Нуксонли товар сотилганда ва ишни бажариш, хизмат курсатишдаги шартнома шартлари бузилган тақдирда истеъмолчининг ҳуқуқлари - Huquqshunoslik - Referatlar

Нуксонли товар сотилганда ва ишни бажариш, хизмат курсатишдаги шартнома шартлари бузилган тақдирда истеъмолчининг ҳуқуқлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

108.5 KB

Ko'chirib olish

Н у қ сонли товар сотилганда ва ишни бажариш, хизмат кўрсатишдаги шартнома шартлари бузилган та қ дирда истеъмолчининг ҳ у қ у қ лари Режа: 1. Истеъмолчига ну қ сонли товар сотилганда унинг ҳ у қ у қ лари 2. Ишни бажариш, бажариш, хизмат кўрсатишдаги шартнома шартлари бузилган та қ дирда истеъмолчининг ҳ у қ у қ лари

Истеъмолчига ну қ сонли товар сотилганда унинг ҳ у қ у қ лари Ну қ сонли товар сотилган истеъмолчи, агар бу ҳ ол шартнома тузиш пайтида айтиб ўтилмаган бўлса, ўз хо ҳ ишига қ араб қ уйидагилардан бирини талаб қ илишга ҳ а қ ли: товарни айни шундай маркали (моделли, артикулли) шундай товарга алмаштириб бериш; товарни бош қ а маркали (моделли, артикулли) шундай товарга алмаштириб, унинг харид нархини тегишинча қ айта ҳ исоб-китоб қ илиш; товарнинг ну қ сонларини бепул бартараф этиш ёки истеъмолчининг ёхуд учинчи шахснинг ну қ сонларни бартараф этишга қ илган харажатларини қ оплаш; харид нархини ну қ сонга мутаносиб равишда камайтириш; шартномани бекор қ илиб, кўрилган зарарни қ оплаш. Агар ну қ сонлар: товарнинг кафолат муддати ёхуд яро қ лилик муддати мобайнида; кафолат муддати ва яро қ лилик муддати белгиланмаган товарлар бўйича олти ой мобайнида; кўчмас мулк истеъмолчига ўтказилган кундан эътиборан икки йил мобайнида, агар шартномада бундан узо қ ро қ муддат назарда тутилмаган бўлса; мавсумий товарлар учун Ўзбекистон Республикаси Ҳ укумати томонидан белгиланган муддат мобайнида ани қ ланган бўлса, истеъмолчи мазкур ҳ у қ у қ ларни рўёбга чи қ ариши мумкин.

Истеъмолчи ўзига сотилган, тўпламлар, гарнитурлар, комплектлар ва комплексларнинг муста қ ил таркибий қ исми бўлган ва муста қ ил нафга эга бўлган буюмларда ну қ сонлар борлигини ани қ лаган та қ дирда, бутун тўпламлар, гарнитур, комплект ва комплексга нисбатан ҳ ам, уларнинг ну қ сонлари бор муста қ ил таркибий қ исмларига нисбатан ҳ ам ушбу модданинг биринчи қ исмида назарда тутилган талабларни қ ўйишга ҳ а қ лидир. Ушбу модданинг биринчи қ исмида баён этилган талабларни истеъмолчи сотувчига қ ўяди. Истеъмолчининг талаблари у касса ёки товар чекини, кафолат муддати белгиланган товарлар бўйича эса, тегишлича расмийлаштирилган техник паспорт ёки унинг ўрнини босувчи бош қ а ҳ ужжатни та қ дим этган та қ дирда кўриб чи қ илади. Истеъмолчи техник паспортни йў қ отиб қ ўйган та қ дирда, уни қ айта тиклаш қ онун ҳ ужжатларига мувофи қ амалга оширилади. Товарда ани қ ланган ну қ сонлар ишлаб чи қ арувчи томонидан бартараф этилади. Ишлаб чи қ арувчи билан сотувчининг ўзаро муносабатлари шартнома билан тартибга солинади. Мазкур қ онуннинг нормалари бир-бири билан шунчалик ички манти қ ий бо ғ ланиш ҳ осил қ илганки, уларнинг ҳ ар бирини иккинчисидан айро тасаввур қ илиб бўлмайди. Улар бир-бирини тўлдиришга хизмат қ илади. Истеъмолчи товарнинг ишлаб чи қ арилишига, тузилишига, таркибига доир камчиликларни ёки бош қ а ну қ сонларни ани қ лаган та қ дирда сотувчи (ишлаб чи қ арувчи)

уни айни шундай маркали (модели, артикулли) товарга етти кунлик муддатда, товар сифатини қ ўшимча равишда текшириш зарур бўлганида эса, истеъмолчи талаб қ ўйган пайтдан эътиборан йигирма кун ичида алмаштириб бериши шарт. Айни шундай маркали (моделли, артикулли) товар бўлмаган та қ дирда, истеъмолчининг алмаштириб бериш хусусидаги талаби даъво қ илинган пайтдан эътиборан бир ой ичида қ ондирилиши керак. Чўл ва олис жойларда, товарлар ва қ ти-ва қ ти билан олиб бориладиган жойларда истеъмолчининг бундай талаби ушбу жойларга навбатдаги товар етказиб бериш учун кетадиган муддат ичида, лекин икки ойдан кечиктирмай қ ондирилиши лозим. Ана шу муддатларнинг ўтказиб юборилган ҳ ар бир куни учун сотувчи (ишлаб чи қ арувчи) истеъмолчига алмаштирилган товарни бериш билан бир ва қ тда товар ба ҳ осининг бир фоизи ми қ дорида неустойка (пеня) тўлайди. Мазкур мода мазмунан 13-моддани тўлдиришга хизмат қ илиб, у ну қ сонли товарни алмаштириб бериш тартибига ба ғ ишланган. Модданинг 1- қ исми истеъмолчи товардаги ишлаб чи қ ариш билан, тузилиши таркиби билан бо ғ ли қ камчиликларни ёки бош қ а ну қ сонларни ани қ лаган та қ дирда сотувчи (ишлаб чи қ арувчи) уни айни шундай маркали (модели, артикулли) товарга етти кунлик муддатда, товар сифатини қ ўшимча равишда текшириш зарурати бўлганида истеъмолчи талаб қ ўйган пайтдан эътиборан йигирма кун ичида алмаштириб бериши шартлиги ҳ а қ ида норма белгилайди.

Маълумки, харид жараёни шунчалик тез кўчадики, бу қ ис қ а фурсат мобайнида истеъмолчи товар ҳ а қ ида, унинг ишлаб чи қ арилиши, тузилиши, таркиби билан бо ғ ли қ жи ҳ атларни (айнан камчилик ва ну қ сонларни) ани қ лашининг имкони бўлмайди. Чунки, у «мутахассис эмас». Камчилик ва ну қ сонлар очи қ ва яширин кўринишда бўлиши мумкин. Очи қ камчиликлар кўриниб туради ва одатдаги фу қ аролик муомаласи шароитида уни кўриш, билиш мумкин бўлади. Масалан, уй-жойнинг ассортименти (айнан ранги) бир-бирига мос келмаслиги каби. Яширин кўринишдаги камчиликларни харид ма ҳ алидаё қ билиш мумкин бўлмайди ва бунинг уддасидан чи қ иб ҳ ам бўлмайди. Масалан, автомобиль кузовининг урилганлиги, «калтак еганлиги». Табиийки, бундай автомобиль бозорга олиб чи қ илар экан, «обдан таъмирланади». Бамисоли янги, конвейердан тушгандек ҳ олга келтирилади. Бу «оми» истеъмолчини чал ғ итади, янги авто сотиб олишга бўлган талаби (э ҳ тиёжи) сотувчи томонидан мана шундай «калтак еган» товарни ўтказиш билан «сийланади». Аслини олганда, бундай бир марта «яхши калтакланган» автонинг нархи, ба ҳ оси анча паст бўлиши табиий ҳ олдир. Товарнинг ишлаб чи қ арилишига доир камчиликлари унинг технологик жараёнлари билан бо ғ ли қ бўлиб, унда товар анча маънавий эскирган, ибтидоий ишлаб чи қ ариш усуллари ёки бўлмаса санитария-гигиена талабларига номувофи қ шароитларда ишлаб чи қ арилиши билан бо ғ ли қ камчиликлар назарда тутилмо қ да. Масалан, колбаса ма ҳ сулотидан темир моддасининг ҳ иди келиб туриши, спиртли ичимликдан керосин ҳ идининг ан қ иб туриши ёхуд ози қ -ов қ ат ма ҳ сулотларидан ҳ ашаротларнинг чи қ иб келиши

каби. Булар – табиийки, оддий истеъмолчининг ҳ ам таъбини тирри қ қ илади, ишта ҳ асини бў ғ ади. Товарнинг тузилишига доир камчиликлари унинг шакл- шамойили, ми қ дори, ўлчами, фасони, габарити билан бо ғ ли қ камчиликлардир. Масалан, 1-синф ў қ увчиси учун ишлаб чи қ арилган «Ў қ иш китоби»нинг ўта майда шрифтда ёзилиши ёш, ҳ али гўдак ў қ увчини анча қ ийнаб қ ўяди. Товарнинг таркибига доир камчиликлари унинг сифати, сифат кўрсаткичлари билан бо ғ ли қ камчиликлардир. Масалан, истеъмол учун мўлжалланган ё ғ ма ҳ сулотида инсон саломатлиги учун анча зарарли бўлган моддаларнинг (хусусан, холестерин моддасининг) орти қ лиги, костюм-шим материалининг таркиби унинг артикулида ёзилган нисбатга тў ғ ри келмаслиги каби. В-модданинг 3- қ исми истеъмолчининг мав қ еини янада муста ҳ камлайди. Унга кўра, ю қ оридаги муддатларнинг ўтказиб юборилган ҳ ар бир куни учун сотувчи (ишлаб чи қ арувчи) истеъмолчига алмаштирилган товарни бериш билан бир ва қ тда товар ба ҳ осининг бир фоизи ми қ дорида неустойка (пеня) тўлайди. Ва қ т – олий ҳ акам. Ва қ тнинг ўтиши кимнинг фойдасига ишлайди? Бир қ арашда, истеъмолчининг фойдасига. Аслида ҳ и қ и қ ий истеъмолчи бундан манфаатдор эмас. У ҳ у қ у қ и бузилганлиги дар ҳ ол бартараф қ илинишига, кўрилган зарарларнинг қ опланишига одатланган бўлса масала янада чигаллашади. Қ онунда белгиланаётган мазкур неустойка (яъни, қ онуний неустойка. Бундан таш қ ари, шартномавий неустойка ҳ ам бор) қ айсидир маънода истеъмолчини «юпатиш»га хизмат қ илади. Неустойка – сотувчи томонидан мажбуриятларнинг бажарилишини

таъминлашнинг усули бўлиб, мажбурият бажарилмаганда ёки лозим даражада бажарилмаганда кретиторга (яъни, ушбу муносабатларда истеъмолчига) тўлаши шарт бўлган пул суммасидир. Унинг икки шакли бўлиб, сотувчи мажбуриятларнинг бажарилишини кечиктириб юборганида тўлайдиган ва ўтказиб юборилган муддатнинг ҳ ар бир куни учун мажбуриятнинг бажарилмаган қ исмига нисбатан фоиз билан ҳ исобланадиган неустойка шаклидир. Демак, сотувчи (ишлаб чи қ арувчи) истеъмолчига алмаштирилган товарни бериш билан бир қ аторда товар ба ҳ осининг бир фоизи ми қ дорида неустойка (пеня) тўлайди. Қ оидага кўра, пенянинг ми қ дори товар ба ҳ осининг 50 фоизидан ошиб кетмаслиги лозим. Пеняни тўлаш сотувчи (ишлаб чи қ арувчи)ни истеъмолчига асл товарни бериш мажбуриятидан озод қ илмайди. Ишни бажариш, хизмат кўрсатишдаги шартнома шартлари бузилган та қ дирда истеъмолчининг ҳ у қ у қ лари Ижрочи айрим турдаги ишларни бажариш (хизматлар кўрсатиш) қ оидаларида ёки шартномада белгиланган муддатда, ҳ ажмда ва сифатда ишни бажариши (хизмат кўрсатиши) шарт. Ишни бажариш (хизмат кўрсатиш) муддати иш бажарилиши (хизмат кўрсатилиши) лозим бўлган санага (даврга), шунингдек ижрочи ишни бажаришга (хизмат кўрсатишга) киришиши лозим бўлган санага (даврга) қ араб белгиланиши мумкин. Агар иш бажариш, хизмат кўрсатиш шартноманинг амал қ илиш муддати давомида қ исмларга бўлиб-бўлиб адо этиладиган бўлса (ва қ тли матбуотни етказиб

бериш, техник хизмат кўрсатиш ва бош қ алар), ишлар бажариш (хизматлар кўрсатиш)нинг бос қ ичма-бос қ ич муддатлари (даврлари) назарда тутилиши керак. Агар ижрочи шартномани ижро этишга ўз ва қ тида киришмаса ёки шартноманинг белгиланган муддатда бажарилмаслиги аён бўлиб қ олса, истеъмолчи ишни бажариш, хизмат кўрсатиш тў ғ рисидаги шартномадан воз кечишга ва етказилган зарарнинг қ опланишини талаб қ илишга ҳ а қ ли. Агар ижрочи шартнома шартларини иш (хизмат)ни ёмонлаштирган даражада жиддий ну қ сонларга йўл қ ўйган бўлса, истеъмолчи ўз хо ҳ ишига кўра ну қ сонлар бепул бартараф этилишини, бажарилган иш (кўрсатилган хизмат) ба ҳ оси ну қ сонларга мутаносиб равишда камайтирилишини, худи щундай сифатли шу хилдаги материалдан бош қ а буюм бепул тайёрлаб берилишини ёхуд ишнинг такроран бажарилишини ёинки шартнома бекор қ илиниб, кўрилган зарар тўли қ қ опланишини талаб қ илишга ҳ а қ ли. Истеъмолчи ушбу модданинг тўртинчи қ исмида кўрсатилган ҳ у қ у қ ларни: ишни (хизматни) қ абул қ илиб олиш ва қ тида ёки унинг бажарилиши жараёнида ну қ сонлар ани қ ланган та қ дирда; кафолат муддати давомида, кафолат муддати бўлмаган та қ дирда эса, иш (хизмат) қ абул қ илиб олинган кундан эътиборан олти ой давомида; иморат ёки бош қ а кўчмас мулкда ну қ сонлар ани қ ланган кундан эътиборан икки йил давомида рўёбга чи қ ариши мумкин.

Иш бажариш (хизмат кўрсатиш) жараёнида ани қ ланган ну қ сонларни бартараф этиш муддатлари шартномада белгилаб қ ўйилади. Бажарилган иш (кўрсатилган хизмат)даги ну қ сонлар, агар шартномада бирмунча қ ис қ аро қ муддат белгиланмаган бўлма, истеъмолчи талаб қ илган кундан эътиборан йигирма кун ичида ижрочи томонидан бартараф этилиши керак. Ну қ сонлар белгиланган муддатда бартараф этилмаган, шунингдек иш бажаришни (хизмат кўрсатишни) бошлаш ва тугаллаш кечиктирилган та қ дирда, ижрочи истеъмолчига ҳ ар бир кечиктирилган кун, соат (агар муддат соатларда белгиланган бўлса) учун иш (хизмат) қ ийматининг ёки буюртма қ ийматининг (агар унинг қ иймати ало ҳ ида белгиланмаган бўлса) бир фоизи ми қ дорида неустойка (пеня) тўлайди. Истеъмолчи ундириб олган неустойка (пеня) суммаси иш бажариш (хизмат кўрсатиш)нинг ало ҳ ида тури ба ҳ осидан ёки буюртманинг умуиий ба ҳ осидан орти қ бўлиши мумкин эмас. Бажарилган ишдаги ну қ сонларни бартараф этиш кечиктирилганлиги учун ижрочи тўлаган неустойка (пеня) қ опланиши лозим бўлган зарар ҳ исобига кирмайди. Ижрочининг мажбуриятни умуман ёки лозим даражада бажармаганлик учун неустойка (пеня) тўлаши ва зарарни қ оплаши уни мажбуриятни асл ҳ олида бажаришдан озод этмайди. Истеъмолчидан қ абул қ илиб олинган ашё (материал) йў қ олган, ишдан чи ққ ан, унга путур етган та қ дирда ёки истеъмолчининг материалидан фойдаланиб бажарилган ишда жиддий ну қ сонлар бўлса ёки у бузиб бажарилган та қ дирда ижрочи истеъмолчига айнан ўхшаш сифатли ашёни қ айтариши (ўзининг айнан ўхшаш сифатли материалидан иш

бажариш ёки хизмат кўрсатиш), бунинг имконияти бўлмаган та қ дирда эса, аёшнинг (материалнинг) талаб қ ўйилган пайтдаги қ ийматини икки баравар қ илиб тўлаши шарт. Ижрочи томонидан ишлар бижариш ва хизматлар кўрсатиш учун қ абул қ илиб олинаётган ашё (материал) қ иймати шартнома тузиш пайтида томонларнинг келишувига мувофи қ белгиланади. Ишда (хизматда) жиддий ну қ сонлар мавжуд бўлганида ёки шартнома талаблари жиддий бузилганида, шунингдек ашё (материал) йў қ олган, ишдан чи ққ ан, унга путур етган та қ дирда истеъмолчи билан ҳ исоб – китоб ишнинг (хизматнинг) ёки материалнинг шартномани бекор қ илиш пайтидаги ошган нархини ҳ исобга олган ҳ олда амалга оширилади. Сифатсиз бажарилган иш (кўрсатилган хизмат) туфайли истеъмолчига етказилган зарар учун ижрочи ушбу қ онуннинг 20, 22, 27 29-моддаларига мувофи қ жавобгар бўлади. Ишлар бажариш ва хизматлар кўрсатиш тў ғ рисида тузилган шартномалар бўйича истеъмолчилар билан ижрочи ўртасидаги муносабатларнинг ўз мо ҳ иятига кўра ушбу моддага мос келмайдиган хусусиятлари, шунингдек шартномаларнинг умуман ёки лозим даражада ижро этилмаганлиги туфайли келиб чи қ адиган о қ ибатлар бундай шартномаларнинг ало ҳ ида турлари тў ғ рисида қ онун ҳ ужжатларида белгилаб қ ўйиладиган қ оидалар билан ани қ ланади. Қ онун ижрочи ва истеъмолчи ўртасидаги ишларни бажариш (хизматлар кўрсатиш) муносабатларига нисбатан муддати, ҳ ажм ва сифат мезонларини ўрнатади. Унга

мувофи қ ижрочи ишни айрим турдаги ишларни бажариш (хизматлар кўрсатиш) қ оидалари ва истеъмолчи билан тузиладиган шу туркумдаги шартномада белгиланган муддатда, ҳ ажмда ва сифатда бажариши лозим. Бу ўринда қ онун асосий эътиборини айрим турдаги ишларни бажариш (хизматларни кўрсатиш) қ оидаларга қ аратади (бу ҳ олда нормада « Қ оидалар» шартномага қ араганда олдин ифодаланганлигидан ҳ ам билиш қ ийин эмас). Шундай экан ижрочи ва истеъмолчининг иш бажариш (хизмат кўрсатиш) муддатлари, ҳ ажми ва сифатини давлат томонидан тартибга солиниши, бу ҳ олатларни тарафларнинг ўзлари томонидан тартибга солинишига қ араганда кенгро қ қ ўлланилишини билдиради. Зеро, истеъмолчи ижрочи билан бўлган муносабатларда унга нисбатан камро қ ҳ у қ у қ ларга эга ҳ исобланади ва бундай ҳ олатда давлатнинг аралашуви ана шундай нотенгликка бар ҳ амберади. Айрим турдаги ишларни бажариш қ оидалари бевосита Ҳ укумат (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камаси) ёки тегишли ваколатга эга орган томонидан чи қ арилади. Масалан, Вазирлар Ма ҳ камасининг 1995 йил 12 октябрдаги 399-сонли қ арорига 5-иловадаги «Ўзбекистон Республикаси а ҳ олисига маиший хизмат кўрсатиш Қ оидалари» ҳ удди шундай меъёрий ҳ ужжатдир. Иш бажариш, хизмат кўрсатишнинг турли-туманлигини ҳ исобга олиб, Қ онун иш бажариш (хизмат кўрсатиш) муддатларини белгилашда ҳ ар бир иш бажариш (хизмат кўрсатиш)нинг ўзига хос хусусиятларини ҳ исобга олади. Қ онунга мувофи қ , агар иш бажариш, хизмат кўрсатиш шартноманинг амал қ илиш муддати давомида қ исмларга

бўлиб-бўлиб адо этиладиган бўлса (ва қ тли матбуотни етказиб бериш, техник хизмат кўрсатиш ва бош қ алар), ишлар бажариш (хизмат кўрсатиш)нинг бос қ ичма-бос қ ич муддатлари (даврлари) назарда тутилиши керак. Маълумки, ва қ тли матбуот почта хизмати томонидан етказиб берилади. Лекин ва қ тли матбуотни етказиб беришда хусусий фирмалар ҳ ам хизмат кўрсатиши мумкин. Ва қ тли матбуот доимий равишда нашр этилишини ҳ исобга олиб, иш бажарувчи билан истеъмолчи ўртасидаги шартномада ва қ тли матбуотни етказиб бериш ҳ афта кунлари билан белгиланади. Масалан, «Хал қ сўзи» газетаси ҳ афтанинг сешанба, чоршанба, пайшанба, жума, шанба кунлари чи қ иши туфайли ижрочи айнан шу кунлари газетани истеъмолчига етказиб бериши лозим бўлади. Бунда асосий эътибор ва қ тли матбуотни етказиб бериш куни ва етказиб бериш соатларига қ аратилади. Зеро, ахборот асри ҳ исобланган XXI асрда ахборотнинг «Янги» ва «Эски» лиги соатлар билан эмас да қ и қ алар билан ўлчанади. Иш бажаришнинг бос қ ичма-бос қ ич муддатлари нафа қ ат ва қ тли матбуотни етказиб бериш, техник хизмат кўрсатиш со ҳ алари, балки ижтимоий ҳ аётнинг бош қ а со ҳ аларида ҳ ам кенг қ ўлланилади. Масалан, пудрат шартномасида иш бажаришнинг айрим бос қ ичларини тугаллаш муддатлари (орали қ муддатлар) кўзда тутилиши мумкин (ФКнинг 635- моддаси). Қ исмларга бўлиб бажариладиган ишлар, кўрсатиладиган хизматлар бос қ ичма-бос қ ич муддатлар асосида амалга оширилганда, бажариладиган иш ва кўрсатиладиган хизматнинг ҳ ар бир қ исмидаги кетма-кетлик ани қ ланиши

зарур. Яъни, қ айси қ исмдан кейин ишнинг қ айси бос қ ичи бажарилиши зарурлиги белгиланиши керак. Акс ҳ олда манти қ ий бо ғ ланиш мавжуд (ва қ тли матбуотни етказиб беришда) бўлмаган ишлар ва хизматларда тарафлар ўртасида турли келишмовчиликлар вужудга келиши мумкин. Ижрочи шартномани ижро этишга ўз ва қ тида киришмаса, яъни турли важлар билан ишни бажаришга киришишни ор қ ага сурса ёхуд иш бажаришни жуда секинлик билан олиб боришидан, унинг ишни белгиланган муддатда бажара олмаслиги аён бўлиб қ олса, истеъмолчи шартномадан бир томонлама воз кечишга ва ўзига етказилган зарарни қ оплашни талаб қ илишга ҳ а қ ли. Истеъмолчининг шартномадан бир томонлама воз кечиш ҳ у қ у қ и ФКнинг 382-моддасига мувофи қ , 2-тараф (яъни, ижрочи) шартномани жиддий бузса, амалга оширилади. Бу ҳ олатда эса ижрочи ишни бажаришга ўз ва қ тида киришмаслиги ёки уни ўта секинлик билан бажариш натижасида шартноманинг белгиланган муддатда бажарилмаслиги о қ ибатида шартномани жиддий бузиш ҳ исобланади. Бундан таш қ ари, ижрочининг шартнома шартларини бажаришга киришмаслиги истеъмолчининг ушбу иш ёки хизматга нисбатан қ изи қ ишининг йў қ олишига олиб келиши мумкин. Шартномани ижро этишга ўз ва қ тида киришмаган ва шартноманинг белгиланган муддатда бажарилмаслиги аён бўлиб қ олган ҳ олларда ижрочи истеъмолчига етказилган зарарни қ оплайди. Бунда зарар ми қ дори ва ҳ ажми истеъмолчи томонидан исботланиши зарур. Бу ҳ олатда фа қ атгина истеъмолчига етказилган ҳ а қ и қ ий зарар ундирилади. Бой берилган фойда иш бажариш, хизмат

кўрсатиш шахсий манфаатлар, уй-рўз ғ ор ва тадбиркорлик билан бо ғ ли қ бўлмаган бош қ а ма қ садларни кўзлаганлиги учун ҳ исобга олинмайди. Истеъмолчига етказилган зарар таркибига унинг ишни бажариш учун қ илган харажатлари, ишни бажариш учун сотиб олган материаллари, ишнинг бажарилишини кутиб ўтказган ва қ ти, ижрочини ча қ ириб келишга бўлган ҳ аракатлари киради. Агар қ онун ҳ ужжатларида ёки шартномада ўзгача тартиб назарда тутилган бўлмаса, зарарни ани қ лашда мажбурият бажарилиши керак бўлган жойда, қ арздор кредиторларнинг талабларини ихтиёрий қ аноатлантирган кунда, борди-ю талаб ихтиёрий қ аноатлантирилган бўлмаса, олинади. Суд вазиятга қ араб, зарарни тўлаш ҳ а қ идаги талабни қ арор чи қ арилган кунда мавжуд бўлган нархларни эътиборга олган ҳ олда қ аноатлантириши мумкин (ФК 324-моддасининг 2- қ исми). Қ онун ижрочининг шартнома шартларини бузиши ва иш бажарилганда ну қ сонларга йўл қ ўйилганлиги ҳ олатлари учун, истеъмолчига бир неча ҳ у қ у қ ларини талаб қ илиш имкониятини беради. Яъни, ижрочи қ уйидаги ҳ олатлар учун истеъмолчи олдида жавобгардир: 1. Шартнома шартларини иш (хизмат)ни ёмонлаштирган даражада жиддий бузган бўлса; 2. Иш (хизмат)да бош қ а жиддий ну қ сонларга йўл қ ўйган бўлса. Ишни қ абул қ илиш жараёнида истеъмолчи ижрочининг иштирокида иш натижаларини кўриб чи қ иши, кўздан кечириши мумкин. ФКнинг 646-моддасига мувофи қ , ишни қ абул қ илиш ва қ тида унинг камчиликларини ани қ лаган

буюртмачи (истеъмолчи) бу камчиликлар ёхуд уларни тузатиш тў ғ рисида кейинчалик талаб қ ўйиши мумкинлиги далолатнома ёки қ абул қ илишни тасди қ ловчи бош қ а ҳ ужжатда кўрсатилган ҳ оллардагина уларни важ қ илиб келтиришга ҳ а қ ли. Буюртмачи ишни текширмасдан қ абул қ илган бўлса, уни қ абул қ илишнинг оддий усулида ани қ ланиши мумкин бўлган камчиликлар (очи қ кўриниб турган камчиликлар)ни далил қ илиб келтириш ҳ у қ у қ идан ма ҳ рум бўлади. Буюртмачи иш қ абул қ илиб олинганидан сўнг унда пудрат шартномасидан чекинишлар ёки ишни қ абул қ илишнинг оддий усулида ани қ ланиши мумкин бўлмаган бош қ а хил камчиликлар (яширин камчиликлар)ни, шу жумладан пудратчи қ асддан яширган камчиликларни ани қ ласа, улар ани қ ланганидан сўнг, ўн кунлик муддат ичида бу тў ғ рида пудратчига хабар қ илиши шарт. Буюртмачи билан пудратчи ўртасида бажарилган ишнинг камчиликлари ёки уларнинг сабаблари юзасидан низо келиб чи ққ ан та қ дирда, истаган тарафнинг талаби бўйича экспертиза тайинланиши керак. Экспертиза ўтказиш харажатлари пудратчи зиммасида бўлади, экспертиза пудрат шартномаси бузилмаганлигини ёки пудратчининг ҳ аракатлари билан ани қ ланган камчиликлар ўртасида сабабий бо ғ ланиш йў қ лигини ани қ лаган ҳ олларда мустасно. Бундай ҳ олларда экспертиза харажатларини экспертиза ўтказишни талаб қ илган тараф, агар экспертиза тарафларнинг ўзаро келишуви билан тайинланган бўлса, иккала тараф тенг ми қ дорда тўлайди.

Истеъмолчи ижрочининг ишни бажариш (хизматни кўрсатиш) жараёнини кузатиб туриши, зарур пайтда ижрочидан ишнинг сифати ва иш натижаларининг чидами, улардан фойдаланиш тартиби ҳ а қ ида ҳ амда бажарилаётган ишга тааллу қ ли ўзи билиши керак бўлган бош қ а ҳ олатлар ҳ а қ ида ижрочидан маълумот олишга ҳ а қ ли. Истеъмолчи ишнинг бажарилиш жараёнида ну қ сонларни ани қ ласа, ушбу модданинг 4- қ исмидаги ҳ у қ у қ ларни амалга ошириши мумкин. Маълумки, кафолат муддати ишлаб чи қ арувчи, ижрочи ёки сотувчининг ўз товари, бажарган иши, кўрсатган хизмати учун, уларнинг белгиланган ма қ садларда бену қ сон ишлашига нисбатан ва тегишли ну қ сонлар вужудга келганда уларни бепул бартараф этишни ўз зиммасига оладиган муддатдир ( қ онуннинг 1-моддасига қ аранг). Умумий қ оидага кўра кафолат муддати иш натижасини ташкил этувчи ҳ амма нарсага тегишли бўлади. Одатда, кафолат муддати истеъмолчи бажарилган иш натижасини қ абул қ илган ёки қ абул қ илиши лозим бўлган пайтдан ўта бошлайди. Ишдаги ну қ сонларни бартараф этиш, кечиктирилганлиги учун истеъмолчига неустойка тўлашдан таш қ ари ижрочи унга етказилган зарарни ҳ ам қ оплаши зарур. Бунда ижрочи тўлаган неустойка (пеня) қ опланиши зарур бўлган зарар ҳ исобига кирмайди. Яъни, неустойка ва зарар ало ҳ ида- ало ҳ ида ҳ олда ҳ исобланиши ва тўланиши лозим. Умумий қ оидага кўра, неустойканинг тўланиши ва зарарнинг қ опланиши қ арздорни асосий мажбуриятни бажаришдан озод этмайди.

Фойдаланилган адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. Асосий Қонун. Т.: Ўзбекистон, 1992, 45-бет. 2. Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги Қонун. 3. Каримов И.А. Ўзбек халқи ҳеч қачон, ҳеч кимга қарам бўлмайди. Т.: Ўзбекистон, 2005. 4. Ўзбекистон Республикаси «Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида»ги қонунига шарҳ. Т.: «Ўзбекистон» нашриёт матбаа ижодий уйи, 2005, 288 б. 5. «Стандартлаштириш тўғрисида»ги 1993 йил 28 декабрда қабул қилинган Қонун. 6. «Маҳсулотлар ва хизматларни сертификатлаштириш тўғрисида»ги 1993 йил 28 декабрда қабул қилинган Қонун. 7. «Озиқ-овқат маҳсулотларининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида»ги 1997 йил 30 августда қабул қилинган Қонун. 8. «Фуқаролар соғлигини сақлаш тўғрисида»ги 1996 йил 29 августда қабул қилинган Қонун. 9. «Давлат санитария назорати тўғрисида»ги 1997 йил 3 июлда қабул қилинган Қонун. 10. «Дори воситалари ва фармоцевтика фаолияти тўғрисида»ги 1997 йил 25 апрелда қабул қилинган Қонун. 11. «Банк ва банк фаолияти тўғрисида»ги 1996 йил 25 апрелда қабул қилиган Қонун. 12. «Шаҳар йўловчилар транспорти тўғрисида»ги 1997 йил 25 апрелда қабул қилинган Қонун. 13. www.akadvd.uz

O'xshashlar

Товарлар, ишлар, хизматлардаги нуқсонлар оқибатида етказилган зарар ўрнини қоплаш. Маънавий зарарни қоплаш

Mаҳсулот, бажарилган иш, кўрсатилган хизмат сифатининг давлат томонидан тартибга солиниши

Чакана ва улгуржи олди-сотди шартномаси

Олди-сотди шартномаси

Пудрат шартномаси. Маиший пудрат шартномаси