Хукукий давлат ва янги хокимият - Huquqshunoslik - Referatlar

Хукукий давлат ва янги хокимият

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

93 KB

Ko'chirib olish

Хуқуқий давлат ва янги ҳокимият органларини шакллантириш - сиёсий ислоҳотларнинг бош йўналиши Р е ж а : 1. Хуқуқий давлат тушунчаси ва унинг асосий белгилари. 2. Ўзбекистонда хуқукий давлат қуришнинг назарий жиҳатданасосланиши ва унинг ҳаётга тадбиқ қилиниши. 3. Қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятининг барпо этилиши. Олий Мажлиснинг кўп партиявийлик асосида шаклланиши. 4. Махаллий давлат ҳокимияти органлари.

Демократик меъёр ва тамойилларни амалга оширишнинг асосий шакли хуқуқдир ва у жамият ҳаётининг барча соҳаларини тартибга соладиган қонунлар тизимида мужассам бўлади. Қонунлар бутун ҳокимият органлари ва бошқармаларнинг, жамоат ташкилотлари ва бирлашмаларнинг ваколатлари, хуқуқлари ва масъулиятларини, фуқароларнинг хуқуқлари, эркинликлари ва бурчларини белгилаб беради. Фақат қонунларга оғишмай амал қилишгина жамиятни хаддан ташқари ўзбошимчалик ва анархиядан, бюрократик айнишлардан ҳимоя қилишни, "қўнғирок хуқуқи" деб аталган раҳбарлик ва авторитарликка қарама-қарши туриши мумкин. Қонунлар Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда амалга оширилиётган барча туб ўзгаришларни белгилаб бермокда. Хуқуқ тушунчаси ҳам давлат тушунчаси каби кўп томонлама мураккаб хусусиятларга эга. Фанда хуқуқнинг қуйидаги турлари фарқланади: - умумий хуқуқ, ноюридик, умумсоциологик тушунча бўлиб, умумлашган хуқуқий тасаввурлар тизимини ва умуминсоний феъл-атворнинг қарор топишини билдиради ва ижтимоий муносабатларни тартибга солишда маданийлик мезони бўлиб хизмат қилади; - табиий хуқуқ аниқ юридик тушунча сифатида эмас, балки инсон табиатининг ўзидан келиб чиқадиган меъёрлар ва тамойиллар мажмуи (яшаш хуқуқи, ном олиш хуқуқи ва хк)дир; - диний (акидавий) хуқуқ диний қоидалар мажмуини ва ижтимоий муносабатларнинг баъзи бошқа турларини, жумладан, айрим мамлакатларда оила - никох муносабатларини белгилайди; - халқаро хуқуқ - давлатлараро муносабатларда қабул қилинган қоида ва меъёрлар мажмуи. Шунингдек хуқуқнинг айрим бошқа турлари; - Хуқуқий давлат тушунчаси демократик давлат тушунчаси билан чамбарчас боғлиқ. У юқорида санаб ўтилган меъёрлар ва тамойилларнинг жуда кўпини ўз ичига олади шу билан бирга қатор фарқли белгилар ва талабларга ҳам эга. Биринчидан, демократик, хуқуқий давлат куч билан, инқилоб билан эмас, балки табиий-тарихий, эволюция йўли билан, хуқуқ

қадрининг жамият томонидан англаниши, фуқаролар маданиятининг ўсиши орқали шаклланади. Иккинчидан, хуқуқий давлат тушунчаси у ёки бу қонунларнинг мавжудлигини англатмайди. Қонунлар, хуқуқ сифатида ҳар бир давлатда мавжуд ва ҳар қандай ҳокимият улардан фойдаланади. Ҳамма гап ўша қонунларнинг қандайлигида ва уларнинг қандай бажаришидадир. Ҳозирги замондаги юксак маданий тафаккур нуқтаи назаридан қараганда хуқуқий давлат деб қонун чиқариш ва қонунни бажаришда умуминсоний хуқуқий меъёрларга таянадиган ва бунда албатта халқнинг миллий, тарихий, маънавий ва маданий хусусиятларини, анъаналарини сўзсиз, тўла ҳисобга оладиган давлатни айтиш мумкин. Хуқуқий давлатда қонунчилик ҳеч қандай мафкура таъсирига берилмаган ва унга бўйсундирилмаган бўлади, фақат битта синфга ёки жамиятнинг бирон - бир қатламигагина хизмат қилмайди. Учинчидан, хуқуқий давлат барча фуқаролар учун, уларнинг ижтимоий аҳволидан қатъий назар, барча мансабдор шахслар учун, уларнинг қандай юксак лавозимни эгаллашидан қатъий назар ҳокимиятнинг барча институтлари учун қонуннинг устунлигини, унинг бажарилиши мукаррарлигини таъминлайди. Тўртинчидан, хуқуқий давлатда қонунларнинг бир тизимга солинганлиги, амалда бажариш учун шароит бўлиши, кафолатли ва ҳар бир киши учун тушунарли бўлиши таъминланади. Бешинчидан, хуқуқий давлат қонунларни қабул қилиш ва амалга оширишнинг муайян, одатда зўравонликка, мажбурийликка асосланмаган механизмларига эга бўлади. Қонунни ишлаб чиқиш, муҳокама этиш ва қабул қилишнинг демократик тадбирлари ошкораликни, жамоат фикрини ҳисобга олишни назарда тутади, бунда куч ишлатиш ва тазйиқ ўтказишни (масалан инқилобий декретларни қабул қилишда бўлганидек) қатъиян истисно қилади.

Қонунларни бажариш механизмлари ҳам демократик хуқуқий органлар ва хизматлар тизимига таянади, тушунтириш, маслахат, текшириш ва огохлантириш каби усуллардан кенг фойдаланади. Албатта ҳар бир давлат Конституция ва қонунчиликни зўравонлик билан ўзгартириш учун хар қандай уринишдан ҳимоя қилиш имкониятига эга бўлиши ва бунга тайёр туриши керак. Бироқ бу энг сўнгги, охирги чора бўлиб, одатда юксак маданий давлатнинг демократик ва хуқуқий тажрибаларининг ўзи буни истисно этади. Юқорига 2.Ўзбекистон Республикаси Конституцияси шундай белгилайди: "Ўзбекистон - суверен демократик республика" 1-модда "Давлат халқ иродасини ифода этиб, унинг манфаатларига хизмат қилади. Давлат органлари ва мансабдор шахслар жамият ва фуқаролар олдида масъулдирлар". 2-модда "Халқ давлат ҳокимиятининг бирдан-бир манбаидир, Ўзбекистон Республикасида давлат ҳокимияти халқ манфаатларини кўзлаб ва Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ҳамда унинг асосида қабул қилинган қонунлар ваколат берган идоралар томонидан амалга оширилади". 7-модда "Ўзбекистон халқини миллатидан қатъий назар, Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари ташкил этади". 8-модда Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 9-моддасида шундай дейилган: "Жамият ва давлат хаётининг энг мухим масалалари халқ мухокамасига тақдим этилади, умумий овозга (референдумга) қўйилади. Референдум ўтказиш тартиби қонун билан белгиланади".

Референдум ҳакидаги Ўзбекистон Республикаси қонунига ва Конституцияга мувофиқ мамлакат халқи 1991 йил декабрда Референдумда бевосита овоз бериш йўли билан Ўзбекистон Республикасининг давлат Мустақиллигини қўллаб-қувватлашини билдирди ва 1995 йил 26 мартда Ўзбекистон Республикаси Президентининг ваколот муддатини 1997 йилдан 2000 йилгача узайтирди. Референдум - бу халқнинг тўғридан-тўғри, бевосита хохиш иродасидир. Бироқ, мутлақо шак-шубха йўқки, давлат ва ижтимоий хаётнинг арча масалалари буйича референдум утказиш мумкин эмас. Шунинг учун хам, бутун маданий оламда булганидек,халқ хокимиятчилиги, асосан вакилликлар йули билан, яъни хокимият органлари умумхалқ сайловлари оркали амалага оширилади. Конституцияга мувофик уларга давлат ва ижтимоий хаётнинг асосий масалалари буйича карорлар кабул килиш топширилади. Тугридан - тугри, тенг ва умумий овоз бериш йули билан сайланган Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Олий Мажлис халқнинг ана шундай мухтор хукукли вакиллари хисобланадилар. Шундай килиб, халқ хокимияти сайловда катнашиш йули билан амалга оширилади ва сайлов хукуки билан сайланади. Сайлов тизими. Мамлакатда сайловлар хакидаги қонунчилик Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг ХХХIII бобида келтирилган сайлов хукукларининг асосий тамойилларига мувофик ишлаб чикилган. Сайлов тизими куйидаги қонунлар асосида ишлайди: - Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига сайловлар тўғрисида (1993 й.28.12) - Ўзбекистон Республикаси Президентига сайловлар тўғрисида (1991 й.18.11) - Вилоят, туман ва шахар халқ депутатлари кенгашига сайловлар тўғрисида (1994 й.5.05) - "Фукароларнинг сайлов хукуклари тўғрисида" қонун(1994й.5.05)

Республика сайлов тизими сайлов кунигача 18 ёшга тулган хар бир фукаронинг овоз беришда бевосита иштирок этишни таъминлайдиган демократик тамойилларга асосланади.Суд томонидан хукукий муомалага лаёкатсиз деб топилган ёки суд хукмига кура озодликдан махрум этилган шахслар сайловларга катнаша олмайдилар. Ўзбекистонда сайловлар умумий ва тенгликка асослангандир. Бу шуни англататики, ҳар бир сайловчи битта овозга эга. Ўзбекистон Республикаси фуқаролари ижтимоий келиб чиқиши, ирқий ва миллий мансублиги, жинси, тили, маълумоти, динга муносабати, фаолият тури ва ҳаракати, шахсий, ижтимоий ва моддий аҳволидан қатъий назар тенг сайлов хуқуқига эгадирлар. Ўзбекистонда сайловлар номзодни тўғридан-тўғри, бевосита сайлашга қаратилган сайловлардир. Бунинг маъноси шуки, Президент, Олий Мажлис, ҳокимиятнинг маҳаллий органларига сайловларда фуқаролар бевосита иштирок этадилар. Айрим мамлакатларда, масалан, АҚШда аввал сайловчилар танланади, кейин улар Президентни сайлайдилар. Сайловларда яширин овоз бериш таъминланади. Сайлов участкасининг овоз бериладиган жойида сайлов бюллетенларини тўлдириш учун алоҳида хона ёки кабиналар мавжуд бўлади. Кабинада овоз берувчидан бошқа бирон бир кишининг бўлиш маън этилади. Бюллетенни мустақил тўлдириш имконига эга бўлган сайловчи ўз ҳоҳишига кўра, сайлов комиссияси аъзосидан бошқа бирор шахсни кабинага таклиф этиши мумкин. Сайлов бюллетенида яширин овоз бериш тартибини бузадиган бирон-бир белги, ишора, рақам ёки сайловчининг фамилияси йўқ. Сайловлар бир мандатли округларда худудийлик тамойиллари бўйича ўтказилади. Ҳокимиятнинг вакиллик органи шаклланадиган худуд сайловларчиларнинг тахминан тенг миқдори асосида сайлов округларига бўлинади. Бизнинг сайлов тизимимизнинг муҳим тамойилларидан бири сайловларнинг кўппартиявийлик асосида ўтказилишидир. Сайлов

белгиланган кундан камида олти ой бурун Адлия вазирлиги томонидан рўйхатга олинган сиёсий партиялар депутатликка номзод кўрсатиш хуқуқига эга. Олий Мажлис депутатлигига номзод кўрсатиш хуқуқи, шунингдек Қоракалпоғистон Республикаси Жукорги Кенгеси, вилоятлар ва Тошкент шахар халқ депутатлари кенгашига берилган. Фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш органлари туман ва шахар кенгаши депутатлигига номзод кўрсатиш хуқуқига эга. Сайлов ҳақидаги қонунлар сайлов комиссияларининг Мустақиллигини ҳар қандай бошқа органлар таъсиридан ҳимоя қилади. Округ сайлов комиссияси Марказий сайлов комиссияси томонидан ташкил қилинган ва шу билан барча даражадаги сайлов комиссияларининг ишида уйғунлик таъминланади. Асосий талаблардан бири, сайлов комиссиялари таркибида сиёсий партиялар аъзодарининг бўлмаслигидир. Ўзбекистон Республикаси сайлов тизимида фуқароларни ижтимоий ва моддий аҳволига, ёши, жинси, ирқи ёки миллий мансублиги ва динга муносабатига қараб сайлов хуқуқларидан ҳар қандай чеклашга, унга тўсқинлик қилишга йўл қўйилмайди. Ўзбекистонда сайлов якунлари энг демократик мажоритар усулда аниқланади. Сайлов натижасида сайловда қатнашганларнинг 50 фоизи Қ1 овоз олган номзод сайланган ҳисобланади. Юқорига 3. Ўзбекистон Республикаси давлат ҳокимиятининг тизими ва ташкил этилишининг муҳим демократик тамойили, Конституциянинг 11- моддасига мувофик, ҳокимият тармоқларининг қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятига бўлинишидир. Булардан ҳар қайсиси ўзаро чамбарчас алоқада ҳаракат қилиши билан бирга, ўз ваколатлари доирасида мустақил ва эркин фаолият кўрсатадилар. Бу эса ҳокимиятнинг бир органда ҳаддан ташқари мужассам бўлмаслигини таъминлайди, уларнинг халқ ва қонун олдидаги хуқуқларини аниқ тақсимлаб беришга хизмат қилади.

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Ўзбекистонда қонунчиқарувчи ҳокимият органи дастлаб Олий Кенгаш деб аталарди. Унинг таркиби 1990 йил февралда сайланганди. Олий Кенгаш 1990-1994 йилларда Ўзбекистоннинг мустақиллигини мустаҳкамлаш, янги жамият қуриш йўлида фаолият кўрсатди, 200 га яқин қонунлар ва 500 дан зиёд қарорлар қабул қилди. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси 1994 йил 25 декабрда сайланган бўлиб, мамлакат ва жамиятда демократия тараққиётининг янги босқичини ўзида ифодалайди. Давлатнинг қонун чиқарувчи органига сайловлар Ўзбекистон тарихида биринчи марта кўппартиялик асосида бўлиб ўтди. Ҳар бир округ бўйича парламентдаги бир ўринга ўша пайтда рўйхатдан ўтган 2 партия ва ваколатли ҳокимият органларида депутатликка номзодлар ўз номларини қўйдилар. Сайловчилар овоз беришда номзодларнинг фақат шахсигигина эмас, балки уларнинг номларини депутатликка кўрсатган партияларнинг дастурлари, сайловолди платформаларига ҳам аҳамият бердилар. 1995-1997 йилларда Олий Мажлис 100 га якин қонун ва 120 дан ортиқ қарорлар қабул қилди. Олий Мажлис олий давлат органи бўлиб, қонун чиқарувчи ҳокимиятни амалга оширади, худудий сайлов округлари бўйича кўппартиялик асосида 5 йил муддатга сайланадиган 250 нафар депутатдан иборат. Конституция ва "Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси тўғрисидаги" қонунга мувофиқ Олий Мажлиснинг мутлоқ ваколотлари жумласига: - Ўзбекистон Республикаси Конституциясини қабул қилиш, унга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш; - Ўзбекистон Республикаси қонунларини қабул қилиш ҳамда уларга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш; - Қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятлари тизимини ва ваколатларини белгилаш; - Халқаро шартномаларни ва битимларни ратификация (тасдиқлаш) ва денонсация (барвақт тўхтатиш) қилиш;

- Олий Мажлис ва маҳаллий вакиллик органларига сайлов тайинлайди, Марказий сайлов комиссиясини тузади; - ваколати тугаши муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови кунини тайинлайди; - Конституциявий, Олий ва Олий хужалик судларини сайлайди; - Вазирлар Маҳкамаси аъзоларини тайинлаш тўғрисидаги Президент фармонларини тасдиқлайди; - Конституцияда назарда тутилган бошқа ваколатларни амалга оширади. (Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, 78-моддасидан). Парламентга сайланиш хуқуқига сайлов кунигача 25 ёшга тўлган Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари эгадирлар. Бунда уларнинг келиб чиқиши, ижтимоий ва моддий аҳволи, ирқий ва миллий мансублиги, жинси, тили, маълумоти, динга муносабати, фаолият тури бўйича ҳеч қандай чеклашларга йўл қўйилмайди. Шу билан бирга, "Олий Мажлисга сайловлар тўғрисида"ги қонунда белгиланишича судланган, сайлов тайинланган кунгача ўтган 5 йил мобайнида Ўзбекистон худудида яшамаган, ҳарбий ихтисосли, диний хизматчи фуқаролар депутатликка номзодлар рўйхатига олинмайдилар. Ҳокимиятни тақсимлаш тамойилини амалда бажариш мақсадларидан келиб чиқиб, шу нарса белгилаб қуйилдики, ҳукумат аъзолари, судьялар, прокуратура органларининг мансабдор шахслари, вазирлик идораларининг раҳбарлари ва ўринбосарлари, ижро этувчи ҳокимият органларининг мансабдор шахслари (вилоят, туман, шахар ҳокимлари бундан мустасно) Олий Мажлис депутати бўла олмайдилар. Олий Мажлис бутун Ўзбекистон худудида ҳаракат қиладиган қонунларни ишлаб чиқади ва тасдиқлайди; давлатнинг ички ва ташқи сиёсатининг асосий йўналишларини белгилайди; стратегик давлат дастурларини қабул қилади; қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятларининг тизими ва ваколатларини белгилайди; мамлакат бютжетини қабул қилади ва унинг бажарилишини назорат этади, солиқлар ва мажбурий тўловларни белгилайди.

Парламент ишини ташкил этиш учун Олий Мажлис раиси раҳбарлигида Олий Мажлис Кенгаши ташкил қилинган. Лавозими бўйича унинг таркибига : Раис ўринбосари, Олий Мажлис қўмиталари ва Мандат комиссияси раислари, блок ва фракциялар вакиллари киради. Олий Мажлис қўмиталари рўйхати: - бюджет, банк ва молиявий масалалар бўйича; - иқтисодий ислоҳотлар ва ишбилармонликни ривожлантириш; - қонун чиқариш ва суд-хуқуқий маслаҳатлар бўйича; - халқаро ишлар ва парламентлараро алоқалар бўйича; - фан, таълим, маданият ва спорт бўйича; - саноат, энергетика, транспорт, алоқа ва аҳолига хизмат кўрсатиш бўйича; - аграр, сув хўжалиги масалалари ва озиқ-овқат бўйича; - меҳнат ва аҳволини ижтимоий муҳофаза қилиш бўйича; - атроф-муҳит ва табиатни муҳофаза қилиш масалалари бўйича; - қурилиш ва уй-жой хўжалиги бўйича; - матбуот ва ахборот бўйича; - мудофаа ва хавфсизлик масалалари бўйича; - инсон хуқуқлари бўйича Олий Мажлис вакили (омбудсман). 3. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси "Вазирлар Маҳкамаси ва маҳаллий давлат ҳокимиятининг вакиллик органлари ижро этувчи ҳокимиятдирлар. Ўзбекистон Республикаси Президенти айни бир вақтнинг ўзида Вазирлар Маҳхкамасининг Раиси ҳисобланади." Конституциянинг 98-моддаси Вазирлар Маҳкамаси таркиби, Президент томонидан тузилади ва Олий Мажлис томонидан тасдиқланади. Вазирлар Маҳкамаси таркибига Бош вазир, унинг ўринбосарлари, вазирлар, давлат қўмиталари раислари ва Қоракалпоғистон Республикаси

Вазирлар Кенгаши Раиси киради. 1995 йил 5 майда Вазирлар Маҳкамасининг 35 кишидан иборат таркиби тасдиқланди. Вазирлар Маҳкамаси иқтисодиётнинг, ижтимоий ва маънавий соҳанинг самарали фаолиятига раҳбарликни, қонунлар, Олий Мажлиснинг бошқа қарорлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари, қаррорлари ва фармойишлари ижросини таъминлайди. Суд ҳокимияти Мустақиллик йилларида суд ислоҳотлари изчиллик билан амалга оширилмоқда. Суд ислоҳотларига Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва 1993 йил 2 сентябрда қабул қилинган "Судлар тўғрисида"ги қонун хуқуқий асос бўлиб хизмат қилмокда. Ўзбекистон Республикаси суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил холда иш юритади Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, 106-модда. Юқорига 107-модда. Ўзбекистон Республикасида суд тизими беш йил муддатга сайланадиган Коституциявий, Олий ва Олий хўжалик судларидан, Қоракалпоғистон Республикаси Олий суди ва Олий хўжалик судидан, шу муддатга тайинланадиган вилоят судлари, Тошкент шахар суди, туман ва шаҳар хўжалик судларидан иборат. 108-модда. Конституциявий суд қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятларнинг ҳужжатлари Конституцияга қанчалик мослигига доир ишларни кўради. 110-модда. Олий суд фуқаролик, жиноий ва маъмурий судлов ишларини юритиш борасида суд ҳокимиятининг олий органи ҳисобланади.

111-модда. Мулкчиликнинг турли шаклларига асосланган корхоналар, муассадар, ташкилотлар ўртасидаги, иқтисодиёт соҳасида ва уни бошқариш жараёнида вужудга келадиган хўжалик низоларини хал этиш Олий хўжалик суди ва хўжалик судлари томонидан амалга оширилади. 112-модда. Судъялар Мустақилдирлар, факат қонунга буйсунадилар. Судъяларнинг одил судловни амалга ошириш борасида фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашиш қонунга мувофик жавобгарликка сабаб бўлади. Судъяларнинг дахлсизлиги қонун билан кафолотланади. Олий суд ва Олий хўжалик суди раислари ва аъзолари Олий Мажлиснинг депутати бўла олмайдилар. Судъялар, шу жумладан туман судъялари сиёсий партиялар ва ҳаракатларнинг аъзолари бўлишлари ва бошқа ҳак тўланадиган лавозимларни эгаллаши мумкин эмас. Судъя ваколат муддати тугагунга қадар судялик вазифасидан қонунда кўрсатилган асослар бўлгандагина озод этилиши мумкин. 113-модда. Хамма судларда ишлар очиқ кўрилади. Ишларни ёпиқ мажлисда тинглашга қонунда белгиланган ҳоллардагина йўл куйидлади. 114-модда. Суд ҳокимияти чикарган хужжатлар барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар учун мажбурийдир. 115-модда. Ўзбекистон Республикасида суд ишларини юритиш ўзбек тилида, қорақалпоқ тилида ёки муайян жойдаги кўпчилик аҳоли сўзлашадиган тилда олиб борилади. Суд ишлари олиб борилаётган тилни билмайдиган судда қатнашувчи шахсларнинг таржимон орқали иш материаллари билан тўла

танишиш ва суд ишларида иштирок этиш хуқуқи ҳамда судда она тилида сўзлаш хуқуқи таъминланади. 116_модда. Айбланувчи ҳимояланиш хуқуқи билан таъминланади. Тергов ва суд ишини юритишнинг ҳар қандай босқичида малакали юридик ёрдам олиш хуқуқи кафолатланади. Фуқароларга, корхона, муассаса ва ташкилотларга юридик ёрдам бериш учун адвокатура фаолият кўрсатади. Адвокатурани ташкил этиш ва унинг иш тартиби қонун билан белгиланади. 4. Маҳаллий ҳокимият тизимига вилоят, туман, шахар, шахарча, шахар таркибидаги туман, қишлоқ, посёлка доирасидаги ҳокимият муассасалари киради. Мустақиллик йилларида маҳаллий ҳокимият оргналари тубдан ислоҳ қилинди. 99-модда. Вилоятлар, туманлар ва шахарларда (туманга бўйсунадиган шахарлардан, шунингдек шахар таркибига кирувчи туманлардан ташқари) ҳокимлар бошчилик қиладиган халқ депутатлар Кенгашлари ҳокимиятнинг вакиллик органларидир. 101-модда. Юқори органларнинг ўзларига берилган ваколат доирсида қабул қилган қарорлари қуйи органлар ижро этиши мажбурийдир. Халқ депутатлари Кенгашлари ва ҳокимларнинг ваколат муддати 5 йил. 102-модда. Вакиллик ва ижроия ҳокимиятини худудий тегишлилигига қараб вилоят, туман ва шахар ҳокимлари бошқарадилар. Вилоят ҳокимлари ва Тошкент шахар ҳокими Президент томонидан тайинланади ва лавозимидан озод қилинади ҳамда тегишли халқ депутатлари кенгаши томонидан тасдиқланади.

Туман ва шахарларнинг ҳокимлари тегишли вилоят ҳокими томонидан тайинланади ва вазифасидан озод қилинади ҳамда тегишли халқ депутатлари кенгаши томонидан тасдиқланади. Шахарда, хусусан мамлакатимизда қадимдан ижтимоий-сиёсий ҳаётда маҳалла муҳим ўрин тутиб келган. Мустақиллик даврида маҳалла ўз-ўзини бошкариш органи сифатида хуқуқий жихатдан ўз ўрнини топди. 105-модда. Шахарча, қишлоқ ва овулларда, шунингдек улар таркибидаги маҳаллаларда ҳамда шахарлардаги маҳаллаларда фуқароларнинг йиғинлари ўз-ўзини бошқариш органлари бўлиб, улар икки ярим йил муддатга раисни (оксоқолни) ва унинг маслаҳатчиларини сайлайди. Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил сентябрда қабул қилинган "Фукароларнинг ўз-ўзини бошқариш органлари тўғрисида"ги қонунига мувофик республикамизда 12 мингдан ортиқрок ўзини-ўзи бошқариш органлари - маҳалла қўмиталари тузилди. Президент фармони билан "Махалла " ҳайрия жамғармалари тузилди. Унга давлат ва нодавлат йўли билан маблағлар ўтказилди. Махалла кам таъминланган оилаларга, ногиронларга, ёлгиз кексаларга моддий кўмак бермоқда.

O'xshashlar

Давлат кредитининг хукукий асослари

Давлат даромадларининг хукукий асослари

Давлат харажатларининг хукукий асослари

Давлат ва хукук назарияси - умумназарий хукукий фан

Давлат молиявий фаолиятининг хукукий асослари