Audio jihozlar - Informatika va AT - Referatlar

Audio jihozlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3476.3251953125 KB

Ko'chirib olish

Audio jihozlar Reja: 1. Tovush adapteri 2. Akustik tizim 3. Tovush platasini o‘rnatish

Bugungi kunda tarkibida tovush adapteri va akustik tizimlar bo‘lgan audio tizimlar deyarli istalgan kompyuter tizimlari konfiguratsiyasining ajralmas qismi bo‘lib qolgan. 1. Tovush adapteri Biz bugungi kunda turli xil kompaniyalar o‘rtasidagi raqobat tufayli tovushni yuqori sifatli qayta ishlash va yangratish dasturlari va qurilmalaridan foydalanish imkoniyatiga egamiz. Tovush adapteri (tovush platasi) – bu kompyuterga tovushli axborotni yozish va eshittirishga imkon beruvchi qurilmadir. Bugungi kunda ishlab chiqarilayotgan deyarli barcha tizimli platalar tarkibida ko‘plab foydalanuvchilarning talablarini qondira oluvchi joylashtirilgan tovush platalari mavjud (integrallashtirilgan video karta bilan aynan bir xil). Yanada kuchli tovush adapteri alohida kengaytirish platasi ko‘rinishida bo‘ladi (1-rasm). Zamonaviy kompyuterlarda tovushni apparat darajasida quvvatlash quyidagi shakllard an birida amalga oshirilishi mumkin: – PCI shinasi razyomiga o‘rnatiluvchi tovush plat asi; – Crystal, Analog Devices, Sigmatel, ESS va boshqa kompaniyalar tomonidan ishlab chiqarilayotgan tizim platasidagi AC’97 mikrosxemasi; – tizimli plata mikrosxemalarining asosiy to‘plamiga integrallashtirilgan tovush qurilmasi. Bunday imkoniyatlarga ega bo‘lgan arzon mikrosxema to‘plamlariga Intel, SiS, AOpen va VIA Technologies kompaniyalarining mahsulotlari taalluqlidir. Tovush platasini tanlashda quyidagi axborotlarni hisobga olish kerak. 1- rasm. Tovush adapterining ko‘rinishi.

Tovush adapteri razyomlari – tovush adapteri qanday bo‘lishidan qat’iy nazar tizim blokining orqa tarafida rangli razyomlar mavjud (2-rasm). Chiziqli chiqish ( Line-out) – faol kolonkalar va naushniklar ulanadigan stereo chiqish. Bu razyom yordamida magnitofon kolonkasi yoki musiqiy markaz orqali musiqani eshittirish hamda unga yozish uchun kompyuterga har xil musiqiy jihozlarni (masalan, magnitofon yoki musiqiy markaz) ulash mumkin. Chiziqli kirish (Line-in) – boshqa eshittirish qurilmalarini ulash uchun stereo kirishdir. U boshqa qurilmalardan kompyuterga tovushni yozish imkonini beradi. Odatda, Line-in razyomi ko‘k rangda bo‘ladi (3-rasm). 2-rasm. Tizimli plataga joylashtirilgan tovush adapterining audio razyomlari. 3-rasm. Tovush adapterining asosiy razyomlari. Mikrofon (Mic-in) – kompyuterga eng sodda mikrofonlarni ulash va ovozni yozish (yoki boshqa tovushlarni) uchun qo‘llaniladigan monofonik razyom. Bu razyom odatda qizil yoki pushti rangda bo‘ladi. Djoystik porti (MIDI/gameport) – o‘yin qurilmasi (djoystik) yoki sintezator klaviaturasini ulash imkonini beruvchi to‘g‘ri burchakli razyom. Ko‘pchilik oddiy tovush adapterlari bu razyomlarga ega, biroq yanada mukammal va narxi qimmat tovush adapterlarida bir nechta qo‘shimcha razyomlar ham bo‘lishi mumkin. Line In Mic In Head Out Line Out MIDI/Game

Kolonka/sabvuferga chiqish (Speaker-out/Subwoofer) –chiziqli chiqish Line- out dan farqli ravishda kuchaytirgichga ega bo‘lgan stereo chiqishdir. Bu razyomga (kuchaytirgichga ega bo‘lmagan) passiv kolonkalarni yoki sabvuferni ulash mumkin. Bu razyom olov rangda bo‘ladi. Sony/Philips raqamli interfeys formati ( Sony/Philips Digital Interface Format – S/PDIF) – bu razyom tovush kartasining tashqi tomonida hamda plataning o‘zida joylashgan bo‘lishi mumkin. U kompyuterga tashqi audio qurilmalarni ulashga imkon beradi, masalan, DVD-yangratgichi yoki uy kinoteatri. Signal bunday razyomlar orqali analog qurilmalarga xos bo‘lgan halallarning kelib chiqishidan holis bo‘lgan raqamli ko‘rinishda uzatiladi. MPC-3 CD-kirish (CD-in) – kompakt-disk uzatmasidan tovush kartasiga axborotni analog formatda jo‘natishga imkon beruvchi maxsus razyom. Tashqi qurilmaning kirishi (MPC-3 Aux-in) – boshqa qurilmalarni (masalan, ikkinchi kompakt-disk uzatmasi) ulash uchun mo‘ljallangan razyom. Tashqi ko‘rinishdan CD-in ga juda o‘xshaydi. Modem ulanishi uchun kirish-chiqish (MPC-3 Modem-in/out) – ushbu razyom modemni ulash uchun qo‘llaniladi. U internet orqali teleanjuman o‘tkazish uchun zarurdir. Bu razyom yashil rangda bo‘ladi. Turli xil qo‘shimcha platalarni ulash uchun mo‘ljallangan razyom – eng katta o‘lchamga ega va IDE ga juda o‘xshaydi. Tovush kartasiga ulangan qo‘shimcha platalar uning imkoniyatini kengaytiradi. Undan tovush bilan ishlovchi mutaxasislar foydalanadilar. Ba’zi tovush kartalari joyni tejash uchun tashqi panelida tashqi qurilmaning birdaniga bir nechta razyomlari (S/PDIF, Line-in/out va MIDI) ulanishi mumkin bo‘lgan bitta maxsus razyom qismiga ega. Tovush adapterining ichki komponentlari O‘zgartirgichlar – ular barcha stereo kanallarda mavjud bo‘lib, analogli- raqamli (ARO‘) va raqamli-analogli (RAO‘) o‘zgartirgichlar deb ataladi. ARO‘ chiziqli kirish yoki mikrofondan kelayotgan analog signalga ishlov berib, uni raqamli signalga aylantiradi. RAO‘ raqamli signalni analog signalga o‘zgartirib,

uni chiziqli chiqishga uzatadi. Hosil qilingan tovushning sifati o‘zgartirgichning bitli chuqurligiga bog‘liq. Taktlash chastotasi generatori – sinxronlashtirilgan signalni o‘zgartirgichga uzatadi, shu bilan birga axborotga ishlov berish tezligini belgilaydi. Protsessor – biz kolonkadan eshitayotgan analog tovushni shakllantiradi. Protsessor tovush kartasi imkoniyatlarini belgilaydi. U kompyuterning markaziy protsessori, operatsion tizimi va tovush eshittirish tizimi orasida «aloqachi» hisoblanadi. Tovush kartasi protsessori tovushga ishlov berish bilan bog‘liq ishni bajaradi. 2. Akustik tizim Tovush kartasi qanday xususiyatlarga ega bo‘lmasin, undan foydalanish akustik tizimsiz amalga oshmaydi. Eng sodda tovush a ) b ) 4-rasm. Tovush kolonkalari SVEN SPS-210 ( a ) va SvEN SPS-320 ( b ). kartasi, naushnik yoki bir juft kolonkani ulash mumkin bo‘lgan chiziqli chiqish razyomiga ega. Tovush kolonkalari. Shaxsiy kompyuter g‘ilofidagi dinamik, raqamli mikrosxema chiqishiga ulanganligi sababli, musiqani eshittirish uchun tovush kartasi chiqishiga tashqi tovush kolonkalari ulanadi. Monitor ichiga joylashtirilgan tovush kolonkalari ham tashqi tovush kolonkalari toifasiga tegishlidir. 4-rasmda tovush kolonkasining 2 ta modeli ko‘rsatilgan. Xuddi shunday barcha kolonkalar atigi ikkita tartibga soluvchi (regulator) – tovush balandligi va tembr (yuqori chastotalarni boshqarish) bilan ta’minlangan. Ular naushnikni ulash uchun qo‘shimcha razyom qismi bilan ta’minlangan. Bu kabi tovush kolonkalarining tuzilishi juda soddadir. Plastmassali g‘ilofda 2 ta dinamik kallaklar o‘rnatiladi, ularning biri quyi chastotali, ikkinchisi yuqori

chastotali bo‘ladi. Kolonkalardan (faol kolonka) birining ichida 220 V tarmoqdan quvvat oluvchi kuchaytirgich mavjud. Passiv kolonka shu kuchaytirgich chiqishiga ulanadi. Kolonkalarning chastota diapazoni taxminan 100–15000 yoki 80–18000 Hz ni tashkil etadi. Yanada yuqori sifatli tovush olish uchun, yuqori sifatli kolonkalar yoki Dolby Digital 5.1, tarkibida sabvufer va beshta kolonka – ikkita old tarafda, ikkita orqa tarafda va bitta markazda bo‘lgan hajmli tovush tizimini qo‘llovchi tovush kartasi zarur (5-rasm). Bunday tizimlar, odatda, tovush platasidagi Speaker-out/Subwoofer (kolonka/ 5-rasm. Dolby Digital 5.1 hajmli tovushli akustik tizim. 6-rasm. Tovush kolonkalarini xonada joylashtirish sxemasi. sabvuferga chiqish) yoki S/PDIF razyomlari yordamida kompyuterga ulanadi. Oltita kolonkadan iborat tovushli majmuani qo‘llashda, ularning joylashuvi ham katta ahamiyatga ega. Kolonkalarning noto‘g‘ri joylashtirilishi DVD formatdagi videofilmlarni maxsus effektlar bilan ko‘rish imkonini bermaydi. 6- rasmda yirik ishlab chiqaruvchilar tomonidan tavsiya etilgan tovush kolonkalarini xonada joylashtirish sxemasi keltirilgan. Front Left Front Right Surround Left Surround RightSubwoofer Center

Mikrofon va naushniklar. Mikrofon – tovush tebranishini elektr tokining tebranishiga o‘zgartirib beruvchi elektr akustik asbob bo‘lib, kiritish qurilmasi hisoblanadi. Mikrofonlar telefon va magnitofon, tuvushni va video tasvirni yozish kabi qurilmalarda, radio SHOROX-7 Oktava MK-319 Sennheiser Simli Tasmali elektretli sig‘imli dinamik mikrofon mikrofon mikrofon mikrofon mikrofon 7-rasm. Mikrofonlarning turlari. va televideniyada, radioaloqa uchun hamda ultratovushli nazorat va o‘lchash uchun qo‘llaniladi (7-rasm). Ishlash tamoyili bo‘yicha mikrofonlar quyidagi turlarga bo‘linadi: 1. Dinamik mikrofon: – g‘altakli. – tasmali. 2. Sig‘imli mikrofon: – Elektretli mikrofon – sig‘imli mikrofonning bir turidir. 3. Ko‘mirli mikrofon. 4. Pezomikrofon. Mikrofonlar quyida keltirilgan tavsiflar bilan baholanadi: – sezgirligi; – amplituda-chastotali ko‘rsatkichi; – mikrofonning akustik ko‘rsatkichi; – yo‘naltirish ko‘rsatkichi; – mikrofonning shaxsiy shovqini darajasi. Naushniklar – musiqani, nutqni yoki boshqa tovushli signallarni shaxsiy eshitish uchun mo‘ljallangan qurilmadir. Mikrofon bilan bitta majmuada telefon

yoki boshqa ovozli aloqa vositalari orqali muzokaralar olib borishga mo‘ljallangan vositalar bo‘lishi mumkin (8rasm). Elektr signalni uzatish usuli bo‘yicha naushniklarning quyidagi turlari mavjud: Simsiz naushniklar Koss qoplamali naushniklar Quloq ichiga qo‘yiladig an naushnikla r Mikrofonl i naushnikl ar 8-rasm. Naushniklarning turlari. – simli – manba bilan sim orqali ulangan, shuning uchun yuqori sifatni ta’minlaydi; – simsiz – manba bilan simsiz kanal, infraqizil, Bluetooth yordamida ulangan. Ixcham, ammo ta’sir ko‘rsatish radiusi cheklangan. Simli naushniklarga qaraganda tovushni eshittirish sifati past. Kanallar soni bo‘yicha quyidagi turlari mavjud : – stereofonik – signallar har bir radiokarnayga alohida kanal bo‘yicha uzatiladi (eng ko‘p tarqalgan turi); – monofonik – umumiy signalga ega bo‘lgan ikkita radiokarnayga ega; – qo‘shimcha kanalli – har bir quloq uchun bittadan ko‘p radiokarnay mo‘ljallangan, bu o‘z o‘rnida kanallarni chastota ko‘rsatkichlari bo‘yicha bo‘lish imkonini beradi. Tuzilishi bo‘yicha quyidagi turlarga bo‘linadi : – quloq ichiga qo‘yiladigan – quloq chig‘anog‘iga joylashtiriladigan; – ichki kanalli – quloq kanaliga joylashtiriladigan;

– qoplamali – quloqni qoplaydigan; – to‘liq o‘lchamli yoki monitorli – quloq ustini butunlay qoplaydigan. Naushniklarning asosiy texnik tavsiflari quyidagilar: – chastotali diapazonlar – chastotali ko‘rsatkichlarning o‘rtacha qiymati 18–20 000 Hz; – sezgirligi – tovushning balandligiga ta’sir ko‘rsatadi, odatda, 100 dB dan kam bo‘lmaydi; – qarshiligi; – maksimal quvvati. Internet orqali suhbatlashish uchun ovozli kanal dasturini qo‘llaganda, tovush kartasiga ulangan turli xil mikrofonlardan foydalaniladi. Foydalanuvchilar orasida tarkibiga mikrofon o‘rnatilgan naushniklar keng qo‘llaniladi (8-rasm). 3. Tovush platasini o‘rnatish Tovush platasini o‘rnatishdan oldin, tizimli blokni ochish kerak bo‘ladi. Barcha zamonaviy tovush platalari Plug and Play standartini qo‘llovchi PCI formatli platalarda ishlab chiqariladi. ISA platalariga qaraganda zamonaviy PCI platalari apparat resurslarini kamroq talab etadi, markaziy protsessorga kamroq yuklama bilan ta’sir o‘tkazadi hamda zamonaviy hajmli tovushning API interfeysini ham qo‘llaydi. Bu interfeys zamonaviy kompyuter o‘yinlarining barchasida keng qo‘llaniladi. Kengaytirish razyomini tanlash. Agar bir necha razyomlar bo‘sh bo‘lsa, yangi platani ulardan uzoqroqga joylashtirish lozim. Bunda ularning tarafidan kelayotgan xalallar ancha pasayadi, bu tovush platasi uchun muhimdir, chunki xalallar yangrayotgan tovushning sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Tanlangan kengaytirish sloti ustida joylashgan orqa metall panel mahkamlangan vintni burab bo‘shating. O‘rnatish jarayonida plataning metall tayanchi va qirralarini ushlang. Bunda plataning hech qaysi tarkibiy qismiga tegmang, chunki statik elektr zaryadlari uning qurilmalarini ishdan chiqarishi mumkin. Razyomning tilla rang bilan qoplangan kontaktlariga tegmang. Agar sizda antistatik bilakuzugingiz bo‘lsa, uni taqib oling.

Tovush kartasining razyomlarini tanlashda ularning tizimga ulanishi kerak bo‘ladigan tashqi kabellariga e’tibor berish lozim, chun ki ular oldindan tizimga ulangan simlarga halaqit berishlari mumkin. Tovush platasining kabelini boshqa kabellardan chekkada «o‘tkazish» imkonini beruvchi razyom eng qulay variant hisoblanadi. Tashqi interfeys modulli audioadapterni (Sound Blaster Live yoki Audigy) o‘rnatganda, yassi kabelni audioadapterdagi mos keladigan razyomga bemalol ulash mumkinligiga amin bo‘ling. 9-rasmda kompyuterga o‘rnatilgan tovush platasi ko‘rsatilgan. Unga optik jamlagichlarga olib boradigan 4 ta simli analog va 2 ta simli raqamli kabellar hamda platani ichki modul bilan bog‘lovchi maxsus yassi kabellar ulangan. Platadagi tovush razyomiga CD-ROM jamlagichining tovush kabelini ulang. Bu razyom to‘rtta kontaktli bo‘lib, unga to‘g‘ri o‘rnatilishi uchun maxsus belgi qo‘yilgan. Ba’zi bir yangi CD va DVD jamlagichlar ikki razyomga ega bo‘lgan maxsus raqamli audiokabel bilan jihozlangan. Kabelning bir uchini jamlagich razyomiga, ikkinchi uchini esa tovush platasining CD SPDIF yoki CD Digital Audio razyomiga ulang (9-rasm). 9-rasm. Kompyuterga o‘rnatilgan tovush platasi: 1 – mahkamlovchi vint; 2 – avtojavobgar, analogli audiorazyom; 3 – SD-audio analog kabeli; 4 – Aux in analogli razyom; 5 – 8V 1394 (IEEE-1394a) kirishchiqish razyomi; 6 – CD SPDIF raqamli audiokabel; 7 – Auding

qurilmasining kirish-chiqish kabeli; 8 – o‘yin porti moslamasining kontaktlari (djoystik). Shundan so‘ng tovush fayllarini raqamli o‘zgartirish va musiqiy kompozitsiyali egiluvchan disklar asosida MP3 fayllarni yaratishni amalga oshirish mumkin. Endi platani razyomga o‘rnatish mumkin. Avval o‘zingizdan elektrostatik zaryadlarni olish uchun kompyuterning metall qopqog‘ini ushlang. So‘ngra platani chekkasidan ushlab turgan holda ken gaytirish slotining ariqchasimon o‘yiq joyiga o‘rnating. Platani qotirish vintlarini burang va kompyuterni yig‘ing. Akustik tizimlarni ulash va tovush platasini o‘rnatishni yakunlash. Mos keluvchi razyomga akustik tizimlarni ulash mumkin. Odatda, tovush platasidan chiqish quvvati 4 W ni tashkil etadi. Agar plataning chiqish quvvatidan akustik tizimning hujjatida berilgan ishlash quvvati kam bo‘lsa, u holda tovush balandligini maksimal darajagacha ko‘tarish tavsiya qilinmaydi. Yaxshisi akustik tizimni ichiga joylashtirilgan tovush platasining chiziqli chiqishiga ulanuvchi kuchaytirgich bilan birga qo‘llash lozim. Agar akustik tizim to‘rt va undan ortiq kolonkaga ega bo‘lsa, qaysi razyom oldi kolonkalarni va qaysinisi orqa kolonkalarni ulash uchun xizmat qilishini hisobga olish kerak. Orqa kolonkalar yordamida hajmli jaranglanishini shakllantirish uchun audioadapter bilan birga beriladigan sozlash dasturidan foydalaning. Gohida operatsion tizim ba’zi bir drayverlarni o‘rnatish uchun Windows ning o‘rnatiluvchi kompakt-diskini talab etadi. Stereotizimni ulash. Audioadapterni stereotizimga ulab, sifat jihatidan ajoyib tovushga hamda DVD disklarni eshittirish uchun Dolby Digital standartini qo‘llanishiga ega bo‘lish mumkin. Ko‘pchilik stereotizimlarda RCA yoki phono ko‘rinishidagi kirish kontakt razyomlari qo‘llaniladi. Bunday razyomlar ba’zi audio adapterlar uchun standart bo‘lib hisoblanadi, ammo ko‘pchilik tovush platalari kich kina phono-razyomlar bilan jihozlangan, shuning uchun stereotizimni ulash uchun maxsus ulash moslamasi kerak bo‘ladi. Stereotizimni tovush platasiga ulash uchun kabeldan foyda laniladi. Agar tovush platasida akustik tizimga yoki naushnikka chiqish va chiziqli stereochiqish

bo‘lsa, sifatli tovush olish uchun stereotizimni chiziqli stereochiqishga ulash maqsadga muvofiq bo‘ladi. Mikrofonlar. Odatda, mikrofonlar tovush platasi majmuasida bo‘lmaydi, ammo ular sizga WAV fayliga nutqni yozish uchun kerak bo‘ladi. Mikrofonlarni tanlash juda oson: uning razyomi (odatda, diametri 1/8 dyuym) tovushli plataning razyom qismiga mos bo‘lishi kerak. Ko‘pchilik mikrofonlarga o‘chirib-yoqqich o‘rnatilgan bo‘ladi. Shuningdek, Windows miksheridagi belgini olib tashlash orqali ham o‘chirish mumkin. Mikrofon yozish shartlariga mos bo‘lishi kerak. Shovqinli joylarda ishlashda yo‘naltirgichli mikrofonlardan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi, bu o‘z o‘rnida turli begona tovushlardan xolos bo‘ lish imkonini beradi. Umumiy suhbatni yozish uchun yo‘naltirilmagan mikrofon lardan foydalaniladi. Agar qo‘llaringiz bo‘sh turishini xohlasangiz, mikrofon tagligidan foydalaning.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Скотт Мюллер. Модернизация и ремонт ПК, 18-е издание. : Пер. с англ. – М. : ООО «И.Д. Вильямс», 2009. – 1280 с. 2. Евсеев Г.А., Симонович С.В . Познай свой компьютер – Диагностика, модернизация, настройка. – СПб.: Питер, 2003. – 480 с. 3. Мураховский В.И . Сборка, настройка, апгрейд современного компьютера. Изд. 2-е, дополненное и переработанное. – М.: «ДЕСС КОМ», 2000. – 288 с. 4. Гук М.Ю. Аппаратные средства IBM PC. Энциклопедия. 3-е изд. – СПб.; Питер, 2006. – 1072с. 5. Асмаков С.В., Пахомов С.О. Железо 2010. Компьютер Пресс рекомендует. – СПб.; Питер, 2010. – 1416с. 6. Соломенчук В.Г., Соломенчук П.В . Железо ПК 2010 – СПб.: БХВ – Петербург, 2010. – 448 c. 7. Избачков Ю., Петров В . Информационные системы. Учебник для вузов. 2-изд. СПб.: 2005. – 656с. 8. Бройдо В.Л . Вычислительные системы, сети и телекоммуникации. Учебник для вузов. 2-изд. – СПб.: Питер, 2005 – 703с.

O'xshashlar

Kompyuterning audio va video sistemalari

O’quv audio va video materiallarini yaratish va ishlov berish

Ta’lim jarayonidaa axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining o’rni va imkoniyatlari

Asosiy kadrlar va xususiyatlardan foydalanish

Qatlamlarni o’zlashtirish va qatlamlar bilan ishlash asoslari