O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish - Huquqshunoslik - Referatlar

O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

79.5 KB

Ko'chirib olish

O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish Reja: 1. O`rmonlarni muhofaza inson hayoti va jamiatdagi ekologik ahamiyati. 2. O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish tushunchasi. 3. O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish maqsadi va vazifalari. 4. O`rmonlarni muxofaza qilishni rag`batlantirish.

O`rmon inson uchun tabiatdagi eng foydali boylik manbai.Kuni ta`qidlash ham kerakki, o`rmonning insonga beradigan tuhfalari be nihoya qatta. U turli-taman foydali hayvon va parrandalar, yovvoyi meva va zamburug`lar, qimmatli mo`ynalar, kasalliklarni davolaydigan o`t-o`lanlar armug`on etadigan hamda suv musaffoligi va toza haboni saqlashda va xalq xo`jaligining rivojlanishida ulkan xissa qo`shadi. Ku bilan birga u havo va tuproq haroratini muvozanatga keltirib turadi, dalalarni qo`riq, issikq shamollardan himoya qilib, tuproqning buzilishini oldini oladi. Qadimgi rimning mashhur jamoat arbobi Sitseron «O`rmonlarni yo`qotuvchi kishilar jamiyatimizning dushmanidir» degan edi. Keyingi paytlarda inson yashash shart-sharontini yaxshilash uchun o`rmonlar hech ayamasdan qirqiladigan bo`ldi. Mana shu tufayli yaqin 8-10 yillikda o`rmonlarning bir qismi kesilib, 2 ming yil ichida 0,5 mlrd gektar yerda o`rmon o`rnida cho`llar paydo bo`ldi! Kuning uchun ham o`z vaqtida A.Gumbolt «Insondan avval o`rmon bo`lgan, odam o`zi Bilan cho`l keltiradi», - deb bejizga aytmagan. O`rmon boyliklari shunday xosiyatli narsaki, masalan, faqat yog`ochning o`zidan 20 mingdan, ortiq turli xil materiallar va moda olinar ekan. Hisob kitoblarga ko`ra bir kub metr yog`ochdan 1,5 ming metr sun`iy ipak yoki 600 ta trikotaj kostyum yoki bo`lmasa 200 kilogramm qog`oz olinadi. Ko`rinib turibdiki, har tomonlama inson ehtiyojni qondirish uchun xizmsat qiladigan, odamlarni va yerni boqadigan kiyintiradigan ham tashnaligini qondiradigan asosiy manba bo`lib hisoblanadi. Kuning uchun ham turk og`alarimizni «Serdaraxt qishloqda bemor kam bo`ladi», degan maqolini eslashimiz zarur. - Demak, inson hayoti tashqi muhit Bilan chambarchas bog`liq. U tashqi muhitning barcha omillari, tabiat va jamiyatining har tomonlama o`zaro kompleks ta`siri ostida yashaydi. Buyuk alloma Abu Ali ibn Sino «Odamning salomatligi tashqi sharoit Bilan chambarchas bog`lagan», deb yozgan edi. Kuning uchun ham inson hayoti barqarorligi va sog`lom kechishi uchun tabiatning asosiy omillari bo`lgan yer,

suv, o`rmon, yer osti boyliklari, havo va yerning yashil qoplami ma`lum munosiblikda saqlanishi zarur. Bu masalaga e`tibor berib, taniqli rus aqibi S.N. Kostichev «Agar yashil dunyo o`z faoliyatini bir necha yil to`xtatsa yer sharida butun jonli maxluq, shu jumladan, inson ham halok bo`lur edi »,- deb yozgandi. «Yashil, dune inson hayoti uchun naqadar ahamiyatga ega ekanini chuquroq o`rganish maqsadida ayrim misollarga murojat qilaylik. Yozda bir o`rmon bir kecha-kunduz davomida 220-275 kilogramm kar bonat angidrid gazini o`zlashtirib, 180-215 kilogramm kislorodni ajratadi. Bu miqdor 430-500 kishini o`n soat davomida kislorod Bilan ta`minlashga yetadi To`rtta daraxt bir kishining bir kecha-kun duzda kislorodga bo`lgan ehtiyojini qondira oladi. Yoki yana bir qiziqarli misolga e`tibor beraylik. Kata shahar sharoitida bir kub metr havoda 25 gramm chang va boshqa moddalar mavjudligi va 36 mingta bakteriya borligi aniqlangan. Olimlarimizning hisobiga ko`ra bir gektar qoraqarag`ay daraxtzori 36 tonnagacha chang va boshqa moddalarni o`zida saqlab qoladi. Bir gektar yosh qarag`ay daraxtzori bir soatda o`zidan 0,154 kg.dan 0,392 kilogrammgacha uchuvchi fitondid ajratadi, yoki bir getar o`rmonzor 30 kilogrammgacha fitonsid ishlab chiqaradi. Kuning uchun ham o`rmon havosi toza bo`ladi. Yaltalik olima M.N. Artemyeva bir gektar bargli daraxtzor bir sutkada 2 kilogramm ninabargli o`simliklar esa 5 kilogrammgacha uchuvchi organik aralashma chiqarishini aniqlagan. Daraxtdan chiquvchi uchuvchi fitonsidlar ob-havodagi har xil zaxarli mikroblarni o`ldiradi. Bundan tashqarii yashil o`simlik inson uchun zarur bo`lgan kislorod manbandir. Kislorodsiz tirik organizm yashayolmaydi. Bir odam o`rta hisobda bir kecha- kunduzda 500 litr kislorod yutishi aniqlagan. Yer kurrasida yashil o`simliklar har yili 500 milliard tonna karbonad angidrid gazini yutib, 400 milliard tonna kislorodni ishlab chiqaradi. Bir gektar aydondagi o`rmon 3-6 tonna is gazini yutib, 25 tonnagacha kislorod ishlab

chiqaradi. O`rta edi. O`rta `e8r daraxt ishlab chiqargan kislorod 3 odamga bir umrga yetadi. Zararli hasharotlarga kirgin keltiradigan foydali hashoratlar o`rmon va daraxtzorda odatdagidan ikki marta ko`n yashaydi. Yer yuzidagi o`rmonlarning umumiy maydoni 4100 million gektar atrofida, ya`ni bu quruqlikning 31 foizidan salgina oshadi. O`rmonlardagi yogochning miqdori 130-140 milliard metr kub. Mamlakatning o`rmon Bilan ta`minlanganlik darajamsini aholi jon boshiga to`g`ri keluvchi o`rmon maydoni juda yaxshi ko`rsatadi. Albatta, bu jihatdan Kanada eng oldingi o`rinda turadi. Masalan, jon boshiga Kanadada 24.0 ; Norvegiyada 2 ga, Yevropaning ko`nchilik dav latlarida 0,1-0,4 ga o`rmon to`g`ri keladi. O`zbekistonda o`rmonlar maydoni 712,8 ming gektar bo`lib, har bir kishiga 0,04 gektar o`rmon to`g`ri keladi. E`tibor bering biz o`rmonga qanchalik boymizu – lekin u kundan- kunga insonni jabriga uchramoqda, kamayib ketmoqda. Keyingi 100 yil ichida AQKda 540 ming gektardan ortiq o`rmon kesilgan. Madagaskarda mustamlakachilik davrida o`rmonlarning 9g`10 qismi qirqilgan. Asrimiz boshida Kubaning yarmidan ortiq maydoni o`rmon edi, hozir esa o`rmonlar mamlakat maydonining atigi 8 foizi ish tashkil etadi. Hozirgi paytda yashil boyliklarni muhofaza qilish va yangi yashil zonalar barpo-etish ishi bilan 100 dan ortiq o`rmon xo`jaligi shug`ullanmoqda. Endilikda bu tadbir har bir korxona, muassasa tashkilot va grajdanning burchi bo`lmog`i lozim. Ma`lumki, o`rmonlar inson hayoti uchun zarur bo`lgan yovvoyi meva vaz ambrug`lar, qimmatli mo`ynalar, kasalliklarni davolaydigan o`t-o`lanlar, turli tuman foydali hayvonot va parrandalar armug`on etadi. O`rmon boyligining Yana bir xususiyati shundaki, u tabiatda suv rejimini tartibga solib turuvchi tuproqni suv, shamol eroziyasidan saklovchi mahim omil bo`lib, hisoblanadi. Tabiat shu qadar nozikki, katta shaharning kislorod balansini saqlab turish uchun 1 kishiga 25 kvadrat metr yashil maydon bo`lishi talab qilinadi.

Daraxt va buta barglari, ko`katlar shahar osmonidagi changning 72 foizini ushlab qoladi. To`g`ri tanlanib o`tkazilgan daraxt va butazorlar shahar shovqinini ancha pasaytiradi. Kuni alohida ta`kidlash lozimski, hozirgi paytda, O`zbekiston o`rmon resurslarini saqlab qolish va ko`paytirish tobora keskinlashmoqda. Daraxtlar qoniqarsiz parvarish aritinayotganligi, zararkunandalar va kasalliklarga qarshi yetarli kurash olib borilmayotgani oqibatida o`rmon xo`jaligi korxonalari ishining samaradorligini pasayishiga olib kelmoqda. Kunisi ajablanarliki xalq xo`jaligiga ishlatiladigan o`rmondan tayyerlanadigan yog`och mahsuloti yiliga 370-410 million kub metrni tashkil etadi. O`rmonning nafaqat foydasi, balki, «O`mron suvdemakdir, suv esa hosil va hayot manbai» deb baholanadi 1954 yil Hindistonda o`tkazilgan o`rmonshunoslarning Kongressida ko`rinib turibdiki o`rmon tabiatning buyuk boyligidir, u suv, yer resurslarini saqlashda va butun hayvonot dunyosini kamayib ketishdan saqlashda, atrof-muhitni yaxshilashda, dadil aytish mumkinki, yer yuzidagi butun turmushni sog`lomlashtirishda, egologik holatni buzilishishi oldini olishda juda katta rol o`ynaydi. Ayni shu tomorqa xo`jaligini kengaytirayotgan bir paytda, o`rmonlar, yog`och va boshqa o`rmon mahsulotlariga bo`lgan ehtiyojlarini qondirish manbai bo`lib, iqlimga, atmosferaga va daryolarning hamda boshqa suv obyektlarining gidrologik rejimiga yaxshi ta`sir o`tkazadi, tuproqni shamol va suv t`sirida nurashdan asraydi va boshqa foydali tabiiy xususiyatilarga ega. Ayniqsa o`rmonlardan sog`lomlashtirish mAqsadlarida aholini madaniy va estetik talab – ehtiyojlarini qondirish uchun ham keng foydalanilmoqda. Kuning uchun ham o`rmonlarni ko`n, tomonlama ahamsiyati va ularni o`stirish uzoq muddatli bo`lganligi o`rmon boyliklaridan oqilona foydalanish, ularni ehtiyot qilib asrash, muhofaza qilish, tiklab borish ko`paytirish ishiga umumdavlat mohiyatini berish shart va zarur.

2 . O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish tushunchasi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida o`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish kata ahamiyatga. O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish keng tushunga bo`lib, u o`zida «o`rmon muhofazasi», «o`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish» kabi o`zaro bir- birlari bilan gambarchas bog`liq bo`lgan holatlarni mujassamlashtiradi. Ta`kidlash jaizki, bu ikki holat bir-biriga o`xshasida, aslida ularni mantiqiy jixatdan baholashda bir oz farq bo`lishi mumkin. O`rmon muhofazasi bu – o`rmonlarni huquqIy muhofaza qilish tushunchasiga nisbatan keng bo`lib, u o`ziga o`rmonlarni muhofaza qilish jarayonida barcha tabiat boyliklarini ham saqlash, tiklash va foydalanishda turli biologik, geologik, sanitariya va boshqa ekologik talablarga rioya qilish jarayonida o`rmonlarni qo`riqlash va muhofaza qilish talablariga rioya qilishni talab etadi. «O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish» esa tabiatni muhofaza qilish va o`rmon to`g`risidagi qonun talablariga asosan o`rmon boyliklaridan oqilona foydalanish, tiklash, ko`paytirish va o`rmonlarni muhofaza qilishga qaratilgan boshqa tadbirlarni amalga oshirish hamda o`rmon to`g`risidagi qonun talablarini buzishga qarshi kurashish va o`rmon sohasidagi huquqbuzarliklarni oldini olish Bilan bevosita bog`liqdir. Kuningdek, o`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish tushunchasini o`rganishda «o`rmonlarni muhofaza» qili shva «qo`riqlash» tushunchalariga aniqlik kiritish ham kata ahamiyat kasb etadi. Chunki ko`pgina yuridik adabiyotlarda muhofaza muhofaza qili shva qo`riqlash tushunchalari bir xil qo`llaniladi. Bizning, o`rmon boyliklaridan oqilona foydalanish va ularni muhofaza qilishda «muhofaza» hamda «qo`riqlash» tushunchalari turli ma`noni yanglatib, ammo bir xil mAqsadga yo`naltiriladi.

Amaldagi, 1999 yil 15 aprelda qabul qilingan «O`rmon to`g`risida»gi qonunga asosan, o`rmonlarni muhofaza qilishning bir qator holatlari ko`rsatilgan. Mazkur qonunning, 33 moddasiga binoan: «O`rmonlarni zararkunandalar, kasalliklar va boshqa salbiy omillardan muhofaza qilish o`rmondan doimiy foydalanuvchilar tomonidan quyidagi yo`llar bilan amalga oshiriladi: o`rmon zararkunandalari va kasalliklari o`choqlarini, sanoat va kommunal-maishiy ifloslanishlar hamda boshqa omillarning salbiy ta`sir doiralarini hisobga olish va oldindan aytib berish; o`rmon zararkunandalarining ommaviy ko`payish va o`rmon kasalliklarining tarqalish o`choqlarining yuzaga kelishi va kengayishining oldini olish, o`rmonlarning biologik jihatdan chidamliligini oshirish tadbirlarini o`tkazish. O`rmonlarni muhofaza qilish chora-tadbirlarini amalga oshirish tartibi O`zbekiston R Davlat o`rmon qo`mitasi tomonidan belgilanadi»,- deb ko`rsatilgan. Bundan tashqarii, ushbu qonunda o`rmonlarni muhofaza qilish maqsadida ularni tiklash masalasiga ham aloxida e`tibor berilgan. O`rmonlarni tiklash jarayoni ko`proq, o`rmonboyliklarini muhofaza qilish talablarini amalga oshirishni mustaxkamlaydi. Ku maqsadda, O`rmon to`g`risidagi qonunning 34- moddasida o`rmonlarni tiklash talabalari ham ko`rsatilagna. Mazkur moddaga asosan. O`rmonlarni tiklash quyidagi talablarga rioya qilingan holda amalga oshiriladi: Daraxt kesilgan joylarda va o`rmon bilan qoplanmagan boshqa yerlarda xo`jalik jihatidan qimmatli navli daraxtlarini majburiy qayta ekishni ta`minlash; O`rmonlarning nav tarkibini yaxshilash, ularning mahsuldorligini va muhofaza xususiyatlarini oshirish; O`rmonlarning genetik fondi va biologik xilma-xilligini saqlab qolish.

Kuningdek, ushbu qonunning 35-moddasida o`rmonlarni mahofaza qilish maqsadida, ularni ko`paytirish masalasiga ham e`tibor berilgan. O`rmonlarni ko`paytirish, o`rmonlardan doimiy foydalanuvchilar tomonidan xududlarning serdaraxtliligini oshirish, o`rmonlarning nav tarkibini yaxshilash, qimmatli navli daraxtlarni ko`paytirish va eroziya jarayenlarining oldini olish maqsadida maxsus dasturlar asosida olib boriladi. O`rmonlarni ko`paytirish uchun berib ko`yilgan qishloq xo`jaligiga va boshqa maqsadlarga mo`ljallangan yerlar qonun xujjatlarigamuvoftq o`rmon fondi yerlari toifasiga o`tkaziladi deb e`tirof etilgan. Biz yuqorida ta`qidlaganimizdek, o`rmonlarni huquqiy muxofaza qilish, o`rmon boyliklarini bevosita qo`riqlash bilan ham chambar`as bog`lik. Amaldagi «O`rmon to`g`risida» gi qonunda o`rmonlarni qo`riqlash masalasiga alohida e`tibor berib: Mahalliy davlat hokimiyati organlari, tabiatni muhofaza kilish va o`rmon ho`jaligig davlat organlari o`rmonlardan foydalanish tartibi buzilishidan, shu jo`mladan, noqonuniy kesish hamda o`rmonlarga boshqacha zararli ta`sir ko`rsatishdan o`rmonlar ko`riqlanishini ta`minlaydilar. Mahaddiy davlat hokimiyati organlari va davlat o`rmon xo`jaligi organlari o`rmonlarni yengindan qo`riqlash va yengingi qarshi kurashishga oid chora-tadbirlarning amalga oshirilishini ta`minlaydilar zarur hollarda yeg`inlarni o`chirish uchun aholini, korxona, muassasa va tashkilotlarning o`ch o`chirish, yer qazish texnikasi va transport vositalarini jalb egadilar, yengin xavfi yuqori bo`lgan davrda aholining o`rmonda bo`lishini va o`rmonlargi transport vosita larining kirishi cheklaydilar yeki taqiqlaydilar. O`rmondan foydalanuvchilar o`rmonlarda yengin xavfsizligiga rioya etishlari, ish joylarida yenginga qarshi tadbirlar o`tkazishlari, o`rmonda yengin chiqqan taqdirda uni o`chirishni ta`minlashlari shart,- deb ko`rsatilgan (32- modda). O`rmonlarni muhofaza qilish boshqa tabiat boyliklarni muhofaza qilish bilan ham bog`ltq.

Kuning uchun, o`rmon boyliklarni huquqlarini huquqiy muhofaza qilish, boshqa tabiat boyliklari to`g`risidagi qonun talablarini amalga oshirish va ularni masalalari bilan ham bog`lik bo`ladi. O`rmonlarni huquqiy muxofaza qilish, o`rmondan foydalanuvchilarning ya`ni, yuridik va jismoniy shaxslarni amalga oshirishi mumkin bulgan huquq hamda majburiyatlari bilan ham bog`liq bo`ladi. Hullas, o`rmonlarni huquqiy muxofaza qilish, o`rmon boyliklaridan oqilata foydalanish, ularni tiklash, ko`paytirish hamda o`rmon to`g`risidagi qonunlarga to`la amal qilishni taqozo etadi va boshqa tabiat boyliklarini ham mutanisiblikda saqlanishi ta`minlaydi. 3 . O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish maqsadi va vazifalari. Respublikamizda o`rmon yuoyliklari, tabiat obyekti sifatida oniq maqsad va vazifalari nuqtai nazarida alohida muhofaza qilinishi lozim. Chunki, o`rmon boyliklarini muxofaza qilish, u bilan bevosita ekologik bog`lik ekologik bog`lik bo`lgai tabiat obyektlarini ma`lum mutanosiblikda saqlash hamda muhofaza qilishga yerdam beradi. Nazariy jaxatdan oladigan bo`lsak « o`rmonlarni huquqiy muhofaza qilishdan maqsad» ularni muxofaza qilish, qo`riklash va tiklashni huquqiy talabini ko`paytirish hamda mustahkamlashdir. O`rmon boylikllarini huquqiy muhofaza qirish maqsadi ularni muhofaza vazifalari bilan bevosita bog`liqdir. Demak, o`rmonlarni huquqiy muhofaza qilishdan asosiy maqsad: tabiat, jamiyat va inson o`rtasidagi ma`lum mutakosiblikni saqlash, amalga oshirish va mustahkamlash; ona tabiatimiz, jonli tabiatning turlari va genetik fond boyligini saqlash; inson salomatligi uchun, ekologik muvozanatni barqarorlashtirish; o`rmonlarni muhofaza qilish, tiklash, ko`paytirish orqali hayvonot dunesi va javob olamini asrab qilish va qo`paytirish;

o`rmonlarni muxofaza qilish asosida, atmosfera havosini tozaligi va musaffoligiga erishish; yer erozidsidan saqlash, tog`kon ishlarini bexatar olib borilishiga erishish va tog`da ekologik muhitni saqlash; o`rmonlardan oqiloqa foydalanish va ularni muxofaza qilish evozida, suv resurslarini ko`paytirish hamda suv fondini kamayishini oldini olish; tog`va boshqa huquqlarda selga qarshi manba sifatida xizmat qilishi; sonitariya talablarini amalga oshirish va yeg`ochsozlikka xizmat qilish; ilmiy va tarijiy ahamiyatiga ega bo`lgan hamda alohida muxofaza etiladigan tabiiy hududlarni saqlash; O`rmon to`g`risidagi qonun normalariga rioya etish, uni mustahkamlash, uni amalga oshirish va boshqalardan iboratdir. Kuningdek o`rmonlari huquqiy muhofaza qilish mahsadi bevosita, uning vazifalarini amalga oshirish bilan ham gambarchas bog`lik. O`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish vazifalari, amaldagi qabul qilingan 1999 yil 15 aprel «O`rmon to`g`risida» gi qonunda ko`rsatilgan vazifalardan kelib chiqadi. Ta`qidlash joizki, amaldagi qonunda o`rmon to`g`risidagi qonun xujjatlarining vazifalari hamda «O`rmonlarning vazifalari» tushunchilari qo`rsatilgan. «O`rmon to`g`risida»gi qonunning 2-moddasiga asosan: O`rmon to`g`risidagi qonun xujjatlarining vazifalari o`rmonlarni muhofaza qilish, qo`riqlash, ulardan oqilona foydalanish, taqroriy ko`paytirishni ta`minlash hamda o`rmonlar mahsuldorligini oshirish maqsadida o`rmonga oid munosabatlarni tartibga solishdan, shuningdek, yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlarini muhofaza qilishdan iborat,-deb ko`rsatilgan. Mazkur qonunning 3-moddasida esa, o`rmonlarni vazifalari nimalardan iborat ekanligi o`z aksini topgan. O`nga ko`ra, o`rmonlar asosan ekologik (suvni muhofaza qilish, qo`riklash, sanitariya-gigiyena, sog`lomlashtirish, rekratsion), estetik va boshqa vazifalarni bajaradi, cheklangan darajadagi foydalanish ahamiyatiga ega. Fikrimizcha, qonunda ko`rsatilgan har ikki qholat ham o`rmonlarni huquqiy muhofaza qilish vazifalarini keyinroq mazmunda mustahkamlaydi.

Yuqoridagi talablardan kelib chiqib o`rmonlarni huquqiy muhofaza qilishning yana bir qator vazifalari: o`rmon bayliklarini kesish yo`q, qilish evazida yerlarni o`zlashtirishdan saqlash; o`rmonlarni muhofaza qilish, ko`paytirish, tiklash evazida turli ekologik holatlarni oldini olish; o`rmonlarni ko`paytirish va muhofaza qilish, tiklash tadbirlarni amalga oshirish asosida cho`llashtirish, botqoqlik va eroziya kabi halokatli holatlarni oldini olish; o`rmonlarni huquqiy muxofazasining asosiy vazifasidan biri, o`rmonlarni muxofaza qilish maqsadida yeng`in xavfini oldini olish, unga qarori kurashish va boshqalardir. Xullas, o`rmon boyliklarini huquqiy muhofaza qilishning maqsadi va vazifalari o`rmon to`g`risidagi qonun talablarini amalga oshirishdan iboratdir. 4. O`rmonlarni muxofaza qilishni rag`batlantirish. Mustaqil Respublikamizda qabul qilingan barcha ekologik qonunlarda tabiatni muxofaza qilish tizimida rag`batlantirish masalasiga ham alohida e`tibor berilgan. Zero, tabiatni muhofaza qilishni rahbatlantirish, tablat boyliklaridan oqiloqa foydalanish, ularni doimiy tiklab borishni shamda takroriy ko`paytirishni yanada mustahkamlaydi. Kunday ekan, o`rmonlar tabiat boyliklarining bir obyekti sifatida alohida muhofaza kilishni, soqlanishi hamda tiklab borishi, qo`riqlanish lozim. O`zbekiston Respublikasi «Tabiati muhofaza qilish to`g`risidagi qonunning 37-moddasida ko`rsatilgani dek» Tabiatdan oqilona foydalanish, atrof tabiy muhitni muhofaza qilishni rahbatlantirish: korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolar tabiiy resurlardan oqilona foydalanish va tabiatni muhofaza ifotadbirlarini amalga oshirganlari taqdirda ularga soliq solitda imtiyezlar berish;

tabiiy resurlardan oqilona foydalanish va tabiat muxofazasini ta`minlash orasidagi chora-tadbirlarni ro`yebga uchun imtiyezli shartlarda qisqa muddatli va uzoq muddatli kreditlar (sudalar) berish; asosiy ishlab chiqarish fondlari uchun yuqori amartizatsiya normalari belgilash; atrof-tabiiy muxitga ifloslantiruvchi moddalar chiqarish va oqizish hamda chiqindilarni joylashtirish borqaror sur`atda pasaytirib borilgan taqdirda bunday moddalarni chiqarganlar va oqizganlik hamda chiqindilarni joylashtirganlik uchun to`lovlarni kamaytirish; tabiatni muhofaza qilish jamg`armalari mablag`larining bir qismini ifloslantiruvchi moddalar chiqarish va oqizishni kamaytirish chora-tadbirlarini ro`yibga chiqarish maqsadida korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va ayrim shaxslarga foizli qizlar sifatida shartnoma asosida berish orqali amalga oshiriladi. Ushbu qonunda ta`qidlangan mazkur ko`rsatma tabiat boyliklarining muhim turi sifatida o`rmonlarga ham bevosita aloqadordir. Albatta, urmonlarni muhofaza qilish ishimni, tegishli rag`batlantirish tartibi bilan ham yanada mustahkamlash mumkin. Kunday ekan, o`rmonlarni muhofaza qilishni rag`batlantirish «O`rmon to`g`risida» gi qonunda ham o`z aksini tokib, «tabiatni muhafaza qilish to`g`risida»gi qonun talablarini o`zida mustahkamlangan. Jimladan, «O`rmon to`g`risida»gi qonnuning 41-moddasiga asosan: O`rmonlarni muxofaza qilish, ko`riqlash, ulardan oqiloni foydalanish va ularni takroriy ko`paytirishni moliyalashtirish hamda iqtisodiy rag`batlantirish masalasiga alohida e`tibor berilib, unda quyidagicha e`tibor qaratilgan. O`rmonlarni muhofaza qilish, qo`riqlash, ulardan oqilona foydalanish va ularni takroriy ko`paytirishni moliyalashtirish davlat budjeti mablaglari va boshqa manbalar hisobidan amalga oshiriladi. O`rmonlarni muhofaza qilish, qo`riqlash, ulardan oqilona foydalanish va ularni takroriy ko`paytirishni iqtisodiy rag`batlantirish tadbirlarini amalga oshirish tartibi O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. Ko`rib turibdiki,o`rmonlarni muxofaza qilishni rag`batlantirish qonun asosida

tartibga solishni, o`rmondan foydalanuvchilarning o`z huquq va majburiyatlarni, jumladan, o`rmonlarni tiklash, ko`riqlash, ko`paytirish borish masalasiga alohida e`tibor berishlarini yanada mustahkamlaydi. Xullas, o`rmonlarni muhofaza qilishni rag`batlantirish, nafaqat o`rmon boyliklarini, balki boshqa tabiat boyliklari hamda alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlarni ham saqlashga, ulardan oqilona foydalanishga ukdaydi. Mazkur holatlar barcha tabiat boyliklari qatori, o`rmon boyliklarini kelajak avlod uchun bus-butun, ko`z qarago`nidek saqlashga xizmat qiladi.

O'xshashlar

Yerni huquqiy muhofaza qilish

Yer osti boyliklarini ekologik-huquqiy muhofaza qilish

Yerlarni muhofaza qilish va ulardan foydalanishning huquqiy holati

Suv resurslarini muhofaza qilish va ulardan foydalanishning huquqiy holati

O`simlik dunyosidan foydalanish va muhofaza qilishning huquqiy holati