydalangan holda masalaning yechimi topish mumkinligi o`rganiladi. Dasturga qo`yilgan talablar o`rganiladi. Foydalanuvchi va dastur muloqotini ta’minlovchi dialog oynasi yaratiladi. 2. Algoritm ishlab chiqish. Bu bosqichda natija olish uchun buyruqlar ketma ketligi ishlab chiqiladi. Agar natijani bir nechta usullar yordamida olish mumkin bo`lsa dasturchi eng optimal algortimni tanlashi kerak. Bu bosqichning natija algoritmik tilda yozilgan buyruqlar ketma ketligi yoki blok-sxema bo`lishi mumkin. 3. Dasturlashtirish tilida algoritmni yozish. Dasturga qo`yilgan talablar o`rganilib, masalani hal qilish algoritmi tuzilgandan keyin biror bir dasturlashtirish tiliga algoritm o`giriladi. Natijada dastur kodi hosil bo`ladi. 4. Otladka. Otladka – bu xatolarni topish va tuzatish bosqichidir. Dasturda xatoliklar ikki xil bo`lishi mumkin: sistaksis (matndagi xatolik) yoki algoritmik. Sintaksis xatoliklar oson tuzatiladi. Algoritmik xatoliklarni tuzatish qiyinroq. Dastur bir necha xil qiymatlarda to`g`ri ishlasa otladka oxiriga yetgan hisoblanadi. 5. Testdan o`tkazish. Dastur boshqa foydalanuvchilarga mo`ljallanib tuzilgan bo`lsa, testdan o`tkazish bosqichi muhimdir. Bu bosqichda o`zgaruvchilarga katta qiymatlar yoki boshqacha (masalan sonli o`rniga matnli) qiymatlar kiritilib ko`riladi va dasturning unga reaksiyasi tekshiriladi. 6. Yordam sistemasini yaratish. Agar dasturchi dasturni boshqa foydalanuvchilar uchun mo`ljallab tuzayotgan bo`lsa, u albatta yordam sistemasini yaratishi kerak. Zamonaviy dasturlarda yordam sistemasi CHM yoki HLP fayllar formasida yaratiladi.Bundan tashqari dasturni o`rnatish davomida foydalanuvchi uchun Litsenziya bilan tanishtiruvchi va Readme fayllari TXT, DOC yoki HTM formatda yaratiladi. 7. Ustanovichniy diskni yaratish (CD-ROM). Dasturni o`rnatuvchi CD- ROM yoki o`rnatuvchi disklar foydalanuvchi dasturni tuzgan insonning yordamisiz o`zining kompyuteriga o`rtana olishi uchun yaratiladi. Odatda bu diskda yordam sistemasi va dasturni o`rnatish uchun ko`rsatmalar (Readme fayllari) ham bu diskdan o`rin oladi. Shuni aytish kerakki zamonaviy dasturlashtirish tillarida tuzildan dasturlarni ko`p holatlarda EXE faylini kompyuterga ko`chirib olgan bilan ishlatib b`olmaydi. Chunki dasturchi bu dasturlarni tuzish jarayonida maxsus bibliotekalar va komponentalardan foydalangan bo`lishi mumkin. Shuning uchun ustanovichniy programma maxsus o`zi uchun papka yaratib, o`ziga kerakli hamma fayllarni nusxasini yi`gib olishi kerak. InstallShield Express dasturi bilan ishlashga keyinroq qaytamiz. .:C:. Algoritm va dastur. Dastur tuzishning birinchi bosqichida dasturchi qo`yilgan masalani hal etuvchi buyruqlar ketma-ketligi – algoritmni yaratishi kerak. Algoritm – natijani olishga mo`ljallangan aniq, chekli komandalr ketma-ketligidir. Algortim matnli yoki blok-sxemali ko`rinishga ega bo`lishi mumkin. Blok-sxema maxsus simvollar yordamida yaratiladi: 2.1-jadval . Blok-sxema elementlari. Shakli Vazifasi Algortimning boshlanishi va tugashi Ma’lumotlarni kiritish bloki Hisob-kitob bloki Ketma-ketlik (sikl) bloki Olingan ma’lumotlarni chop etish bloki Quyida SuperMarketdan sotib olingan mahsulotning qiymatini hisoblash uchun tuzilgan blok-sxema, forma oynasining ko`rinishi va dasturi keltirilgan: 2.1-rasm. Sotib olingan mahsulot narxini hisoblash algoritmi va proyekt ko`rinishi 0 1BOSHLASH narx, son s=narx*son s>500 0 S=s*0.9 S ni chop etish TAMOM 2.1-Listing. Sotib olingan mahsulot narxini hisoblash dasturi unit Unit1; interface uses Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, StdCtrls; type TForm1 = class(TForm) Edit1: TEdit; Edit2: TEdit; Label1: TLabel; Label2: TLabel; Label3: TLabel; Button1: TButton; Button2: TButton; procedure Button2Click(Sender: TObject); procedure Edit2KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char); procedure Button1Click(Sender: TObject); private { Private declarations } public { Public declarations } end; var Form1: TForm1; implementation {$R *.dfm} procedure Summa; var narx: real; // mahsulot narxi son: integer; // qancha s: real; // narxi mes: string[255]; // ma&#39;lumot begin narx := StrToFloat(form1.Edit1.Text); son := StrToInt(form1.Edit2.Text); s := narx * son; if s > 5000 then begin s := s * 0.9; mes := &#39;10% lik skidka&#39; + #13; end; mes := mes+ &#39;Jami to`lov : &#39; + FloatToStrF(s,ffFixed,4,2) +&#39; so`m.&#39;; form1.Label3.Caption := mes; end; procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject); begin form1.Close; end; procedure TForm1.Edit2KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char); begin case Key of &#39;0&#39; .. &#39;9&#39;,#8: ; // raqamlar va <Backspace> klavishasi #13: Summa; // hisoblash else Key := Chr(0); // simvolni chop etmaslik end; end; procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject); begin Summa; end; end. .:D:. Kompilaytsiya. Dasturchi biror dasturlashtirish tilida biror vazifani bajarishni mo`ljallab tuzgan ko`rsatmalar ketma-ketligi dastur deb nomlanadi. U inson uchun tushunarli ko`rsatmalar ketma-ketligidan tashkil topgan, ammo u protsessor uchun tushunarsiz. Protsessor ko`rsatmalar ketma-ketligini bajara olishi uchun dastur mashina tili – protssor komandalari tiliga tarjima qilinishi kerak. Inson tuzgan dasturni mashina tiliga tarjima qilish vazifasini maxsus kompilyator dasturi bajaradi. Kompilyatorning ishlashi ikki bosqichdan iborat: 1. Dastur kodidan sintaksis xatoliklar yo`qligini tekshiradi; 2. Dasturni mashina kodiga generatsiya qiladi. 2.2-rasm. Kompilyatorning ishlash sxemasi. Generatsiya dastur kodida xatoliklar bo`lmagan taqdirdagina amalga oshadi. .:E:. Delphi dasturlashtirish tili. Delphi dasturlashtirish tili operatorlar deb nomlanuvchi ko`rsatmalar ketma- ketligidan iborat. Har bir ko`rsatma boshqasidan nuqtali vergul bilan ajratiladi. Har bir ko`rsatma identifikatorlardan tashkil topadi. Identifikator quyidagilarni ifodalashi mumkin:  Til ko`rsatmasini ( :=, if, while, for );  O`zgaruvchini;  O`zgarmasni;  Arifmetik (+, -, *, /) yoki mantiqiy ( and, or, not ) operatsiyani;KOMPILYATOR Dastur kodi Xatolikni aytish Dastur ishlashiXatoliklarni tekshirish Mashina kodiga o`girish  Qism dasturni ( protsedura yoki funksiya ni);  Qism dasturni boshlanishi ( procedure, function ) yoki tugatishni (end) yoki blokni ( begin, end ) belgilash. .:F:. O`zgaruvchi tiplari. Dastur turli xil ma’lumotlar tiplari bilan ishlay oladi: butun va kasr sonlar, simvollar, yozuvlar, mattiqiy kattalik. Butun sonlar tiplari. Delphi dasturlashtirish tili yetti turdagi butun sonlar tiplari bilan ishlay oladi: shortint, smallint, Longint, Int64, Byte, word va Longword . 2.2-jadval. Butun sonlar tiplari haqida ma’lumot Tip Sohasi formati Shortint -128…127 8 bit Smallint -32   768… 32 767 16 bit Longint -2 147 483   648… 2 147 483 647 32 bit Int64 -2 63 … 2 63 – 1 64 bit Byte 0…255 8 bit Word 0…65 535 16 bit Longword 0 … 4 294 967   295 32 bit Object Pascal da Longint ga ekvivalent Integer tipi ham mavjud. Haqiqiy sonlar tiplari. Delphi dasturlashtirish tilida olti turdagi haqiqiy sonlar tiplari mavjud: Real48, single, Double, Extended, comp, Currency . Tiplar o`zaro sohasi, raqamlar soni va xotiradan egallaydigan hajmlari bilan farqlanadi. 2.3-jadval. Haqiqiy sonlar tiplari haqida ma’lumot Tip Sohasi Raqamlar soni Bayt Real48 -2.9x 10 -39 …1.7x10 38 11-12 06 Single -1.5 x 10 -45 -3.4 х 10 38 7-8 04 Double -5.0x10 -324 -1.7x10 308 15-16 08 Extended -3.6x10 -4951 -1.1 х 10 4932 19-20 10 Comp - 2 63 +1 - 2 63 -1 19-20 08 Currency -922 337 203 685 477.5808 … 922 337 203 685 477.5807 19-20 08 Delphi dasturlashtirish tili Double tipiga ekvivalent tip Real tipiga ham ega. Simvolli tiplar. Delphi dasturlashtirish tili ikki turdagi simvolli tiplarga ega: Ansichar va Widechar:  Ansichar tipi – bu 0 dan 255 gacha bo`lgan sonlarga mos keluvchi ANSI kodirovkasi simvollaridir;  Widechar tipi – 0 dan 65535 gacha bo`lgan sonlarga mos keluvchi Unicode kodirovkasi simvollaridir. Object Pascal da Ansichar tipiga ekvivalent Char tipi ham keng qo`llaniladi. Qatorli tiplar. Delphi tili uchta qatorli tipga ega: shortstring, Longstring, Widestring .  Shortstring tipi 0 dan 255 taga simvolga ega bo`lgan qatorli yozuvlardir.  Longstring tipi taxminan 2^31 o`lchamli simvollardan iborat bo`ladi.  Widestring tipi taxminan 2^30 o`lchamli simvollardan iborat bo`ladi. Har bir simvollar qatori Unicode simvolidan iboratdir. Delphi da string identifikatoridan foydalanish imkoniyati bor. U shortstring tipiga ekvivalent hisoblanadi. Mantiqiy tiplar. Mantiqiy tiplar faqatgina ikkita qiymatdan bittasini qabul qila oladi: True (rost) va False (yolg`on). Delphida mantiqiy o`zgaruvchilar Boolean tipiga tegihlidur.

O'xshashlar

Algoritmlashtirish asoslari
Grafik dizayn asoslari
Elektron hukumat asoslari
Kompyuter texnikasi asoslari
Geometrik modellashtirish asoslari