Ma'muriy javobgarlik - Huquqshunoslik - Referatlar

Ma'muriy javobgarlik

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

62.5 KB

Ko'chirib olish

Ma'muriy javobgarlik Reja: 1. Ma'uriy javobgarlikning tushunchasi 2. Voyaga yetmaganlarning ma'muriy javobgarligi 3. Mansabdor shaxslarning ma'muriy javobgarligi 4. Harbiy xizmatchilar va intizom ustavlari tatbiq etiladigan boshqa shaxslarning javobgarligi 5. Xorijiy fuqarolar va fuqaroligi bo`lmagan shaxslarning ma'muriy javobgarligi

O`zbekiston Respublikasining 1994 yil 22 sentabrda qabul qilingan va 1995 yil 1 apreldan kuchga kiritilgan Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksining 1- moddasiga binoan ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi qonun hujjatlari : 1) ushbu Kodeks; 2) O`zbekiston Respublikasi qonunlari; 3) O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining qarorlari; 4) O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonlari; 5) O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari; 6) Qoraqalpog`iston Respublikasi qonunlari; 7) Qoraqalpog`iston Respublikasi Jo`qorg`i Kengesining va Vazirlar Kengashining qarorlari; 8) xalq deputatlari viloyatlar va Toshkent shahar Kengashlarining, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlarining qarorlaridan iborat. Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi qonun hujjatlarining asosiy vazifasi - inson va jamiyat farovonligi yo`lida fuqarolarning huquq va erkinliklarini, mulkni, davlat va jamoat tartibini, tabiiy muhitni muhofaza qilishni, ijtimoiy adolat va qonuniylikni ta'minlashni, ma'muriy huquqbuzarliklar to`g`risidagi ishlarning o`z vaqtida va obyektiv ko`rib chiqilishini, shuningdek, bunday huquqbuzarliklarning oldini olishni, fuqarolarni O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga rioya etish ruhida tarbiyalashdan iboratdir. Bu vazifalarni amalga oshirish uchun, qonun hujjatlari, qanday harakat yoki harakatsizlik ma'muriy huquqbuzarlik hisoblanishini, ma'muriy huquqbuzarlikni sodir etgan shaxsga nisbatan qaysi organ (mansabdor shaxs) tomonidan qay tartibda qanaqa ma'muriy jazo qo`llanilishi va ijro etilishini belgilaydi. Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi qonun hujjatlarining asosiy prinsiplari quyidagilardan iboratdir:  qonuniylik prinsipi;  fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipi;  demokratizm prinsipi;  insonparvarlik prinsipi;

 odillik prinsipi;  ayb uchun javobgarlikning muqarrarligi prinsipi. Deyarli barcha ma'muriy javobgarlikni belgilovchi huquqiy normalar, O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksi doirasida umumlashtirilgan. O`zbekiston Respublikasi ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi qonun hujjatlari: 1) moddiy va protsessual huquqiy normalar tizimini o`zida ifoda etadi; 2) fuqarolarning ma'muriy javobgarligini nazarda tutadi; 3) ma'muriy va sud tartibida ma'muriy huquqbuzarliklar uchun qo`llaniladigan ma'muriy javobgarliklarni tartibga soladi. Ma'muriy javobgarlik – yuridik javobgarlikning alohida turi hisoblanadi. Bir vaqtning o`zida, ma'muriy javobgarlik ma'muriy-huquqiy majburlovning ko`rinishi bo`lib, uning barcha xususiyatlariga egadir. Ma'muriy javobgarlikka yuridik javobgarlikning barcha xususiyatlari ham xosdir. U huquqiy normalar asosida o`rnatiladi, shaxs tomonidan sodir etilgan huquqbuzarlik uchun qo`llaniladi va vakolatli davlat organlari (mansabdor shaxslar) tomonidan o`rnatilgan protsessual tartibda huquqiy normalarda nazarda tutilgan sanksiyalarni qo`llashda ifodalanadi. Ma'muriy javobgarlik masalasi ko`pgina huquqshunos olimlar tomonidan tadqiq qilingan bo`lib, ularning aksariyati bu masalaga deyarli bir xilda yondoshgan: ma'muriy javobgarlik – bu ma'muriy huquq normalari bilan tartibga solingan, ma'muriy huquqbuzarlikni sodir etgan shaxsga nisbatan vakolatli davlat organlari va mansabdor shaxslar tomonidan ma'muriy-protsessual tartibda ma'muriy jazoni qo`llashdir. 1 A.P.Alexin ma'muriy javobgarlikni yuridik javobgarlikning barcha xususiyatlariga ega ekanligi bilan bir qatorda, quyidagi o`ziga xos xususiyatlarini ham ko`rsatib o`tadi: 1 Qarang: Baxrax D.N., Rossinskiy B.V., Starilov YU.N. Administrativnoye pravo: Uchebnik dlya vuzov. – M.: Norma, 2004. 484 - 485 -b.lar; Gabrichidze B.N., Chernyavskiy A.G., Kim-Kimen A.N. Administrativnoye pravo: Uchebnik. – M.: TK Velbi, Izd-vo Prospekt, 2004. 225-228-b.lar

birinchidan, ma'muriy javobgarlik qonunlar bilan ham, qonunosti hujjatlari bilan ham o`rnatiladi, ya'ni u o`zining normativ-huquqiy asosiga egadir. Jinoiy javobgarlik – faqat qonunlar bilan, intizomiy javobgarlik – qonun va qonunosti hujjatlari bilan, moddiy javobgarlik – mehnat va fuqarolik qonunchiligi bilan belgilanadi; ikkinchidan, ma'muriy javobgarlikning asosi bo`lib – ma'muriy huquqbuzarlik hisoblanadi (qonun buzilishi va nojo`ya xatti-harakat qo`rinishida). Jinoiy javobgarlikda – jinoyat, intizomiy javobgarlikda – intizomiy nojo`ya xatti- harakat, moddiy javobgarlikda – moddiy zarar yetkazish hisoblanadi; uchinchidan, ma'muriy javobgarlik subyekti sifatida fuqarolar, mansabdor shaxslar va yuridik shaxslar 2 namoyon bo`ladi. Jinoiy javobgarlikda – fuqarolar va mansabdor shaxslar, intizomiy javobgarlikda – xodim (jamoa subyektlarining intizomiy javobgarligi yuridik adabiyotlarda munozarali bo`lib kelmoqda), moddiy javobgarlikda - xodim (mehnat qonunchiligi bo`yicha), yuridik va jismoniy shaxslar (fuqarolik qonunchiligi bo`yicha) subyekt bo`lishi mumkin; to`rtinchidan, ma'muriy huquqbuzarliklar uchun – ma'muriy jazo choralari qo`llaniladi. Jinoyat uchun – jinoiy jazo, intizomiy nojo`ya xatti-harakat uchun – intizomiy jazo, moddiy zarar yetkazish uchun – mulkiy jazo qo`llaniladi; beshinchidan, ma'muriy javobgarlik qonun hujjatlariga binoan keng doiradagi davlat organlari (mansabdor shaxslar) tomonidan qo`llaniladi. Jinoiy javobgarlik – sud organlari tomonidan, intizomiy javobgarlik - yuqori turuvchi davlat organi (mansabdor shaxs) tomonidan, moddiy javobgarlik – sud organlari tomonidan qo`llaniladi; oltinchidan, ma'muriy javobgarlik sudlanganlik holatini yoki ishdan bo`shatishni vujudga keltirmaydi, jinoiy javobgarlikda - sudlanganlik vujudga keladi, intizomiyda – ishdan bo`shatish mumkin; yettinchidan, ma'muriy javobgarlikni qo`llash uchun, bo`ysinuvning bo`lishi shart emas, intizomiy javobgarlikni qo`llashda esa bo`ysinuv mavjud bo`ladi. 3 2 O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksiga binoan yuridik shaxslar ma'muriy javobgarlikning subyekti hisoblanmaydi. 3 Alexin A.P., Karmolitskiy A.A., Kozlov YU.M. Administrativnoye pravo. Uchebnik. – Zersalo, 1998. 282- 283-b.lar

Ma'muriy javobgarlik barcha fuqarolar uchun tatbiq qilinadigan umummajburiy qoidalarni buzganlik yoki rioya etmaganlik uchun qo`llaniladi. Ular turli-tuman ko`rinishlarga ega bo`lib, o`ziga xos xususiyatlarga ega. Masalan, davlat va jamoat tartibi va xavfsizligi; tabiatni muhofaza qilish; mulkchilik; standartlashtirish; statistika va hisob-kitob; harakatlanish xavfsizligi va transport vositalaridan foydalanish; harbiy ro`yxat; chegara tartibi; kontrabandaga qarshi kurash; valuta muomalasi va boshqa qoidalar. Umummajburiy qoidalar turli vakolatli ijro hokimiyati organlari tomonidan o`rnatiladi. Ma'muriy javobgarlik, odatda, ma'muriy-huquqiy normalarning talablari buzilgan taqdirda vujudga keladi. Shu bilan birga, amaldagi qonunchilik, ma'muriy javobgarlikning mehnat, moliya, yer, hatto konstitutsiyaviy huquq normalarining buzilishi uchun ham qo`llanilishi mumkinligini ko`rsatadi. Bu o`z navbatida, ma'muriy javobgarlikning sohalararo ahamiyatga ega ekanligidan dalolat beradi. O`zbekiston Respublikasida ma'muriy javobgarlik masalalari huquqshunos olimlar Alimov X.R., Stasko V.N., Li A.A., Xvan L.B. va boshqalarning ishlarida tadqiq qilingan. Jumladan, Alimov X.R.ning ko`rsatishicha, ma'muriy javobgarlik – ommaviy-huquqiy tabiatga ega bo`lib, davlat oldidagi javobgarlik hisoblanadi. Bu - xizmat bo`yicha bo`ysinmagan, aybdorlarga nisbatan davlat organlari tomonidan qo`llaniladigan davlat oldidagi javobgarlikdir. 4 Odatda, javobgarlik turlari deganda, uning tarkibiy tuzilishiga kiruvchi jazo choralari nazarda tutiladi. Lekin bu ikkala “ javobgarlik ” va “ jazo ” terminlarining mazmuniga e'tibor beradigan bo`lsak, ular turli tushunchalarda ifodalanadi. Javobgarlik jazoga qaraganda, kengroq doiradagi munosabatlarni qamrab oladi. Javobgarlik jazo choralari bilan bir vaqtda va boshqa huquqiy ta'sir etish choralarini ham o`z ichiga oladi. 2. Voyaga yetmaganlarning ma'muriy javobgarligi 4 Administrativnoye pravo Respubliki Uzbekistan: Uchebnik dlya yuridicheskix vuzov // Avt. kollektiv: X.R.Alimov, L.I.Solovyeva i dr./ - T.: «Adolat», 1999. 227-228-b.lar

O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksining 14-moddasiga binoan ma'muriy huquqbuzarlik sodir etgan o`n olti yoshdan o`n sakkiz yoshgacha bo`lgan shaxslarga nisbatan Voyaga yetmaganlar ishi bilan shug`ullanuvchi komissiyalar to`g`risidagi nizomda nazarda tutilgan choralar qo`llaniladi. Voyaga yetmaganlarning ma'muriy javogarligi O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 21 sentyabdagi “Voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiyalar faoliyatini takomillashtirish haqida”gi 360-sonli qarorida voyaga yetmaganlar o`rtasida huquqiy-tarbiyaviy ishlar susaytirib yuborilganligi, ular ustidan bo`lgan nazoratning bo`shligi, ish bilan ta'minlash va boshqa muammolar qoniqarli darajada hal etilmayotganligi oqibatida ko`plab yoshlar tomonidan huquqbuzarlik va jinoyatlar sodir etish, giyohvandlik va ichkilikbozlikka berilish, diniy aqidaparastlik yoki turli zararli oqimlar, guruhlar ta'siriga tushib qolish kabi salbiy holatlar uchrab turganligi haqida to`xtalib o`tilgan. Yoshlarni ijtimoiy mehnatga jalb etish, tarbiyalash, ular o`rtasida huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olishga mutasaddi bo`lgan o`zini o`zi boshqarish organlari, o`quv muassasalari va boshqa idoralarning faoliyatini muvofiqlashtiruvchi mahalliy hokimliklar huzuridagi mavjud komissiyalar o`z faoliyatini deyarli to`xtatib qo`yganligi ta'kidlangan. Voyaga yetmaganlar o`rtasida tarbiyaviy ishlarni kuchaytirish, ular tomonidan huquqbuzarliklar sodir etilishining oldini olish, bu yo`nalishda mas'ul bo`lgan davlat idoralari, jamoat tashkilotlari hamda voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiyalar faoliyatini muvofiqlashtirish va yanada takomillashtirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi “Voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiyalar haqida”gi nizom hamda Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiya tarkibini tasdiqladi. Voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiyalar o`z faoliyatini jamoatchilik asosida amalga oshiruvchi, voyaga yetmaganlar o`rtasida nazoratsiz qolish va huquqbuzarliklarning oldini olish organlari hisoblanadilar.

Voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiyalar - voyaga yetmaganlarning nazoratsiz, qarovsiz qolishlari, huquqbuzarliklari va jamiyat uchun zararli xatti-harakat qilishlarining oldini olish, bularga imkon tug`diruvchi sabablar va sharoitlarni aniqlash hamda bartaraf etish; voyaga yetmaganlarning huquqlari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishini ta'minlash; ijtimoiy jihatdan xavfli ahvolda bo`lgan voyaga yetmaganlarni ijtimoiy-pedagogika jihatdan reabilitatsiya qilish maqsadida tuziladi. Voyaga yetmaganlar ishlari bo`yicha komissiyalar tumanlar, shaharlar, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari, Qoraqalpog`iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida tuziladi. Komissiyalar rais (tuman, shahar, viloyat hokimi o`rinbosari, Qoraqalpog`iston Respublikasi Vazirlar Kengashi raisining o`rinbosari), rais o`rinbosari, mas'ul kotib va komissiyaning 6-12 a'zosi tarkibida tuziladi. Komissiya a'zolari soni komissiyaning ish hajmiga qarab belgilanadi. Komissiyaning mas'ul kotibi kundalik ishlarni va komissiya qarorlarining bajarilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi. Tumanlar, shaharlar va viloyatlar hokimliklari, Qoraqalpog`iston Respublikasi Vazirlar Kengashi huzuridagi komissiyalarda boshqa ishlardan ozod mas'ul kotib lavozimi, zaruriyat bo`lganda esa voyaga yetmaganlar bilan ishlash bo`yicha inspektor lavozimi joriy etiladi. Komissiyaga tarkibiga oliy va o`rta maxsus, kasb-hunar ta'limi, sog`liqni saqlash, ijtimoiy ta'minot, ichki ishlar, mehnat organlari, xotin-qizlar qo`mitasi, kasaba uyushmalari, nodavlat, notijorat tashkilotlari, mudofaaga ko`maklashish jamiyati, mehnat jamoalari, madaniy-ma'rifiy va boshqa muassasalarning vakillari kiradilar. Komissiyalar tarkibida: voyaga yetmaganlar o`rtasida madaniy-tarbiyaviy ishlar bo`yicha, umumta'lim maktablari va kasb-hunar kollejlari va boshqa o`quv muassasalarining o`quvchilari bilan ishlash bo`yicha, bolalar va o`smirlarni ishga joylashtirish va maishiy turmushini yaxshilash masalalari bo`yicha, ixtisoslashtirilgan o`quv-tarbiya muassasalaridan chiqarilgan va tarbiyalash

koloniyalaridan ozod qilingan o`smirlar ustidan nazorat o`rnatish bo`yicha seksiyalar tashkil etilishi mumkin. Komissiyalar o`z vakolatlariga kiritilgan masalalar bo`yicha davlat organlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiy bo`lgan qarorlar qabul qiladilar. Tuman (shahar) komissiyalari qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda voyaga yetmagan shaxslarga nisbatan quyidagi ta'sir ko`rsatish choralarini qo`llashlari , ya'ni: 1) voyaga yetmaganga jabrlanuvchidan uzr so`rash majburiyatini yuklash to`g`risida tuman (shahar) sudiga taqdimnoma kiritishi; 2) ogohlantirib qo`yishi ; 3) 15 yoshga to`lgan voyaga yetmagan shaxs zimmasiga, agar u mustaqil ish haqiga ega bo`lsa va zarar miqdori belgilangan eng kam oylik ish haqidan ortiq bo`lmasa moddiy zararning o`rnini qoplash yoki uni bartaraf etish majburiyatini yuklash i yoki belgilangan eng kam oylik ish haqidan ortiq bo`lmagan moddiy zararni o`z mehnati bilan qoplash majburiyatini yuklashi; 4) 16 yoshga to`lgan va mustaqil ish haqiga ega bo`lgan voyaga yetmagan shaxsga O`zbekiston Respublikasining Ma'muriy javogarlik to`g`risidagi kodeksida, Qoraqalpog`iston Respublikasining davlat hokimiyati va boshqaruvining oliy organlari chiqargan hujjatlarda, viloyatlar va Toshkent shahar davlat boshqaruvi organlari qarorlarida ko`zda tutilgan hollarda va miqdorlarda jarima solish i; 5) voyaga yetmagan shaxsni o`z ota-onasi yoki ular o`rnini bosuvchi shaxslar yoxud jamoat tarbiyachilari nazoratiga, shuningdek, ularning roziligi bilan mehnat jamoasi yoki jamoat tashkiloti kuzatuviga topshirish i; 6) voyaga yetmagan shaxs jamiyat uchun xavfli xatti-harakatlar qilgan yoki ijtimoiy axloq qoidalarini qasddan va muntazam ravishda buzib kelgan taqdirda komissiya ichki ishlar organlari bilan birgalikda voyaga yetmaganni maxsus o`quv-tarbiya muassasasiga yuborish masalasini ko`rib chiqish to`g`risida sudga iltimos qiladi. 11 yoshdan 14 yoshgacha bo`lgan voyaga yetmagan shaxs maxsus

maktab-internatga yuborilishi , 14 yoshdan 18 yoshgacha bo`lgan voyaga yetmagan shaxs esa maxsus kasb-hunar kollejiga yuborilishi mumkin. 2.3. Mansabdor shaxslarning ma'muriy javobgarligi O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksining 15-moddasining ikkinchi qismiga binoan mansabdor shaxs - bu mulk shaklidan qat'i nazar korxona, muassasa, tashkilotda muayyan mansabni egallab turgan hamda rahbarlik, tashkiliy, farmoyish berish, tekshiruv-nazorat vazifalari yoki moddiy boyliklar harakati bilan bog`liq bo`lgan vazifalar yuklatilgan shaxsdir. Mansabdor shaxslar: a) boshqaruv tartibini, davlat va jamoat tartibini saqlash; b) tabiiy muhitni; c) aholi sog`lig`ini muhofaza qilish sohasida belgilangan qoidalarga; d) bajarilishini ta'minlash o`z xizmat vazifalariga kiradigan boshqa qoidalarga rioya etmaganlik bilan bog`liq ma'muriy huquqbuzarlik sodir etganliklari uchun ma'muriy javobgarlikka tortiladi. Mansabdor shaxslar – ma'muriy javobgarlikning maxsus subyektlaridan biri bo`lib, ular tomonidan sodir etiladigan huquqbuzarliklar turli ko`rinishlarda ifodalanishi mumkin: birinchidan , o`z xatti-harakatlari bilan o`rnatilgan umumajburiy qoidalarni buzishlari (ma'muriy huquqbuzarlikni sodir etishlari); ikkinchidan , mansabdor shaxslarning o`z bo`ysinuvida bo`lgan shaxslarga o`rnatilgan qoidalarga zid keladigan ko`rsatmalarni berishlari; uchinchidan , umumajburiy qoidalarga rioya qilishni ta'minlash mansabdor shaxsning xizmat vazifalariga taalluqli bo`lsa, o`z bo`ysinuvida bo`lgan shaxslar tomonidan mazkur qoidalarga rioya etilishini ta'minlamaganliklari.

Mansabdor shaxs sifatida ma'muriy javobgarlikka tortish vaqtida, amaldagi qonunchilik talabiga ko`ra, quyidagilarni: a) ma'muriy huquqbuzarlikni sodir etgan shaxsning korxona, muassasa yoki tashkilotda ma'lum bir lavozimni egallab turganligini; b) unga rahbarlik qilish, tashkiliy, farmoyish berish, tekshiruv-nazorat qilish vazifalari yuklatilgan bo`lishini; c) unga moddiy boyliklar harakati bilan bog`liq vazifalar yuklatilgan bo`lishini aniqlash lozim. Mansabdor shaxslar tomonidan sodir etiladigan ma'muriy huquqbuzarliklar, odatda ehtiyotsizlik da ifodalanadi. Mansabdor shaxs, o`z harakatlarining zararli oqibatlarga olib kelishini oldindan ko`ra bilsa ham, lekin kaltabinlik bilan ularning oldini olish mumkin deb o`ylaydi yoki bunday oqibatlar kelib chiqishi mumkinligini oldindan ko`ra bilmaydi, holbuki bularni ko`ra bilishlari lozim. Mansabdor shaxslar tomonidan ma'muriy huquqbuzarliklar turli xildagi vazifalarni bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi, mansabiga sovuqqonlik bilan qaraganligi natijasida sodir etilgan harakatsizliklarda ifodalangan bo`lishi mumkin. Mansabdor shaxslar tomonidan ma'muriy huquqbuzarlik qasddan sodir etilishi ham mumkin. Bu ayb shakli masalan, mansabini suiiste'mol qilishda ifodalanishi mumkin. Mansabdor shaxslarning ma'muriy huquqbuzarligi, ayni vaqtda, uning xizmat qoidalarini buzish, ya'ni intizomiy nojo`ya xatti-harakatni sodir etish ham hisoblanadi. Intizomiy nojo`ya xatti-harakat uchun mehnat qonunchiligida intizomiy javobgarlik (intizomiy jazo choralari) nazarda tutilgan. Lekin shu narsaga alohida e'tibor berish kerakki, bitta huquqbuzarlik uchun faqatgina bitta javobgarlik chorasini qo`llash mumkin, ya'ni mansabdor shaxsning o`rnatilgan qoidalarni buzishiga (huquqbuzarlikni sodir etishiga) nisbatan ikkita javobgarlikni qo`llash mumkin emas. O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksiga binoan mansabdor shaxslarga nisbatan – jarima tariqasidagi ma'muriy jazo qo`llanilishi mumkin. Shu o`rinda ta'kidlab o`tish lozimki, mansabdor shaxslarga

nisbatan qo`llaniladigan jarima miqdori, fuqarolarga qo`llaniladigan jarima miqdoridan oshiq belgilangan. 2.4. Harbiy xizmatchilar va intizom ustavlari tatbiq etiladigan boshqa shaxslarning javobgarligi O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksining 16-moddasiga binoan harbiy xizmatchilar va yig`inga chaqirilgan harbiy xizmatga majburlar, shuningdek, ichki ishlar organlarining oddiy askarlar va boshliqlar tarkibiga mansub shaxslar ma'muriy huquqbuzarlik uchun intizom ustavlariga muvofiq javobgar bo`ladilar. Harbiy xizmatchilar va yig`inga chaqirilgan harbiy xizmatga majburlar, shuningdek, ichki ishlar organlarining oddiy askarlar va boshliqlar tarkibiga kirmaydigan, intizom ustavlari yoki intizom to`g`risidagi maxsus qoidalar tatbiq etiladigan boshqa shaxslar, ana shu ustav yoki qoidalarda to`g`ridan-to`g`ri nazarda tutilgan hollarda, ma'muriy huquqbuzarlik sodir etganliklari uchun intizomiy javobgar bo`ladilar, boshqa hollarda esa umumiy asoslarda ma'muriy javobgar bo`ladilar. Amaldagi qonun hujjatlariga binoan, harbiy xizmatchilar ga - O`zbekiston Respublikasining Qurolli Kuchlari saflarida, Ichki ishlar vazirligi ichki qo`shinlarida va Milliy xavfsizlik xizmati qo`shinlarida (chegara qo`shinlarida) haqiqiy harbiy xizmatni o`tayotgan shaxslar kiradi. O`zbekiston Respublikasi milliy xavfsizlik xizmati organlarining oddiy askarlari va boshliqlari tarkibidagi shaxslar ham harbiy xizmatchilarga tenglashtirilgan. Ichki ishlar organlari, shu jumladan militsiyaning oddiy askarlar va boshliqlar tarkibiga mansub shaxslar ham ma'muriy huquqbuzarlik uchun ularga teng darajada javobgar bo`ladilar. O`zbekiston Respublikasining “Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to`g`risida” gi qonun 5 ga binoan harbiy xizmatchilar va yig`inga chaqirilgan 5 O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 2002 №12, 217-m.

harbiy xizmatga majburlar 6 harbiy intizom va jamoat tartibini buzganliklari uchun qo`mondonlar (boshliqlar) oldida O`zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining Intizom ustavi bo`yicha javobgar bo`ladilar. Harbiy intizomni va jamoat tartibini buzishga qaratilgan huquqbuzarliklar jumlasiga, o`rnatilgan har qanday umummajburiy qoidalarni buzishni kiritish mumkin. Tegishli davlat organlari yoki mansabdor shaxslar harbiy xizmatchilar tomonidan ma'muriy huquqbuzarlik sodir etilganini aniqlagan vaqtda, huquqbuzarlik to`g`risidagi bayonnomalar va boshqa ishga taalluqli materiallarni aybdorning Qurolli Kular Intizom ustavi bo`yicha javobgarligi masalasini hal qilish uchun boshliqlarga beradilar. Harbiy xizmatchilar tomonidan sodir etilgan quyidagi ma'muriy huquqbuzarliklar uchun, umumiy asoslarda ma'muriy javobgarlik ni qo`llash mumkin: 1) yo`l harakati qoidalarini buzganda; 2) ov qilish, baliq tutish va baliq zahiralarini saqlash qoidalarini buzganda; 3) bojxona qoidalarini buzganda. Amaldagi qonun hujjatlarida harbiy xizmatchilarga nisbatan qo`llanilmaydigan ma'muriy javobgarlik choralari ham ko`rsatib o`tilgan. Jumladan, birinchidan , harbiy xizmatchilar va yig`inga chaqirilgan harbiy xizmatga majburlar, shuningdek, ichki ishlar organlarining oddiy askarlar va boshliqlar tarkibiga mansub shaxslarga nisbatan ma'muriy qamoq jazosi qo`llanilmaydi; ikkinchidan , muddatli xizmatdagi harbiy xizmatchilarga jarima solinishi mumkin emas. 2.5. Xorijiy fuqarolar va fuqaroligi bo`lmagan shaxslarning ma'muriy javobgarligi 6 Amaldagi qonunchilikka binoan, harbiy xizmatni o`tashga majbur bo`lgan fuqarolar yig`inga chaqirilgan vaqtda, harbiy xizmatchilarga tenglashtirilgan.

O `zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksining 17-moddasiga binoan O`zbekiston Respublikasi hududida bo`lgan xorijiy fuqarolar va fuqaroligi bo`lmagan shaxslar umumiy asoslarda ma'muriy javobgarlikka tortilishlari lozim. Immunitetga ega bo`lgan shaxslarga nisbatan ushbu Kodeksning O`zbekiston Respublikasi qatnashchi bo`lgan xalqaro shartnomalar va bitimlarga zid bo`lmagan qismi qo`llaniladi. Xorijiy fuqaro – bu O`zbekiston Respublikasi hududida bo`lgan, O`zbekiston Respublikasi fuqarosi hisoblanmagan va xorijiy davlat fuqaroligi mavjud bo`lgan jismoniy shaxsdir. “O`zbekiston Respublikasining fuqaroligi to`g`risida”gi qonun 7 ning 11- moddasiga binoan O`zbekiston Respublikasi hududida yashab turgani holda O`zbekiston Respublikasi fuqarosi bo`lmagan va chet davlat fuqaroligiga mansubligini isbotlaydigan dalillari bo`lmagan shaxslar - fuqaroligi bo`lmagan shaxslar deb hisoblanadi. Xorijiy fukarolar va fuqaroligi bo`lmagan shaxslar O`zbekiston Respublikasi fuqarolari singari bir xildagi huquq va majburiyatlarga egadir, qonun hujjatlarida ko`rsatib o`tilgan cheklovlar bundan mustasno. Xorijiy fukarolar va fuqaroligi bo`lmagan shaxslar O`zbekiston Respublikasi hududida bo`lgan vaqtlarida sodir etgan ma'muriy huquqbuzarliklari uchun qonun hujjatlari bilan o`rnatilgan tartibda O`zbekiston Respublikasi fuqarolari singari umumiy asoslarda ma'muriy javobgarlikka tortiladilar. Xorijiy fuqarolarning ma'muriy javobgarligining o`ziga xos xususiyatlaridan biri – bu ayrim toifadagi xorijiy fuqarolarning immunitet huquqi ga ega bo`lishidir. O`zbekiston Respublikasining amaldagi qonun hujjatlari bilan hamda O`zbekiston Respublikasi bilan tuzilgan xalqaro shartnomalarga binoan xorijiy fuqarolar ma'muriy yurisdiksiyadan immunitetga (daxlsizlik) ega bo`lishlari mumkin. Ular tomonidan sodir etilgan ma'muriy huquqbuzarlik ishlari diplomatik yo`l bilan hal etiladi. Bu toifadagi xorijiy fuqarolar jumlasiga: diplomatik 7 O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1992, №3, 159-m.

vakolatxonalarning boshliqlari (elchilar, ishonchli vakillir) va xorijiy davlatlar vakolatxonalarining diplomatiya xodimlari : maslahatchilar, savdo vakillari, savdo vakillarining o`rinbosarlari, harbiylar, harbiy-havo va arbiy-dengiz attashelari va ularning yordamchilari, attashelarning birinchi, ikkinchi, va uchinchi kotiblari va diplomatik vakolatxonalarning arxivchi-kotiblari. Immunitet huquqi diplomatik vakolatxonalar boshliqlarining oila a'zolariga va diplomatiya xodimlariga mansub shaxslarning oila a'zolariga ham (agar ular mazkur shaxslar bilan birga yashasalar va O`zbekiston Respublikasi fuqarosi hisoblanmasalar) tatbiq etilishi mumkin. Bundan tashqari, konsullik vakolatxonalarining boshliqlari (bosh konsullar, konsullar, konsullarning o`rinbosarlari) va boshqa konsullik lavozimidagi shaxslar ham immunitetga ega bo`lishlari mumkin. Ular o`zlarining xizmat faoliyatiga taalluqli sohalarda ma'muriy yurisdiksiya immunitetidan foydalanadilar. O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksining 23-moddasi 3-qismiga binoan qonun hujjatlarida ma'muriy huquqbuzarlik sodir etganlik uchun xorijiy fuqarolarni va fuqaroligi bo`lmagan shaxslarni O`zbekiston Respublikasi hududidan ma'muriy tarzda chiqarib yuborish nazarda tutilishi mumkin

O'xshashlar

Ma'muriy jarayon

Ma'muriy huquq asoslari

Yuridik javobgarlik

Yuridik javobgarlik

Yuridik javobgarlik. Huquqbuzarlik