Biznesda axborot texnologiyalarini va axborot tizimi - Informatika va AT - Referatlar

Biznesda axborot texnologiyalarini va axborot tizimi

Yuklangan vaqt:

18.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

19.1298828125 KB

Ko'chirib olish

Biznesda axborot texnologiyalarini va axborot tizimi Reja: 1. Axborot tizimlari tushunchasi 2. Biznesda axborot tizimlari. 3. Axborot tizimlarning turlari Axborot tizimlari tushunchasi

Hozirgi kunda fan va t е xnikada ko`p qo`llaniladigan tushunchalardan biri - tizimdir. Tizim – bu tashkil etuvchilardan iborat bir butunlik d е gan ma'noni anglatadi. Umumiy holda tizimga quyidagicha ta'rif k е ltiramiz. Tizim – bu o`zaro bog`liq va yagona maqsadga erishish uchun ma'lum qoida asosida o`zaro munosabatda bo`ladigan el е m е ntlar to`plamidir. Bu el е m е ntlar to`plami oddiy el е m е ntlar yig`indisidangina iborat bo`lmay, har bir el е m е nt ham o`z navbatida tizim bo`lishi mumkin. Ma’lumki, bugungi kunda ko’plab turli xil tizimlar yaratilgan bo’lib, ular o’z tarkibi va bosh maqsadlari bo’yicha bir-biridan farqlanadi. Masalan, quyidagi jadvalda bir necha tizimlarga namunalar keltirilgan. Tizim elementlari Tizimning bosh maqsadi Firma Odamlar, jixozlar, materiallar, binolar va boshqalar Tovarlar ishlab chiqarish Kompyuter Elektron va elektr mexanik elementlar, aloqa liniyalari va boshqalar Ma’lumotlarga ishlov berish Telekommuniktsiya tizimi Kompyuterlar, modemlar, kabellar,tarmoq dasturiy ta’minoti va boshqalar Axborot uzatish Axborot tizimi Kompyuterlar, kompyuter tarmoqlrai, odamlar, axborot va dasturiy ta’minot Professional axborot ishlab chiqarish Har bir tizim to’rt asosiy qismdan iborat: – kiritish; – ishlov berish; – chiqarish; – teskari aloqa. Kiritish Ishlov berish Chiqarish teskari aloqa Axborot tizimining apparat va dasturiy qismi Axborot kiritish Axborotni qayta ishlash Axborotni chiqarish Teskari aloqa Tashkilot personali yoki boshqa tizimlar Axborotlarni tashqi va ichki manbalardan kiritish uchun xizmat qiladi Kiritilgan axborotlarni qulay ko’rinishga keltirish va q а yta ishlash uchun xizmat qiladi Mijozlarga va boshqa tizimlarga axborotlarni etkazib berish uchun xizmat qiladi Kiritilgan axborotlarni q а yta ishlash uchun jamiyat a’zolari tomonidan kiritiladigan ma’lumotlar Xar qanday axborot tizimining ishlash jarayonini quyidagi sxema bilan ifodalash mumkin.

Axborot tizimining maqsadi – muayyan professional faoliyat bilan bog’liq bo’lgan professional axborot ishlab chiqarish. Axborot tizimlari har qanday sohadagi vazifalarni hal qilish jarayonida zarur bo’ladigan axborotni to’plash, saqlash, ishlov berish, chiqarib berishni ta’minlaydi. Axborot tizimi – qo’yilgan maqsadlarga erishish yo’lida axborotni to’plash, saqlash, ishlov berish va chiqarishda foydalaniladigan vositalar, usullar va xodimlarning o’zaro bog’liq majmui. «Tizim»ni aniqlashga quyidagi atamalar kiradi: «ob' е ktlar», «aloqalar», «xususiyatlar». • Ob' е ktlar – tizimning bir bo`lagi yoki kompon е ntlari bo`lib, jismoniy, mat е matik o`zgaruvchan t е nglamalar, qoida va qonunlar, t е xnologik jarayonlar, axborot jarayonlari, ishlab chiqarish bo`linmalari kabi ko`plab ch е klanmagan qismlarga ega. • Xususiyatlar – bu ob' е ktning sifatini ifodalovchi param е trlardir. Xususiyat tizimning ma'lum bir o`lchamga ega ob' е ktlarini bittalab miqdoriy jihatdan bayon etish imkonini b е radi. Ob' е ktlarning xususiyatlari tizim harakati natijasida o`zgarishi mumkin. • Aloqalar ob' е ktlar va ularning xususiyatlarini tizim jarayonida yagona yaxlitlikka birlashtiradi. Bunda barcha tizim el е m е ntlarining k е nja tizimlari va tizimlar o`rtasida aloqa bo`lishi nazarda tutiladi. Ayrim umumiy qonuniyatlar, qoidalar yoki tamoyillar bilan birlashuvchilar o`rtasida aloqaning mavjud bo`lishi tizimning asosiy tushunchasi sanaladi. Boshqalar bilan biror-bir aloqaga ega bo`lmagan el е m е nt ko`rib chiqilayotgan tizimga kirmaydi. Tizim quyidagi xususiyatlardan iboratdir: – murakkablik; – bo‘laklanish; – yaxlitlik; – qismlarni ko‘p tamoyilligi va ularni o‘zaro farqlanishi; – tarkiblanishi. • Tizimning murakkabligi uning tarkibidagi qismlarning ichki va tashqi bog‘liqlari va dinamik o‘zgarishlariga bog‘liq.

• Tizimning bo‘laklanishi uning ko‘p quyi qismlardan yoki elementlardan iborat bo‘lishidir, va ular ma‘lum maqsadga erishish uchun yo‘naltirilgan. • Tizimning yaxlitligi – bu elementlar to‘plami, umumiy maqsadga erishishga mo‘ljallangan. • Tizim qismlarni ko‘p tamoyilligi va ularni o‘zaro farqlanishi – ularning funksional vazifasi har xilligi va avtonom ishlay olishida. • Tizimni tarkiblanishi uning ichki aloqalarini iyerarxiklik pog‘onasi bo‘yicha taqsimlanishidadir. Biznesda axborot tizimlari Biznesda ishlatiladigan quyidagi axborot tizimlar turlari mavjud: elektron tijorat tizimlari, tranzaktsiyalarni qayta ishlash (processing), boshqaruv AT, qarorlarni qabul qilishni qo’llabquvvatlash tizimlari. Undan tashqari ba’zi tashkilotlar maxsus- maqsadli tizimlarni ishlatadilar: sun’iy intellekt, ekspert tizimlar, virtual voqelik va boshqalar. Elektron tijorat – axborot texnologiyalari yordamida amalga oshiriladigan tovarlarni sotish, ishlarni bajarish va xizmat ko’rsatish bo’yicha tadbirkorlik faoliyati. Elektron tijoratni to’rt yo’nalishga ajratish qabul qilingan: biznes biznesga (busines- to-business, B2B); biznes iste’molchiga (business-to--consumer, B2C); biznes ma’muriyatga (business-toadministration, B2A); iste’molchi ma’muriyatga (consumer-to-administration, C2A). Shuningdek, keyingi vaqtda iste’molchi iste’molchiga (consumer-to- consumer, C2C) va iste’molchi biznesga (consumer-to- business, C2B) modellari rivoj topmoqda. Elektron tijorat: O’zbekiston xom-ashyo birjasining veb-sayti Tranzaktsiyalarni qayta ishlash (transaction processing) tizimlari. O’tgan asrning 50-chi yillaridan boshlab kompyuterlar biznesda har kungi mayda, ko’p mehnatni talab kiladigan ishlarda ishlatila boshlangan. Tranzaktsiya – any business related exchange.

Masalan: mijoz amalga oshirgan to’lov, ishchiga to’langan ish haqi. Tranzaktsiyalarni qayta ishlash tizimi bu biznes tranzaktsiyalarini saqlab qolish va qayta ishlash uchun foydalaniladigan odamlar, jarayonlar, dasturlar, ma’lumot bazalari va uskunalar bilan tashkil etilgan to’plamdir. Boshqaruv tizimlari turli-tuman boshqaruv va texnik-iqtisodiy masalalarni hal qilish uchun mo’ljallangan. Odatda bu tizimlar korxonalar, tashkilotlar, tarmoqlar (masalan, kasalxonalar, avtomatlashgan omborlar, moddiy-texnika ta’minoti va zahira qismlarini boshqarish, kadrlarni hisobga olish va buxgalteriya hisobining axborot tizimlari) avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari (ABT) doirasida ishlaydi. Ko’pincha bu tizimlar ayrim sohalarga xizmat ko’rsatadi va mustaqil hisoblanadi, ya’ni o’zining axborot fondi, algoritmi va dasturiy ta’minotiga ega bo’ladi. Boshqaruv tizimlari integratsiyalashgan, ma’lumotlar bazasi tamoyili bo’yicha qurilgan bo’lishi mumkin. Bunday tizimlar korxonadagi aylanib yuruvchi butun axborot oqimiga ishlov beradi va korxonaning resurslaridan oqilona foydalangan holda uning bir maromda va rejali ishlashini ta’minlashga yo’naltirilgan bo’ladi. Texnik vositalar yordamida faqat axborot operatsiyalarini avtomatlashtirishga erishiladi. Bevosita qarorlar qabul qilish funktsiyalarini va boshqa boshqaruv operatsiyalarini odamning o’zi bajaradi. Shuning uchun boshqaruv tizimlari odatda alohida xizmatlar va korxona rahbariyatiga turli ma’lumotnomalar va hisobot shakllarini berishga yo’naltirilgan bo’ladi Axborot tizimlarining turlari. Axborot tizimlari (AT) ma’lum kriteriyalarga ko’ra bir nechta turlarga ajratiladi. Avtomatlashtirish darajisiga ko’ra axborot tizimlari qo’lda bajariladigan avtomatlashtirilgan va avtomat tizimlarga bo’linadi. Ko’lda bajariladigan AT xamma qayta ishlash operastiyalari inson tomonidan bajarilishi bilan xarakterlanadi. Avtomatlashtirilgan AT - ma’lumotlarni boshqarish yoki qayta ishlash funkstiyasining bir qismi avtomat tarzda ikkinchi bir qismi inson tomonidan bajariladi. Avtomat AT - ma’lumotlarni boshqarish va qayta ishlashning barcha funkstiyalari inson qatnashuvisiz (masalan, texnologik jarayonlarni avtomat ravishda boshqarish) amalga oshiriladi.

Qo’llanish soxasiga ko’ra: • Ilmiy izlanishlar (tadqiqot )ni avtomatlashtirish; • Avtomatlashtirilgan loyixalashtirish; • Tashkiliy- boshqaruv; • Texnologik jarayonlarni boshqarish; kabi turlarga bo’linadi. Ilmiy AT ilmiy xodimlar faoliyatini avtomatlashtirish, statistik axborotni taxlil etish, tajribalarni boshqarish uchun mo’ljallangan. Loyixalashtirishni avtomatlashtirish AT yangi texnika ishlab chiqaruvchilar va muxandis loyixachilar mexnatini avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan. Tashkiliy boshqarishning AT - shaxslar funkstiyalarini avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan. Bu sinfga xam sanoat (korxona) xam nosanoat ob’ektlari (bank birja, sugurta kompaniyasi) va ayrim offislar (ofislar tizimlari)ni boshqarishning axborot tizimlari kiradi. Texnologik jarayonlarni boshqarishning axborot tizimi turli texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan (metallurgiya, energetika). Qo’llash soxasidan qat’iy nazar, axborot tizimlari ma’lumotlarini qayta ishlashning deyarli barcha tizimlari taminlash turlari deb ataladigan tarkibiy qismlar to’plamini o’z ichiga oladi. Ularni dasturiy texnik, xukukiy, axborot tashkiliy matematik va lingvistik ta’minotlarga ajralishi qabul kilingan. • Axborot taminoti - axborot tizimlari ichki mashina axborot bazasini yaratishni tasniflash va kodlashtirish tizimlari xujjatlashtirishning unifikastiyalashgan tizimlari, xujjat aylanmasi va xujjatlar shakli uslublarini rastional xolga keltirishni o’z ichiga olgan axborotni joylashtirish va tashkil kilish buyicha uslublar va vositalar yigindisidir. • Dasturiy ta’minot - xisoblash texnikasi vositasida ma’lumotlarni qayta ishlash tizimini yaratish va foydalanish dasturiy vositalari yig’indisidir. • Texnik ta’minot ma’lumotlarini kayta ishlash tizimini funktsiyalashtirish uchun qo’llanuvchi texnik vositalar kompleksidir, u ma’lumotlarni qayta ishlovchi namunaviy operastiyalarni amalga oshiruvchi qurilmalarni o’z ichiga oladi.

• Xuquqiy ta’minot axborot tizimini yaratish va funkstiyalashtirishni tartibga soluvchi xuquqiy meyorlar yig’indisini o’zida namoyon etadi. Axborot tizimini qayta ishlashning xuquqiy ta’minoti AT buyurtmasiga va tayyorlovchi o’rtasidagi shartnomaviy o’zaro munosabatlar meyoriy aktlari, chetga chiqishlarining xuquqiy tartibga solinishini o’z ichiga oladi. • Lingvistik ta’minot inson va EXM muloqotini ishlab chiqarish va ta’minlash samaradorligini oshirish uchun ma’lumotlarni qayta ishlash tizimini yaratish va foydalanishning turli bosqichlarida ishlatiladigan til vositalari yig’indisini o’zida namoyon etadi. Axborot tizimlarini xayotda qo’llab qanday natijalar olish mumkin • Matematik metod va intellektual tizimlarni qo’llab, boshqarishning optimal variantlarini olish. • Tizimni avtomatlashtirish natijasida ishchilarning vazifalarini engillashtirish. • Eng to’g’ri axborotga ega bo’lish. • Axborotlarni qog’ozda emas balki magnit yoki optik disklarda saqlash • Maxsulot ishlab chiqarish sarf xarajatlarnini kamaytirish. • Foydalanuvchilar uchun qulayliklar yaratish. Axborot tizimlarida boshqaruv tuzilmasining o’rni Axborot tizimi jamiyat va xar bir tashkilot uchun quyidagilarni bajarishi lozim: • Axborot tizimining tuzilmasi va uning qo’llanilish maqsadi, jamiyat va korxona oldida turgan vazifa bilan to’g’ri kelishi kerak. Masalan; tijorat firmasida – foydali biznes, davlat korxonasida ijtimoiy va siyosiy vazifalarni bajarishi kerak. • Axborot tizimi inson tomonidan boshqarilishi va ijtimoiy etika prinstiplari asosida foyda keltirishi kerak. • To’g’ri, kafolatli va o’z vaqtida axborotlarni mijoz yoki tizimlarga etkazishi lozim. Mamlakatimizda axborot tizimini rivojlantirish dasturi quyidagi maqsadlarni amalga oshirish uchun hizmat qilishi kerak.

• O’zbekiston Respublikasida raqamli iqtisodiyot sharoitida axborot tizimlari ekotizimlarini yaratish; • Mamlakat axborot tizimining institutlari va infratuzilmasini yaratish; • Respublikaning barcha tarmoqlarini qamrab oluvchi informatsion jamiyat tashkil qilish uchun kerakli bo’lgan barcha chora-tadbirlarni amalga oshirish. • Global miqyosida va global bozorlarda respublikamizning raqobatbardoshligini oshirish. Bugungi kunda axborot tizimlarini tashkil etish va raqamli axborot texnologiyalari (IT) sohasida mamlakatimizda OTM da quyidagi yo’nalishlarda zamonaviy mutaxasislar tayyorlashni (Ayniqsa, 1 mln dasturchilarni) yo’lga qo’yish zarur: • Yuqori darajadagi dasturlash tillarida ishlay oladigan dasturchilar; • Elektron platformalar va ekotizimlar bo’yicha mutaxasislar; • AR (qo’shimcha reallik) va VR (virtual reallik) bo’yicha mutaxasislar; •Moliyaviy texnologiyalar bo’yicha mutaxasislar; • Digital Banking mutaxasislari; • Ijtimoiy tarmoqlarda ishlash bo’yicha mutaxasislar; • Bilimlar bazalari bo’yicha mutaxasislar; • Ma’lumotlar havfsizligi bo’yicha mutaxasislar; • Turli xil sohalardagi raqamli transformatsiya bo’yicha mutaxasislar; • Bulutli texnologiyalar bo’yicha mutaxasislar; • Masofaviy ta’lim bo’yicha mutaxasislar; • Ma’lumotlar bazalari administratorlari; • Raqamli logistika bo’yicha mutaxasislar; • Raqamli fazodagi marketologlar; • Aqilli texnologiyalar bo’yicha mutaxasislar; • Big Data bo’yicha mutaxasislar; • Digital Analitika bo’yicha mutaxasislar; • Buyumlar internetining arxitektori; • Taqsimlangan ma’lumotlar bazalari bo’yicha mutaxassislar; • Virtual muhit dizaynerlari

- VR-arxitektorlar; • Ovozli interfeyslar dizayneri; • Buyumlar interneti interfeysi dizaynerlari; • Robototexnika injenerlari; • Ma’lumotlar bilan ishlaydigan mutaxasislar; • Informatsion texnologiyalar bo’yicha yuristlar; • Kompyuter lingvistikasi bo’yicha mutaxassislar;

O'xshashlar

Axborot tizimlarida zamonaviy axborot texnologiyalarini qo’llash xususiyatlari

Axborot texnologiyalarini vazifasi va umumiy tasnifi

Axborot-kutubxona muassasalarida axborot va kommunikatsiya texnologiyalarini yanada taraqqiy ettirishning tashkiliy-huquqiy jihatlari

Axborot tizimlari haqida tushuncha. Axborot tizimlarining turlari. Boshqaruv tizimi

Axborot tarmoqlari va shaxsiy axborot tizimlari. Axborot tarmoqlarining turkumlanishi