Судларда фуқаролик ишларини ва хўжалик низоларини кўриб чиқишда прокурор ваколатлари - Huquqshunoslik - Referatlar

Судларда фуқаролик ишларини ва хўжалик низоларини кўриб чиқишда прокурор ваколатлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

85 KB

Ko'chirib olish

Судларда фуқаролик ишларини ва хўжалик низоларини кўриб чиқишда прокурор ваколатлари Режа: 1.Судларда фуқаролик ишларини кўриб чиқишда прокурор ваколатини таъминлаш. 2.Фуқаролик процессида прокурор ваколати.

Судларда фуқаролик ишларини кўриб чиқишда прокурор ваколатини таъминлаш. Прокурор ёки унинг ўринбосари давлат бошқарув органлари ёки мансабдор шахслари томонидан, қонунда кўрсатилган ваколати доирасида бўлса, улар томонидан қабул қ илинган актни ғайриҳуқуқий деб топиш тўғрисида умумий юридикциядаги судга ёки хўжалик судига мурожаат этиш ваколатига эга. Суд прокуратуранинг дастлабки терговда жиноятни очишдаги қўллаган процессуал чораларини қонунийлигини назорат қилса, прокуратура бўлса суд қарорларининг қонунийлигини уларга нисбатан юқори турувчи судга протест келтириш йўли билан назорат қилади. Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди билан прокуратуранинг ўзаро муносабати "Прокуратура тўғрисида"ги қонуннинг 13-моддасида кўрсатилган. Бунга кўра Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судининг мажлисларида иштирок этиши, унинг кўриб чиқиши учун масалалар киритиши ва к ў рилаётган масала юзасидан фикр билдириши мумкин. Умумий юрисдикцияли ва хўжалик судларида прокурорнинг роли бир томондан у суд муҳокамасининг субъекти билиб кўринса, бошқа бир томондан суд қ арорларига нисбатан бир қанча назорат функцияларини амалга оширувчи бўлиб намоён бўлади. Жиноят ишларининг суд муҳокамасида прокурорнинг роли муҳимро қ дир. У ўзига берилган процессуал ҳуқуқ, давлат айбловини қўллаб- қуватлашни амалга оширади. Фуқаролик ишларида ФПКнинг 46-моддаси ва "Прокуратура тўғрисида"ги қонуннинг 26-моддасига кўра, прокурор бош қ а шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш учун ариза билан судга мурожаат этиш ҳуқуқига эга. Даъвони прокурор тақдим этади ва судда қувватлайди. ФПК га мувофиқ фуқарони бедарак йўқолган деб топиш ёки фуқарони ўлган деб эълон қилиш, фуқарони муомалага лаёқатсиз деб топиш тўғрисидаги ишларда прокурорнинг қатнашиши шарт.

Суд томонидан ғайриқонуний ва асоссиз қарорлар чиқарилганда прокуратура органлари фуқароларнинг бузилган ҳуқуқини тиклашда муҳим роль ўйнаши мумкин. Ўзбекистон қонунчилиги прокуратурага судларда ишларни кўришда катта ваколатлар берган. Прокурор ўз ваколатлари доирасида ноқонуний ва асоссиз қарори (ҳукм, ажрим, ҳал қилув қарори) устидан юқори турувчи судга аппеляция ёки тартибида протест келтириши мумкин. Бундан ташқари, прокурор ўз ваколатлари доирасида суднинг хукми, ҳал қилувчи қарори, ажрими ва қарори қонуний кучга кирган ҳар қандай ишни суддан талаб қилиб олиш ҳуқуқига эга. Агар бу актларнинг ғайриқонуний ва асоссизлигини прокурор аниқласа, назорат тартибида протест келтиради ёки протест келтириш ваколати доирасидан четга чиқиб кетадиган ҳолларда у протест келтириш тўғрисидаги та қ димнома билан юқори турувчи прокурорга мурожаат этади. Фуқаролик процессида прокурор ваколати. Фуқаролик процессида прокурорнинг ваколатлари ифодасини топган ҳуқуқий нормалар қонунчиликни мустаҳкамлаш, ижтимоий ҳаётда қонун устуворлигини таъминлашга қаратилган. Фуқаролик процессида қонунларнинг аниқ ва бир хилда ижро этилиши бўйича прокурор ваколатини амалга ошириш вазифаси прокуратура идоралари тизимида қуйи поғонадаги прокурорларнинг юқори поғонадаги прокурорларга бўйсиниш тартибининг ўрнатилиши билан, давлат ҳокимияти ҳамда давлат бошқарув идоралари, мансабдор шахслардан мустақил равишда ташкил қилиниши билан таъминланади. “Ўзбекистон Республикаси прокуратура органлари -, дейилади Ўзбекистон Республика Конституциясининг 120-моддасида, - ўз ваколатларини ҳар қандай давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва мансабдор шахслардан мустақил ҳолда, фақат қонунга бўйсиниб амалга оширадилар.

Прокурорлар ўз ваколатлари даврида сиёсий партияларга ва сиёсий мақсадларни кўзловчи бошқа жамоат бирлашмаларига аъзоликни тўхтатиб турадилар.” Прокурор фуқаролик процессида ўз ваолатларини фақат қонунга ва Ўзбекистон республикаси Бош прокурорининг қонунга асосан чиқарилган кўргазма ва буйруқларига асосланиб амалга оширади. Демак, фуқаролик процессида прокурор ваколатининг асосий вазифалари қонунчиликни мустаҳкамлаш, фуқаролар, жамоат бирлашмалари ва давлат ташкилотларининг ҳуқуқлари ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳар қандай ғайриқонуний тажовузлардан ҳимоя қилишдан иборатдир. Ўзбекистон Республикаси ўз мустақиллигини қўлга киритгандан кейинги ўтган давр ичида мамлакатимизда ижтимоий қаётни тартибга солиш, одил судловни амалга ошириш, суд ишини юритишни такомиллаштириш ва қонунчиликни мустаҳкамлаш борасида бир қатор қонунлар, Президент фармонлари ва Вазирлар Маҳкамаси қарорлари қабул қилинди. Фуқароларнинг, давлат жамоат ташкилотларининг фуқаролик процессуал ҳуқуқларини ҳимоя қилиш билан прокурор уларнинг Конституцияда белгиланган ҳуқуқ ва эркинликларини ҳамда қонуний манфаатларини ҳимоя қилади. Шу сабабдан ҳам прокурорнинг фуқаролик процессида ўз ваколатини амалга ошириши қонун устуворлигини таъминлашни кафолатлайди. Прокурор фуқаролик процессининг барча босқичларида қонунларнинг аниқ ва бир хилда бажарилишини таъминлаш ва ҳар қандай қонунбузарликларни бартараф қилиш учун масъулдир. Прокурор фуқаролик процессида йўл қўйилган ғайриқонуний ҳаракатлар ва ҳаракатсизликларни, у ким томонидан содир қилинмасин, мулк шаклидан қатъи назар, шунингдек суд томонидан қабул қилинган қарор ва ажримларнинг қонунга тўғри келмаган қисмларини ўз вақтида аниқлаб, ўз ҳуқуқлари ҳамда ваколатлари доирасида қонун ҳужжатларида белгиланган

прокурор таъсир чораларини қўллаш йўли билан уларни тузатиш ва бузилган ҳуқуқларни тиклаш чораларини кўриши шарт. “Прокуратура тўғрисида”ги қонуннинг 5-бўлимида прокурорнинг судларда ишларни кўришда прокурорларнинг ваколатлари белгилаб қўйилган бўлиб уларни қуйидагича тавсифлашимиз мумкин: 1) Судларда ишларни кўришда прокурорнинг иштироки (“Прокуратура тўғрисида”ги қонуннинг 33-модда си ) 2) Суд қарорларига нисбатан протест келтириш (“Прокуратура тўғрисида”ги қонуннинг 35-моддаси) 3) Суд қарорларини текшириш учун ишларни судлардан талаб қилиб олиш ва чақириб олиш (“Прокуратура тўғрисида”ги қонуннинг 34-моддаси) 4) Фуқаролик ишларига доир суднинг қарорларига нисбатан келтирилган протестларни ўзгартириш, тўлдириш чақириб олиш (“Прокуратура тўғрисида”ги қонуннинг 36-моддаси) 5) Ўзбекистон республикаси Бош прокурори томонидан Ўзбекистон Республикаси Олий суди пленуми мажлисларида иштирок этади, кўрилаётган ишлар бўйича ва муҳокама қилинаётган масалалар юзасидан фикр билдиради, қонун ҳужжатларини қўллаш билан боғлиқ масалалар бўйича Пленум тушунтиришлар бериши хусусида таклифлар киритади. (“Прокуратура тўғрисида”ги қонуннинг 13-моддаси). “Прокуратура тўғрисида”ги қонунда назарда тутилган фуқаролик процессидаги прокурор ваколати прокурорнинг хизмат вазифаси ва суд юритишнинг босқичига қараб белгиланади. Судларда фуқаролик ишларини кўрилишида прокурор ваколатини таъминлаш прокуратура фаолиятининг асосий йўналишларидан бири ҳисобланади. Фуқаролик процессида прокурорларнинг ваколат доираси, асосанЎзбекистон республикаси ФПК 46 -47- моддаларида назарда тутилг ан. Ўзбекистон республикаси ФПК нинг 46-моддасида процессда прокурорнинг иштироки масаласи ёритилган бўлиб унга кўра “Прокурор бошқа шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан қ ў риқланадиган манфаатларини

химоя қилиш учун ариза билан судга мурожат қилиш ҳуқуқига эга. Шунингдек прокурор бошқа шахслар ташаббуси билан қўзғатилган ишни кўришда бошидан иштирок этиши ҳуқуқига эга. Қонунда назарда тутилган ёки суд ишда прокурорнинг қатнашишини зарур деб топган ҳолларда фуқаролик ишларини кўришда, шунингдек прокурорнинг аризаси билан қўзғатилган ишларда прокурор иштирок этиши шарт”. ФПКсининг 47-моддасида прокурорнинг фуқаролик процессидаги ваколатлари бўйича процессуал ҳуқуқ ва мажбуриятлари ўзининг ифодасини топган. Прокурор Фуқаролик процессуал кодексининг 34 моддасида назарда тутилган ишда иштирок этувчи тарафларнинг бир қатор ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга эканлиги кўрсатилган. Бунга кўра ишда иштирок этувчи шахсларнинг иш материаллари билан танишиш, улардан кўчирмалар олиш, нусхалар кўчириш, рад этиш тўғрисида арз қилиш, далилларни тақдим қилиш, далилларни текширишда иштирок этиш, ишда иштирок этувчи бошқа шахсларга ва одил судловни амалга оширишга кўмаклашаётган шахсларга саволлар бериш, арз қилиш, илтимосномалар тақдим қилиш, судга оғзаки ёки ёзма тушунтиришлар бериш, ишни суда кўриш давомида туғиладиган ҳамма масалалар бўйича ўзларининг важларини баён қилиш, бошқа шахсларнинг арзлари, илтимосномалари, важларига қарши эътирозлар билдириш, суднинг ҳал қилув қарори, ажрими ва қарори устидан шикоят қилиш, суд чиқарган ҳал қилув қарори, ажрими ва қарорнинг мажбурий ижросини талаб қилиш, суд ижрочисининг ҳаракатлари вақтида ҳозир бўлиш ва ўз ҳуқуқларини амалга ошириш каби ҳуқуқларидан фойдаланади ва мажбуриятларни ўз зиммасига олади. Булардан ташқари, берган аризасидан бутунлай ёки қисман воз кечиш, бошқа шахсларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш учун ўзи арз қилган талаблар бўйича судга тушунтиришлар бериш, иш мазмуни юзасидан, шунингдек ишни кўриш вақтида келиб чиққан айрим

масалалар бўйича ўз фикрини баён этиш, суднинг ҳал қилув қарори, ажрими, қарори юзасидан протест келтириш ҳуқуқига эга 1 . Агар даъвогар рози бўлмаса, прокурор ўзи арз қилган талабларнинг асосини ёки предметини ўзгартиришга, даъво талабларинининг миқдорини кўпайтириш ёхуд камайтиришга ҳақли эмас. Прокурорнинг бошқа шахснинг ҳуқуқини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш учун берган ўз аризасидан воз кечиши, бу шахсни судда ФПКнинг 104-моддасининг қоидаларига риоя этган ҳолда ишни мазмунан кўриб чиқиш ҳуқуқидан маҳрум этмайди. Фуқаролик процессидаги прокурорнинг ваколатлари бўйича унинг фаолияти ҳуқуқий томондан тартибга солиниб, фуқаролик ишларини судда кўриш жараёнида бу ваколатларни амалга ошириш услуби ва шакллари, суд иш юритишининг барча турларида ва суд процессининг ҳамма босқичларида прокурорнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари акс эттирилган. Фуқаролик процессуал Кодексида прокурор иштироки прокурор ваколатини таъминлашнинг асосий шартларидан ҳ исобланади. Фуқаролик ишларини кўриб ҳал қилишда прокурорнинг иштирок этиш асослари ва шакллари фуқаролик иш юритишдаги прокурор ваколат доираси ҳажми Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодекси ва Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги янги таҳрирдаги қонунида ўз ифодасини топган. Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги янги таҳрирдаги қонунининг 33-моддасига кўра фуқароларнинг, корхоналар, муассасалар ва ташкилотларнинг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатлари суд йўли билан самарали ҳимоя қилинишини таъминлаш мақсадида барча инстанция судларида ишлар кўрилаётганда прокурор қонунда белгиланган тартибда иштирок этади. Шунингдек прокурор фуқаролик ишлари бўйича 1 Ўзбекистон Республикасининг 2000 йил 14 декабр қ онуни та ҳ ририда – Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 2001 йил, 1-2-сон, 11-модда.

судда далилларни текширишда иштирок этади, қонуннинг қўлланиши юзасидан ўз фикрини билдиради. ФПКнинг 46-моддасида. қонунда назарда тутилган ёки суд ишда прокурорнинг қатнашиши шарт деб топган ҳолларда, шунингдек прокурорнинг аризаси билан қўзғатилган ишларда прокурор иштирок этиши шартлиги белгиланган. Фуқаролик Процессуал кодекси ва бошқа қонун ҳужжатларига кўра қуйидаги фуқаролик ишларида прокурор иштироки мажбурийдир : Суд томонидан ишда прокурорнинг қатнашишини зарур деб топилган ҳолларда, шунингдек прокурорнинг аризаси билан кўзғатилган ишлар (ФПКнинг 46-моддаси); Сайлов комиссиясининг ҳатти-ҳаракатлари (қарорлари) устидан берилган шикоятни кўриб чиқишда (ФПКнинг 272-моддаси); Прокурорнинг ҳуқуқий ҳужжатни ғайриқонуний деб топиш ҳақидаги аризасини кўриб чиқишда (ФПКнинг 277-моддаси); Фуқарони бедарак йўқолган деб топиш ёки фуқарони ўлган деб эълон қилиш (ФПКнинг 288-моддаси) ; Фуқарони муомалага лаёқатсиз деб топиш (ФПКнинг 294-моддаси); Апелляция, кассация, назорат тартибида кўриладиган ишлар; Ғайриихтиёрий равишда стационарга ётқизиш; Ота-оналиқ ҳуқуқидан маҳрум қилиш тўғрисидаги ишлар ( Оила кодексининг 80-моддаси); Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг 2004 йил 11 майдаги 22-сонли “ Судларда фуқаролик ишлари кўрилишида прокурор иштирокининг самарадорлиги ва таъсирчанлигини ошириш тўғрисида ”ги буйруғига кўра,

Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик-процессуал ва Оила кодексларида назарда тутилган қуйидаги ишлар судларда кўрилишида прокурор иштироки мажбурийдир: - суд ишда прокурорнинг қатнашишини зарур деб топган ҳолларда; - прокурорнинг аризаси билан қўзғатилган ишлар; - сайлов комиссиясининг хатти-ҳаракатлари (қарорлари) устидан берилган шикоятлар бўйича ишлар; - прокурорнинг ҳуқуқий ҳужжатни ғайриқонуний деб топиш ҳақидаги аризаси бўйича ишлар; - фуқарони бедарак йўқолган деб топиш ёки ўлган деб эълон қилиш тўғрисидаги ишлар; - фуқарони муомала лаёқати чекланган ёки муомалага лаёқатсиз деб топиш тўғрисидаги ишлар; - ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш, шу ҳуқуқни тиклаш ёки чеклаш тўғрисидаги ишлар; - шахсни ғайриихтиёрий тартибда психиатрия стационарига ётқизиш тўғрисидаги ишлар; - апелляция, кассация ва назорат инстанцияларида кўрилаётган ишлар. Шунингдек: -фуқароларни ишга тиклаш; -мулкни рўйхатдан чиқариш; -фуқароларни бошқа турар жой бермасдан яшаш жойидан кўчириш тўғрисидаги ишлар; -Ол и й суд вилоят судлари ва уларга тенглаштирилган судларнинг биринчи инстанциясида кўриладиган ишларда прокурор иштироки қатъий таъминлансин дейилган.

Шунингдек шу буйруқда: 4.1 Бошқа турдаги фуқаролик ишларини судда кўришда уларнинг долзарблиги, мураккаблиги, ижтимоий аҳамияти ва тумандаги қонунийлик аҳволидан келиб чиқиб прокурор иштирок этиши мумкин. 5. Сайлов комиссиясининг хатти-ҳаракатлари ва прокурорнинг ҳуқуқий ҳужжатни ғайриқонуний деб топиш ҳақидаги аризаси бўйича қўзғатилган фуқаролик ишларининг судларда кўрилишида вилоят, туман, шаҳар прокурорлари ва уларга тенглаштирилган прокурорлар ёки уларнинг ўринбосарлари қатнашсинлар. 6. Прокурорлар уларнинг иштироки билан кўриладиган фуқаролик ишлар юзасидан суд мажлиси бошлангунга қадар низога оид ҳуқуқий- норматив ҳужжатлар ҳамда иш материалларини ўрганиб чиқсинлар. Иш материаллари билан танишиш жараёнида ишнинг судга тааллуқлилиги, ўзгалар номидан аризани берган шахснинг қонуний ваколатга эга эканлиги, ишни ҳал этиш учун зарур бўлган далилларнинг мавжудлиги, низо бўйича жавобгар тўғри жалб қилинганлиги ва давлат божи тўланганлиги каби низонинг қонуний ҳал этилиши учун муҳим аҳамиятга эга бўлган ҳолатларга алоҳида эътибор қаратилсин. 7. Судда иштирок этувчи прокурор тарафларнинг тортишуви принципига амал қилган ҳолда, далил-исботларни текшириш ва уларга баҳо беришда фаол қатнашиб, қўшимча далиллар тўплашда ташаббус кўрсатиб, ҳар бир далилни ишга алоқадорлиги нуқтаи назаридан баҳолаб, ишнинг моҳияти бўйича асосли фикр билдириб, ишни ҳар тарафлама, тўлиқ ва холисона кўрилишига, қонуний ва адолатли қарор қабул қилинишига кўмаклашсин. Судда аниқланган қонунбузилишлар юзасидан мутасадди мансабдор ёки бошқа шахсларга нисбатан моддий, интизомий, маъмурий чоралар кўриш ва жиноят иши қўзғатиш масалалари албатта муҳокама қилиниши бўйича илтимосномалар тақдим этиш ҳуқуқидан самарали фойдаланилсин.

Болалар тарбияси билан боғлиқ, яъни ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш ва бундай ҳуқуқни тиклаш ёки чеклаш тўғрисидаги ишларнинг кўрилипгада, аввало, вояга етмаган болаларнинг шахсий, ижтимоий ва қонун билан қўриқланадиган бошқа ҳуқуқларининг ҳимоя қилинишига, бу каби даъволарни қўзғатиш учун Оила Кодексининг 79, 82 ва 83-моддаларида белгиланган асосларнинг мавжудлиги, ота-онадан маҳрум бўлган болаларни қонуний тартибда болалар муассасасига жойлаштириш ёки фарзандликка бериш ҳамда уларнинг таъминоти учун алимент ундириш тўғрисидаги қонун талабларига қатъий риоя этилишига, ушбу масалаларни ҳал этиш ҳақида судда илтимосномалар тақдим этишга жиддий эътибор қаратилсин. Фуқароларнинг меҳнатга доир ҳуқуқларининг ҳимояси, шу жумладан уларни ғайриқонуний равишда ишдан бўшатиш ёки бошқа ишга ўтказиш билан боғлиқ низоларнинг судларда кўрилишида ФПКнинг 259-моддасида белгиланган хусусиятларга риоя этилиши, айниқса, суд томонидан процесснинг ўзидаёқ мансабдор шахс зимм мажбурий прогул ёки кам ҳақ тўланадиган иш бажарилган вақт учин ҳақ тўлаш натижасида ташкилотга етказилган зарарнинг ўрнини қоплаш мажбурияти юкланишига цроцессуал ваколатлар доирасида эришилсин. Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш учун прокурор томонидан қўзгатилган даъвони қувватлашда асосий эътибор зарарнинг миқдорига тааллуқли ҳисоб-китоб маълумотларининг мавжудлиги, жавобгарлар доираси тўлиқ ва тўғри аниқланганлиги ҳамда даъво талабининг аниқ ва қонунга асосланганлигига қаратилсин. Бу масалаларда камчиликлар мавжуд бўлган тақдирда уларни суд процессининг ўзидаёқ бартараф этиш чоралари кўрилсин. Ундирилиши лозим бўлган зарар миқдорининг судда асоссиз камайтирилишига ёки даъводан воз кечишга йўл қўйилмасин. Суднинг ноқонуний қарор ва ажримларига прокурорлар томонидан апелляция ҳамда хусусий протест келтириш ҳақидаги қонун талабининг оғишмай бажарилиши таъминлансин. Бу борада прокурорларнинг шахсий

масъулияти оширилсин ва уларнинг соҳа бўйича фаолиятига баҳо беришда апелляция протестининг самарадорлиги муҳим мезон, деб ҳисоблансин. Прокурор иштирокисиз кўрилган ишлар бўйича суд қарорларининг қонунийлиги аиелляция муддатида ўрганилсин, протест келтиришга асос бўлмаган тақдирда хулоса тузилиб, прокурор томонидан тасдиқлансин. Аризани кўрмасдан қолдириш, иш юритишни тугатиш ёки тўхтатиб туриш, аризани қабул қилишни рад этиш, аризани ҳаракатсиз қолдириш тўғрисидаги суд ажримларининг асослилиги ва қонунийлигини апелляция муддатида ўрганиб, қонуний баҳо берилишига ва қонуний асослар бўлган ҳолда хусусий протест келтиришга алоҳида эътибор қаратилсин. Протестларнинг мазмуни аниқ, тушунарли, ишдаги далиллар ва қонун талаблари билан ифодаланиши лозимлигига алоҳида эътибор қаратилсин. Асоссиз протестлар келтирилишига йўл қўйилмасин. Ишни судда кўриш бошлангунга қадар протестни тўлдириш, ўзгартириш ёки чақириб олиш ваколатларидан фақат қонуний асослар мавжуд бўлсагина фойдаланилсин. Протест келтириш прокурорнинг ваколатидан четга чиқадиган ҳолларда юқори турувчи прокурорга протест келтириш тўғрисидаги тақдимнома туман (шаҳар), вилоят прокурорлари ва уларга тенглаштирилган прокурорлар томонидан киритилсин. Апелляция, кассация ва назорат инстанцияларида қатнашадиган прокурорлар ишларни тўлиқ ўрганиб, протест ва шикоят важларининг асослилиги, суд қарорларининг қонунийлиги ва адолатлилиги юзасидан асослантирилган фикр берсин. Судларнинг—назорат босқичларида ишлар кўрилишида вилоят прокурорлари ва уларга тенглаштирилган прокурорлар шахсан иштирок этсинлар. Суд қарорлари юзасидан келиб тушган аризалар қонунда белгиланган муддатда, ишлар тўлиқ ўрганилган ҳолда қонуний ҳал қилиниши таъминлансин. Фуқаролик ишларини ўрганиш натижасига кўра суд қарори асосли деб топилган тақдирда хулоса тузилиб, протест келтириш ваколатига

эга бўлган прокурорлар ёки уларнинг ўринбосарлари томонидан тасдиқлансин, ариза муаллифига эса асослантирилган жавоб берилсин. Назорат тартибида протест киритиш тўғрисидаги аризалар асосида Бош прокуратурага чақирилган ишлар вилоят прокурорлари ва уларга тенглаштирилган прокурорлар томонидан тасдиқланган хулосалар билан юборилсин. Бош прокуратуранинг судларда фуқаролик ишлари кўрилишида прокурор ваколатини таъминлаш бўлими, вилоят прокурорлари ва уларга тенглаштирилган прокурорлар соҳа бўйича ишларни ташкил қилишда бўйсунувчи прокурорлар фаолияти устидан назоратни кучайтириш билан биргаликда, уларга услубий ва амалий ёрдам кўрсатиш масалаларига алоҳида эътибор берсинлар. Судларда ишлар кўрилишида суд-прокурор амалиёти мунтазам равишда ўрганиб, умумлаштириб борилсин. Топшириқлар, кўрсатмалар, ҳайъат ва тезкор мажлис қарорлари ижроси устидан назорат кучайтирилсин, асосий эътибор судларда прокурор иштирокининг таъсирчанлиги ва самарадорлигшш оширишга қаратилсин. Суд, адлия ва бошқа мутасадди идоралар билан доимий ҳамкорлик ўрнатилсин, соҳа амалиётида юзага келган масалалар юзасидан биргаликда тадбирлар ишлаб чиқилиши ва қонунларнинг бир хилда тадбиқ этилиши таъминлансин» деб қайд этилган. Прокурорнинг ўз ташаббуси билан бошқа тоифадаги ишларнинг кўрилишида иштирок этиши ижобий баҳоланади.

Прокурорнинг фуқаролик ишларини судда кўриш билан боғлиқ бўлган фаолиятида прокурор назоратига оид умумий қоидаларга риоя этиш иш юзасидан суднинг ҳал қилув қарорига протест бермасдан илгарироқ вужудга келишини қайд қилиш керак Прокуратура органларининг фуқаролик процессидаги вазифалари Ўзбекистон Республикасида прокуратура органларининг фуқаролик процессидаги вазифалари Ўзбекистон республикаси Конституциясида белгиланган асосий тамойиллардан келиб чиқади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 118-моддасида “Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қонунларнинг аниқ ва бир хилда бажарилиши устидан назоратни Ўзбекистон Республикасининг Бош прокурори ва унга бўйсинувчи прокурорлар амалга оширади” деб кўрсатиб ўтилган. Маълумки фуқаролик процессуал қоидалар моддий ҳуқуқ нормаларининг амалда ҳаракатини кафолатлайди, шунингдек жамиятда ижтимоий муносабатларни тартибга солиб, фуқароларни қонунларга риоя қилиш руҳида тарбиялайди. Фуқароларнинг ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, шахсий ҳуқуқлари ва эркинликларини муҳофаза қилишни таъминлашга қаратилган қонунларнинг аниқ ва бир хилда ижро этилиши устидан назорат олиб бориш прокуратура фаолиятининг асосий йўналишларидан бири ҳисобланади. Прокуратура органларининг фаолияти қонунларнинг устунлигини ҳар томонлама қарор топтиришга, ҳуқуқ тартиботни мустаҳкамлашга, Конституция ва қонунларда мустаҳкамланган инсон ва фуқароларнинг шахсий, ижтимоий, иқтисодий, сиёсий ҳуқуқлари ҳамда эркинликларини, қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ғайриқонуний тажовузлардан ҳимоя қилишни таъминлашга қаратилган бўлиб, бу мақсад ва вазифаларни амалга ошириш учун уларга кенг ваколатлар берилган. Бу ваколатларни амалга оширишда прокуратура органларининг мустақил ҳолда фаолият юритиши қонун билан кафолатланган.

Ўзбекистон Республикаси “Прокуратура тўғрисида”ги қонунининг 14- моддасига мувофиқ прокуратура органларининг фаолияти Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси назоратида бўлиб, қонунларнинг ижро эитилишини назорат қилиш, фуқароларнинг ариза ва шикоятларини, фуқаролик ишларини текшириш ва ҳал қилиш, қонун билан белгиланган бошқа ваколатларини ҳар қандай давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, жамоат бирлашмалари, оммавий ахборат воситалари вакиллари ва мансабдор шахслардан мустақил ҳолда, фақат қонунга бўйсуниб амалга оширадилар.

Адабиётлар рўйхати: 1.Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М.,”Бек” нашриёти, 1998. 2.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 3.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М., 2000. 4. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (умумий қисм, дарслик, ўзбек тилида) Т.: 2002 й., «Янги аср авлоди». 5. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (махсус қисм, дарслик, ўзбек тилида) –Т.: ТДЮИ.2003 й. 6. Уголовный процесс. Учебник. Под редакцией Никифоро вой Е.Н. (Учебник, на русском языке.) Т.: 2002 й. 7.Ковалёв М.А. Жиноятларни тергов қилишда шахснинг ҳуқуқларига риоя қилиниши устидан прокурор назорати. (моно графия) М., 1981. 8.Мадалиев О.М. Жиноят ишларини биринчи инстанция судларида кўрилишида прокурор иштироки. (монография). –Т.: ТДЮИ.2005.,244б.

O'xshashlar

Судларда фуқаролик ишларини ва хўжалик низоларини кўриб чиқишда прокурор ваколатини таъминлаш

Судларда жиноят ишларини кўриб чиқишда прокурор ваколатлари

Хўжалик судларида ишларни кўриб чиқишда прокурорнинг процессуал ҳолати

Прокурорнинг фуқаролик ишларини юритишнинг апелляция босқичида иштирок этиши асослари

Судларда фуқаролик ишлари кўрилишида прокурор иштирокининг мақсади, вазифаси ва ҳуқуқий асослари