Судларда фуқаролик ишлари кўрилишида прокурор иштирокининг мақсади, вазифаси ва ҳуқуқий асослари - Huquqshunoslik - Referatlar

Судларда фуқаролик ишлари кўрилишида прокурор иштирокининг мақсади, вазифаси ва ҳуқуқий асослари

Yuklangan vaqt:

16.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59.5 KB

Ko'chirib olish

Судларда фуқаролик ишлари кўрилишида прокурор иштирокининг мақсади, вазифаси ва ҳуқуқий асослари Мамлакатимизда амалга оширилаётган иқти содий, сиёсий ва суд-ҳуқуқ ислоҳотлари шароитида фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, жамият ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш муҳим аҳамият касб этмоқда. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида инсон ҳуқуқлари ва эркинликларининг устиворлиги, қонунларнинг устунлиги, ҳуқуқ ва одил судловни тўғри амалга оширишга қаратилган қоидалар ўз ифодасини топган бўлиб, унинг 44-моддасида ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмаларининг ғайриқонуний хатти-ҳаракатлари устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқининг кафолатланиши алоҳида ҳуқуқий меъёр сифатида ва суд ҳокимиятининг бошқа давлат органларидан устунлиги белгиланган. Президент И.Каримов инсон ва давлат ўртасидаги муносабат ларда инсон манфаатлари устивор бўлиши кераклиги, давлат ва давлат ҳокимиятининг барча тармоқлари ўз фаолиятини инсон ҳу қ уқларини ҳимоя қилиш ва қўриқлаш ишига сафарбар қилгандагина ўз вазифа сини тўғри адо этажагини, фуқароларнинг манфаатлари ва ҳуқуқла рини суд орқали ҳимоя қилиш соҳасини мумкин қадар кенгайтириш даркорлиги, айрим тармоқ қонунларида ҳуқуқлари паймол этилган фуқароларнинг шикоятларини судлов йўли билан эмас, маъмурий йўл билан кўриб чиқиш тартиби учраб туришлиги, бу ҳол Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясига ва бизнинг Конституциямиз талабларига зидлиги, фуқаро, агар унинг қонуний манфаатлари ва ҳақ-ҳуқуқлари поймол этилган тақдирда, ҳар қандай масала бўйича ҳимоя учун судга мурожаат қилиш

ҳуқуқига эга бўлмоғи даркор, деб кўрсатиши суд ҳокимиятига нисбатан бўлган муносабатни ўзгартириш лозимлигидан далолат беради Суд манфаатдор шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш билан одил судловни амалга оширади, унинг одил судловга қаратилган фаолиятини фуқаролик суд ишларини юритиш тўғриси даги қонунларга мослаган ҳолда, судга тааллуқли бўлган фуқаролик, оила, меҳнат, уй-жой ва бошқа ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган даъво талабларига оид ишларни, низосиз бўлган алоҳида тартибда кўриладиган ишларни ҳамда давлат идоралари, бошқа идо ралар, шунингдек, мансабдор шахсларнинг хатти-ҳаракатлари (қарор лари) устидан берилган ариза ва шикоятларни кўриш тўғрисидаги ишлар бўйича қонуний асослантирилган, адолатли ҳал қилув қарори чиқариш билан амалга оширилади. Фуқаролик суд юритишининг мақсад ва вазифалари процесс иш - тирокчиларининг бузилган моддий ва процессуал ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва шу билан фуқароларни қонунлар, ҳуқуқий меъёрларнинг бажарилишига онгли муносабатда бўлиш руҳида тарбиялашни назар да тутади. Суднинг одил судловни амалга оширишга қаратилган фаолияти, кўрилиши лозим бўлган масалани тўғри ҳал қилиш учун манфаатдор шахсларга қонунда кўрсатилган процессуал ҳаракатларни татбиқ этиш билан ғайриқонуний ҳаракат қилган тарафга нисбатан давлатнинг мажбурлаш кучини қўллаш ва тегишли фуқаролик ишларининг ечимини топиш муаммолари тушунилади. Қ онунда белгиланганидек, фуқаролар, корхоналар, муассасалар ва ташкилотларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари суд йўли билан самарали ҳимоя қилинишини таъминлаш мақсадида барча инстанция судларида ишлар кўрилаётганда прокурор қонунда белгиланган тартибда иштирок этади. Прокурорларнинг бу фаолияти прокуратура органлари

фаолиятининг асосий йўналишларидан бири ҳисобланади Фуқаролар, корхоналар, муассасалар ва ташкилотларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида судларда проку рор ваколатини малакали таъминлаш, судларнинг ноқонуний қарорла ри устидан протест келтириш бу соҳадаги прокурор фаолиятининг асосий вазифасидир. Фуқаролик ишларини нг судда кўрилишида прокурор ваколатини таъминловчи прокурор фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан қонуний ва асосли қарорлар чиқарилишига эришиш орқали одил судловни амалга оширилишига кўмаклашади. Фуқаролик суд ишлари юритилишида прокурор ваколатлари: - фуқароларнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонун ларида мустаҳкамланган шахсий, сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқ ҳамда эркинликларини, давлат, жамият ва хусусий мулк эгаларининг қонуний манфаатларини ҳимоялаш; -қонунда назарда тутилган ёки суд ишда прокурорнинг қатнашиши зарур деб топган ҳамда Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг соҳавий буйру ғида белгиланган ҳолларда барча суд инстанцияларида прокурор вако латини самарали таъминлаш; -прокурор иштирокисиз кўрилган ишлар юзасидан суд қарорларининг қонунийлигини апелляция муддатида ўрганиб, ноқонуний суд қарорларини шу босқичда қонунга мувофиқ лаштириш чораларини кўриш; -қонуний кучга кирган суд қарорлари нинг қонунийлигини аризаларга асосан ўрганиш ва аниқланган қонунбузилишларни бартараф этишга йўналтирилган. Фуқаролик процессида қонунчиликка риоя қилиниши юзасидан ва одил судловни амалга оширишда судга кўмаклашиш мақсадида про курор Фуқаролик процессуал кодексининг 34,46,47 ва бошқа моддала рида белгиланган процессуал ҳуқуқлардан фойдаланади.

Прокурор фуқаролик ишини қўзғатишга, процесснинг бошлани шида қўзғатилган ишга киришишга, иш материаллари билан тани шишга, улардан кўчирмалар ва нусхалар олишга, четлатиш тўғрисида арз беришга, далиллар тақдим этишга, гувоҳлар, экспертлар, мутахас сислар, таржимонлар, даъвогар, жавобгарлар ва ишда иштирок этаёт ган бошқа шахсларга одил судловни амалга оширишда кўмаклашувчи шахсларга саволлар беришга, далилларнинг текширилишида иштирок этишга, илтимос қилишга, судга оғзаки ёки ёзма тушунтиришлар беришга, иш мазмуни бўйича, шунингдек, ишни кўриш вақтида келиб чиққан айрим масалалар бўйича судга ёзма ва оғзаки фикр беришга, важ ва мулоҳазаларни баён қилишга, ишда иштирок этувчи бошқа шахсларнинг илтимос, важ ва мулоҳазаларига қарши эътирозлар билдиришга, суд мажлиси баённомаси билан танишиб, баённомага изоҳлар беришга ҳақлидир. Шунингдек, суднинг қонуний кучга кирмаган ҳал қилув қарори ва ажримлари устидан апелляция протестини билдиришга ва апелляция ишига оид янги материаллар топширишга, протестни ўзгартириш, тўлдириш, чақириб олишга, қонуний кучга кирган ҳал қилув қарор лари ва ажримларига кассация тартибида протест келтиришга, ҳал қилув қарорлари, ажримлари ва қарорлари қонуний кучга кирган ишларни назорат тартибида кўриш учун талаб қилиб олишга ва назорат тартибида протест киритишга, ишнинг апелляция, кассация ва назорат тартибида кўрилишида иштирок этишга, протестни қувват лашга, суд раислари томонидан келтирилган протестлар юзасидан фикр беришга, қонуний кучга кирган ҳал қилув қарорларини, ажрим ларини ва қарорларини янги очилган ҳолатлар бўйича қайтадан кўриш тўғрисида илтимослар қилишга, суд ижрочисининг ва қарорларни ижро этувчи бошқа органларнинг нотўғри ҳ аракатлари бўйича протест келтиришга, шунингдек, ФПКнинг

19, 310, 330, 346, 351, 364-модда лари ва «Прокуратура тўғрисида»ги қонун бўйича берилган бошқа процессуал ҳуқуқлардан фойдаланишга ҳақлидир. Прокурорнинг процессуал ҳуқуқлари процессда иштирок этиш шаклига қараб белгиланади. Прокурор ўз ташаббуси билан ариза берса, уни нусхалари билан судга топширишга, ўз талабларини исботлашга мажбур. Бундай ҳолларда прокурор жавобгар тараф билан судда тортишади. Судда биринчи бўлиб сўзга чиқади, талабдан воз кечиши ҳам мумкин. Ишда даъвогар тараф каби процессуал ҳуқуқ лардан фойдаланади. Бироқ, прокурор манфаати кўзланган шахснинг ўрнига ўтмайди, бу шахс ишда даъвогар бўлганича қолади. Прокурор талаб қилувчи тарафнинг баъзи ҳуқуқларидан фойдалана олмайди, жумладан, прокурор жавобгар тараф билан келишув битими туза олмайди, прокурорга нисбатан муқобил даъво қўзғатиш мумкин эмас, прокурор суд божи тўламайди ва ҳоказо. Прокурор фуқаролик иш юритувининг ҳамма босқичларида қонун бузилиш ким томонидан бузилганлигидан қатъи назар ўз вақтида уларни бартараф қилиш чораларини кўриши шарт. Унинг ўзи қўзғат ган талабидан воз кечиши ёки арз қилган талабларини ўзгартириши манфаатини ҳимоя қилиш учун прокурор даъво қўзғатган шахсни суддан ишни мазмунан кўришни талаб қилиш ҳуқуқидан маҳрум қилмайди. Прокурор ишда қандай шаклда иштирок этса ҳам, у ҳамма вақт суд фаолиятини эмас, балки судда қонуннинг бажарилиши усти дан ўз ваколатини таъминлайди ва одил судловни амалга оширишда кўмаклашувчи шахс бўлиб қолаверади. Шу сабабли прокурор про цессда қайси томоннинг ҳуқуқини ҳимоя қилишига қарамай, процесс да қайси тарафнинг ҳуқуқи бузилса, барча ҳолларда ана шу қонун бузилишига муносабат билдириши лозим. Бундан ташқари прокурор, даставвал тутган йўлидан қатъи назар, судда

низо кўрилганидан сўнг оқибатда ҳақли чиққан тарафнинг манфаатини ҳимоя қилади, яъни ишнинг судда кўрилиши натижасида талабнинг асоссизлиги аниқ ланса, прокурор ундан воз кечиб, даъвогарнинг талабини рад қилишни суддан сўрайди ва шу билан жавобгарнинг ҳуқуқини ҳимоя қилган бўлади

O'xshashlar

Судларда фуқаролик ишларини ва хўжалик низоларини кўриб чиқишда прокурор ваколатини таъминлаш

Судларда фуқаролик ишларини ва хўжалик низоларини кўриб чиқишда прокурор ваколатлари

Судларда ишларни кўришда прокурорнинг ваколатларини таъминлаш бўйича ишларни ташкил этиш

Судларда жиноят ишларини кўриб чиқишда прокурор ваколатлари

Прокурорнинг фуқаролик ишларини юритишнинг апелляция босқичида иштирок этиши асослари