O`zbekistonning moddiy va prosessual huquq sohalari - Huquqshunoslik - Referatlar

O`zbekistonning moddiy va prosessual huquq sohalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47 KB

Ko'chirib olish

O`zbekistonning moddiy va prosessual huquq sohalari Reja: 1. Huquqiy tartibga solishning xususiyatlari 2. Moddiy huquq sohalari 3. Prosessual huquq sohalari 4. Moddiy va prosessual huquqning uzviy bog`liqligi 5. Amaldagi huquq normallarining o`zaro uyg`unligi

H uquqi y t art i bga sol i shni ng xususi yat l ari Ij t i m oi y m unosabat l ar ni t ar t i bga sol i shga qar at i l gan qoi dal ar ni ng m azm uni uni bel gi l ashda ko` pgi na hol l ar da ushbu m unosabat l ar xususi yat l ar ni ng u yoki bu t ur l ar i ( m ul ki y, shaxsi y, t ashki l i y, oi l avi y va m ehnat va hazoko) um um i y r avi shda em as, bal ki ul ar ani uq bel gi l angan yoki m a’ l um dar aj ada ul ar ni ng bir –bi r i ga yaqi nl i gi va t egi shl i bo` l i shi hi sobga ol i ngan hol da t ar ti bga sol i nadi . Huquqi y t ar t i bga sol i shni ng hususi yat l ar i , shuni ngdek, i j t i m oi y m unosabat l ar ni ng el em ent l ar i , moddi y va pr ot et sual huquq sohal ar i ni o` zar o uzvi y bog` l i q bo` l i shi , ya’ ni bir dam l i gi bi l an bel gi l adi . O` zbeki st on Respubl i kasi i st i ql ol ga er i shgach, uni ng hayot i da m uhi m t ar i xi y voqeal ar , j ami yat ni ng ri voj l ani shi da va davl at ni ng qur i l i shi da yangi bosqi chga o` t i shdan dal ol at ber uvchi ij t i m oi y si yosi y o` zgar i shl ar sodi r bo` l di . O’ zbeki st on Ol i y Kengashi 1991 yi l 31 avgust da “O’ zbeki ust on Respubl i kasi ni ung davl at m ust aqi l l i gi asosl ar i t o’ g’ r i si da”gi qonunni qabul qi l di . 1992 yil 8- dekabr dan O` zbeki st on Respubl i ka si Konst i t ut si yasi qabul qi l i ndi . Konst i t ut si yani ng 1- m oddasi da: “O` zbeki st on suvur en dem okr at i k respubl i ka” deb e’ l on qi l i ndi va chi nakkam m ust aqi l l i kka asos sol i ndi . Konst i t ut si yam i z qabul qi l i ngandan keyi n o` t gan 17 yi l m oboyni da m am l akat i m i zda si yosi y, i j t i m oi y –

i qt i sodi y va m a’ dani y hayot sohal ar i da ul kan va ji ddi y i j odi y o` zgar i shl ar ro` y ber di : i chki va t ashqi davl at si yosat i bar qar or l i gi o`r nat i l di , davl at hoki m i yat va boshqar uv i dor al ar i ni ng t i zm i shakl l ant i r i l di , m ahal l i y kengashl ar , m ahal l a oqsoqal l ar i hozir gi osoyi sht al i k va bar qar or l i kni ng poydevori bo` l i b xi zm at qi l m oqda. Moddi y huquq sohal ari Huquq t i zi m i m oddi y va pr ot sessual huquq sohal ar ga bo` l i nadi . Modi y huquq i j t i m oi y hayot ni ng t ur l i sohal ar i da f uqar ol ar , yur i di k shaxsl ar , davl at or ganl ar i va nodavl at t ashki l ot l ar uchun nazar da t ut i l gan, ul ar ega bo` l i shi m um ki n bo` l gan obyekt i b huquql ar dan i bor at . Moddi y huquq sohal ar i qat or i ga konst i t ut si yavi y, m a’ m ur i y (m ol i ya va sol i q) , fuqar ol i k huquqi , yer huquqi , oi l a huquqi , m ehnat huquqi , ji noyat huquqi va qi sm an kom pl eks huquq sohal ar i ham ki r adi . Ushbu huquq sohal ar i nor m al ar i da fuqar ol ar , t ashki l ot l ar , kor xonal ar , m uassasal ar , davl at or ganl ar i , fuqar ol ar ni o` zi ni o` zi boshqar i sh or ganl ar i ga t egi shl i huquql ar nazar da tut i l adi va ul ar o` r t asi da vuj udga kel adi gan m unosabat l ar t ar t i bga sol i nadi . Bunday m unosabat l ar m ul k ( xususi y, om m avi y) huquqqa egal i k qi l i sh, m ol –m ul kni egal l ash, undan foydal ani sh va uni t asar r uf et i sh ( sot i sh, ol i sh, ij ar aga ber i sh, bepul foydal ani shga ber i sh, m er os qol dir i sh) , t ur l i shar t nom al ar t uzi sh huquqi ga ega bo` l i sh, davl at or ganl ar i vakol at l ar va fuqar ol ar ni ng o` zi ni – o` zi boshqar i sh or ganl ari vazi f al ar i ,

fuqar ol ar ni ng m ehnat , si yosi y faol i yat l ar i , ul ar ni ng ij odi y m ehnat nat i j al ari , i qt i sodi y –ij t i m oi y huquql ar i , hayot i , sog` l i g` i , sha’ ni , qadr - qi m m at i , obr o` si ni m uhof aza qi l i sh bi l anbog` l i q m unosabat l ar dan i bor at bo` l i shi m um ki n. Xal q deput at l ar m ahal l l i y kengashl ar da ko` p par t i yavi yli k asosi da o` t kazi l gan sayl ovl ar m ust aqi l davl at i m i zni ng xal qar o obr o` si ga obr o` qo` shm oqda. O` zbeki st on xal qar o t ashki l ot l ar ni ng daol a’ zosi ga ayl anm oqda, j ahon xo` j al i gi ga uyg` un hol da ri voj l ani shda va o` zar o m anf aat l i munosabat l ar o` r nat i shda davom et m oqda. P rot sessual huquq sohal ari Pr ot sessual huquq nor m al ar i m oddi y huquq nor m al ar i da nazar da t ut ul gan huquql ar ni am al i yot da qo`l l ash va hi m oya qi li sh vazi f asi ni baj ar adi . Dem ak, m oddi y huquq bir l am chi , pr ot ses sual huquq i kki l am chi . Moddi y huquqsi z pr ot sessu al huquq bo` lm aydi , pr ot sessual huquqsi z buzul gan m oddi y huquq t i ukl anm aydi , hi m oya qi l i nm aydi . Ul ar o` zar o bog` l i q huquql ar dir . Pr ot sessual huquq sohal ar i qat or i ga fuqar ol i k- pr ot sessual , xo` j al i k- pr ot sessu al va j i noyat - pr ot sessual huquq sohal ar i ki r adi . Ul ar da t ur l i fuqor ol i k da` vol ar , ni zol ar , m a` m ur i y huquq buzar l i kl ar , j i noi y j avobgar li kl ar bo` yi cha m oddi y huquq nor m al r i da bel gil angan chor a-

t adbir l ar ni qo` l ash qoyi dal ar i va ul ar ni am al ga oshi r i sh uchun sud, pr okur at ur a, huquqni m uhof aza qi l uvchi or ganl ar ni huquql ar i , vakol at l ar i , vazi f al ar i , huquq buzar l i kni ng va j i noyat ni ng har bir t ur i bo` yi cha i sh yur i t i sh t ar t i bi va boshqa qonunchi l i kni m ust ahkam l ashga t aal l uql i m adal al ar na` zar da t ut i l adi . Masal an, Fuqar ol i k kodeksi ni ng 324- m oddasi 1- qi sm i da “qar zdor m aj buri yat i ni baj ar m aganl i gi yoki l kozi m dar aj ada baj ar m aganl i gi t uf ayl i kr edi t or ga yet kazi l gan zar ar ni t o` l ashi shar t ”, deyi l adi . Sud fuqar ol i k pr ot sessual kodeksi da bel gi l angan t ar t i bda kr edi t or ni ng da’ vosi ni qabul qi l adi . Kr edi t or dan m aj bur i yat ni gng buzi l i shi da qar zdor ni ng aybi bor l i gi ni i sbot l ash t al ab qi l anadi , m aj bur i yat ni ng buzi l i sh asosl ar i ni , sababl ar i ni ko` r i b chi qadi , yet kazi l gan zar ar m i qdor i ni ani ql aydi va t egi shl i qar or qabul qi l adi . Respubl i kam i zda qi sqa vaqt i chi da si yosi y, i qt i sodi y va m adani y sohal ar da eri shl gan nat ij al ar hi sobga ol i ngan hol da 2002 yi l 22- yanvar kuni O` zbekst on Respubl i kasi da r ef er endum o`t kazi l di . Moddiy va protsessual huquqning uzviy bog`liqligi Jinoyat huquqi normalari qanday hatti –harakat yoki harakatsizlik jinoyat ekanligini belgilaydi va uning sodir bo`lishi asoslarini aniqlaydi, berilishi zarur bo`lgan jazoni tayinlaydi. Jinoyat protsessual huquqi sodir bo`lgan jiniyatni tergov qilish, sudda ko`rish kabi qator masalalarni o`z normalarida nazarda tutadi. Keltirilgan misollardan moddiy huquq bilan protsessual huquq o`rtasida uzviy bog`liqlik borligidan dalolat beradi.

Huquq, jumladan moddiy va protsessual huquq normalarining bir –biri bilan o`zaro muvofiq, uzviy bog`liq bo`lishi va bir –biriga mos kelishi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda kutilgan natijalarga erishishi va qonun oldida turgan vazifalarni samarali amalga oshirish uchun zarur bo`lgan kafolatlarni yaratadi. Referendum qarorlariga muvofiq “Referendum yakunlari hamda davlat hokimiyatini tashkil etilishining asosiy prinsiplari to`g`risida”gi “O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi to`g`risida”gi konstitutsiyaviy qonunlar qabul qilingan bo`lib, ular O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga tegishli o`zgartishlar va qo`shimchalar kiritish uchun asos soldi. O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2003-yil 24-aprel kuni qabul qilgan “O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o`zgartishlash va qo`shimchalar kiritish to`g`risida”gi Qonunga muvofiq, O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi moddalari normalariga iritilgan ushbu o`zgartishlarga asosan, uning 5-bo`limi XVIII-XX, XXIII boblariga taalluqli hamda kelgusi chaqiriqda O`zbekiston Respublikasining ikki palatali parlamentini saylash va O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Konstitutsiyaviy vakolat muddatini 5-yilda 7 yillik qilib o`zgartirish to`g`risidagi va boshqa masalalar hal qilindi. Amaldagi huquq normalarning o`zaro uyg`unligi. Amaldagi huquq normalarning o`zaro uzviy uyg`unligi quydagi holatlarda: a) ishtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishning asosiy tamoinlari o`zaro mantiqiy bog`liq bo`lishi; b) umumiy – asosiy (masalan

konstitutsiyaviy) huquq normalarining boshqa huquq normalrida o`z aksini tog`ri va aniq topgan bo`lishi; s) qonun hujjatlarining har xil yurudik kuchga ega bo`lishi bilan, ular ichki qarama- qarshiliklar tufayli bir-birini imkor qilmasligi; g) muayyam huquq normasini (moddiy huquq normalri) qo`llanilishi yoki uning buzilishi bilan boshqa huquq normalari (protsessual huquq normalari) ni qo`llashda uzviy bog`liq bo`lishi bilan o`z aksini topadi. Xalq davlat hokimiyatining birdan bir manbaidir. O`zbekiston xalqini millatidan qat`i nazar, O`zbekliston respublikasi fuqorolari tashkil etadi. O’zbekiston xalqi davlat hokimiyatining subyekti sifatida jamiyat va davlat hayotining eng muhim masalalarini, qonun loyihalarini muhokama qilishda referendumlar o’tkazishda, o’tkaziladigan saylovlarda qatnashadi. Davlat huquqiy munosabatlarning sub`eyiktlari deganda,. Davlat hokimiyatining tizimini tashkil qiluvchi qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatini tushunamiz. Bular yagona davlat hokimiyat tiziminmi tashkil qiladi. O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining qonunchilik palatasi mutlaq vakolatlari palataning spikeri va uning o`rin bo`sarlarini, qumiutalarning raislari va ularni o`rin bo`sarlarini saylash; Respublika Bosh prokurorining taqdimiga binoan O`zbekiston Qonunchilik palatasi deputatini daxilsizlik huququqidan mahrum etish va palataning ichki tartib- qoydalari bilan bog`liq masalalar yuzasidan qarorlar qabul qilish. Foydalanilgan adabiyotlar:

1. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T. «O`zbekiston “2003yil 2. Raxmonqulov H. O`zbekiston Respublikasi milliy huquq tizimi: soxalar va yo`nalishlar. T; I. M Mo`minov nomidagi falsafa va huquq nstitut, 2005-60 b . 3.Saidov A. X. Hozirgi zamon asosiy huquqiy tizimlari T: TDU il 2004-42 V 4. Axmedshayeva M. Hozirgi zamon davlati va huquqi nazariyasi muammolari. T; TDU il 2006-329 b 5. Xolmo`minov Q.T. Davlat va huquq nazariyasi. T., 1998 y. 6. Davlat va huquq asoslari: Izoxli lug`at. T., 1996 y. 7. Saidov A.X. O`zbekiston mustaqilligi davrida huquqshunoslik fani rivojlanishining hususiyatlari. O`zbekistonda ijtimoiy fanlar. 2006 yil 4-5 sonlar 15 bet

O'xshashlar

O`zbekistonda ommaviy huquq tizimi va uning sohalari

O`zbekistonda xususiy huquq tizimi va uning sohalari

O`zbekiston milliy huquqiy tizimida kompleks huquq sohalari

O`zbekistonning zamonaviy huquqi va fiqh an`analari

O’zbеkistonning zamonaviy huquqi va roman-olmon huquqi oilasi