O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo'li - Huquqshunoslik - Referatlar

O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo'li

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

108 KB

Ko'chirib olish

O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo'li Reja: 1. O'zbekistonning o'z istiqlol va demokratik taraqqiyot yo'lining besh tamoyili hamda ularning amaliy samaralari. 2. O'zbekistonda demokratik jamiyat qurishning milliy-tarixiy, ma'naviy- axloqiy asos-manbalari. 3. O'zbekistonda jamiyat rivoji va demokratik tsivilizatsiya.

O'zbekistonning o'z istiqlol va demokratik taraqqiyot yo'lining besh tamoyili hamda ularning amaliy samaralari. O'zbekiston 1991 yil 31 avgustda siyosiy mustaqilligini to'la qo'lga kiritgandan so'ng respublikada iqtisodiy rivojlanish uchun keng yo'llar ochildi. “Biz uchun mustaqillik, - deb qayd etadi Yurtboshimiz Islom Karimov, - eng avvalo, o'z taqdirimizni qo'limizga olish, o'zligimizni anglash, milliy qadriyatlarni, urf- datlarimizni tiklash, hammamiz uchun muxtabar shu zaminda. Har bir xonadonda tinglash-osoyishtalikni, barqarorlikni saqlashdir. Aziz Vatanimizda adolat, insof, dinu-diyonat, mehru-oqibatni qaror toptirishdir”. 1991 yil 31 avgustda O'zbekistonning davlat mustaqilligi e'lon qilindi. “O'zbekiston – suveren demokratik respublika”. Xuddi shu kuni xalqimiz ongida “O'zbekiston davlati”, “O'zbek davlatchiligi” kabi tushunchalar yangidan paydo bo'ldi. 13 Zero , 130 yillik mustamlaka davrida o ' zbek xalqi “ Milliy davlat ”, “ Milliy davlatchilik ” tushunchasini unutib qo ' ygan edi . Zotan, o'sha muddat mobaynida milliy davlatchilikdan asar ham qolmagan edi. Shu jihatdan qaraganda O'zbekiston Oliy Kengashining “O'zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligini e'lon qilish to'g'risida” 1991 yil 31 avgustda qabul qilgan qarori hamda u tasdiqlagan “O'zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to'g'risida”gi Qonunda ilk bor rasman qayd etilgan “davlat mustaqilligi” tushunchasi naqadar tarixiy- amaliy ahamiyatga ega bo'lgani oydinlashadi. 1924 yilda “O'zSSR”ning tashkil topishi munosabati bilan qabul qilingan murojaatnomada “O'zbek xalqi Ulug' Oktyabr inqilobi g'alabasi natijasida ilk bor o'zining milliy o'zbek davlatchiligini ko'rish imkoniyatiga ega”, deya qayd etilgan bu ko'rsatma o'zbek zaminida kechgan davlatchilik tarixini bir yoqlama o'rganib, ommalashtirishga asos bo'ldi. Bunda imperiyaparastlik, shovinizm, kommunistik mafkura talablari ustalik bilan uyg'unlashtirildi. Davlatchilikning tiklanishi, shubhasiz, buyuk hodisa. Shu bilan birga, davlat yuzaga kelishi bilan jamiyat zimmasiga muayyan maqsad va vazifalarni yuklashi ham tabiiy. Biz mustaqillikka erishganimizdan keyin jamiyatimiz kelgusi taraqqiyotini belgilab beruvchi bosh yo'l xuddi mana shu maqsad va vazifalarning

mohiyatiga bog'liq bo'lib qolgan edi. SSSR parchalanib ketgandan so'ng, sobiq ittifoq hududida paydo bo'lgan ko'plab mustaqil davlatlarda, chunonchi, Rossiya Federatsiyasi, Ukraina, Belorussiya, Gruziya, Ozarbayjonda demokratiya, demokratik taraqqiyot yo'li qattiq qarshilikka uchradi. Bu mamlakatlarning ba'zilari fuqarolik urushi maydoniga aylandi. Tojikistonda esa begunoh aholi boshiga sitamlar yog'ildi. O'zbekistonda esa osoyishtalik saqlanib qoldi. Chunonchi, 1991 yil dekabrda o'tkazilgan muqobillik asosidagi prezidentlik saylovlarida xalqimiz muxolifat liderini emas, balki Islom Karimovni sayladi. Zero, I.Karimov biz yashayotgan jamiyatni, uning past- balandini, dard-hasratini, haqiqiy holatini, ayniqsa, davlat va xo'jalik rahbarlari hayot tarzini ongi, tafakkurini, yaxshi bilardi. Uning o'zi eski tuzum, partiya, davlat, xo'jalik boshqaruv tizimi mexanizmining hamma pog'onalarida, jumladan, oliy pog'onasida ham ko'p yillar mehnat qilgan, toblangan, kurashlarda chiniqqan mamlakat ijtiomiy-iqtisodiy hayotining barcha qarorlarini chuqur bilgan arbob edi. I.A.Karimov demokratik taraqqiyot yo'lini mamlakatga, xalqqa taklif etar ekan, M.Gorbachev yoki B.Eltsin variantlaridagi demokratik siyosat bizning mamlakatimizga umuman to'g'ri kelmasligini butun dunyoga oshkor aytgan edi. Jazavaga tushgan «demokratlar», chunonchi, Rossiya matbuoti ham Prezidentni ortodoksal kommunistlikda yoki nokommunistlikda, ya'ni sovet jamiyatiga xos bo'lgan totalitar tuzumni O'zbekistonda saqlab qolishga urinishmoqda, deb ayb qo'ydilar. Lekin bunday ayblar uydirma, haqiqatdan nihoyatda yiroq ekanligini hayotning o'zi ko'rsatdi. Birinchidan, eski tuzumda mansabdor bo'lgan, kommunistik hayot va boshqaruv tarziga mukkasidan ketgan, egallab turgan kreslosini asosiy boquvchisi, deb bilgan va bu kresloda turish uchun hech narsadan qaytmaydigan partiya va davlat nomenklaturasining qarshiligini sindirish, ularni vaqtincha tinchitish zarur edi. Bu muammolarni Prezident nihoyatda ustakorlik va vazminlik, ayni paytda, shiddat bilan tsivilizatsion tarzda hal etdi: uyushgan, yakka hukmronlikka ega bo'lgan, xalq, jamiyat hayotining barcha sohalarini nazorat qilishga ko'nikkan

O'zbekiston kommunistik partiyasini parlament tipidagi, demokratik g'oyalarni targ'ib etadigan xalq demokratik partiyasiga aylantirdi. Uning asosiy rahbar hodimlarini mamlakatda tashkil qilingan yangi davlat boshqaruv organlariga, hokimliklarga tayinladi. Shu bilan birga Prezident Toshkent viloyati noiblari sessiyasida qilgan nutqida ochiqcha uqtirganidek, kimki demokratik siyosatga islohotlarni olib borishga tayyor bo'lmasa yoki qarshilik qilsa undaylarning rahbarlikda uzoq turmasligi ayon bo'ldi. Islom Karimov mamlakatning dastlabki yillaridagi rivojlanish jarayonlarini chuqur tahlil qilib, O'zbekiston davlat va jamiyat qurilishi, iqtisodiyotni isloh qilish dasturining o'zagi sifatida quyidagi beshta asosiy qoidani o'rtaga tashladi: Birinchidan, iqtisodiy islohotlar hech qachon siyosat ortida qolmasligi kerak, u biror mafkuraga bo'ysunishi mumkin emas. Buning ma'nosi shuki, iqtisodiyot siyosatdan ustun turishi kerak. Ham ichki, ham tashqi iqtisodiy munosabatlarni mafkuradan xoli qilish kerak. Ikkinchidan, o'tish davrida davlat bosh islohotchi bo'lishi lozim. U islohotlarning ustuvor yo'nalishlarini belgilab berishi, o'zgartishlar va siyosatni ishlab chiqishi va uni izchillik bilan o'tkazishi shart. Uchinchidan, qonun, qonunlarga rioya etish – ustuvor bo'lishi lozim. Buning ma'nosi shuki, demokratik yo'l bilan qabul qilingan yangi Konstitutsiya va qonunlarni hech istisnosiz, hamma hurmat qilishi va ularga og'ishmay rioya etishi shart. To'rtinchidan, aholining demografik tarkibini hisobga olgan holda kuchli ijtimoiy siyosat o'tkazish zarur. Beshinchidan, bozor iqtisodiyotiga o'tish ob'ektiv iqtisodiy qonunlar talablarini hisobga olgan holda, bosqichma-bosqich amalga oshirilishi kerak. Ana shu muhim qoidalar O'zbekistonning mustaqil rivojlanishi va taraqqiyot yo'liga asos qilib olindi, yangi jamiyatga o'tish davrining negizini tashkil etdi. O'tgan davr mobaynida bu qoidalarning amalga oshirilishi respublikada ijtimoiy-siyosiy barqarorlikni, eng muhimi, bozor munosabatlarini joriy etish yo'lidan izchil harakat qilishni ta'minladi.

Islom Karimov “O'zbekiston – bozor munosabatlariga o'tishning o'ziga xos yo'li” risolasida (1993 yil) shunday deydi: “O'zbekiston uchun o'zi tanlab olgan yo'l ijtimoiy sohaga yo'naltirilgan, respublikaning manfaatlariga, shart- sharoitlari va xususiyatlariga eng ko'p darajada mos keladigan bozor iqtisodiyotini shakllantirishga qaratilgandir”. 14 Birinchi va ikkinchi tamoyillar , ya ' ni iqtisodning siyosat va mafkuradan xoli bo ' lishi , davlatning bosh islohotchilik roli haqida turli xil nuqtai nazarlar vujudga keldi . Iqtisod va siyosat tushunchalari , garchi bir - biridan keskin farq qiluvchi tushunchalar bo ' lsada , ammo iqtisodsiz siyosat , siyosatsiz iqtisod mavjud bo ' lmaydi . Hamma gap siyosatning qanaqaligida . Adolatli , xalqchil siyosat iqtisod rivojiga to ' siq bo ' lmaydi . Ammo , adolatsiz , xalq hayotini to ' g ' ri aks attirmaydigan siyosat iqtisodni bo ' g ' ib qo ' yadi . Siyosat iqtisodga tepadan zo ' rlab tiqishtirilmasdan , balki iqtisodiy jarayondan o ' sib chiqishi kerak . Yaqin o ' tmishda , sobiq ittifoqda siyosat adolatsiz , xalq hayotiga zid bo ' lgan qoidalardan iborat bo ' lib , iqtisodiy rivojlanish yo ' lidagi eng katta to ' siq edi . Marksizm mafkurasi ruhida suyagi qotgan iqtisodga zo ' rlik bilan o ' z hukmini o ' tkazishni istagan rahbarlar istiqlolning dastlabki yillarida juda ko ' p siyosiy lavozimlarda turishardi . Prezidentning birinchi tamoyili xuddi shu odamlarga qaratilgan edi . Ular xohlaganlaricha o ' zboshimchalik qilmasliklari uchun Prezident bu masalani keskin qilib qo ' yadi . Ikkinchi tamoyil bo ' yicha : darhaqiqat , davlat bilan bozor ma ' lum ma ' noda bir - biridan jiddiy farq qiluvchi hodisalardir . Ammo , Yurtboshimiz , davlat bosh islohotchi , deb e ' lon qilganida quyidagilarni e ' tiborga olgan edi . Birinchidan, bizda erkin bozor emas, balki ijtimoiy yo'naltirilgan bozor modeli qabul qilindi. Jahon tajribasidan ma'lumki, ijtimoiy yo'naltirilgan bozor yo'lini tanlagan mamlakatlarda davlatning tashkilotchilik faoliyati ancha kuchli. Ikkinchidan, respublikamizda o'tish davrida aholini ijtimoiy himoyalash dolzarb bo'lib turardi. Uchinchidan, aholi o'rtasidagi ayrim illatlarga, chunonchi, mansabparastlik,

ta'magirlik, oshna-og'aynichilikni o'z paytida bartaraf etish uchun davlat organlari faol ish olib borishlari zarur edi. Bozor munosabatlariga o'tish davrida davlat bosh islohotchi sifatida ish olib borib, iqtisodiyotni va ijtimoiy turmushning hamma sohalarini o'zgartirish rejalarini tuzib, uni izchillik bilan amalga oshirishi lozim. Sobiq ittifoqning parchalanishi natijasida yuzaga kelgan mustaqil davlatlarning ko'pchiligi demokratiyaning nihoyatda keng talqin qilinishiga yo'l qo'yib, davlatning tashkilotchilik roliga etarli e'tibor bermadilar va shu sababli ularda bozor iqtisodiyotiga o'tish ko'p tartibsizliklarga olib keldi. Mustaqil O'zbekistonda esa bu yo'ldan borilmadi, qtisodiyotni davlat orqali tartibga solib borishning afzalligi Prezident tomonidan asoslab berildi. Hozirgi o'tish davrida xalq xo'jaligining, ayniqsa, uning asosini belgilaydigan tarmoqlarning faoliyatini qo'llab-quvvatlashi, narx-navolarni tartibga solib turishi, soliq solish va qarz berishda ma'lum tabaqalarga imtiyozlar yaratish lozim. Ayni paytda davlatning vazifasi himoya etish bilan chegaralanib qolmaydi. Bozor munosabatlarining qaror topishi davrida davlat islohotlar jarayonida faol ishtirok etishi, uning tashabbuskori bo'lishi kerak. Davlat iqtisodiy erkinliklarni kafolati sifatida iqtisodiyotni tartibga solib ham turadi. Bunda davlatning strategiya va taktikasi puxta ishlangan bo'lishi shart. Mana shu tariqa davlat bilan jamiyat o'rtasidagi munosabatlarni sifat jihatdan yangi bosqichi yuzaga keladi. “Bozorga o'tilgan sari iqtisodiyotni boshqarish va tartibga solishda davlatning roli jiddiy o'zgaradi”. 15 Qonunning ustuvorligi haqidagi uchinchi tamoyilning ahamiyati o'z-o'zidan ko ' rinib turibdi . Avvalo , bosh qonunimiz O ' zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga mansabi , kasbi , yoshi , jinsidan qat ' i nazar , barcha fuqaro so ' zsiz itoat etishi kerak . Konstitutsiya va boshqa muhim qonunlar asosida jamiyatni boshqaradigan , mehnatkashlarning qonuniy huquqlari va manfaatlarini himoya qiladigan davlatni biz huquqiy davlat , deb ataymiz . Keyingi yillarda jamiyatning barcha jabhasida qonunchilikni mustahkamlash , qonunbuzarliklarga qarshi keskin kurash olib borish borasida Prezident va hukumat tomonidan keskin choralar

ko ' rildi . Demak , belgilangan qonunlar asosida jamiyatni boshqarish ayni paytda qonunbuzurliklarga qarshi keskin kurashni ham taqozo etadi . Bozor iqtisodiyotining shiddatli to ' lqinlari noishlab chiqarish sohasidagi fuqarolarni tang ahvolga solib qo ' yishini oldindan faxmlagan Islom Karimov aholini ijtimoiy himoyalashni to ' rtinchi tamoyil sifatida e ' lon qilar ekan , bunda birinchi navbatda demokratik , huquqiy davlatning xalqparvarlik tabiati va mohyatiga tayandi . Hokimiyat byurokratlashgan jamiyatda aholini ijtimoiy himoyalashga katta e ' tibor berilmaydi . O ' tgan 19 yil ichida ijtimoiy himoya sohasida amalga oshirilgan chora - tadbirlar Prezident ichki siyosatining xalqparvarlik yo ' nalishini isbotlab turibdi . Bozorga qaysi yo ' l bilan o ' tish masalani bu inson irodasi va xohishiga bog ' liq bo ' lmagan ob ' ektiv hodisadir . Bozorga o ' tishning yo ' llari ko ' p - har bir mamlakat o ' ziga mos yo ' llarini tanlaydi . Bunda ayni paytdagi ijtimoiy - iqtisodiy potentsial tadbirkorlik sohasidagi odamlar tajribasi , malakasi , xalqning milliy turmush tarzi va tarixiy an ' analari muhim rol o ' ynaydi . Islom Karimovning donoligi va uzoqni ko ' ra bilishi shunda namoyon bo ' ldiki , u biz uchun eng maqbul yo ' l – bozorga bosqichma - bosqich o ' tish yo ' lini tanladi . Endilikda bu yo ' lning nechog ' lik to ' g ' riligini hayotning o ' zi tasdiqlab turibdi . “ Bu yo ' lni izchillik bilan o ' tkazishga o ' tish , – deb yozadi Prezident , - davrning har bir bosqichida uning etilgan vazifalaridan kelib chiqqan holda , ayni shu pallada qaysi manfaatlar ustun kelishini belgilab olishni talab qiladi ”. 16 Demokratik islohotlarning dastlabki bosqichida Prezident xalqni , uning barcha qatlamlarini o ' tkazilayotgan keng qamrovli islohotlarga professional va ruhan tayyorlashga katta e ' tibor berdi . Bu maqsadda u o ' zining « O ' zbekistonning o ' z istiqlol va taraqqiyot yo ' li », « O ' zbekiston - kelajagi buyuk davlat », « Yangi uy qurmay turib - eskisini buzmang », « O ' zbekiston – bozor munosabatlariga o ' tishning o ' ziga xos yo ' li », « Bizdan ozod va obod Vatan qolsin » va boshqa asarlarini yaratdi . Ularda O ' zbekistonning kelajagi , amalga oshirilishi lozim bo ' lgan siyosiy , iqtisodiy

va ma ' naviy islohotlarning strategiyalari va taktikasini ishlab chiqdi . Prezident Islom Karimovning yuqoridagi besh tamoyili O ' zbekistonda demokratik jamiyat asoslarini qaror toptirish borasida asosiy metodologik ko ' rsatma bo ' lib xizmat qildi . Ammo bu tamoyillarning ayrimlari fuqarolik jamiyatini shakllantirishda ham xizmat qilishi , shubhasiz . Masalan , qonunning ustuvorligi , kuchli ijtiomiy siyosat va boshqalar . O'zbekistonda demokratik jamiyat qurishning milliy-tarixiy, ma'naviy- axloqiy asos-manbalari Islom Karimov 1992 yil 2 iyulda XII chaqiriq O'zbekiston Oliy Kengashining X sessiyasida “Istiqlol yo'li: muammolar va rejalar” mavzusida nutq so'zladi. Undagi quyidagi fikrlar diqqatga sazovor. “Biz ijtimoiy taraqqiyot va yangilanish borasida o'z yo'limiz bor, deb e'lon qildik. Bozor iqtisodiyotiga o'tar ekanmiz, milliy-tarixiy turmush tarzimizni, xalqimiz urf-odatlarini, an'analarimizni, kishilarning fikrlash tarzini hisobga olamiz”. 17 O ' zbekistonning o ' z istiqlol va taraqqiyot yo ' lini ishlab chiqishda quyidagi omillarga alohida e ' tibor berildi : Birinchidan, o'tmishdan, sobiq sovet tuzumidan meros bo'lib qolgan tajribadan tegishli xulosalar chiqarish. Ikkinchidan, respublikadagi o'ziga xos ma'naviy-ruhiy vaziyatdan kelib chiqib ish tutilish. Uchinchidan, O'zbekiston taraqqiyot yo'lini ishlab chiqishda respublikaning qulay jug'rofiy-siyosiy imkoniyatini hisobga olish. To'rtinchidan, O'zbekistonning bozor munosabatlariga o'tishda ijtimoiy ong va psixologiya masalalarini e'tiborga olish. Beshinchidan, M ustaqil O'zbekiston siyosatini belgilashda islom diniga munosabatini tubdan o'zgartirish. Oltinchidan, O'zbekistonning boy moddiy-ma'naviy hamda ishlab chiqarish potentsialidan unumli foydalanish rejalarini ishlab chiqish.

I.Karimov taraqqiyotning o'zbek modelini ishlab chiqar ekan, avvalo, mamlakatda yaratilajak jamiyat qanday mazmun kasb etishiga asosiy e'tiborni qaratdi. Demak, O'zbekistonda bunyod etiladigan jamiyat barcha “izm”lardan xoli, adolatli, xalqchil, insonparvar jamiyat bo'lmog'I darkor. “Respublikada sobitqadamlik bilan xalqchil, adolatli jamiyatni bunyod etish – bosh vazifadir, -deb uqtiradi Prezident, - O'zbekiston kelajagi buyuk davlat. Bu – mustaqil, demokratik, huquqiy davlatdir. Bu insonparvarlik qoidalariga asoslangan, millati, dini, ijtimoiy ahvoli, siyosiy e'tiqodlaridan qat'iy nazar fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini ta'minlab beradigan davlatdir. Xalq davlat hokimiyatining manbaidir”. 18 Yangilanayotgan jamiyatda yashovchi har bir kishining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy turmush tarzini kafolatlovchi quyidagi yo'llar ham belgilab berildi: Jumladan, siyosiy sohada bu: - xalqning ham bevosita, ham o'z vakillari orqali davlat hokimiyatini amalga oishirishda to'liq ishtirok etishi lozimligi; - hokimiyatni boshqarishning jahon tan olgan qonun chiqurvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo'linish tamoyilini joriy etish asosida demokratiyani chuqurlashtirish hamda milliy davlatchilikni barpo etish; - jamiyatning siyosiy turmushini, davlat idoralarining tuzilmasini tubdan yangilash; - barcha fuqarolarning qonun oldidagi huquqiy tengligini va qonunning ustuvorligini ta'minlash; - bir mafkuraning, bir dunyoqarashning yakkahokimligidan voz kechish, siyosiy tashkilotlar, mafkuralar va fikrlar xilma-xilligini tan olish; - demokratiyaning qonuniy tarkibiy qismi sifatida ko'ppartiyaviylikni shakllantirish; - O'zbekistonda tug'ilib, uning zaminida yashayotgan, mehnat qilayotgan har bir kishi milliy mansubligi va e'tiqodidan qat'i nazar respublikaning teng huquqli fuqarosi bo'lishi.

Iqtisodiy sohada: - milliy boylikning ko'payishini ta'minlaydigan barqaror, rivojlanib boruvchi iqtisodiyotni barpo etish; - ijtimoiy jihatdan yo'naltirilgan bozor iqtisodiyotini bosqichma-bosqich shakllantirish; - mulk egalari huquqlarining davlat yo'li bilan himoya qilinishini ta'minlash va barcha mulkchilik shakllarining huquqiy tengligini qaror toptirish; - korxona, tashkilotlarning mustaqilligini kengaytirish, davlatning xo'jalik faoliyatiga bevosita aralashmasligi. Ijtimoiy va ma'naviy sohada: - insonparvarlik g'oyalariga sodiqlikni, inson, uning hayoti va shaxsiy daxlsizligi, erkinligi, qadr-qimmati, yashash joyini tanlash huquqini saqlab qolish; - ma'naviy poklanish, ma'naviy barkamollik; - o'zbek tilining maqomini ko'tarish; - hurfikrlillik, vijdon va din erkinligini qaror toptirish; - ijtimoiy adolat, aholining nochor qatlamlarini iqtisodiy muhofaza qilish; - inson ichki imkoniyatlarini namoyon etish uchun shart-sharoit yaratish. Islom Karimov o'zining “O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo'li” nomli kitobida “O'zbekistonni yangilash va rivojlantirishning o'z yo'li to'rtta asosiy negizga asoslanadi”, deb ta'kidlaydi. Bu negizlar: - umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik; - xalqimizning ma'naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish; - insonning o'z imkoniyatlarini erkin namoyon qilishi; - Vatanparvarlik. 19 Prezident o'zining barcha asarlari, ma'ruza va nutqlarida iqtisod bilan ma'naviyatning uyg'unligini ta'minlash vazifasini ilgari suradi. Iqtisodiyotni rivojlantirish uchun odamlarni ma'naviy poklash, ularning dunyoqarashi va ongini yuksak ideallar asosida yangilash O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot dasturida muhim o'rin egallaydi. “Biz iqtisodiy o'nglanish, iqtisodiy tiklanish, iqtisodiy rivojlanishni ma'naviy o'nglash, ma'naviy yuksalish harakatlari bilan

tamomila uyg'un bo'lishini istaymiz” 20 – deb qayta-qayta takrorlaydi, Islom Karimov. “Milliy kamolot yo'lining mohiyatini ochmoqchi bo'lsak, eng avvalo, ma'naviyat va iqtisodning bir-biri bilan uzviy birligini esdan chiqarmaslik kerak, … ba'zi birovlarning, - deydi Yurtboshimiz, - xadik olib, erkin bozor sharoitida ma'naviy-axloqiy qadriyatlarning qimmati tushib ketadi, madaniyat ikkinchi darajali narsaga aylanadi, degan fikrlari o'rinsiz”. 21 O'zbekistonning o'ziga xos taraqqiyot yo'lini aniqlashda, ya'ni «o'zbek modeli » ni ishlab chiqishda Prezident o ' zbek xalqining tarixan tarkib topgan mentalitetini chuqur tahlil qiladi . Jumladan , o ' zbek xalqiga tarixan xos bo ' lgan kollektivchilik asoslari an ' anaviy jamoa turmush tarziga borib taqaladi . Kattalarni hurmat etish , oila va farzandlar to ' g ' risida g ' amxo ' rlik qilish , ochiq ko ' ngillilik , millatidan qat ' iy nazar odamlarga hayrixohlik bilan munosbatda bo ' lish , o ' zgalar kulfatiga hamdard bo ' lish va boshqa mehnatsevarlik va adolatparvarlik kabi o ' nlab fazilatlar o ' zbek xalqi mentalitetiga xos xususiyatlardir . Ma ' naviy poklanish borasidagi vazifalar xususida to ' xtar ekan , Prezident shunday deb yozadi : « Yurtiga , Vataniga muxabbat insonparvarlik tuyg ' ulari xalqimizning qon - qoniga singib ketgan azali xususiyatdir . Ana shu noyob insoniy fazilatlarni asrab , avaylash va yanada takomilashtirish , farzandlarimizni ozod va demokratik O ' zbekistonning munosib o ' g ' il - qizlari etib tarbiyalash masalasi ma ' naviyat sohasidagi ishlarimizning , asosiy yo ' nalishini tashkil etmog ' i kerak ». 22 Eng muhimi, kishilarning dunyoqarashi, mehnatga munosabati, mehnatdan rag'batlantirish manbalari, hayotga munosabati o'zgarmoqda. Shuni unutmaslik kerakki, xalqning kelajakka ishonchi eng katta kuch, eng katta boylik, istiqlolning eng buyuk garovidir. O'zbekistonda jamiyat rivoji va demokratik tsivilizatsiya Eng avvalo, «tsivilizatsiya» tushunchasining mohiyati xususida to'xtaylik. Tsiviilizatsiya ma'lum xalq va mamlakati yoki region hududida ro'y bergan ko'tarilish, yuksalishdir. Tsivilizatsiyalar ko'pincha tarixning burilish nuqtalarida sodir bo'ladi. Jamiyatning barcha sohasida jiddiy rivojlanish ro'y berib, taraqqiyot progressiv yo'nalish kasb etadi. Shuning uchun ham «tsivilizatsiya» va «progress»

tushunchalari bir-biriga yaqin turadi. Ular bir-birini to'ldiradi, biri ikkinchisiga manba bo'lib xizmat qiladi. Tsivilizatsiya yoki progress ro'y berishi uchun birinchi navbatda xalq qullikdan, mutelikdan, qaramlikdan xalos bo'lib, erkinlikka chiqishi kerak. Kushonlar davri tsivilizatsiyasi yoki Somoniylar davri, Temuriylar davri tsivilizatsiyasi degandek, har qanday tsivilizatsiya davrida inson o'z qobiliyati va iste'dodini erkin rivojlantirish uchun katta imkoniyalarga ega bo'ladi. Tsivilizatsiyada barcha odamlar, xalqlar ishtirok etadi. Masalaning bu tomonini izohlar ekan, Islom Karimov shunday yozadi: «Har qanday tsivilizatsiya ko'pdan ko'p xalqlar, millatlar, elatlar faoliyatining va samarali ta'sirining mahsulidir». 23 O ' zbek xalqi , O ' zbekiston xalqlari erkinlikka chiqqandan so ' ng iqtisodiy , ijtimoiy , ma ' naviy sohalarda jiddiy yangilanish , rivojlanish uchun sharoit yaratildi . « Bizning ajdodlarimiz , xalqimiz qadim - qadimdan o ' troq yashagan , millatimizning iligi o ' troq madaniyat sharoitida qotgan … O ' zbek xalqining iligi to ' q , baquvvat …». 24 Prezidentning bu gapi bejiz aytilmagan. O'zbek xalq tarixiy rivojlanish davomida juda ko'p tsivilizatsiyalarning ijodkori bo'lgan. Mustaqillikka erishgandan so'ng O'zbekistonda yangi tsivilizatsion vaziyat qaror topa boshladi. Bunga bir tomondan erkinlikka chiqqan odamlarda qobilyat va iste'dodlarning gurkirab rivojlanish bo'lsa, ikkinchi tomondan Prezident Islom Karimovning chinakam xalqparvar siyosati sabab bo'ldi. Doktorlar Levitin va Karlayllarning teran tahlil va mazmunga ega bo'lgan «Islom Karimov – yangi O'zbekiston Prezidenti» nomli kitobida quyidagi fikrlar O'zbekistonning kelajagi buyukligidan dalolat beradi. «Tasavvurimizcha, - deb yozadi mualliflar, - O'zbekiston dunyo misolida alohida tsivilizatsiyaviy imidj kuchayishi, tsivilizatsiyaviy o'z-o'zini anglashning o'sishi bilan ish ko'rayotir». 25 Bu e ' tirofda , birinchidan , O ' zbekistondagi taraqqiyot mezonlariga chetdan turib , xolisona baho berilmoqda , ikkinchidan , bu taraqqiyotning milliy o ' ziga xosligining mohiyati ochib berilmoqda . Islom Karimov o ' zbek xalqining mentaliteti xususda fikr yuritar ekan , “ lof tuyulsa ham , aytishim kerak : bizda ona zaminga mehr alohida e ' tiqod darajasiga ko ' tarilgan ” 26 , deb takrorlaydi .

Sharq donishmandi , deb nom olgan , dunyo tanigan adib Chingiz Aytmatovning quyidagi e ' tiroflari uzukka ko ' z qo ' ygandek haqqoniy va ulug ' vor jaranglaydi . “ Evropa uyg ' onishi uchun Vizantiya qanchalar muhim rol o ' ynagan bo ' lsa , Osiyoning uyg ' onishi uchun o ' zbeklar ham shunchalik muhim rol o ' ynagan ”. 27 Bu fikrlar qisqa, ammo juda teran va yuksak mazmunga ega. Jahon xalqlariga bu fikrni eslatish O'zbekistonning obro'siga obro', hurmatiga hurmat qo'shadi. O'zbekistonda qaror topayotgan yangi demokratik tsivilizatsiya mustaqillik tafakkurini shakllantirish bilan bevosita bog'liq. Mustaqillik tafakkurining asosini quyidagilar tashkil etadi: - O'zbekiston istiqboli va istiqloli haqida qayg'urish; - o'zining va o'z xalqining, Vatanning qadru-qimmatini, or-nomusini anglab, uni halol qilish; - yuksak g'oyalar, yangi fikriy kashfiyotlar, niyatlar og'ushida mehnat qilib, iste'dodi, bor imkoniyati, kerak bo'lsa, jonini yurt istiqboli, eliga baxshida etishdir. 28 Islom Karimov qaror topayotgan yangi tsivilizatsiyaning manbalarini birma- bir izohlab beradi. Ulardan eng muhimlari quyidagilar: Birinchidan, bizda buyuk tarix va buyuk ma'naviy meros bor. Ikkinchidan, mamlakatimizning bexisob er osti va er usti boyliklari, tabiati, iqlimi bor. Uchinchidan, mehnatkash, g'ayratli, bunyodkor xalqimiz bor. To'rtinchidan , mamlakatimizning, xalqimizning intellektual salohiyati, aqliy boyligi. 29 O ' tkazilayotgan islohotlar respublika fuqarolarining mehnatsevarligi , ishbilarmonligi va fidoyilarinin namoyon etishda ularga yangi imkoniyatlar ochib bermoqda . Tobora ko ' proq kishilar iqtisodiy mustaqillik ko ' rsatmoqdalar , o ' z kuchlari , qobiliyatlari va bilimdonliklarini foydali suratda qo ' llash yo ' llarini izlamoqdalar . Shu tariqa yangi demokratik tsivilizatsiya tobora ko ' zga yorg ' inroq tashlanib bormoqda . Mustaqillikni qo ' lga kiritgandan so ' ng O ' zbekistonning o ' z

istiqlol va taraqqiyot yo ' lini aniq - ravshan ta ' riflab berish , uni amalga oshirishning samarali chora - tadbirlarini ishlab chiqish Prezident Islom Karimov zimmasiga katta og ' ir mas ' uliyat yuklagan edi . Yurtboshimiz bu mas'uliyatni sharaf bilan uddaladi. Islom Karimovning birinchi ilk asari “O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo'li” asari noyob, tengi yo'q hayotiy qo'llanmadir. Prezident Respublikamiz taraqqiyot yo'lini, nafaqat, nazariy ishlab chiqdi, balki shu bilan birga uni amalga oshirish uchun sabot bilan kurash olib bordi. Bu yo'ldagi og'ir sinovlar, qiyinchiliklar, to'siqlar orqada qoldi. Endilikda O'zbekiston butun jahon hamjamiyati tan olgan, porloq kelajak sari dadil olg'a ketayotgan mamlakatdir. Prezident ishlab chiqqan besh tamoyil hali uzoq yillar rivojlanish dasturi bo'lib xizmat qiladi. «O'zbek tsivilizatsiyasi” degan tushuncha tarixda muhrlanib qoladi.

Adabiyotlar: 1. Shodiev N. O'zbekiston milliy Tiklanish bosqichida. - M.: Vega, 1999. 2. Shodiev N., Eofurov 3., Siddiqov B. Milliy mafkura va g'oya. -T.: O'zbekiston, 1996. 3. G’ofurov 3., Toshev S. Mustaqillikning ma'naviy zaminlari. -Qarshi: Nasaf, 1994. 4. G’ofurov 3., Siddiqov B. Ma'naviy yuksalish – taraqqiyot omili. - T.: TDTU, 1997. 5. G’ofurov 3., Siddiqov B. Milliy istiqlol ma'naviy-ma'rifiy yuksalish. - T.: TDTU, 2000. 6. Tulenov J., Qodirov B., §ofurov Z. Ma'naviy yuksalish sari. -T.: Mehnat, 2000. 7. Ma'naviyat yulduzlari. - T.: Abdulla Qodiriy nomidagi nashriyot, 1999.

O'xshashlar

O'zbekistonning BMT muassasalari va dasturlari bilan xamkorligi

Demokratik jamiyat va O'zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o'tish yo'li hamda xususiyatlari

O'zbekistonning geosiyosiy imkoniyatlari va tashqi siyosatining asosiy demokratik tamoyillari

O'zbekistonning geosiyosiy imkoniyatlari va tashqi siyosatining asosiy demokratik tamoyillari

Musulmon dunyosi va O'zbekistonning diniy ekstremizm va xalqaro terrorizmga qarshi kurashi