Hozirgi zamon huquqiy tizimi tushunchasi - Huquqshunoslik - Referatlar

Hozirgi zamon huquqiy tizimi tushunchasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

75.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Re ja: 1. Hozirgi zamon huquqiy tizimi tushunchasi va tasniflanishi. 2. Roman-german va anglosakson huquq oilasi tushunchasi va xususiyatlari. 3. Musulmon huquqi oilasi tushunchasi va xususiyati 4. Lotin Amerikasi va Skandinaviya davlatlarining xukukiy tizimlari. 5. Xind va Afrika mamlakatlarining xukukiy tizimi.

www.arxiv.uz Jahon huquqiy madaniyati – insoniyat tarixida tiplangan huquqiy majmuidir. Har bir mamlakat jahon huquqiy madaniyatiga muayyan hissa qishgan. Jahon huquqiy madaniyati – umuminsoniy va milliy huquqiy goyalar, kechinmalar, ta`limotlarni izida mujassamlashtiradi. Har bir milliy huquqiy tizim jahon huquqiy madaniyatining tarkibiy qismidir. Shu bois jahon huquqiy xaritasini hozirgi zamon asosiy huquqiy tizimlari orqali ta`riflash mumkin. Ammo, dunyodagi 200 ga yaqin milliy huquqiy tizimlarning barchasini kirib chiqihning imkoni ham yiq, kerak ham emas. Xozirgi zamon xukukiy tizimlari tasnifini xukuk oila tizimini, xukuk guruxi va aloxida milliy xukukiy tizim tuzilishi buyicha murakkab deb karamok lozim. Xar bir xukuk oilasi yana kip mayda klassifikatsiyalarni kurish mumkin va uz navbatida u xam bir nechta xukuk guruxlariga bulish mumkin. Masalan, roman- german xukuk oilasida fransuz xukuki va german xukuki, umumiy xuquqqa ajratiladi. Xozirda yer yuzi axolisining uchdan ikki qismi roman german va ingliz umumiy huquqidan kelib chikadigan xukukiy tizimi asosida yashamokda. Hozirgi zamon huquqiy tizimi tushunchasi va tasniflanishi. Biz xukukiy tizimlarni irnanganishimizda turli xil olimlarni fikrlariga yondoshishimiz zarur: M-n: Fransuz olimi R.David xozirgi zamon xukuk tizimini uchta oilaga ya`ni, romano-german, anglo-sakson, sotsialistiklarga bilib urganishini xamda dunyoning 5/4 kismi shu xukukiy tizimiga rioya qilishini aytadi. Buyuk nemis yuristi Svaygert sakkizta “xukukiy doira”ni, ya`ni roman- german, Skandinaviya, ingliz-amerika, sotsialistik, islom xukuki, xind xukuki farklaydi. Shunday kilib, biz olimlarni fikridan kelib chikkan xolda sakkizga asosiy xukuk oilasini ajratib urganamiz:

www.arxiv.uz 1) Roman-german Umumiy xukuk oilasi Musulman xukuk oilasi Lotin Amerikasi Skandinaviya xukuk oilasi Xind xukuk oilasi Afrika Uzok shark Roman-german va anglosakson huquq oilasi tushunchasi va xususiyatlari. 1) Roman-german - bu xukuk oilasiga Yevropa kit`asida rim kanonik xukuki va maxalliy an`analar asosida yuzaga kelgan xukuk tizimlari kiritiladi. U rim xukukini italyan, fransuz va nemis universitetlarida ukitish yuli bilan XII - XVI asrlarda Yustinian qonunlari tuplami asosida shakllangan, kupgina Yevropa davlatlari uchun umumiy bulgan yuridik fan sifatida yuzaga keldi. Uning xukuk manbai sifatida rim huquqi ishtiroq etadi. Romano-german xukuk tizimida xukuk manbaalaridan biri bilib Odat xukuki xam xisoblanadi. U ba`zida konunga kushimcha, , konundan tashkari xollarda xam kullaniladi, m-n Dengiz x-kida. Roman-german xukuk tizimini biz ikkita guruxga bulamiz. 1) Roman-guruxi - Fransiya, Belgiya, Lyuksemburg, Gollandiya, Italiya, Portugaliya, IspaniY. 2) German - xukuki Shveysariya, AvstriY. Bu guruxda fransuz xukukni eng kuchli xisoblanadi. Rim - romanu xisoblanadi. Anglosakson xukukiy oilasi. (Umumiy xukuk oilasi)

www.arxiv.uz Roman-german xukukiy tizimi davlatlaridan fark kilib, ingliz-sakson xukukiy oilasiga kiruvchi davlatlarda sudyalar tomonidan shakllantirilgan va sud pretsedentlarida ifodalangan norma xukukning asosiy manban bulib xizmat kiladi. AKSH xukuki ingliz umumiy xukukiga asoslangan bulib, xozirgi paytda tula mustaqildir. Fransuz xukuki sezilarli rol uynaydigan Luiziana shtati va xududida germani xukuki tarqalgan. AKShda xukuk tizimi Angliyaga nisbatan biroz farklirok. AKSH tarkibidagi shtatlar keng vakolatlarga ega bulib, bu vakolat doirasida ular uz konunlarini va pretsedent xukuki tizimini yaratadi. Xar bir shtat sudlari uz yurisdiksiyasini mustakil ravishda amalga oshiradi. Shu uchun shtat sudi karoriga shtatdagilar rioya kilish majbur emas. AKSH statut xukukida ingliz xukukida bulgani kodekslar xam uchraydi. Bir kancha shtatlarda Fukarolik kodeksi amal kiladi 25 tasida FPK, xamma shtat jinoyat kodeksi, jinoyat protsessual kodekslari bor. Xukukiy pretsedent - bu ma`muriy yoki sud organining yozma yoki ogzaki karori bulib, kelajakda xuddi shunday sud karorlarini, kurib chikishda namuna bulib xizmat kiluvchidir. Sud yoki ma`muriy pretsedent bir-biridan fark kiladi . Albatta xukuk pretsedent shakli sifatida sud yoki ma`muriy organlar, yangi xukukiy normalar yaratish xukukiga egalik kilish mumkin. Bunday xollarda xukuk uzining murakkabligi va chalkashliklari bilan fark kiladi. Bundan tashkari bu yerda mansabdor shaxs tomonidan suistemollik kilish extimoli bor. Shuni xam kayd kilib utish kerakki, sud amaliyotini konun yoki odatga uxshab xukuk shakliga xamma xam kiravermaydi. Shunday kilib, sud karorlari xususiy ishga taalukli bulgan, sud karorlari ikki yoklama axamiyatga ega bulishi mumkin: Birinchidan , sud faoliyati natijasida ma`lum bir xodisani xal kilishi mumkin.

www.arxiv.uz Ikkinchidan , bu sud karori kelgusida buladigan xodisalarga xam xuddi shu karorni ishlatish mumkin buladi. - Ikkinchi xolda sud karori xukuk normasi bulib xizmat kiladi, chunki u oldingi kabul kilingan karorga (pretsedentga) asoslanadi, shuningdek shundek bulishi xam kerak. Sud karorlari pretsedent sifatida kuydagicha bulishi mumkin. Birinchisi , ushbu normani ma`nosini tushuntirib beradi, buni inglizlar declaratory pecedent deb nomlaydi. Ikkinchidan , konun va odat normalari tugri kelmay kolgan yangi normalar yaratadi, buni inglizlar oriqinal precedent deb nomlaydi. Ikkinchi xolda kurib turibmizki suz yangi norma xakida ketmokda. ima uchun sud karori pretsedent sifatida normaga aylanishi mumkin? Chunki xayotda xukukdan tashkari pretsedent katta rol uynaydi. Xakikatdan xam kishilar doimo bulib utgan narsaga asoslanadi, xatto u xollarda bir marta bulgan bulsa xam. Davlat va ma`muriy xukuk soxasida xam bizlar yukorida aytib utgan xodisalarga ya`ni, oldin bulib utgan xodisalar asosida masalalarni xal kilganini kuramiz. Xalkaro xukuk koidalari xam pretsedent ta`siri ostida vujudga keladi. Agar sud karorlari asosida majburiy normalar, axamiyati tan olinsa buning uchun asoslar bulish kerak. Bunda sudning axoli orasida xurmatga sazovor bulishi ya`ni, bitta ish yuzasidan kabul kilingan karorni ikkinchi bir ishga xam ta`sirini utkazish uchun emas, balki boshka bir muxim asoslari bulishi kerak, chunki sud karorlari shunday ishonch yaratishi kerakki, bu sudga bulgan xurmatni bildiradi. Bu shundan guvoxlik beradiki, sud karorining obrusi fakat axlokiy asosga emas, balki xukukni muxofaza kiluvchi organlar asoslanganidek dalolat beradi. Bunda shu narsa muximki, sudning karori davlat xokimiyati tomonidan kullab kuvvatlanadi va uning nuktai nazariga moslashish zarur, agarda xukukning normasini okibati senga nokulay bulgan xolatni keltirib chikarishni xoxlamasang. Yukoridagilardan kelib chikib shu narsaga amin bulish kerakki, sud karorlarining xar doim xam xukuk shakli sifatida karash kerak emas, xakikatdan xam kabul kilingan karorga kura sud uzining xizmat vazifasini uzmagan xolda

www.arxiv.uz ikkinchi xuddi shunday ish buycha boshkacha karor kabul kilish mumkin, balki usha birinchi kabul kilingan karorga karshi chikadigon karor kabul kilish mumkin. Demak pretsedentdan voz kechadigan bulsak unda xukuk normasiga xos bulgan majburiylik yuk deb xisoblashimiz mumkin, va yana bir xolatga uz dikkatimizni karatishimiz mumkin, agar pretsadentning moxiyati oydin bulib utgan xolatga asoslanadikan, unda sud pretsedenti odat xukukiga uxshab ketadi, masalan, revolyusiyagacha knyaz Trubetsskoy shunday yozgan edi: “Odat uz moxiyatiga kura pretsedentga uxshab ketadi ”, ya`ni odat bu kup marta kaytariladigan pretsedentdir, yoki boshkacha kilib ayitganda pretsedent bu kup marta takrorlanadigan odatdir. Masalan: Odat xukukiga kura odam uldirgan shaxs xun tulagan, bundan kegin xuddi shunday xolat kaytargan kishiga nisbatan xam shu jazo kullanilgan. Yukorida biz aytib utgan edikki, sud amaliyoti, ya`ni sud pretsedenti xukuk shakli bulib xisoblanadigan mamlakat bu Angliyadir, shuning uchun xam xukuk pretsedenti ingliz odat xukuki xam deb nomlanadi. (cas - law), u sud normalari tuplamida yigilgan (reports) . Angliyada tuplamda yozilgan sud pretsedentiga asoslanish xuddi konun moddasiga asoslangandek yuridik axamiyatga egadir. Bunga uxshash xolatlarni Yevropa kit`asida uchratmaymiz, masalan: Fransiya xukukshunosligida, fransuz yuristlari, sud amaliyotini xukuk norma sifatida xech kochon tan olgan emaslar. Mana buni ular utgan asir oxirida kuydagicha suzlab berganlar. Sudning kanchalik obrusi bulmasin uning karori kanchalik tulik bulmasin, u xech kachon xamma fukarolar uchun majburiy bulgan koidalarni yarata olmaydi. Agar umum manfa`t talab kilar ekan, kaysiki sud uz karoridan voz kechishini shunday bulsa xam, pretsedentning xatosini yoki zararini fan yoki tajriba orkali kurish mumkin. Shunisi kizikarliki, sotsialistik xukuk nazariyotchilari xam xukukni pretsedent shakllarini tan olmaganlar, chunki ular sud va ma`muriy organlar ijod kilishlari emas balki xukukni tadbik kilishlari kerak.

www.arxiv.uz Anglo-sakson xukukiy oilasiga kiruvchi davlatlarda sudyalar tomonidan shakllantirilgan va sud pretsedentlarida ifodalangan norma xukuknig asosiy manbai bulib xizmat kiladi. Ingliz Amerika umumiy xukuki, Rim xukuki kabi “Ximoya bor joyda xukuk bor” prinsipiga asosan rivojlangan “Adolat xukuki” nizomlari bilan tuldirilgan va takomillashtirilgan ingliz umumiy xukukini kodifikatsiya kilishning barcha urinishlariga karamasdan, uz sudlari tomonidan tuzilgan pretsedent xukukidir. Shunday kilib, ingliz xukuki uch tarkibiy kismdan iborat tuzilishga ega buldi: - Umumiy xukuk - asosiy manba; - Ushbu asosiy manbani tuzatuvchi va tuldiruvchi adolat xukuki; - Status xukuki - parlament tomoiidan chikarilgan yozma xukuk. Xozirda xukukiy pretsedentga Angliya va uning sobik mustamlakalari, ya`ni shimoliy Erlandiya, Kanada, Avstraliya, Yangi Zelandiyadan iborat Britaniya xamdustligi kiradi. Xozirgi davirda xamdustlik davlatlariga 36 ta davlat a`zo. Shu bilan birgalikda aloxida gurux bu AKSH davlati xam mansubdir, fakatgina ikkita Luiziana va Kaliforniya shtati bunga kisman nomunosibrokdir. Musulmon huquqi oilasi tushunchasi va xususiyati Bu VIII- asr larda Arabiston yarim orolida vujudga kelgan bulib, xozirda Sudan, Livan, Misr, Arabiston yarim oroli va fors kurfazlarida amalda kullanilmokda. Musulmon xukuki - bu musulmonlar orasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi xukuk normalari yigindisi. Musulmon xukukida kuyidagi ikki okimga bulinadi: 1) Sunniylar 2) Shialar

www.arxiv.uz Sunniylarda kuyidagi maktablar mavjud: 1) Xanafiylar 2) Molikiylar 3) Shofiylar 4) Xanbaliylar Musulmon xukuki manbalari : 1) Kur`on 2) Xadis-Sunna 3) Kiyos 4) Ijmo Musulmon tadkikotchilari musulmon xukuki tarkibida ikkita uzaro boglik meyorlar guruxini Kur`on va Sunnaning yuridik yul-yuriklari tashkil etadi. Musulmon xukukining asosiy manbai sifatida Olloxning uz paygambarlari va elchilaridan oxirgisi Muxammad alayxissalomga yullagan vaxiylardan iborat bulgan Kur`on kurib chikiladi. Kur`on xukuk, kodeksi emas. Kur`ondagi yuridik xarakterdagi koidalar, bir tomondan, kodeks tuzishga kamlik kiladi, ikkinchi tomondan, bu meyo`rlar orasida mavxum diniy va axlokiy yul-yuriklar shaklidagi umumiy koidalar kupchilikni tashkil etadi. Ta`sir kursatish choralari kupchilikni tashkil etadi. Ta`sir kursatish choralari tilga olinsa-da, ular ayrim xollardagina jazolaydigan darajaga keltiriladi. Bunda yerdagi jazo emas, balki vijdoniy duzax kutadi. Musulmon xukukining axamiyatiga kura ikkinchi manbai Muxammad alayxissalom muloxazalaridagi iloxiylashtirilgan xodisalar ta`sirida kelib chikkan ogzaki rivoyatlar majmui - Sunnadir . Musulmonlar Kur`on va sunna yuridik meyorlarining kelib chikishi iloxiy bulib, prinsip jixatdan uzgarmasdir, deb xisoblaydilar. Lekin xayotda ijtimoiy munosabatlarning barchasi xam Kur`on va Sunnaga boglik emas. Kur`ondagi 6200

www.arxiv.uz ta she`rning aksariyati diniy-axlokiy masalalarga taalukli bulib, ayrim ma`lumotlarga kura esa 250 tasi xukukiy xarakterga egadir. Bu kamchilikni tuzatish xam musulmon xukukiy ta`limotning davomchilari bulgan musulmon iloxiyotchi-fikxlarga ishonib topshirilgandir. Ular Kur`on va Sunnaning moxiyatini uzgartirmagan xolda, Kur`onning talkini (tavsir)ni berib, xukuk soxasida paydo buladigan baxslar natijasida kelishilgan fikrlar (ijmo) ni bera boshladilar. Tavsir va ijmo xam musulmon xukuki manbaalariga taaluklidir. Musulmon xukukshunoslarining fikricha, ijmo musulmon xukukiga moslashtiriladigan mavzulardan baxs etar, unga yangidan paydo buladigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish imkonini berardi. Musulmon xukukining turtinchi manbai bulgan Kiyos ga yoki takkoslash buyicha xulosa chikarishga yanada katta axamiyat beriladi. Bu usul ma`lum meyorni, agar takkoslashning maksadi va sasosi mazkur meyor maksadi xam asosiga mos bulib tushsa, uzi bevosita nazarda tutgan xodisaga nisbatan kullash imkonini beradi. IX-X asrlarda mazxablar - musulmon xukuki talimiy yunalishlari asosini tuzgan eng nufuzli xukukhunos olimlarning asarlari musulmon xukukining asosiy manbai bulib koldi. Kur`on bugungi kunda musulmon xukukining goyaviy, diniy asosi, uning mafkuraviy manbai sifatida karaladi. R.Sharllning ta`kidlashicha, musulmon xukuki tarixan bevosita Kur`ondan boshlanmaydi. U kupincha mukaddas kitobdan chetlashgan amaliyot asosida rivojlangan. I.Shaxdning fikricha esa “musulmon xukuki” fikx xukuki”ning ajoyib namunasidir. Bu xukuk xususiy mutaxassislar tomonidan yaratilgan va rivojlantirilgan edi. Davlat emas, balki xukuk fani konun chikaruvchi axamiyatga, darosliklar konun kuchiga ega buladi “. Musulmon xukuki meyerlarining kattagina kismi - uning ta`limiy ishlanishi yakunidir. Buning ustiga, agar ta`limot avval boshida muayan xodisalar buyicha yechimlar bergan bulsa, keyinchalik u xar kanday muayan xukukiy meyorni kullashda boshlangich nukta sifatida karalgan umumiy, mavxum koidalarni shakllantira boshladi.

www.arxiv.uz Kur`on musulmon xukukshunos - iloxiyotchilar asarlari bulgan Sunna, Ijmo, Kiyos - bu musulmon xukukining suzsiz asosi manbaalaridir. Ayrim tadkikotchilar bu xukuk manbaalariga musulmon xukukshunoslari ishlab chikkan shariat (xidoya), urf-odat, yurisprudensiya (amal), konun meyorlarini kullash buyicha kullanmani xam kiritadilar. Lotin Amerikasi va Skandinaviya davlatlarining xukukiy tizimlari. Bu davlatlarning xukuki uz asosiga kura kodifikatsiyalangan. Xozir ular Yevropaga uxshash kodekslar mavjudligi orqali biz uni roman german xukukiy tizimiga yakinligini ayta olamiz. Boshka uxshash tomonlari yuk , masalan: ularda xukuk normalari yuk. Odat xukukining Lotin Amerikasi xukukining manbai sifatidagi roli davlatdan-davlatga utgan sayin uzgarib boradi. Argentinada u ancha kup, Urugvayda, aksincha, oz. Lekin umuman, bu yordamchi xukuk manbaidir. Va yevropa kit`asidi u konunda kursatilgan xollarda ishlatiladi. Lotin Ameriksining 4 davlati : Argentina, Braziliya, Venasuela va Meksika federativ davlatlar xisoblanadi. Lotin Amerikasi konstitusiyalari Amerikacha boshkaruv shakli, prezidentlik respublikasi va boshka narsalarni uzlashtirganlar. Shuni aloxida ta`kidlab itish joizki, AKShdan fark kilib, Lotin Amerikasi davlatlari uchun konstitusiyaviy barkarorlik xos emas. Masalan, Venasuelada 168 yil ichida ,ya`ni birinchi konstitusiya kabul kilingan vakt ichida 20 ta, Boliviyada esa, 152 yil ichida 21ta konstitusiya kabul qilingan. Davlat sud tizimini AKShdan olib shakllantirgan , lekin AKShdan farqi ularda sud amaliyoti xukuk xisoblanadi. Skandinaviya xalklarining xukuk tizimi. Skandinaviya davlatlari Shvetsiya, Norvegiya, Daniya, Finlandiyalar mana shu xukuk tizimiga rioya kiladilar. Rim xukuki boshka xukuk tizimiga nisbatan Skandinaviya xukuk tizimida kam rol uynagan.

www.arxiv.uz Skadinaviya davlatlarida Fransiyaning fukarolik kodeksi yoki german fukarolik tuzuklari kabi kodekslar yul va bulmagan xam. Bu yerda sud amaliyoti Yevropa kit`asi malakatlariga nisbatan muxim urin tutgan. 1683 yilda Daniyada kabul qilingan “ kirol Kristian 5 kodeksi “(u 1687 yilda Norvegiyada “Norvegiya xukuki” nomi bilan amal kilingan ) va 1734 yilgi “ Shved davlatlari konunlari kodeksi “ kabi ikki konun xujjati, ikki kodeks Skandinaviya xukukining shakllanishida boshlangich nukta bulgan. Kodifikatsiyalangan konunchilik Skandinaviya xukukining katta kismi bulmagan. Masalan Norvegiya va Daniya sud amaliyotining xukuk manbai sifatidagi katta axamiyatini kursatuvchi anik yondashuv kuzatiladi. Shvetsiyada xam sud amaliyoti katta urin tutgan. Bu esa bevosita roman -german xukukidan umumiy xukukka yondashuvni olib keladi. Bu mamlakat davlatlari bir-biriga ijtimoiy, madaniy soxada birlashib ketgan. Xind va Afrika mamlakatlarining xukukiy tizimi. Ikki ming yillik tarixga ega bulgan xukuk tizimi, xozirda xam uzining tartibga solib turuvchi xususiyatiga ega. Xind xukukining bunday uzok muddatda saklanib kolinishining asosiy sababi, jamoa va varnaviy-kastaviy. Xind xukukining bunday uzok muddatda saklanib kolinishining asosiy xususiyati din bilan birikib ketganligidir. Ikki ming yillik tarixda yaratilgan kadimiy vedalar - xind diniy kushiklar tuplami, ibodatlar, gimnlar va matnlarida, aloxida misralarida axlok koidalari ifodalangan. Bular xukuk manbai sifatida kamrok ta`sir kursatadi. Musulmon dunyosida bulgani kabi, XI-XII- asta - sekinlik bilan shakllangan xind xukukiy maktablari uch muxim masala: meros xukuki, yagona oiladagi aloxida a`zolar mulkining xukukiy rejimi, oila mulkini taksimlanishi xal kilishga turlichi yondoshishlari bilan fark kiladi. Xind xukukida xam musulmon xukuki kabi maktablar ikkiga bulinadi:

www.arxiv.uz 1) Dayabaa 2) Mitakshara Bundan tashkari xind xukuki ayrim mintaka, kasta, urug yoki oilada kadimdan saklanib kelayotgan odatlar xukukining manbai sifatida karalishi mumkinligi tan olingan. Ularda koxin yuristlari mavjud. 1955 yilda nikox xukuki tugrisidagi konun kuchga kirdi. 1956 yilda uchtakonun “Voyaga yetmaganlar va vasiylik tugrisida” gi, “Meros xakidagi” va “Farzandlikka olish va oila a`zolarining bokkanlik uchun tulov tugrisida” gi konun kuchga kirdi. Xozirda ular konunlar va pretsedentlarga amal kiladilar. Xind xukukiga kiruvchi davlatlar - shunday kilib “Xind xukuki” deganda - xindlarning konunida va (xalk, masalan, Birmada, Malayziyada, Singapurda amalda bulgan) odatlarida shaklan uzgargan shaxsiy xukuklari tushuniladin. Xind xukuki tarmogi sifatida Xindistonda, yukorida eslatib utilgan mamlakatlarda, shuningdek, konunlarda uzgargan shaklda Sharkiy Afrika mamlakatlari (Keniya, Uganda) da xam bevosita yoki bilvosita kullanilmokda. Afrika mamlakatlarining xukukiy tizimi. Afrika xalklari orasidagi katta farklarga, ularning odatlari va odat xukukining turli tumanligiga karamay, Afrika xukukining yagona bir xukuk sifatida karashiga yetarli asoslar bor. Afrika odat xukuki individlar - (yakka shaxs) emas, balki gurux yoki uyushmalarni xukuki xisoblanadi. Masalan, Odat xukukida nikox shartnomasi uzida ikki shaxsni emas, balki ikki oilani, ikki kabilani roziligini olib amalga oshiradi. Ularda arbitraj va sud tuzulishida ishlar kurilgan. Sud protsedurasida bu xolatni aniklash uchun “kasam ichishga” majbur kilish va “Xudo sudi” tomonidan sinov utkazishda namoyon buladi.

www.arxiv.uz Odat xukukida ikkita xolat mavjud: Bu ikki yoklama namoyon buladi: 1) Uru g` dagi bir shaxs uchun butun urug javobgardir. (uzganing aybini yuvishi). 2) Shaxs sodir etgan xukukbuzarlik kilgan nojuya xarakat, uning gurux a`zosi sifatida xukuk va majburiyatlari bilan boglanadi. Xar bir xukmdor mustamlakachi uz xukukiy andozasini kul ostidagilarga utkazadi; Fransuz xukuki, fransuz afrikasi va madagaskarga, Belgiya xukuki - Kongaga, Roman - golland esa Janubiy Afrikaga kiritiladi. Mustamlaka davrning Afrika davlatidagi asoratlari: 1) Nizolarni an`ana urniga sudda kurish 2) Odat normasi urniga sud xukuk normalari 3) Odat normasi urniga asta-sekinlik bilan konunlarni joriy etilishi 4) Varvarlik, ya`ni kullik va jaroxat yetkazishni yukotish. Huquqiy oila tushunchasi izaro ixshash yuridik belgilarga ega bilgan huquq tizimlarining nisbatan birligini anglatish uchun xizmat qiladi va aytib itilgan tizimlarning muayyan tarixiy rivojlanishi xususiyatlarini, ya`ni tuzilishi, huquq manbaalari, yetakchi huquq institutlari va sohalari, huquqiy madaniyat, an`anasi kabilarni aks ettiradi. U, eng avvalo, «huquqning tarixiy tipi» tushunchasiga neisbatan ikkilamchi, yordamchi hisoblanadi, huquq shaklining nisbatan mustaqilligini, huquqning texnik-yuridik mazmunini, iziga xosligini aks ettiradi. Shunday qilib, huquq oilasi deganda, bir huquq chegarasida tarixiy shakllanishning ixshashligi asosida birlashgan milliy huquq tizimlarining ozmi yoki kipmi keng majmui, huquq manbaalari tuzilishi, yetakchi huquq sohalari va huquqiy institutlari, huquqni qillash, yuridik fanning umumiy jihatlari tushuniladi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Антонов И. П. Основи правовой системи Федеративной Республики Германий. (Теоретический и историко-правовой аспекти). – М.: Академия управления МВД России, 2003. – 147 c. 2. Боботов С. В., Жигачев И. Й. Введение в правовую систему США. – М.: Норма, 1997. – 333 с. 3. Введение в шведское право. – М.: Прогресс, 1986. – 387 с. 4. Давид Р., Жоффре-Спинози К. Основние правовие системи современ - ности. – М.: Междунар. отношения, 1996. – 400 с. 5. Давид Р. Основние правовие системи современности. – М.: Международние отношения, 1986. – 380 с. 6. Ермолович В. И., Шелкопляс В. А. Правовие системи: история и сов - ременност: Материали межвузовской научно–практической конференции. – Минск, 5–6 января 2001 г. – Мн.: БГЕУ, 2001. – 176 с. 7. Инако С. Современное право Японии / Отв. ред. В. А. Туманов. – М.: Прогресс, 1981. – 291 с. 8. Марченко М. Н. Правовие системи современного мира: Учеб. пособие. – М.: Зерсало, 2001. – 400 с. 9. Matkarimova G. Halqaro huquq va О`zbekiston huquqiy tizimi. – T.: Adolat, 2002. – 90 b. 10. Правовие системи стран мира: Энциклопедический справочник / Отв. ред. А. Й. Сухарев. – М.: Норма, 2003. – 976 с.

O'xshashlar

Hozirgi zamon huquqiy tizimi

Hozirgi zamon huquqiy tizimining asosiy tasnifi

Hozirgi zamon Xalqaro huquqi sub'yektlari

Hozirgi zamonning asosiy huquqiy tizimlari

Huquqiy munosabatlar tushunchasi va turlari