Bosh sahifa
Referatlar
Huquqshunoslik
«Ўзбекистон республикаси ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари» тушунчаси, тизими, предмети
«Ўзбекистон республикаси ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари» тушунчаси, тизими, предмети
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
233 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Ўзбекистон Республикаси адлия вазирлиги органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги суд департаментининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш
Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона кўмитаси ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизимида
Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар органлари
Ўзбекистон Республикаси фуқаролик ҳуқуқи тушунчаси, предмети ва вазифалари
![Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти тушунчаси Адабиётларда ҳ у қ у қ ни муҳофаза қ илувчи органлар фао-лияти ҳамда уларни тавсифловчи белгилар тў¦рисида ягона фикр йўқ. Айрим муаллифлар « ҳ у қ у қ ни муҳофаза қ илувчи органлар» тушунчасига кенг ва ҳ ар томонлама ёндашган лар , уларнинг фикрича ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларига барча вазирликлар , давлат қўмиталари ва бош қ а ижро орган-ларини киритиш мумкин, суд, прокуратура , ҳ амда адвока-тура ва нотариат тў¦рисида гапирмаса ҳ ам бўлади, чунки ю қ орида санаб ўтилган органларнинг барчаси ҳ у қ у қ ни муҳо-фаза қ илиш ҳамда қўриқ лашда ўз ўрниг а эга. 1 [1] Давлат органлари турли хил масалаларни ҳал қилади-лар, яъни иқтисодиёт фаолиятини таъминлаш, ташқи сиёсат-ни амалга ошириш, илм- фан ривожига шароит яратиб бериш, таълим, маданият, мудофаа қобилиятини таъминлаш в.б. Ҳар бир давлат органи ўз вазифалари ва функцияларини амалга ош и риш билан бир қаторда қонунийликни таъминлаш, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш, давлат ва нодавлат ташкилотлари, меҳнат коллективларини ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини қўриқлаш, ҳуқуқбузарлик ва жи-ноятчиликка қарши курашиш каби бир қатор ҳуқуқни муҳо-фаза қилиш соҳасидаги фаолиятни ҳам амалга оширадилар. Давлат ва жамиятдаги институтларнинг ҳуқуқни муҳо-фаза қилиш йўналиши Ўзбекистон Республикаси Конститу-циясида ўрнини топган. Хусусан, Конституциянинг 13-модда-сида: «Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосла нади, уларга кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, ша ъ ни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳу қуқ-лари олий қадрият ҳисобланади. Демократик ҳуқуқ ва эркинликлар Конституция ва қонунлар билан ҳимоя қилинади». 1](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-2.png)
![Ушбу масала ЎзР Конституциясининг 2,15,19,20,43-мод-далари ва б о шқа бир қатор моддаларда ўз аксини топган. Шу билан бир қаторда фуқаролар ўзларининг ҳуқуқ ва эркин-ликларини қонуний йўллар билан таъминлаш ни талаб қилишга ҳақлидирлар . Шуни таъкидлаш керакки, кўпгина давлат органлари-нинг фаолият доираси инсон ҳуқуқ ва эркинликлар и ни таъ-минлаш, жиноятчилик ва бошқа ҳуқуқбузарликларни олди-ни олиш, қонунийликни таъминлаш масалаларини ҳал қилиш билан чегараланиб қолмайди. Биринчи навбатда улар хўжа-лик, фан, маданият, мудофаа қобилияти, ташқи сиёсат ва бошқа соҳалар билан шу¦улланишади. Қонунийликни таъ-минлаш ва тартибни сақлаш функцияларини улар ўзлари-нинг асосий фаолиятлари билан биргаликда амалга оширади-лар. Ю ридик адабиётларда ҳуқуқни муҳофаза қилиш фао-лиятига тор, ўзига хос ёндашув мавжуд. В.М. Семёнов ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлар и ни қуйидагича таърифлайди: ҳуқуқни муҳофаза қилиш орган-лар и – бу давлат органлари ва жамоат ташкилотлари бўлиб, улар ўз фаоли я тини қонун ҳамда демократик принципларга асосланган ҳолда амалга оширадилар, қонунийлик ва ҳуқу-қий тартиботни таъминлайдилар, фуқаролар, меҳнат жамоа-лари, жамият ва давлатнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қиладилар, ҳуқуқбузарликни нг олдини олиш ва қонун ҳамда ҳуқуқий тартиботни бузган шахсларга давлат нинг мажбурлов ёки жамиятнинг таъсир чораларини қўллайдилар. 2 [2] Ушбу тушунча ўзининг моҳиятига кўра барча давлат орган лар ига тегишлидир, чунки санаб ўтилган функциялар уларнинг барчасига хосдир. Ушбу тушунчанинг асосини қонунийлик ҳамда ҳуқуқий тартибот ташкил этади. 1992 йил қа бул қилинган ЎзР Конс-титуциясида қонунийлик ва ҳуқуқий тартибот иборалари кўп ишлатилган, аниқро¦и 121-модданинг 2- қисмида: «Қонуний-лик ва ҳуқуқий тартиботни, фуқароларни нг ҳуқуқ лари ва эркинликларини ҳимоя қилишда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга 2](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-3.png)
![жамоат ташкилотлари ва фуқаролар ёрдам кўрса - тиш лари мумкин» дейилган. Қонунийлик ва ҳуқуқий тарти-бот ЎзР Конституциясининг 24-42, 43-54 ҳамда бошқа модда-ларда ҳам кўрсатилган ва кафолатланган. Ушбу бобда ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти ҳамда «ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар» тушунчасининг уму-мий масалалари кўрилаётган экан, бу ерда ушбу масала юзасидан изланишлар олиб борган бир қатор муаллифлар-нинг қарашлари, фикрларини келтириб ўтиш мақсадга муво-фиқ бўлади. Шуни таъкидлаш жоизки, ушбу масалага ёндашувлар ҳамда қарашлар турличадир. Масалан, А.П. Рыжаковнинг фикрича, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар бўлиб қонунга мувофиқ жисмоний (юри-дик) шахсларнинг ҳамда давлатнинг ҳуқуқ ҳамда қонуний манфаатларини муҳофаза қилувчи ҳамда қонунийлик ва ҳуқуқий тартиботни таъминловчи муассаса, мансабдор шахс ёки бошқа шахс лар (масалан, судья, терговчи, юридик ёрдам кўрсатувчи фуқаро) ҳисобланади. 3 [3] Бизнинг фикримизча, ушбу тушунча етарли даражада тўлиқ бўлмай, унда фақатгина ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг айрим элементлари тў¦рисида гап боради. В.Н. Галузонинг фикрича: «Ҳар бир ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган ўз ичига алоҳида элементларни олган мурак-каб ташкилий тизимни акс эттиради. Ушбу тизим замирида, одатда, Россия Федерациясининг федератив тузуми, унинг маъмурий ҳудудий бўлиниши ҳамда ҳарбий-маъмурий бўли- ниши ётади». 4 [4] Ушбу фикрни Б.Н. Габричидзе асосли равишда танқид қилиб, давлатнинг ҳарбий-маъмурий бўлиниши ҳеч қандай вазиятда ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларин и нг бутун тизимига таъсир кўрсатмаслигини таъкидлайди. 5 [5] 3 4 5](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-4.png)
![Қуйидагича таъриф ҳам мавжуд: «Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари соҳавий фаолияти хусусияти бўйича ало - ҳида мустақил давлат органлари гуруҳини ташкил этиб, улар олдиларига аниқ бир мақсадни қўядилар». 6 [6] Юқоридаги таъриф ўзининг қисқалигидан «ажратилган» деганда нимани назарда тутиши ҳамда «соҳавий фаолият» нимани англатиши ҳақида ту¦иладиган саволларга жавоб бермайди. Адабиётларда шундай таъриф ҳам борки, унда асосан «Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари» атамаси терилган, йи¦ма ҳисобланади. Унда бир неча давлат органи бирлашган бўлиб, хусусия-тига кўра улар ҳуқуқни муҳофаза қилиш соҳасида қонун билан бе л гиланган ваколати доирасида шахс, жамият, давлат манфаатлари, ҳуқуқ ва эркинликларини қўриқлаш бўйича ихтисослашган ҳолда фаолият олиб борадилар ёки ҳуқуқни муҳофаза қилиш функцияси билан бошқа функцияларни биргаликда амалга оширадилар. 7 [7] Ушбу таъриф танқид қилинган бўлиб, бизнинг фикри-мизча бу танқид асослидир. Чунки бу ерда ушбу гуруҳлар-нинг принциплари қандай эканлиги, фуқаролар, жамият, давлат манфаатлари, ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қи-лишга ихтисослашган органлар қайсилар эканлиги аниқ ёри-тиб ўтилмаган. К.Ф. Гуценко ва М.А. Ковалевларнинг ҳуқуқ-ни муҳофаза қилиш фаолияти мазмуни ва хусусиятларига тааллуқли фикрлари бизда қизиқиш уй¦отади. Ҳуқуқий тартибот органлари тушунчаси билан ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари тушунчаси бир-бирига яқин ҳисобланади. Ушбу тушунчалар ўхшаш бўлгани билан улар айнан бир тушунча деган фикр уй¦отмаслиги керак. Чунки ҳар қандай ҳуқуқий тартибот органи ҳуқуқни муҳофаза қилиш органи эмас. Айтиб ўтиш жоизки, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари сафига ҳуқуқий тартибот органларидан бир қисмини киритиб бўлмайди. 6 7](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-5.png)
![қилишида тезкорлик, асослилик, қонунийлик ва адолатни таъминлаш учун зарур . Юқорида айтилганларни эътиборга олиб ҳуқуқни муҳо-фаза қилиш деб ҳисобланаётган фаолият тушунчасини аниқ-лаш мумкин. Келтирилган белгилар ва уларга берилган қис-қача шарҳлардан кўриниб турибдики, ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятига шундай давлат фаолиятини киритиш мумкинки, унда махсус ваколатга эга бўлган давлат орган-лари қонунга ҳамда белгиланган тартибга қатъий риоя қилган ҳолда ҳуқуқни муҳофаза қилиш мақсадида ҳуқуқий таъсир чорасини қўллайдилар. 8 [8] Бу тушунчада асосан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи давлат фаолияти ҳақида гап боради. Бироқ бундай фаолият фақат-гина ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар эмас, балки барча давлат органлари томонидан у ёки бу даражада амалга ошрилади. Юқорида келтирилган барча тушунча ва таърифларни таҳлил қилиб, ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти – бу дав-лат ва унинг номидан махсус ваколатли органларнинг қонун билан белгиланган тартибда ҳуқуқий таъсир чорасини қўл-лаш орқали қонунийликни, ҳуқуқий тартиботни таъминлаш, жамият, давлат ва бошқа фуқаролик бирлашмаларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини муҳофаза қилиш, фуқаро-ларни ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш, жиноятчилик ва бошқа ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш соҳасидаги фаолиятдир дейиш мумкин . Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг белгилари қуйидагилар: 1. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти махсус ваколатга эга бўлган, фаолияти, тузилиши, таркиби қонун билан қатъий тартибда белгиланган давлат органлари томонидан амалга ошрилади. 2. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти фуқаролар, жа-мият ва давлатни жиноятчилик ёки бошқа таҳдидлардан ҳимоя қилишга йўналтирилган. 3. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти қонун билан бел-гиланган қатъий тартибда амалга оширилади. Ваколатли ор-ган у ёки бу таъсир таъсир 8](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-8.png)
![эътироф этади. Ушбу органлар бошқарув объектларини сиёсий – иқтисодий, режали, услу-бий, моддий, техникавий, меҳнат ва бошқа ресурслар билан таъминлайди, яъни, уларнинг олдида турган бошқарув тизи-мининг вазифаларини белгилаб беради . 9 [9] Ушбу тадқиқотлар бошқарув органларини тушунишда жуда муҳим бўлган ҳолатларни ўзидан акс эттиради. Функ - циялар давлат органи фаолиятининг мазмунини етарли дара - жада аниқлаштириб беради. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш орган-лари функциялари ҳақида турли хил фикрлар мавжуд ва улар қуйидагилар. 10 [10] Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти ўзининг мазмунига кўра бир томонлама эмас. Унинг кўп қирралиги эса мазкур давлат фаолиятининг асосий йўналишларини , мазмунини аниқлашда бажариладиган турли хил ижт и моий функция-ларда намоён бўлади. Бундай йўналишлар (функциялар) қаторига қуйидагиларни киритиш мумкин: - конституциявий назорат; - одил судлов; - судлар фаолиятини ташкилий таъминлаш; - прокурор назорати; - жиноятларни фош этиш ва тергов қилиш; - жиноят ишлари бўйича юридик ҳимоя ва ёрдам кўрса-тиш; Юқорида санаб ўтилган ҳар бир йўналиш ўзининг аниқ белгиланган натижаларига эришиш мақсадини кўзлайди, яъни: Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг нормала-рини бузиш ҳолатларини бартараф этиш; жиноий ва фуқа-ролик ишларини адолатли муҳокама қилиш ва ҳал қилиш; судларнинг нормал фаолият кўрсатиши учун имкониятлар яратиш; прокурорнинг таъсир этиш чоралари ёрдамида қонунбузарлик ҳолатларини аниқлаш ва бартараф этиш; жиноятларн фош этиш ва уни содир этган шахсларни жавоб-гарликка тортиш; судда ишларни кўриш учун ҳужжатларни тайёрлаш; юридик ёрдамга муҳтож бўлган барча шахсларга, 9 10](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-10.png)
![органлари деб номланади. Ҳозирги кунда бундай органлар ҳақидаги масала турлича ҳал этилади. Масалан, А.П. Рыжаков ҳуқуқни муҳофаза қилиш фао-лиятининг 17 турдаги асосий й ў налишлари ҳақида фикр юритган. Б у ларга қуйидагилар киради: 1) Одил судловни амалга ошириш; 2) Судларнинг фаолиятини ташкилий таъминлаш; 3) Жиноят - ижроия фаолияти; 4) Прокурор назорати ва прокуратура соҳасидаги фао-лиятнинг бошқа йўналишлари; 5) Жиноятларни фош этиш ва тергов қилиш фаолияти; 6) Дастлабки тергов; 7) Суриштирув; 8) Тезкор - қидирув фаолият и ; 9) Нотариал фаолият; 10) Жиноят ишлари бўйича юридик ҳимоя ва ёрдам кўр-сатиш (юридик хизмат); 11) Суд иш юритуви (жиноят процесси); 12) Хавфсизликни таъминлаш; 13) Жамоат тартибини қ ў ри қ лаш; 14) Божхона тў¦рисидаги қоидаларни бузганликка доир ишларни юритиш; 15) Солиқ тў¦рисидаги ҳуқуқбузарликларга доир ишлар-ни юритиш; 16) Контрразведка соҳасидаги фаолият; 17) Ташқи разведка. 11 [11] Бошқа муаллифлар эса ҳуқуқни муҳофаза қилиш орган-лари томонидан амалга ошириладиган вазифаларни турли хил кў ринишларини эътироф этган лар . 12 [12] 11 12](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-12.png)
![хизматининг мансабдор шахслари учун ҳам асосий вазифа деб бўлмайди. Бу органларнинг ҳуқуқий мақомини ва ваколатларини тартибга солувчи қарорлар ва бошқа ҳуқуқий ҳужжатлар билан танишиб чиқадиган бўлсак, унда ушбу органларда бошқа турли хил ваколатлар мавжуд-лиги ҳақида фикр юритиш мумкин. Улар томонидан бажари-ладиган ҳуқуқни муҳофаза қилиш соҳасидаги вазифаларнинг бир тури асосий бўлиб ҳисобланмайди. Бундан ташқари, бажарилиши шарт бўлган вазифалари ҳам мавжуд. Шунинг учун уларни ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлар таркибига тўли қ киритиш тў¦рисида бир қанча қарама-қаршиликлар мавжуд. Ушбу туркумдаги органлар ва мансабдор шахслар ора-сида фақат ички ишлар органларини ҳуқуқни муҳофаза қи-лиш органлари қаторига тўли қ киритиш мумкин. Чунки уларнинг асосий вазифаси - бу жиноят ва бошқа ҳуқуқбузар-ликларни фош этиш, тергов қилиш ҳамда уларга қарши ку-раш ҳисобланади. Фақат улар кўпинча жиноятлар ва маъму-рий ҳуқуқбузарликлар билан бо¦лиқ фаолият юритадилар. Сўнгги йилларда суд органларини нг ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларидан бири эканлиги ҳақида бир қатор қара-ма-қарши фикрлар мавжуд. Масалан, В.М. Савицкийнинг фикрига кўра, «Совет док-тринаси ва амалиётида жиноятлар ва бошқа ҳуқуқбузарлик-ларга қарши курашнинг синоними сифатида ҳуқуқни қ ў ри қ- лаш фаолиятини эътироф этган. Агар судни ҳуқуқни муҳо-фаза қилиш органларидан бири деб ҳисоблайдиган бўлсак, бунда суднинг вазифаси бўлиб, прокуратура, суриштирув ва дастлабки тергов органлари билан биргаликда жиноятларга қарши кураш фаолиятини юритиши тушунилади». 13 [13] Муал-лиф ўзининг мулоҳазаларида «ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар» фанининг бундай номланишини инкор этиб, бунинг ўрнига «Суд ҳокимиятини ташкил этиш» деб номлаш мум-кинлигини таклиф этади. 13](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-15.png)
![Ушбу мулоҳазалардан шуни таъкидлаш мумкинки, суд ҳокимияти - бу ҳокимиятнинг бўлиниш тамойилига асослан-ган ҳуқуқий давлатни қуришга интилишни ўзида акс этти-рувчи янги сиёсий ва ҳуқуқий ¦оя ҳисобланади. Одил судлов-ни амалга оширишда суд органлари прокуратура ва ижро этувчи органлардан (адлия, ички ишлар ва бошқалар) муста-қилдирлар. Чунки суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан мустақил ҳолда фаолият юритади. Шунинг учун ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар қаторига у ёки бу органни киритиш дегани, бу уларни мустақил ҳолда бўлишини ва бошқа туркумдаги органларга бўйсунишдан озод бўлганлигини англатмайди. Мисол учун, ҳуқуқни муҳо-фаза қилувчи органларга адлия органларини киритиш мум-кин бўлса ҳам, улар ички ишлар органлари ёки прокуратура органларидан мустақил фаолият юритадилар. Айрим муал-лифларнинг фикрига асосан, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ор- ганлар қаторига суд органларини киритмаслик мутлақо но-тў¦ридир. Чунки улар бир сўз билан айтганда, ҳуқуқни қ ў- ри қ лаш фаолияти билан шу¦улланадилар. Давлат ҳокимия-тининг бошқа тармоқларига нисбатан суд органи суд ҳоки-миятини ўзида ифода этадиган ва ҳуқуқни қўриқлай олади- ган орган бўлиб ҳисобланган ва ҳозирги кунда ҳам шундай. Шунинг учун ҳам суд давлат ҳокимиятининг бошқа тармоқ-лари ичида ҳуқуқни қўриқлаш юзасидан ўзига хос мақомга эга. Бундай тавсиф барча ҳуқуқшунос ва олимлар томонидан маъқулланган. 14 [14] Инсонлар ўзининг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш мақсади да судга мурожаат этадилар. Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинларини суд орқали ҳимоя қилиш ¦ояси - инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро битимларда ва Ўзбекистон Рес-публикаси Конституциясининг 44-моддасида белгиланган: «Ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмаларининг ¦айри қ онуний хатти-ҳаракатлари устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади». 14](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-16.png)
![ҳар бир мамлакат-нинг умумий қонунчилигида юзага келадиган ўзига хос тари-хий шароитларини ва сабабларини ўрганади. «Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари» фанининг мазму-ни қуйидаги бўлимлардан иборат: 1) Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари фанининг асосий тушунчаси, предмети ва хусусиятлари, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари тў¦рисида қонунчилик бўлими; 2) Ўзбекистон Республикаси суд ҳокимияти, шунингдек, суд тизимини ташкил этиш, суд корпусини шакллантириш, Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди ва умумий юрисдикциядаги судлар, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди; 3) Одил судлов ва унинг асосий тамойиллари; 4) Судлар фаолиятини ташкилий ва моддий-техник жиҳатдан таъминлаш фаолияти; 5) Прокуратура ва прокурор назорати; 6) Жиноятларни фош этиш ва тергов қилишни амалга оширувчи органлар; 7) Юридик хизмат кўрсатувчи органлар, уларни ташкил этиш ва уларнинг вазифалари; 8) Хорижий мамлакатларнинг суд, прокуратура ва бошқа ҳуқуқ - тартиботни таъминловчи органлар. Охирги йилларда «Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари» фани мазмуни ва тизими юзасидан бир қанча изланишлар олиб борилмоқда. Росссия Федерациясида охирги йилларда нашр этилган айрим дарсликларда ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлар қаторига кирувчи ҳисоб палатаси, ФВВ (Фав қ улод-да вазиятлар вазирлиги), Меҳнат ва ижтимоий ривожланиш вазирлиги, Статистика, Стандартлаштириш, Метерология давлат қўмиталари ташкил этилган. 15 [15] 15](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-22.png)
![қонунчилигимиз ўртасида муам-мо ту¦илганда, халқаро нормалар устун туради. Бундай фикрга Ўзбекистон Республикасининг бир қанча қонунларини шарҳлаш орқали келиш мумкин. Ўзбекистон Республикаси- нинг 22 декабрь 1995 йилда 16 [16] қабул қилинган «Халқаро шарт-номалар тў¦рисида»ги қонунида «Ўзбекистон Республикаси томонидан тузилган халқаро шартномаларга халқаро ҳуқуқ нормаларига асосан Ўзбекистон Республикаси қатъий равиш-да амал қилади», - дейилган. Бу масала Ўзбекистон Республикасининг халқаро шарт-номалари тобора кўпайиб бораётган даврда борган сари му-ҳим аҳамият касб этмоқда, шу жумладан, судлар ва бошқа ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлар фаолиятини ташкиллаш-тириш ҳам. Энг аввало уларнинг ичида: Фуқаро лик ва сиёсий ҳуқуқлар тў¦рисидаги халқаро Пакт 16 декабрь 1966 йил 17 [17] (31.08.95 йил қўшилган), Фуқаро лик ва си ё сий ҳуқуқлар тў¦-рисидаги халқаро Пактга қ ўшимча протокол 16 декабрь 1966 йил 18 [18] (31.08.95 йил қўшилган)лар ажралиб туради. Ўзбе-кистон Республикасини нг ушбу халқаро ҳужжатларга қўши-лиши Ўзбекистон Республикаси фуқароларига халқаро ор-ганларнинг юрисдикциясини тадбиқ этилиши ва фуқароларни белгиланган тартиб-қоидаларга риоя қилишини англатади. Шу н дай қилиб Ўзбекистон Республикасининг ҳар қандай фуқароси БМТнинг инсон ҳуқуқлари бўйича Қўмитасига халқаро Пактда кўрсатилган фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлари бузилганлиги ҳақида ёзма равишда мурожаат қилиши мум- кин, агар ҳуқуқни ҳимоя қилишнинг ички имкониятлари тугаган бўлса. Бундан ташқари МДҲ доирасида ҳам қуйи-дагича келишув мавжуд: Фуқаролик, оила ва жиноий ҳуқу-қий муносабатлар ва ҳуқуқий ёрдам тў¦рисидаги Минск Кон-вецияси 22.01.93йил (Ўзбекистон Республикаси Олий кенгаши қарори билан 6.05.1993да ратификация қилинган, 28.03.97да ўзгартирилган). 16 17 18](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-37.png)
![Ўзбекистон Республикаси Олий суди ҳамда Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди томонидан бериладиган шарҳлар ҳам катта роль ўйнайди. Ушбу тушунтиришлар те-гишли органлар пленумлари қарорлари кў ринишида бўлиб, улар тегишли масала бўйича қайси қонунчиликни тадбиқ этиш лозимлигини кў рсатиб ўтади. Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми қонунчиликни тадбиқ этиш масаласидаги тушунтиришлари судлар ҳамда ушбу тушунтириш берилган қонунчиликни тадбиқ этаётган бошқа органлар, муассасалар, ташкилотлар ва мансабдор шахслар учун мажбурийдир. Уларга: «Суд ҳокимияти тў¦рисида»ги Ўзбекистон Респуб- ликаси Олий суди Пленуми ва Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 20 декабр 1996 йилги қа-рорини киритишимиз мумкин. 19 [19] 19](/data/documents/7d623bf5-1f81-4d1a-ab1c-1e955dc0043e/page-45.png)
