Тадбиркорлик субъектлари банкротлигининг ҳуқуқий асослари - Huquqshunoslik - Referatlar

Тадбиркорлик субъектлари банкротлигининг ҳуқуқий асослари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

108.5 KB

Ko'chirib olish

Тадбиркорлик субъектлари банкротлигининг ҳуқуқий асослари Режа: 1. Банкротлик тушунчаси ва унинг аломатлари. 2. Ўз-ўзини банкрот деб топиш тартиби. Санация тушунчаси ва унинг тайинланиши. 3. Ташқи бошқарув – янги ҳуқуқий институт сифатида. 4. Банкрот бўлган тадбиркорлик субъектининг тугатилиши.

1 Банкротлик тушунчаси ва унинг аломатлари. Банкротлик институти тадбиркорлар ўртасидаги шартномавий муносабатларни яхши йўлга қўйиш, ўзаро тўлов интизомини кучайтириш, йиғилиб қолган кредиторлик ва дебиторлик қарзларини ундириш, оқибат натижада ишлаб чиқаришни барқарорлаштириш борасида муҳим аҳамият касб этади. Маълумки, собиқ иттифоқ даврида аксарият хўжалик юритувчи субъектлар давлат тасарруфида бўлиб, ишлаб чиқариш режали иқтисодиётга асосланарди. Корхонанинг кимдан ва қанча миқдорда хом-ашё олиши, қандай маҳсулот ишлаб чиқариши, тайёр маҳсулотни кимларга ва қандай нархларда сотиши, олинган фойдани нималар учун ишлатиши юқоридан тасдиқланган ҳамда корхоналар учун бажарилиши мажбурий ҳисобланган қатъий режалар асосида белгилаб қўйиларди. Яъни, бу ерда хўжалик юритувчи субъектларга иқтисодий эркинлик яратилмаганлиги учун уларнинг банкротлиги тўғрисида сўз ҳам бўлиши мумкин эмас эди. Банкротлик бизнинг қонунчилигимизга илк маротаба 1994 йилнинг 5 майида Ўзбекистон Республикасининг “Банкротлик тўғрисида”ги Қонуни қабул қилиниши билан янги ҳуқуқий институт сифатида кириб келди. Чунки бу пайтда республикамизда бозор муносабатлари ривожлана бориб, эркин рақобатга тобора кенг йўл очила бошлагач, тадбиркорларнинг ночор аҳволга тушиб қолиши билан боғлиқ муносабатларни, яъни, банкротлик ҳолатининг вужудга келишини ҳам ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солишга эҳтиёж туғилган эди. Хорижий давлатларда банкротлик институти катта муаммоли масала сифатида тан олинади. Уларда бу мавзу бир неча юз йиллар давомида қўлланиб келинмоқда. Жумладан, банкротлик билан боғлиқ муносабатлар дастлаб XVI асрнинг ўрталарида қонун нормалари билан тартибга солина бошланган. Аммо ўша пайтларда бу нормалар кўпроқ жиноий- ҳуқуқий тусда бўлган. Яъни, корхонани банкротлик ҳолатига туширганлик учун аксарият ҳолларда жиноий жавобгарлик белгиланган. Банкротликнинг келиб чиқиш сабаблари чуқур ўрганилган ҳолда у билан боғлиқ муносабатлар ҳар доим ҳам жиноий тусда бўлмаслиги, кўпинча фуқаролик, моддий-ҳуқуқий муносабатларга яқин бўлганлиги сабабли кейинчалик банкротлик билан боғлиқ муносабатларни тартибга солувчи ҳуқуқ нормаларининг аксарият қисми фуқаролик-ҳуқуқий нормаларни ташкил қила бошлаган. Республикамиз бозор иқтисодиётига қадам қўйган дастлабки пайтларда тадбиркорларнинг банкротлик ҳолатига тушиб қолишига кўпинча хўжалик юритувчи субъектлар давлат тасарруфидан чиқарилган ҳолда улар хусусий шахслар қўлига ўтиб, бу шахсларда ҳали тадбиркорлик фаолияти борасида тажриба етарли эмаслиги сабаб бўлган

бўлса, ҳозирги пайтда эса, асосан корхона раҳбарларининг уқувсизлиги, қонунчиликни яхши билмаслиги, давлат томонидан берилган имконият ва енгилликлардан етарли тарзда фойдалана олмаслиги, бозор иқтисодиётининг ўзига хос қонуниятларини чуқур ўрганмаслиги, шартномавий интизомга қатъий риоя этмаслиги, шерикларни танлашда алданиб қолиши, маркетингни юрита билмаслиги, талаб ва таклифни инобатга олмаслиги, меҳнат жамоаси фикри билан ҳисоблашмасдан, эскича усулда бошқарувни амалга ошириши боис тадбиркорлик субъектлари ночорликка юз тутмоқда. Республикамизнинг амалдаги «Банкротлик тўғрисида»ги Қонуни (кейинчалик Қонун деб юритилади) 1998 йилнинг август ойида қабул қилинди. Бу Қонуннинг мазмун- моҳияти молиявий жиҳатдан ночор аҳволга тушиб қолган тадбиркорга нисбатан, авваламбор соғломлаштириш чораларини қўллашга, агар бундай чораларни қўллаш лозим деб топилмаса, уни тугатиб, мол-мулкини кредиторлар олдида тақсимлаб беришга қаратилган. Таъкидлаш керакки, Қонун барча хўжалик юритувчи субъектларга нисбатан татбиқ этилмайди. Чунончи, ўз фаолиятини давлат бюджети маблағлари ҳисобидан амалга оширадиган, яъни, оператив бошқариш ҳуқуқи асосида фаолият кўрсатадиган корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланмаслиги, жумладан, уларнинг асосий мақсади фойда олишга қаратилмаганлиги ҳамда улар молиявий-хўжалик фаолиятини эркин тарзда амалга ошира олмаслиги сабабли бундай корхона ва ташкилотлар банкрот деб эътироф этилиши мумкин эмас. Банкротликка оид қонунчилик жаҳон миқёсида 2 хил йўналишда ривожланиб бормоқда. Биринчи йўналишнинг моҳияти шундан иборатки (Англия, Германия ва ҳ.к.з. давлатларда), бунда банкротликка оид қонунчиликнинг моҳияти асосан ночор аҳволга тушган корхонани тезроқ тугатиб (банкрот қилиб), унинг кредиторлари қарзини қайтаришга қаратилган бўлади. Қонунчиликдаги иккинчи йўналиш бўйича (АҚШ, Франция ва ҳ.к.з. давлатларда) ривожланаётган давлатлардаги банкротликка оид ҳуқуқ нормаларида ночор аҳволга тушган корхонани имкон қадар сақлаб қолиб, уни ночор аҳволдан чиқаришга кўпроқ эътибор берилади. Республикамизнинг 1994 йил 5 майдаги «Банкротлик тўғрисида»ги Қонунида бу икки йўналишни бирлаштиришга қаратилган ҳуқуқий нормалар акс этган эди. Аммо кейинчалик қабул қилинган қонунлар ва қонун ости ҳужжатларининг мазмунига эътибор берилса, бизда ҳам бу соҳадаги қонунчиликда иккинчи йўналишнинг хусусиятлари кўпроқ намоён бўла бошлади, яъни, уларда қарздорни ночор аҳволдан чиқаришга алоҳида мойиллик сезилади. Қонунчилигимизнинг бу йўналиш бўйича ривожланиши республикамизга мосдир. Чунки мамлакатимиз аграр давлат ҳисобланади. Агар ночор

аҳволга тушганлиги сабабли банкротлик аломати мавжуд деб, корхоналар шошма- шошарлик билан банкрот қилиб юборилаверса, қишлоқ хўжалигига, қолаверса, мамлакатимиз иқтисодиётига жиддий зиён келтирилиши мумкин. Республикамизда “Қишлоқ хўжалиги корхоналарини санация қилиш тўғрисида”ги Қонуннинг қабул қилиниши, амалдаги «Банкротлик тўғрисида»ги Қонунда айнан қишлок хўжалиги корхоналарига оид махсус ҳуқуқий нормаларнинг киритилганлиги ҳам бежиз эмас. Чунки бу Қонунларда иқтисодий ночорликка юз тутган қишлоқ хўжалик корхоналарини банкрот деб эътироф этиш хусусиятлари билан бирга бундай корхоналарнинг иқтисодий ва ҳуқуқий манфаатларини ҳимоя қилиш, уларни молиявий қўллаб-қувватлаш ҳамда ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари ҳам аниқ белгилаб берилган. Банкротлик тушунчаси италянча «banco rotto» деган сўздан олинган бўлиб, аслида курсининг (ўриндиқнинг) синиши деб таржима қилинса-да, бу сўз қарздорнинг ночор аҳволга тушиб синиши, барбод бўлиши деган маънода ҳам кенг ишлатилади. Қонунда кўрсатилишича, банкротлик (иқтисодий ночорлик) дейилганда, хўжалик суди томонидан эътироф этилган ёки қарздор ихтиёрий равишда тугатилаётганида унинг ўзи эълон қилган қарздорнинг пул мажбуриятлари бўйича кредиторлар талабларини тўла ҳажмда қондиришга қодир эмаслиги, шу жумладан, бюджетга ва бюджетдан ташқари фондларга солиқлар, йиғимлар ва бошқа мажбурий тўловларни таъминлашга қодир эмаслиги тушунилади. Ўзбекистон Республикасининг «Банкротлик тўғрисида»ги Қонунида банкротлик аломатлари юридик шахслар учун алоҳида, жисмоний тадбиркор шахслар учун алоҳида ўрнатилган. Юридик шахснинг пул мажбуриятлари бўйича кредиторлар талабларини қондиришга ва мажбурий тўловларни тўлаш мажбуриятини бажаришга қодир эмаслиги, агар тегишли мажбуриятлар ва тўлов мажбурияти юзага келган кундан эътиборан 6 ой давомида қарздор томонидан бажарилмаган бўлса, унинг банкротлик аломати деб эътироф этилади. Жисмоний шахснинг пул маблағлари бўйича кредиторлар талабларини қондиришга ва мажбурий тўловларни тўлаш мажбуриятини бажаришга қодир эмаслиги, агар тегишли мажбуриятлар ва тўлов мажбурияти уларни бажариш санаси бошланган пайтдан эътиборан 3 ой давомида қарздор томонидан бажарилмаган бўлса, агар мажбуриятларнинг суммаси унга тегишли мол-мулкнинг қийматидан ошиб кетган бўлса, унинг банкротлик аломати деб эътироф этилади.

Банкротлик ишлари алоҳида тоифадаги ишлар жумласига киритилиши боис корхонани банкрот деб топиш тўғрисида судга даъво аризаси билан эмас, ариза билан мурожаат этилади. Ўз навбатида томонлар “даъвогар” ва “жавобгар” эмас, “кредитор” ва “қарздор” дейилади. Чунки бу ерда аризачи даъво қилмайди. Фақат суддан корхонанинг ночор аҳволга тушганлиги сабабли уни банкрот деб топишни сўрайди. Шу сабабли, банкротлик ишлари кўриб чиқилаётганида кредиторлик ёки дебиторлик қарзларига нисбатан даъво муддати ҳам қўлланилмайди. Қонуннинг 5-моддасига кўра банкрот деб топиш учун хўжалик судига қуйидаги 4 хил тоифадаги шахслар ариза беришлари мумкин: 1. прокурор; 2. кредитор (солиқ ва мажбурий тўловлар бўйича солиқ идораси ва бошқа ваколатли идоралар); 3. қарздор; 4. Ўзбекистон Республикаси Макроиқтисодиёт ва статистика вазирлиги ҳузуридаги Иқтисодий ночор корхоналар ишлари қўмитаси ва унинг вилоят бошқармалари (қарздорнинг мол-мулкида давлат улуши бўлса). Шунингдек, ушбу моддада белгиланишича, қонунда назарда тутилган ҳолларда ўзга шахслар ҳам ариза беришлари мумкин. Қарздор-юридик шахс ўзини банкрот деб топиш тўғрисида судга ариза бериши учун бу ҳақда мулкдорнинг ёки ваколатли давлат идорасининг қарори бўлиши керак. Қарздор судга ўзини ўзи банкрот топиш тўғрисида ариза бериши учун унда давлат божи тўлаш учун етарли маблағ бўлиши шарт. Аксарият хорижий давлатларнинг қонунчилигига кўра, кредиторлик қарз мажбуриятини бажариш муддати бошланган куннинг эртасидан бошлаб, корхонани банкрот деб эътироф этиш мумкин. Яъни, корхонанинг мол-мулки қийматидан унинг қарз мажбуриятлари қиймати ошган бўлиши ёки кредиторларнинг талаблари маълум вақт мобайнида ижро этилмаётган бўлиши уларнинг қонунчилигида талаб қилинмайди. Аммо шу билан бирга уларда банкрот деб эътироф этилиши учун корхонанинг кредиторлик қарзининг энг оз қиймати белгилаб қўйилган. Масалан, АҚШда 5 минг доллар, Англияда 750 фунт стерлинг, Россияда энг кам ойлик иш ҳақининг 500 (жисмоний шахслар учун 100) баравари миқдорида ва ҳ. к. Банкрот деб топиш тўғрисида судга ариза беришлик учун талабнома (претензия) билдирилиши, яъни, тарафлар ўртасида низо ўзаро кўриб чиқилган бўлиши шарт эмас. Корхонани банкрот деб топиш тўғрисидаги аризага қарздор корхонанинг сўнгги бухгалтерия баланси, кредиторлик ва дебиторлик қарзларининг кенгайтирилган рўйхати (кимдан, қачон, қанча миқдорда қарз бўлганлиги ёки қарз берилганлиги ва ҳ. к.),

кредиторлик қарзининг 6 ойдан буён тўланмай келинаётганлигини асословчи ҳужжатлар ҳамда корхонанинг молиявий аҳволини акс эттирувчи бошқа хил маълумотлар илова қилиниши лозим. Қонуннинг 2-моддасида банкротлик тушунчаси ҳам берилган бўлиб, унга кўра қарздорнинг қарзи тан олинган бўлиши керак. Агар кредиторнинг аризасида кўрсатилган талаб қарздор томонидан тан олинмаган бўлса, қарздор банкрот деб топилмайди. Жумладан, “Шарқ” акционерлик жамияти кредитор сифатида “Бўстон” хусусий корхонасини банкрот деб топишни сўраб, хўжалик судига ариза берган. Аризада кўрсатилишича, “Шарқ” акционерлик жамияти “Бўстон” хусусий корхонасига 2000 йилнинг 4 январ куни 2 миллион сўмлик маҳсулот берган. Аммо хусусий корхона бу маҳсулотнинг 1,5 миллион сўмини тўлаб, қолган суммани тўламаган. Шартномага кўра, у маҳсулот ҳақини 1 ойлик муддат ичида, яъни 4 февралгача тўлаши керак бўлган бўлса-да, судга ариза берилгунга қадар, яъни 01.01.2001 йилгача бу қарзини тўламаган. Шу сабабли, хусусий корхонани банкрот деб топиш сўралган. Суд жараёнида қарздор кредиторнинг бу талабини тан олмаган ва маҳсулот ҳақининг қолган 500 минг сўмлик қисмини “Шарқ” акционерлик жамиятининг хатига асосан “Зиёд” масъулияти чекланган жамиятига ўтказиб берганлигини билдирган. Кредитор эса қарздорнинг бу важига эътироз билдирган. Хўжалик суди қарздорни банкрот деб топиш учун асос бўлган кредиторлик қарзи бўйича тарафлар ўртасида низо мавжудлиги, яъни, бу қарз тан олинмаган қарз бўлганлиги учун кредиторнинг аризасидаги талабни рад қилган. Қарз бўйича низо мавжуд экан, кредитор бу ерда аввалом бор ушбу қарзни ундириш учун хўжалик судига даъво аризаси билан мурожаат этиши лозим эди. Судга қарздорни банкрот деб топиш тўғрисида ариза келиб тушгач, кредиторлар шу қарздорга нисбатан ўз талабларини қондириш учун якка ҳолда даъво аризаси билан судга мурожаат эта олмайди. Агар хўжалик юритувчи субъект банкрот деб топилса, кредиторлар ўз талабларини кредиторлар йиғилиши ёки кредиторлар қўмитаси орқали тугатиш комиссиясига билдиришлари керак. Кредиторлар йиғилишида ҳар бир кредитор талаблар жами суммасига мутаносиб тарзда овозга эга бўладилар. Агар кредиторлар йиғилишида қарздор мажбуриятлари умумий суммасининг камида 3/2 қисми миқдорида талабномалар билдирилаётган кредиторлар ҳозир бўлган бўлса, йиғилиш ваколатли ҳисобланади. Йиғилишда қарорлар ҳозир бўлган кредиторларнинг кўпчилик овози билан (50%дан ошиқ бўлган) қабул қилинади. Қонуннинг 10-моддасида кредиторларнинг талаблари реестри юритилиб, унда ҳар бир кредитор, пул мажбуриятлари ва мажбурий тўловлар бўйича кредитор талабларининг

миқдори, ҳар бир талабларнинг қондирилиш навбати тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилади. 2. Ўз-ўзини банкрот деб топиш тартиби. Санация тушунчаси ва унинг тайинланиши. Хўжалик юритувчи субъектларни банкрот деб топиш тўғрисидаги аризаларни фақат хўжалик суди кўриб чиқади. Шунингдек, Қонуннинг III бобига кўра, хўжалик субъектлари судга мурожаат қилмасдан туриб ҳам ўзини ўзи банкрот деб эълон қилиш мумкин. Бунинг учун корхонанинг раҳбари ихтиёрий тугатиш ҳақида қарор чиқаради, уни кредиторлар маъқуллайди, сўнгра бу қарор мулкдор (қарздорнинг мол-мулкида давлат улуши бўлса, Иқтисодий ночор корхоналар ишлари қўмитаси ҳам) томонидан тасдиқланади. қарор мулкдор томонидан (қарздорнинг мол-мулкида давлат улуши бўлса Иқтисодий ночор корхоналар ишлари қўмитаси томонидан ҳам) тасдиқланган пайтдан бошлаб қарздор банкрот бўлган деб ҳисобланади. Агар кредиторларнинг лоақал биттаси бу қарорни маъқулламаса ёки кредиторларнинг барчаси маъқулласа-ю, аммо мулкдор бу қарорга норози бўлса, қарздор ўзини ўзи банкрот деб топа олмайди. Бундай ҳолда у қонунда белгиланган тартибда хўжалик судига банкротлик аризаси билан мурожаат қилиши мумкин. Қарздор ўзини ўзи банкрот деб топган тақдирда ҳам у «Банкротлик тўғрисида»ги Қонунда белгиланган тартибда тугатилиши керак. Ўзбекистон Республикаси Хўжалик процессуал кодексининг 30-моддасига кўра, ташкилотлар ва фуқароларнинг банкротлиги тўғрисидаги ишлар қарздор турган жойдаги хўжалик судида кўриб чиқилади. Ушбу Кодекснинг 23-моддасига кўра, юридик шахс мақомига эга бўлган ташкилотлар ёки тадбиркор жисмоний шахслар хўжалик судида тараф сифатида иштирок этишлари мумкин. Яъни, корхонанинг юридик шахс ҳуқуқига эга бўлмаган бўлинмалари банкрот деб топилиши мумкин эмас. Чунки уларнинг қарз мажбуриятлари бўйича юқори ташкилоти жавоб беради. Туман Давлат солиқ инспекцияси хўжалик судига “Моҳир” савдо уйининг ваколатхонасини банкрот деб топиш тўғрисида ариза билан мурожаат қилган. Суд ушбу аризани кўриб чиқиб, ваколатхона мустақил юридик шахс ҳуқуқига эга бўлмаганлиги учун иш юритишни тугатган. Аризачи ваколатхонанинг низомига асосан унга юқори турувчи ташкилот томонидан юридик шахс ҳуқуқи берилганлигини, ваколатхона муҳрига ва балансига эга эканлигини, ўз фаолияти учун мустақил тарзда солиқ тўлаб боришини таъкидлаб, суднинг ажримидан норози бўлган ҳолда юқори инстанция судига шикоят қилган. Юқори

инстанция суди эса ажримни тўғри чиқарилган деб баҳолаб, уни ўз кучида қолдирган. Чунки, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 47-моддаси 3-бандида кўрсатилишича, “агар қонунда (низомда эмас) бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, ваколатхона ва филиаллар юридик шахс ҳисобланмайди”. Хўжалик судига банкротлик тўғрисида ариза берилаётганида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1997 йил 5 мартдаги 120-сонли қарорига кўра энг кам ойлик иш ҳақининг 20 баравари миқдорида давлат божи тўланиши лозим. Суднинг ҳал қилув қарори чиқарилгунга қадар қарздорнинг тўлов қобилияти тикланса ёки у кредиторлар билан келишув битими тузса, суд қарздорни банкрот деб топмасдан, иш юритишни тугатади. Қарздорнинг мол-мулкида давлатнинг улуши бўлса, суд Иқтисодий ночор корхоналар ишлари қўмитасининг бошқармасига ҳам ажрим юбориб, унинг фикрини билиши керак. Қўмита 2 ҳафта ичида мазкур корхона учун санация ўтказиш мақсадга мувофиқ ёки мувофиқ эмаслиги ҳақида маълум қилади. Агар санация ўтказиш мақсадга мувофиқ деб деб топилиб, кредиторлар унга рози бўлишса, суд иш юритишни тугатиш ҳақида ажрим чиқаради, агар рози бўлишмаса, суд иш юритишни давом эттиради. Ўзбекистон Республикаси «Банкротлик тўғрисида»ги Қонунининг 40-1-моддасига кўра хўжалик судининг мажлисида банкротлик тўғрисидаги иш ариза кўриб чиқишга қабул қилинганлиги ҳақида ажрим чиқарилган кундан эътиборан бир ойдан ортиқ бўлмаган муддатда кўриб чиқилиши лозим. 1999 йил 16 июлда Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик судининг Пленуми “Ўзбекистон Республикасининг “Банкротлик тўғрисида”ги Қонунини хўжалик судлари томонидан татбиқ этилишининг айрим масалалари тўғрисида”ги 78-сонли қарор қабул қилди. Унинг 3-бандига кўра башарти, банкротлик ҳақидаги иш бўйича иш юритиш қўзғатилгандан сўнг, хўжалик судига бошқа кредитор томонидан ўша қарздорни ночор деб топиш ҳақида ариза тушса, хўжалик суди аризани қабул қилишни рад этади ва айни пайтда аризачига кредиторлар йиғилишида иштирок этиш ҳуқуқини кўрсатади. 3 Ташқи бошқарув – янги ҳуқуқий институт сифатида. Ўзбекистон Республикасининг «Банкротлик тўғрисида»ги (1998 йил 28 август) Қонунида илк маротаба “Ташқи бошқарув” ҳуқуқий институти акс этди. Ташқи бошқарув - хўжалик суди томонидан банкротлик тўғрисидаги ишни кўриб чиқиш чоғида тайинланадиган ҳамда қарздорнинг мол-мулкини бошқариш ваколатларини ташқи бошқарувчига ўтказган ҳолда қарздорнинг тўлов қобилиятини тиклаш мақсадида қўлланиладиган банкротлик таомилидир. Содда қилиб айтиладиган бўлса, ночор аҳволга тушган қарздорнинг раҳбари ўрнига шу соҳани яхши биладиган, иқтисодни, бошқарув

сирларини чуқур ўзлаштирган бошқа киши муайян муддатга хўжалик суди томонидан раҳбар қилиб (ташқи бошқарувчи) тайинланади. Агар қонунларда ўзгача ҳолат кўзда тутилган бўлмаса, ташқи бошқарув кредиторлар йиғилишининг қарори, мулкдорнинг (қарздорнинг мол-мулкида давлат улуши бўлса, Иқтисодий ночор корхоналар ишлари қўмитасининг) аризасига кўра хўжалик суди томонидан жорий этилади. Ташқи бошқарув 12 ойдан 24 ойгача бўлган муддатга жорий этилади. Ташқи бошқарув жорий этилган пайтдан бошлаб, қарздорнинг раҳбари ўз вазифасидан четлаштирилади ва унинг ваколатлари ташқи бошқарувчига ўтади. Қарздорнинг мажбуриятлари бўйича кредиторларнинг талабларига, шунингдек пеняларга нисбатан ҳам мораторий жорий этилади (музлатилади). Аммо қонунда кўзда тутилган фоизлар бўйича қарз мажбуриятларига мораторий жорий килинмайди. Ташқи бошқарув тугаганидан кейин қарздор пул мажбуриятлари ва мажбурий тўловлар бўйича кредиторларга тўлаши шарт бўлган неустойкалар, шунингдек етказилган зарар суммаларини ташқи бошқарувни жорий этиш пайтидаги миқдорда тўлаш талаб қилиниши мумкин. Ташқи бошқарув жорий этилгач, 3 кун ичида корхонанинг барча бухгалтерия ҳужжатлари, бошқа ҳужжатлар, муҳр, штамп, мол-мулклар ташқи бошқарувчига топширилиши шарт. Мораторий ташқи бошқарув жорий этилганидан сўнг вужудга келган қарздорнинг қарз мажбуриятларига нисбатан татбиқ этилмайди. Шунингдек, фуқароларнинг меҳнатга оид ҳуқуқий муносабатларидан келиб чиқадиган, алиментлар ундириш, муаллифлик ҳуқуқи билан боғлиқ бўлган, фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғига зарар етказганлик учун келиб чиққан талабларга нисбатан ҳам мораторий татбиқ этилмайди. Ташқи бошқарувчининг номзодини хўжалик судига кредитор, қарздор, мулкдор, ваколатли давлат органи таклиф этиши мумкин. Аммо бу номзодларни кредиторлар йиғилиши кўриб чиқади ва кўп овоз олган номзодни (бир нечта бўлса) маъқуллашиб, сўнгра ушбу номзодни тайинлаш учун хўжалик судига беришади. Ташқи бошқарувчининг номзоди кредитор, қарздор, мулкдор, ваколатли давлат органи томонидан тақдим этилмаса, хўжалик суди Иқтисодий ночор корхоналар ишлари қўмитаси таклиф этган номзодни тайинлайди. Ташқи бошқарувчи хўжалик суди томонидан ташқи бошқарувни жорий этиш билан бир пайтда тайинланади ва бу ҳақда ажрим чиқарилади.

Ташқи бошқарувчи ўзига юклатилган вазифаларни бажармаса ёки лозим даражада бажармаса, у муддатидан олдин хўжалик суди томонидан ўз вазифасидан озод этилиши мумкин. Ташқи бошқарувчининг ҳуқуқлари қуйидагича: - кредиторлар йиғилишини ёки кредиторлар қўмитасини чақириш; - қонунда назарда тутилган чеклашларни ҳисобга олган ҳолда қарздорнинг мол-мулкини тасарруф этиш; - бошқа шахсларни шартнома асосида ишга қабул қилиш ва ҳоказо. Агар қарздорнинг шартномасини бажариш ўхшаш ҳолатларда тузиладиган айни шундай шартномаларга солиштирганда қарздор учун зарар келтириладиган бўлса ёки шартнома узоқ муддатли ё фақат узоқ истиқболда қарздор учун ижобий натижалар олишга мўлжалланган бўлса ёхуд қарздорнинг тўлов қобилиятини тиклашга монеълик қилувчи бошқа ҳолатлар мавжуд бўлса, ташқи бошқарувчи у тайинланган кундан эътиборан 3 ой ичида қарздорнинг ташқи бошқарув жорий этилгунга қадар тузилган ва тўлиқ ёки қисман бажарилмаган шартномаларини бажаришдан бош тортишга ҳақли. Ўз навбатида, Қонунда ташқи бошқарувчига муайян мажбуриятлар ҳам юклатилган бўлиб, улар қуйидагилардир: - қарздорнинг мол-мулкини қабул қилиш ва уни инвентаризация қилиш; - қарздорнинг учинчи шахсларда турган мол-мулкини қидириш, аниқлаш ва қайтариш чораларини кўриш; - ташқи бошқарувни юритиш ва ҳамда кредиторлар билан ҳисоб-китоб қилиш учун махсус ҳисоб варағи очиш; - аниқ муддатлари кўрсатилган ҳолда ташқи бошқарув режасини 1 ой ичида ишлаб чиқиш ва уни тасдиқлаш учун кредиторлар йиғилишига (қўмитасига) тақдим этиш (режа кредиторларнинг кўпчилик овози билан қабул қилинади); - бухгалтерлик, статистика ҳисобини ва ҳисоботини юритиш; - қарздорга кредиторлар қўйган талаблар юзасидан белгиланган тартибда эътирозлар билдириш; - қарздорнинг қарзини ундириш бўйича чора-тадбирлар кўриш; - кредиторлар талабларининг реестрини юритиш; - якуний ишлар бўйича кредиторлар йиғилишига ҳисобот тақдим этиш; - бошқа хил мажбуриятлар. Қонунда ўзга қоида назарда тутилган бўлмаса, мулкдор ёки ваколатли давлат органи ташқи бошқарувчининг қарздор мол-мулкини тасарруф қилиш билан боғлиқ ҳуқуқини чеклаши мумкин эмас.

Ташқи бошқарувчи қонунда ёки ўз режасида бошқача ҳолат кўрсатилмаган бўлса, йирик битимларни (баланс қиймати қарздор кўчмас мулкининг ёки битим тузиш пайтидаги активлари баланс қийматининг 10 % идан кўпроғини ташкил этувчи мол- мулкни тасарруф этиш билан боғлиқ битим) ва манфаатдорлик назарда тутилган битимларни (юқори, қуйи ташкилотлар, қарздорнинг раҳбари, ижроия органи, кузатув кенгаши аъзолари, бош ҳисобчи, таъсисчилар, банкротлик тўғрисидаги иш кўзғатилгунга кадар 1 йил давомида ўз вазифасидан озод қилинган мансабдор шахслар билан тузиладиган битимлар) кредиторлар йиғилишининг (қўмитасининг) розилиги билан амалга оширади. Қарздор томонидан илгари тузилган битим ташқи бошқарувчининг аризасига кўра хўжалик суди томонидан ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин. Қарздорнинг мажбуриятлари ташқи бошқарув жорий этилганидан сўнг вужудга келган ва кредиторлар талаблари суммасининг 20 % идан ортиғини ташкил этган бўлса, кейинги тузилган барча битимлар учун (агар режада кўрсатилган бўлмаса) мулкдорнинг ва кредиторлар йиғилишининг (қўмитасининг) розилиги бўлиши керак. Агар режада кўзда тутилган бўлса, ташқи бошқарув пайтида қарздор корхонанинг ўзи мулкий мажмуа сифатида учинчи шахсга аукцион, танлов йўли билан сотилиши мумкин. Аммо бунда амалдаги меҳнат шартномалари ўз кучини сақлаб қолади ва иш берувчининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари сотиб олувчига ўтади. Ташқи бошқарув пайтида қарздорнинг кредиторлари олдидаги мажбуриятлари мулкдор ёки учинчи шахслар томонидан тўлиқ қопланиши мумкин. Ташқи бошқарувчи ташқи бошқарув тугашига 15 кун қолгач ёки муддатидан олдин кредиторлар йиғилишига ҳисоботни тақдим этади. Ушбу йиғилиш баённомаси ва ҳисобот сўнгра хўжалик судига тасдиқлаш учун юборилади. Суд эса ҳисоботни тасдиқлаш ёки рад қилиш тўғрисида тегишли қарор қабул қилади. Агар хўжалик суди томонидан кредиторларнинг шикоятлари асослилиги ёки қарздорнинг тўлов қобилияти тикланганлиги аломатлари йўқлиги аниқланса, хўжалик суди ташқи бошқарувчининг ҳисоботини тасдиқлашни рад қилади. Ташқи бошқарув фойда билан якунланган тақдирда хўжалик суди ташқи бошқарувнинг ҳисоботини тасдиқлаб, кредиторлар билан ҳисоб-китоб қилиш учун муддат белгилайди. Бу муддат 6 ойдан ошмаслиги керак. Агар бу муддат давомида кредиторлик қарзлари тўлиқ қопланса, қарздорнинг, мулкдорнинг, бошқа кенгашларнинг ваколатлари қайта тикланади. Агар хўжалик суди томонидан белгиланган муддатда кредиторлар билан ҳисоб-китоб тўлиқ амалга оширилмаса, яъни, кредиторлик қарзини қоплаш учун маблағ

етарли бўлмаса, суд қарздорни банкрот деб топади. Хўжалик суди ҳал қилув қарорида корхонани банкрот деб топиш билан бирга корхонани тугатишга доир иш юритишни бошлашни ҳам кўрсатиши керак. 4. Банкрот бўлган тадбиркорлик субъектининг тугатилиши. Ўзбекистон Республикаси Хўжалик процессуал кодексининг 146-моддасига кўра, хўжалик судининг ҳал қилув қарори у қабул қилинганидан кейин бир ойлик муддат ўтгач, қонуний кучга киради. Ўзбекистон Республикасининг «Банкротлик тўғрисида»ги Қонунининг 41-моддасида кўрсатилишича, хўжалик судининг қарздорни банкрот деб топиш тўғрисидаги қарори агар хўжалик суди томонидан бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, дарҳол ижро этилиши керак. Қарздорни банкрот деб топиш тўғрисидаги хабар суднинг ҳал қилув қарори қабул қилинган пайтдан бошлаб 10 кун ичида расмий нашрда эълон қилиниши ва кредиторлар томонидан ўз қарзлари бўйича эътирозлар билдирилиши учун 2 ой муддат белгиланиши керак. Қарздор банкрот деб эълон қилинган пайтдан бошлаб қарздорнинг ўз мол-мулкини тасарруфидан чиқариши, ўзга шахсга бериши ва пул мажбуриятларини тўлаши таъқиқланади, ҳисоб-китоб ҳисобварағи бўйича операциялар, дивидендлар ва мажбурий тўловлар тўлаш тўхтатиб қўйилади. Қарздорнинг барча қарз мажбуриятлари муддати ўтиб кетган деб ҳисобланади, унга янги талабларни тақдим этишга йўл қўйилмайди. Қарздор қарзларининг барча турлари бўйича пенялар ва фоизлар ҳисоблаш бекор қилинади. Қарздорнинг мол-мулкига ундирувни қаратишга нисбатан барча чеклашлар олиб ташланади. Агар қабул қилинган қарорлар қонуний кучга кирмаган бўлса, хўжалик судида кўрилаётган қарздор иштирокидаги барча мулкий низолар тугатилади. Шу пайтдан бошлаб мулкий ёки молиявий тусдаги барча талаблар қарздорга фақат тугатишга доир иш юритиш доирасида қўйилиши мумкин. Корхона банкрот деб топилганидан сўнг унинг мол-мулкини тугатиш учун тугатиш комиссияси тузилади. Тугатиш комиссиясига ишончли шахс бошчилик қилади. Қарздорнинг бошқарув органлари ишончли шахс тасдиқланган пайтдан бошлаб уч кун ичида қарздорнинг бухгалтерлик ва бошқа ҳужжатлари, муҳр ва штамплари, моддий ва бошқа қийматли нарсалари ишончли шахсга берилишини таъминлайди. Ишончли шахс қарздорнинг дебиторлик қарзини ундириш чораларини ҳам кўради. Яъни, қарздор банкрот деб топилса-да, аммо у юридик шахс сифатида мавжуд бўлади ва судда даъвогар сифатида иштирок этиши мумкин. Бундай ҳолатда даъво аризасини корхонанинг раҳбари эмас, ишончли шахс имзолайди. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Корхоналар банкротлиги ва санация механизмини такомиллаштириш

тўғрисида»ги (1999 йил 23 июль) Фармонига кўра, ишончли шахслар ва тугатиш комиссияси томонидан тақдим этилган дебиторлик қарзларини ундириш бўйича даъво аризалари кейинчалик айбдор шахсдан ундириб олиш шарти билан олдиндан давлат божи тўланмасдан ҳам иш юритиш учун қабул қилинади. Корхонанинг мол-мулки инвентаризация қилиниб, баҳоланганидан кейин, очиқ ким ошди савдосида сотилади. Сотилаётган мол-мулк учун баланс қиймати бошланғич баҳо бўлади. Биринчи ким ошди савдосида сотилмай қолган мол-мулк такрорий ким ошди савдосига қўйилади ёки ким ошди савдоси ўтказмай тузилган олди-сотди шартномаси асосида ишончли шахс томонидан реализация қилинади. Қарздор-банкротнинг барча активлари, балансларда кўрсатилган ёки кўрсатилмаганлигидан қатъи назар, тугатиш массасини шакллантирувчи асосни ташкил қилади. Қуйидагилар тугатиш массасига кирмайди: 1. Қарздор ходимларининг хусусий мулкидаги мол-мулк; 2. Ишончли (траст) бошқарувдаги, ижарага олинган мол-мулк; 3. Гаровга олинган мол-мулк; 4. Омонат учун берилган мол-мулк; 5. Қонун ҳужжатларига мувофиқ қарздорнинг мулки бўлмаган бошқа мол-мулклар. Банкрот бўлган қарздор корхона мулкий мажмуа сифатида тўлиғича сотилиши ҳам мумкин. Бундай ҳолатда корхона сотилаётган пайтда амал қилиб турган барча меҳнат шартномалари ўз кучини сақлаб қолади, иш берувчининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари корхонани сотиб олувчи ихтиёрига ўтади. Суд харажатларини, ташқи бошқарувчига, ишончли шахсга ҳақ тўлаш билан боғлиқ харажатларни, жорий коммунал ва фойдаланиш тўловларини қоплаш, шунингдек қарздорнинг ташқи бошқарув ва тугатишга доир иш юритиш жараёнида юзага келган мажбуриятларига доир талабларни қондириш навбатдан ташқари тарзда амалга оширилади. Бюджетга, бюджетдан ташқари фондларга тўловларни ҳамда иш ҳақи тўлаш учун пул маблағлари берилишини назарда тутувчи тўлов ҳужжатлари бўйича, алиментларни ундиришга доир талабларни қондириш учун ҳисобварақдан пул маблағларини ўтказиш ёки беришни назарда тутувчи ижро ҳужжатлари бўйича, муаллифлик шартномалари асосида ҳақ тўлаш, шунингдек фуқароларнинг ҳаёти ёки соғлиғига етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш тўғрисидаги, хўжалик субъектларининг бюджетга тўловлар бўйича ҳамда меҳнатга оид ва унга тенглаштирилган ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган

талаблар бўйича мажбуриятлари тенг даражада бажарилишини таъминловчи талаблар биринчи навбатда қондирилади. Мазкур талаблар тўлиқ қондирилганидан сўнг ижтимоий суғурта бўйича талаблар ҳамда фуқароларнинг уларнинг мол-мулкига жиноят ёки маъмурий ҳуқуқбузарлик оқибатида етказилган зарарни қоплашга доир талаблари қондирилади. Мажбурий суғурта бўйича талаблар, шунингдек банкларнинг кредитлари ва банк кредитлари суғуртаси бўйича талаблар иккинчи навбатда қондирилади. Кредиторларнинг гаров билан таъминланган талаблари учинчи навбатда қондирилади. Кредиторларнинг гаров билан таъминланмаган талаблари тўртинчи навбатда қондирилади. Акциялар эгаларининг талаблари бешинчи навбатда қондирилади. Қолган барча талаблар олтинчи навбатда қондирилади. Ҳар қайси навбат бўйича талаблар олдинги навбат талаблари тўла-тўкис бажарилганидан кейин қондирилади. Ундириб олинаётган сумма бир навбатнинг барча талабларини тўла-тўкис қондиришга етарли бўлмаган тақдирда бу талаблар ҳар бир ундирувчи олиши лозим бўлган суммага мутаносиб равишда қондирилади. Мол-мулк қийматининг кредиторлар талаблари қондирилганидан ва иш юритиш харажатлари тўланганидан кейинги қолдиғини тугатилаётган қарздор мол-мулкининг эгаси (эгалари) олади. Мол-мулк етарли эмаслиги сабабли қондирилмай қолган қарз мажбуриятлари узилган, деб ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Корхоналар банкротлиги ва санация механизмини такомиллаштириш тўғрисида»ги Фармонида кўрсатилишича, агар банкрот деб топилган корхонанинг мол-мулкида давлат улуши бўлса, унинг мол-мулкини сотиш муддати бир йилгачадир. Республика ҳукумат комиссиясининг қарори билан бу муддат яна 6 ойгача узайтирилиши ёки мол-мулкнинг сотилмай қолган қисми давлат ҳисобига ўтказиб юборилиши мумкин. Кредиторлар билан ҳисоб-китоб қилиб бўлинганидан кейин ишончли шахс хўжалик судига тугатишга доир иш юритишни ўтказиш натижалари тўғрисида ҳисобот тақдим этади.

Хўжалик суди ҳисоботни кўриб чиқиб, тугатишга доир иш юритиш якунланганлиги тўғрисида ажрим чиқаради ва уни юридик шахсларни давлат рўйхатига олувчи органга 10 кун ичида юборади. Хўжалик судининг ажрими юридик шахсларнинг ягона давлат реестрига қарздор тугатилганлиги тўғрисида ёзув киритилиши учун асосдир. Юридик шахсларнинг ягона давлат реестрига қарздор тугатилганлиги тўғрисидаги ёзув киритилган пайтдан бошлаб ишончли шахснинг ваколатлари бекор қилинади, тугатишга доир иш юритиш якунланган, қарздор эса тугатилган деб ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси «Банкротлик тўғрисида»ги Қонунининг 91-моддасида кўрсатилишича, хўжалик суди томонидан банкротлик тўғрисидаги ишни кўриб чиқишнинг ҳар қандай босқичида қарздор ва кредиторлар келишув битими тузишга ҳақлидирлар. Келишув битими тузиш тўғрисидаги қарорни кредиторлар номидан кредиторлар йиғилиши қабул қилади ва улар вакил қилган шахс битимни имзолайди. Қарздор томонидан эса бу битим тегишинча қарздор-жисмоний шахс ёки қарздор-юридик шахснинг раҳбари, ташқи бошқарувчи ёки ишончли шахс томонидан имзоланади. Келишув битими ёзма шаклда бўлиб, у хўжалик суди томонидан тасдиқланади ва шу пайтдан бошлаб қарздор ва кредиторлар учун кучга киради ҳамда мажбурий ҳисобланади. Келишув битими ташқи бошқарув жараёнида тасдиқланса, кредиторлар талабларининг қондирилишига жорий этилган мораторий ҳамда банкротлик тўғрисидаги иш юритиш тугатилади. Агар тугатишга доир иш юритиш даврида тасдиқланса, хўжалик судининг қарздорни банкрот деб топиш ва тугатишга доир иш юритишни бошлаш тўғрисидаги қарори ижро этилмаслиги керак. Ўз навбатида битим тасдиқланган пайтдан бошлаб ташқи бошқарувчи ва ишончли шахсларнинг ваколатлари бекор қилинади. Хўжалик суди томонидан келишув битимини тасдлиқлашнинг рад этилиши тўғрисида ажрим чиқарилган тақдирда битим тузилмаган ҳисобланади. Ўзбекистон Республикасининг «Банкротлик тўғрисида»ги (1998 йил 28 август) Қонунида илк маротаба қарздор-юридик шахслар айрим тоифаларининг банкротлиги хусусиятлари алоҳида кўрсатиб берилди. Жумладан, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши мақсадларида ишлатилаётган ва банкрот деб топилган қишлоқ хўжалиги корхонасига тегишли бўлган кўчмас мол-мулк объектлари сотилаётганда ушбу объектларни сотиб олишда бошқа шартлар тенг бўлгани ҳолда айнан шу ҳудудда жойлашган қишлоқ хўжалиги корхоналари устун ҳуқуқдан фойдаланадилар.

Ташқи бошқарув муддати мобайнида табиий офатлар ва бошқа форс-мажор вазиятлар туфайли қишлоқ хўжалиги корхонасининг ишлаб чиқаришида пасайиш ва молиявий ҳолатида ёмонлашиш содир этилган бўлса, ташқи бошқарув муддати бир йилга узайтирилиши мумкин. Банкни банкрот деб топиш тўғрисидаги ариза хўжалик суди томонидан кўриш учун Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан банк фаолиятини амалга ошириш ҳуқуқини берувчи лицензия қайтариб олинганидан кейингина қабул қилинади. Қарздор банкнинг ихтиёрий равишда ўзини банкрот деб эълон қилинишига йўл қўйилмайди. Банкка ташқи бошқарув жорий этилмайди. Банкрот бўлган суғурта ташкилотининг мулкий мажмуасини сотиб олувчи фақат суғурта ташкилоти бўлиши мумкин. Хўжалик суди суғурта ташкилотини банкрот деб топиш ва тугатишга доир иш юритишни бошлаш тўғрисида қарор қабул қилган тақдирда бундай ташкилот суғурталовчи сифатида тузган, мазкур қарор қабул қилинган санага қадар суғурта ҳодисаси бошланмаган барча шартномалар бекор қилинади. Жисмоний шахсни банкрот деб топиш тўғрисида хўжалик судига ариза бериш ҳуқуқига кредиторлар ҳам эга, ҳаёти ёки соғлиғига етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш, алиментларни ундириш тўғрисидаги талаблар бўйича, шунингдек шахсий тусдаги бошқа талаблар билан чиқувчи кредиторлар бундан мустасно. Аммо улар бундай талабни банкрот деб топиш таомили амалга оширилаётган пайтда қуйиши мумкин. Қонун ҳужжатларига кўра, ундирувни қаратиш мумкин бўлмаган мол-мулк тугатиш массасига кирмайди. Хўжалик суди жимоний шахсни банкрот деб топиш тўғрисидаги аризани иш юритишга қабул қилиш билан бир пайтда, агар 3-шахслар томонидан асослантирилган кафиллик берилмаган бўлса, жисмоний шахснинг мол-мулкини хатлаб қўяди. Хўжалик суди жисмоний шахсни банкрот деб топиш тўғрисида қарор қабул қилган пайтдан бошлаб унинг якка тартибдаги тадбиркор сифатида давлат рўйхатидан ўтганлиги ўз кучини йўқотади, шунингдек фаолиятнинг айрим турлари билан шуғулланиш учун унга берилган лицензия бекор қилинади. Банкрот деб топилган жисмоний шахс унинг банкротлиги эътироф этилган кундан бошлаб бир йил ичида якка тартибдаги тадбиркор сифатида рўйхатга олиниши мумкин эмас. Хўжалик судининг жисмоний шахс банкрот деб топиш ва тугатишга доир иш юритишни бошлаш тўғрисидаги қарори ҳамда ундирувни қарздорнинг мол-мулкига

қаратиш тўғрисидаги ижро варақаси қарздорнинг мол-мулки сотилишини амалга ошириш учун суд ижрочисига юборилади. Банкрот деб топилган жисмоний шахсни кредиторларининг талабларини қондириш тартиби Қонуннинг 125-моддасида берилган. Қонунда банкротлик таомилининг соддалаштириш хусусиятлари ҳам алоҳида акс этган. 2 хил ҳолатда хўжалик юритувчи субъектни соддалаштирилган тартибда банкрот деб топиш мумкин. 1-ҳолат шундан иборатки, олти ой давомида молия-хўжалик фаолиятини амалга оширмаганлиги муносабати билан уни тугатиш тўғрисида қарор қабул қилинган қарздор-юридик шахснинг мол-мулки қиймати кредиторларнинг талабларини қондиришга етарли бўлмаса, тугатиш комиссияси ушбу юридик шахсни банкрот деб топиш тўғрисида хўжалик судига мурожаат этиши керак. Хўжалик суди аризани кўриб чиқиб, агар талаб асосли бўлса, юридик шахсни соддалаштирилган тартибда банкрот деб топади. 2-ҳолат ҳозир бўлмаган қарздорни банкрот деб топишдир. Бунда қарздор- жисмоний шахс ёки амалда ўз фаолиятини тугатган қарздор-юридик шахснинг раҳбари ҳозир бўлмаган ва унинг қаердалигини аниқлашнинг имкони йўқ бўлиши керак. Ҳозир бўлмаган қарздорни банкрот деб топиш ҳақидаги ариза у қабул қилинган кундан бошлаб икки ҳафталик муддат ичида кўриб чиқилмоғи лозим. Банкротликни келтириб чиқарган ғайри ҳуқуқий ҳаракатлар қилган шахслар қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгарликка тортилиши мумкин. Бундай ғайри ҳуқуқий ҳаракатларга қарздор мол-мулкининг ёки мажбуриятларининг бир қисмини ёки ҳаммасини яшириш, қарздорнинг молиявий-хўжалик фаолияти билан боғлиқ ҳужжатларни яшириш ёки йўқ қилиш, уларни сохталаштириш, мансабдор шахсларнинг ёки қарздор мулкдорининг шахсий манфаатларини, ёхуд учинчи шахсларнинг манфаатларини кўзлаб қарздорнинг тўловга қобилиятсизлигини ошириш, кредиторга зарар етказиш мақсадини кўзлаган ҳолда бошқа ҳар қандай усул билан қасддан банкротликка олиб келиш ва ҳоказо. Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 180 ва 181-моддаларига кўра, сохта банкротлик ҳамда банкротликни яширганлик учун жиноий жавобгарликлар кўзда тутилган. Бу ҳақда мазкур дарсликнинг тадбиркорлик субъектларининг жиноий жавобгарлигига оид бобида батафсил ёритилган.

O'xshashlar

Тадбиркорлик фаолиятининг субъектлари

Тадбиркорлик хукуки субъектлари ва уларнинг хукукий холати

Фуқаролик процессуал ҳуқуқий муносабатлар ва уларнинг субъектлари

Тадбиркорлик фаолиятини амалга оширишда статистик ҳисобот ва бухгалтерия ҳисобининг ҳуқуқий асослари

Тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш асослари