Demokratik islohotlar siyosiy plyuralizm va ko'ppartiyaviylik - Huquqshunoslik - Referatlar

Demokratik islohotlar siyosiy plyuralizm va ko'ppartiyaviylik

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

116 KB

Ko'chirib olish

Demokratik islohotlar siyosiy plyuralizm va ko'ppartiyaviylik Reja: 1. Siyosiy islohotlar - demokratik jamiyat barpo etish va uning rivoji asos-negizi. 2. Siyosiy plyuralizm va siyosiy sohani erkinlashtirish. 3. Siyosiy partiyalar, ko'ppartiyaviylik, nodavlat va jamoat tashkilotlari.

Siyosiy islohotlar - demokratik jamiyat barpo etish va uning rivoji asos- negizi Ushbu mavzuni yoritishda, avvalo, siyosat, siyosiy islohotlarning o'zi nima, ularning mazmun-mohiyati nimadan iborat, kabi masalalarga to'xtalib o'tsak maqsadga muvofiq bo'ladi, deb o'ylaymiz. Siyosat – yunoncha “politik” ya'ni “davlat” yoki “ijtimoiy ish” degan ma'noni anglatadi. Siyosat – bu davlatni, jamiyatni boshqarish san'ati va mahoratini, turli tabaqa va guruhlarning o'zaro munosabatlari bilan bog'liq faoliyat doirasidir. Siyosat jamiyat hayotining barcha jabhalarini qamrab olishi bilan birga, uning asoslari iqtisod, ma'naviyat bilan uzviy bog'liq holda tahlil etiladi. Demak, “siyosat” jamiyat siyosiy ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy hayotining umumlashgan, ya'ni integrallashgan ifodasidir. Siyosatning jamiyat hayotiga bevosita ta'sirini hisobga olib, uni jamiyat hayotini belgilaydi, degan xulosaga kelmaslik kerak. Siyosat jamiyat taraqqiyotining muhim omili bo'lib, mavjud siyosiy hokimiyatning tuzilishi, demokratik jarayonlarning xarakteriga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Siyosatning o'ziga xos jarayon sifatida mustaqilligi shundan iboratki, u jamiyat hayotining ichki xususiyatlari bilan bevosita bog'liq holda uning yo'nalishlarida, rivojlanish bosqichlarida, ko'lami tabiati va nihoyat maqsad muddaolarida o'z aksini topadi. Shuning uchun ham “Iqtisodiy siyosat”, “Ijtimoiy siyosat”, “Madaniy siyosat”, “Agrar siyosat”, “Kadrlar siyosati” va h.k. siyosat kabi yo'nalishlar bilan farqlanadi. Bularning har biri o'zining ichki xususiyatlariga ega bo'lib, pirovardida siyosatning sub'ekti – davlatning hokimiyat shakli, tizimi, tashqi siyosatning tabiati va maqsadlari bilan o'zaro bog'liq bo'ladi. U jamiyatning siyosiy negizi bilan ham uzviy bog'liq bo'lib, siyosatning tabiatini belgilaydi. Siyosat ko'rinishlarining o'zaro aloqasi va ta'siri siyosiy jarayonlarda namoyon bo'ladi. Siyosiy islohotlar - demokratik jamiyat barpo etish va uning rivoji, asos-negizi O'zbekistonda demokratik jamiyatni barpo etish vazifalari siyosat va siyosiy munosabatlar, iqtisodiy, ijtimoiy, shaxsiy, milliy-ma'naviy munosabatlar bilan uzviy bog'liq. Natijada siyosat ijtimoiy hayotning barcha sohalari: iqtisodiy, ijtimoiy, ma'naviy rivojlanishda o'ziga xos mavqega ega.

Shuning uchun ham siyosiy islohotlar demokratik jamiyat qurishning asos- negizidir. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan siyosiy islohotlar, asosan, hokimiyat va jamiyat o'rtasidagi muloqot asosiga qurilgan. O'zbekistondagi siyosiy jarayonlar bevosita davlatning bosh islohatchilik roli va faol siyosat olib borishi bilan xarakterlanadi. Bu - tarixiy davlatchilik an'analari bilan belgilanadi. Xozirgi kunda jamiyatimiz siyosiy tizimi oldida turgan eng muhim vazifa bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o'tishda turli manfaatlar muvozanatini to'g'ri aniqlab olishdir. Bu borada bizga Prezident Islom Karimov tomonidan ishlab chiqilgan besh tamoyil, olti ustuvor yo'nalish va etti ustuvor vazifalar dasturilamal bo'lishi lozim. Mamlakatimizda davlat va jamiyat qurilishi jarayonlarini demokratik erkinlashtirish, siyosiy islohotlarning mevasidir desak xato bo'lmaydi. O'zbekistonda demokratik huquqiy davlatni barpo etish, odil fuqarolik jamiyatini vujudga keltirish mamlakatimizda yashovchi har bir fuqaroning oliy maqsadi hisoblanadi, unga erishishning yagona yo'li esa demokratiyani chuqurlashtirishdir. Ayni paytda, O'zbekistonda bu jarayonlar qanday kechmoqda? Bizga ma'lumki demokratik jamiyatni barpo etishning xalqaro tamoyillari, dunyo hamjamiyati e'tirof etgan yo'riqlari mavjud. Bular fuqaroning o'z xohish- irodasini erkin ifodalash huquqiga egaligi, ozchilikning ko'pchilikka bo'ysunishi, barcha fuqarolarning millati, elati, ijtimoiy kelib chiqishi va diniy e'tiqodidan qat'iy nazar, teng huquqliligi, davlat va jamiyat boshqaruvida qonun ustuvorligi, saylov va saylanish huquqi va boshqalardir. Demokratiyaning bu tamoyillari barcha mamlakatlar konstitutsiyalarida qat'iy belgilab qo'yilgan qoidalaridir. O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 32- 35- moddalarida fuqarolarning siyosiy huquqlari aniq belgilab qo'yilgan. Siyosiy islohotlar haqida gap borar ekan, avvalo siyosiy islohotlarni amalga oshirish jarayonida umumbashariy qadriyatlarga asoslanish zarurligini unutmaslik kerak. Prezident Islom Karimovning 1992 yilda chop etilgan «O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqiyot yo'li» kitobida siyosiy sohada amalga oshirish kerak bo'lgan eng dolzarb masalalar birma- bir bayon etiladi. Shuningdek, ushbu kitobda qonun

chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati vakolatlarini ajratish asosida milliy davlatchilikni barpo etish. Jamiyat siyosiy tizimining, davlat idoralarining tuzilmasini tubdan yaxshilash, respublika hokimiyati va mahalliy hokimiyatning vakolatlari va vazifalarini aniq belgilab qo'yish, adolatli insonparvar qonunchilikni vujudga keltirish lozimligi tahliliy bayon etiladi. Mamlakatimizda turli siyosiy tashkilotlar, mafkura va fikrlarning rang- barangligiga asoslangan, butunlay yangi siyosiy tuzum yaratildi va u rivojlanib bormoqda. Respublikamizdagi 5ta siyosiy partiya O'zbekiston xalq demokratik partiyasi, “Adolat” sotsial demokratik partiyasi, “Milliy tiklanish” demokratik partiyasi, O'zbekiston “Fidokorlar” milliy demokratik partiyasi va O'zbekiston liberal-demokratik partiyasi va bitta “Xalq birligi” harakati, 200dan ortiq jamoatchilik birlashmalari va boshqa siyosiy institutlar mavjud. Mamlakatimizda demokratik jamiyatni barpo etish borasida olg'a qadam tashlanmoqda. Chunki qisqa vaqt ichida dunyo hamjamiyati tomonidan keng qo'llanilayotgan demokratik qadriyatlar hayotimizga izchil tadbiq etilmoqda, 2002 yil yanvar oyida bo'lib o'tgan Referendum mamlakat siyosiy tizimining jahon hamjamiyatining barcha tamoyillariga mos keladigan siyosiy islohotning amalga oshirilayotganligidan dalolatdir. Prezident Islom Karimov Referendum yakunlari haqida O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2002 yil 4 apreldagi sakkizinchi sessiyasidagi ma'ruzasida shunday degan edi. «Bizning endigi vazifamiz - mana shu yo'ldan og'ishmay, boshlangan islohotlarni yanada chuqurlashtirib, pirovard natijaga etkazish va «Biz dunyoda hech kimdan kam bo'lmaymiz!» degan shiorni amalda ro'yobga chiqarishdan iborat». 30 Ijtimoiy hayotning barcha sohalarini demokratlashtirish jarayonini yanada chuqurlashtirish , yangi ma ' no - mazmun bilan boyitish , uning izchilligi va samarasini ta ' minlash – mamlakatimizda amalga oshirilayotgan siyosiy islohotlarning mazkur bosqichida oldimizda turgan eng dolzarb vazifadir .

Ushbu vazifalardan kelib chiqib bu borada muhim masalalarga alohida e'tibor berishimiz zurur: Birinchi. Mamlakatimiz siyosiy hayotining barcha sohalarini, davlat va jamiyat qurilishini erkinlashtirish. Bu jarayonda, avvalo, fuqarolarning siyosiy, iqtisodiy faolligini kuchaytirish va insonning o'z qobiliyatini to'la ro'yobga chiqarishi uchun tegishli shart-sharoit yaratish lozim. Ikkinchi. Shunga erishish kerakki, mamlakatimiz siyosiy hayotida haqiqiy ma'nodagi ko'ppartiyaviylik muhiti qaror topishi darkor. Uchinchi. Nodavlat tuzilmalar, hukumatga qarashli bo'lmagan va jamoat tashkilotlarining, fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlarining faoliyatini yanada mustahkamlash va rivojlantirish. To'rtinchi. Jamiyatda fikrlar xilma-xilligi va qarashlar rang-barangligi, ularni erkin ifoda etish shartini ta'minlash. Beshinchi. Inson huquqlari va erkinliklarini, odamlarimiz ongida demokratik qadriyatlarni yanada mustahkamlash va rivojlantirish. 31 Shuni alohida ta'kidlash lozimki, ijtimoiy hayotda fuqarolarning siyosiy ongi, siyosiy madaniyati, siyosiy faolligi yuksalib borgani sari, davlat vazifasini nodavlat, notijorat va fuqarolarning o ' zini - o ' zi boshqarish organlariga bosqichma - bosqich o'tkazib borish zarur. Siyosiy plyuralizm va siyosiy sohani erkinlashtirish Siyosiy plyuralizm va siyosiy sohani erkinlashtirish borasida fikr bayon etish avvalida plyuralizm so'zining mazmun-mohiyatini ochib berish kerak. «Plyuralizm so'zi aslida falsafiy tushuncha bo'lib, lotincha Pluralis so'zidan olingan bo'lib, «Ko'pchilik» degan ma'noni anglatadi» 3 . Kengroq ta ' rif beradigan bo ' lsak , u dunyoning birlik g ' oyasini inkor etadi va borliqning bir necha yoki ko ' p asoslari hamda turlari bor deb biladi . Plyuralizm demokratiyaning « sof », « yuqori » shaklining belgisidir . Bu demokratiya sharoitida siyosiy hokimiyat bir - biri bilan kurashayotgan va bir - birini muvozanatlashtirayotgan siyosiy partiyalar , jamoat tashkilotlari va boshqa siyosiy institutlar tomonidan amalga oshiriladi .

Shuningdek, plyuralizm hayotning turli-tumanligi hamda ana shunday turli qarashlar orasidagi ziddiyat, raqobat, muxolifatning ijtimoiy taraqqiyot manbai ekanini bildiradi. Bunday holatlarning demokratik tarzda, qonunlar doirasida hal qilinishi ko'zda tutiladi. Mamlakatimiz ijtimoiy taraqqiyoti fikrlar xilma-xilligi va rang-barangligiga asoslanadi. Jamiyatning haqiqiy rivojlanishi uchun unda turli fikrlovchi kishilar, guruhlar, harakatlar va partiyalarning bo'lishi maqsadga muvofiqdir. Bunday guruhlar o'z dasturlarini jamiyat taraqqiyotiga monand ishlab chiqib, o'z fikrlarini ochiq-ravshan ifodalashlari, mavjud kamchiliklarni tanqid qilish imkoniyatlariga ega bo'lishi va bunday jarayonda hech qanday tasyiqlarga duch kelmasliklari kerak. Lekin, bunday plyuralistik tizimning samarali bo'lishi uchun jamoatchilik tomonidan ma'qullangan benuqson ishlash mexanizmi yaratilishi lozim. Bunday mexanizmni esa davlat yoki jamiyat yaratishi mumkin. Siyosiy plyuralizm jamiyatni erkinlashtirish borasida amalga oshirilayotgan jarayonlarda o'z aksini topadi. Demokratik jamiyat asoslarini shakllantiradi. Siyosiy sohani erkinlashtirish va jamiyat hayotining ushbu soha bilan bog'liq tomonlarini rivojlantirish haqidagi g'oyalar 2002 yil 27 yanvarda o'tkazilgan ikki palatali parlamentni tashkil etish va O'zbekiston Respublikasi Prezidentining vakolat muddatini besh yildan etti yilga o'zgartirish masalalariga bag'ishlangan umumxalq Referendumi natijalari, O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2002 yil 4-6 aprelda bo'lib o'tgan ikkinchi chaqiriq sakkizinchi sessiyasida qabul qilingan O'zbekiston Respublikasining «Referendum yakunlari hamda davlat hokimiyati tashkil etilishining asosiy printsiplari to'g'risida»gi konstitutsiyaviy qonuni, Oliy Majlisning «2002 yil 27 yanvardagi O'zbekiston Referendumi yakunlari yuzasidan qonunchilik ishlarining asosiy yo'nalishlari to'g'risida»gi qarori, sakkizinchi sessiyada I.A.Karimovning «Yangilanish va o'zgarishlar jarayoni ortga qaytmaydi» nomli ma'ruzalari tahliliy bayon etilgan. Ayniqsa, Yurtboshimizning O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining to'qqizinchi sessiyasidagi (2002 yil 29 avgust) «O'zbekistonda demokratik o'zgarishlarni

yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo'nalishlari» deb nomlangan ma'ruzasida siyosiy sohada, jumladan, davlat va jamiyat qurilishini erkinlashtirish jarayonlari bilan bog'liq vazifalar ko'rsatib beriladi. Shuningdek, hayotimizning barcha sohalarini erkinlashtirish jarayonining qonuniy asosini takomillashtirish bo'yicha ham ko'pgina ishlar qilinganligini e'tirof etadi. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov Birinchi chaqiriq O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisning XIV sessiyasidagi “O'zbekiston XXI asrga intilmoqda” deb nomlangan ma'ruzasida (1999 yil 14 aprel) mamlakatimiz rivojlanish strategiyasining olti ustuvor yo'nalishi haqida to'xtalib, ulardan birinchi ustuvor yo'nalishi mamlakat siyosiy, iqtisodiy hayotini, davlat va jamiyat qurilishini yanada erkinlashtirish ekanligini chuqur tahliliy bayon etdi. Jumladan, Prezidentimiz o'z ma'ruzasida shunday degan edi: «Siyosiy sohani erkinlashtirish borasida: avvalambor, aholining siyosiy faolligini kuchaytirish jamiyatda manfaatlar va qarama-qarshi kuchlar o'rtasida muvozanatni ta'minlaydigan kuchli mexanizmlarni shakllantirish zarur». 32 Shuningdek , Prezidentimiz ushbu ma ' ruzasida demokratiyaning eng muhim tamoyillaridan biri , odamlarning saylov huquqini , o ' z xohish - irodasini erkin ifodalash , o ' z manfaatlarini ro ' yobga chiqarish va himoya qilish huquqini taminlash uchun huquqiy shart - sharoit , qonuniy - huquqiy zamin yaratib berish lozimligi haqida ham gapirgan edi . Mamlakatimizda siyosiy sohani erkinlashtirish asosida fuqarolarning huquq va erkinliklarini ta ' minlash , davlat tuzilishini demokratlashtirish , bozor islohotlarini chuqurlashtirish va tadbirkorlik , xususiy mulkni , kichik hamda o ' rta biznes manfaatlarini himoyalash borasida zarur bo ' lgan kafolatlarni yaratishga alohida e ' tibor qaratildi va shu yo ' nalishlardagi muhim ishlar izchil davom ettirilmoqda . Yuqoridagilardan xulosa shuki , siyosiy hayotini erkinlashtirish orqali aholining siyosiy faoligini kuchaytirish , siyosiy partiya va jamoat tashkilotlarining jamiyat hayotidagi ahamiyatini oshirish , fikrlar xilma - xilligini ta ' minlash , fuqarolar ongida demokratik qadriyatlarni mustahkamlash bilan bog ' liq jarayonlar

amalga oshiriladi . Shuningdek , nodavlat , notijorat tuzilmalar tuzilmalar va jamoat tashkilotlari , fuqarolarning o ' zini o ' zi boshqarish organlari faoliyatini rivojlantirish ham siyosiy sohani erkinlashtirishning muhim shartlaridan biridir . Siyosiy plyuralizm va siyosiy sohani erkinlashtirish O ' zbekistonda , demokratik huquqiy davlat va odil fuqarolik jamiyatini barpo etishdagi muhim vazifalarda biri ekanligini mamlakatimizning har bir fuqarosi anglab etishi va o ' zining butun kuch va salohiyatini shu yumushlarni tezroq amalga oshirishga qaratishlari zarur . Shunday qilib , siyosiy islohotlar jarayonida respublikalar yangi demokratik siyosiy tuzumning asoslari yaratildi , deb xulosa chiqarish mumkin . Bu tuzum siyosiy tashkilotlarning , mafkura va fikrlarning turli - tumanligi asosiga qurilgan bo ' lib , davlat va jamiyatni boshqarishda fuqarolarning keng ishtirokini ta ' minlaydi . Siyosiy partiyalar, ko'ppartiyaviylik, nodavlat va jamoat tashkilotlari Mustaqil O'zbekiston Respublikasi ilg'or demokratik davlatlar qatoridan o'ziga munosib o'rin egallashga intilmoqda, mamlakatda demokratik huquqiy davlat barpo etilib, fuqarolik jamiyatining belgilari shakllanib bormoqda. Fuqarolik jamiyatining muhim belgilaridan biri demokratik ko'ppartiyaviylik va unga asoslangan saylov tizimini joriy etishdir. Siyosiy partiyalar davlat bilan fuqarolarni bog'lab turuvchi bo'g'in, ijtimoiy vakillik vositasi, individlar manfaatlarini integratsiya qilish va ularni ifoda etish kabi fuqarolik jamiyati uchun o'ta muhim bo'lgan vazifalarni bajaradilar. Siyosiy partiya (lotincha “pars”, “parts” - qism, guruh; eski o'zbekchasi arabchadan “firqa” – guruh, to'da, ma'nosini anglatadi. Siyosiy partiyalar umumiy g'oya va manfaat, ijtimoiy-siyosiy maqsadlar asosida odamlarni ixtiyoriy ravishda uyushtiruvchi turg'un tashkilot. Fuqaroviy jamiyat bilan davlatni bir-biriga bog'lovchi eng muhim vositalardan bo'lib, demokratik huquqiy davlat hayotining zaruriy omillaridan biri. Markaziy Osiyoda siyosiy partiyalar tuzishga bo'lgan talab va shart-sharoit XIX asrning oxiri-XX asrning boshlarida yuzaga keladi. "Buning ikki asosiy sababi bor edi: birinchidan, jamiyatdagi ilg'or ijtimoiy kuchlarni birlashtirib,

xalqning siyosiy faolligini oshirish, xalq orasida ma'rifat nurlarini sochish va ikkinchidan, ommani shu tarzda uyushtirib, uni avvalombor chor Rossiyasi tarkibida muxtoriyatga erishishga da'vat qilish, keyinchalik esa, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-ma'naviy kuchlarni yig'ib, o'lkada mustaqil milliy davlat yaratish masalasini urtaga tashlash. Ilk o'zbek jadidlari va ma'rifatparvarlarining bu boradagiharakatlari, yozma va ogzaki fikrlari, agar ularni chuqur tahlil etsak, shunday xulosa yasash uchun etarli asos beradi. Ammo bu orzu va maqsadlarning amalga oshishi dastlabki qadamlardanoq jiddiy qiyinchiliklarga duch keladi. Bu birinchidan, chorizm hokimiyatining siyosati, ikkinchidan, Rossiya sotsial- demokratiyasining buzg'unchilik faoliyati edi. Chunki, bolsheviklarning dasturi bo'yicha, barcha milliy mintaqalardagi milliy uyg'onish va milliy ozodlik harakatlari faqat ishchilar partiyalarga buysungan taqdirdagina to'g'ri yo'lda deb topilar, aksincha holda esa, milliy xoinlik deb qoralanar edi. Shu boisdan 1917 yilgacha bo'lgan davrda Markaziy Osiyo mintaqasida siyosiy, nazariy va tashkiliy jihatdan etuk siyosiy partiyalar shakllanib ulgurmadilar". 33 Chorizm davrida kurtak otib, endigina shakllana boshlagan siyosiy tashkilotlar va ularning etakchilari sotsializm qurish yillarida tag-tubi bilan yo'q qilib tashlanadi. Zero, O'tgan 74 yil ichida kommunistik partiyadan boshqa, siyosiy partiyalar keraksiz deb hisoblandi va ularning faoliyatiga ruhsat berilmadi. O'zbekistonda siyosiy partiyalar va jamoat birlashmalari, xalq harakatlariningvujudga kelishi ijtimoiy-siyosiy taraqqiyotning ob'ektiv qonunidir. Ayni paytda O'zbekistonda quyidagi beshta siyosiy partiya va bitta jamoatchilik harakati faoliyat ko'rsatmoqda: 1. O'zbekiston Xalq demokratik partiyasi (XDP). 1991 yil 1 noyabrda Toshkentda bo'lib o'tgan Qurultoyida tashkil topgan. Ushbu Qurultoyda uning Dasturi va Nizomi qabul qilingan. XDP 1991 yil 15 noyabrda Adliya vazirligi tomonidan ro'yxatga olingan. 500 mingga yaqin a'zosi bor.

O'zbekiston XDPning dasturiy maqsadlari: Milliy mustaqillikni mustahkamlash; Tub iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va ma'naviy islohatlarni amalga oshirish orqali ravnaq topgan, qudratli, demokratik davlat, adolatli, insonparvar jamiyatni bunyod etish; Kishilarning millati, siyosiy qarashlari, diniy e'tiqodlaridan qat'iy nazar, munosib hayot kechirishi uchun keng imkoniyatlarni yaratish; Qarolarning erkinlik va huquqlari, tinch hayot kechirishlarini XDP o'z dasturiy maqsadlarini ro'yyobga chiqarish uchun o'z tasarrufidagi qonuniy vositalar-parlamentchilik, siyosiy tashkiliy, mafkuraviy ishlar, matbuotdan keng foydalanadi. 2. “Adolat” sotsial demokratik partiyasi “Adolat” (SDP). 1995 yil 18 fevralida tashkil topgan. 1995 yil 18 fevralida “Adolat” (SDP) Adliya vazirligi omonidan ro'yxatga olingan. 30 mingda ortiq a'zosi bo'lib, “Adolat” nomli xaftalik gazetasiga ega. Partiya 1995 yil 24 fevralda rasmiy ravishda ro'yxatga olingan. O'zbekiston “Adolat” sotsial-demokratik partiyasining asosiy maqsadi- mustaqil O'zbekiston Respublikasida yashayotgan barcha millat va elatlarning umumiy manfaatlariga mos keladigan siyosiy, iqtisodiy demokratik tamoyillariga asoslangan yangi ijtimoiy munosabatlar qaror topgan adolatli fuqarolik jamiyatini qurishda faol ishtirok etishdir. “Adolat” sotsial-demokratik partiyasi o'z oldiga qo'yidagi vazifalarni qo'yadi: • Demokratik huquqiy davlat qurish; • Mamlakat mustaqilligini mustahkamlash; • Vatanga sodiq xizmat qilish; • Adolatli fuqarolik jamiyati qurish; 3. Milliy tiklanish demokratik partiyasi (MTDP). 1995 yil 3 iyunda tuzilgan. Adliya Vazirligi tomonidan 1995 yil 9 iyunda ro'yxatga olingan, 10 mingga yaqin a'zosi bor. Partiyani oliy maqsadi-milliy tiklanish g'oyasini amalga oshirish yo'lida o'z harakatlarini asosiy yo'nalishlari deb quyidagilarni belgilaydi:

• millatlarning ma'naviy birligi; • vatan (Turkiston) – yagona oila; • kuchli demokratik davlat; • milliy qadriyatlar; • ilmiy-texnikaviy taraqqiyot va umumjahoniy integratsiya; • zamon kishisi; • milliy istiqlol 37 . 4. “Fidokorlar” milliy demokratik partiyasi (FMDP). Partiya muxtaram Prezidentimizning tashabbusi bilan 1998 yil 28 dekabrda tashkil topgan. 2000 yil 14 apreldan Vatan taraqqiyoti va “Fidokorlar” partiyasi qo'shilib “Fidokorlar” Milliy demokratik partiya sifatida faoliyat ko'rsatmoqda. Partiya o'zining dasturida mamlakatda dolzarb muammolarni hal etishda fidoiylik ko'rsatish vazifasini qo'ygan. O'zbekiston huquqiy demokratik odil fuqarolik jamiyatini yaratishdagi barcha ijtimoiy, sotsial-siyosiy, iqtisodiy muammolarni hal etilishida va xalqimizni ma'naviyatli, ma'rifatli qilib tarbiyalashda hamda jamiyatda halollik, fidokorlik ko'rsatishdek ulkan vazifani o'z dasturlariga kiritganlar”. 38 O ' zbekiston siyosiy maydonida yana bir muhim voqea sodir bo ' ldi , 2003 yil noyabr oyida yangi beshinchi , ya ' ni O ' zbekiston liberal - demokratik partiyasi tuzildi . Ushbu siyosiy partiya tadbirkorlar va ishbilarmonlar manfaati va mamlakatimiz iqtisodiy rivojlanishi uchun faoliyat ko ' rsatishni o ' z oldiga maqsad qilib qo ' ydi . Prezident Islom Karimov yangi tuzilgan siyosiy partiya tashabbus guruhi a ' zolari bilan bo ' lgan uchrashuvda “ Tadbirkorlar va ishbilarmonlar ijtimoiy qatlami O ' zbekiston siyosiy maydonida o ' z o ' rnini egallashi lozim ” deb nomlangan nutqida , partiyaning amalga oshirishi zarur bo ' lgan maqsad vazifalarini belgilab berdi va shunday dedi : “ Sodda qilib aytganda , bu yangi partiya , bu harakat tadbirkorlarga , ishning negizini biladigan faollar va fidoyilarga suyanib - tayanib , ularni birlashtirib , o ' z oldiga qo ' ygan maqsad - marralarga erishishi darkor ” 39 . Xalq birligi harakati. Bu harakat 1995 yil 9 iyundan faoliyat ko'rsatmoqda. Adliya Vazirligi mazkur harakatni 1995 yil 9 iyunda ro'yxatga olgan.

“Xalq birligi” harakatining nizomida ustuvor maqsadi, ko'p millatli xalqimizning birligini yanada mustahkamlash , barcha fuqarolarda O ' zbekistonning hozirgi kuni va kelajakda buyuk davlat bo ' lishi , har bir oila farovonligi , insonning erkin kamol topishi uchun yuksak mas ' uliyat hissini shakllantirish , jamoatchilikni ish sa ' y - harakatlarida faol ishtirok etishga da ' vat qilishdan iboratdir , deb belgilangan ” 40 . Siyosiy partiyalarning oliy maqsadi mamlakatni ijtimoiy - siyosiy barqarorligini saqlagan holda mavjud tuzumni har tomonlama yuqori bosqichga ko ' tarish iqtisodiy rivojlanishiga ko ' maklashish va xalqning hukumat bilan bo ' ladigan aloqasini mustahkamlash , ularning xohish irodasini amalga oshishi uchun xizmat qilishdan iboratdir . Shunday qilib , bugungi demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati qurish sharoitida siyosiy partiyalar o ' z faoliyatlarida yanada erkin va faolroq bo ' lishlari talab etiladi . Buning uchun esa tegishli qonunchilik asosini shakllantirish , zarur shart - sharoitlarni , davlat va jamoat birlashmalarining hamkorligiga erishishni ta ' minlash zarur . Prezident Islom Karimov ta ' kidlaganidek , “ Mamlakatni siyosiy va iqtisodiy rivojlantirishning muqobil ( amaliy ) turlarini ishlab chiqish va himoya qilishda mavjud siyosiy partiyalar ko ' rsatmalari hozirgi bosqichning eng muhim vazifalaridandir ” 41 . Umuman , jamiyatda davlat tuzilmalari va siyosiy partiyalar bilan muvozanatni ta ' minlashga qodir bo ' lgan jamoat birlashmalari tizimi shakllandi . Zero , Oliy Kengash 1991 yil 15 fevralda « O ' zbekiston Respublikasida jamoat birlashmalari to ' g ' risida » gi Qonunni qabul qildi . Mazkur qonun respublika hayotidagi jamoat birlashmalari faoliyatini tubdan isloh qilishga , jamoat birlashmalari tuzilmalarini davlat va hukumat tizimidan ajratishga huquqiy shart - sharoitlar yaratib berdi . Respublika ijtimoiy - siyosiy hayotida birinchi marta mazkur qonunda jamoat birlashmalarning maqsadlari xalqaro va demokratik mezonlar asosida ta ' riflab berildi : “ Jamoat birlashmalari fuqarolik , siyosiy , iqtisodiy , ijtimoiy va madaniy huquqlar hamda erkinliklarni ro ' yobga chiqarish va himoya qilish , fuqarolarning

faolligi va tashabbuskorligini , davlat va jamoat ishlarini boshqarishda ularning ishtirok etishini rivojlantirish ...” 42 maqsadida tuziladi. 1992 yil 3 iyunda «O'zbekiston Respublikasida jamoat birlashmalari to'g'risida»gi qonunga o'zgartish va qo'shimchalar kiritilishi munosabati bilan 1993 yilning mart oyidan mazkur qonunga amal qilishga kirishildi. O'zini o'zi boshqarish organlarini tashkil etishda O'zbekiston Respublikasi Oliy Kengashning XII sessiyasida 1993 yil sentyabrda qabul qilingan “Fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari to'g'risida”gi qonun alohida ahamiyatga ega bo'ldi. Prezident I.A.Karimov jamoat birlashmalarini isloh qilishning o'ziga xos o'nalishlarini ishlab chiqdi. Mustaqillik davrida jamoat tashkilotlari jamiyatni demokratlashtirish talablari va qoidalari asosida, shuningdek, ijtimoiy guruhlarning manfaatlarini ijtimoiy-siyosiy jarayonlarda ifoda etish umuminsoniy qadriyatlarga amal qilishning milliy qadriyatlarni yuksaltirish jarayonlariga uyg'unlashtirish kabi tamoyillar asosida shakllandi. O'tgan qisqa davr ichida 220ta Respublika hududida faoliyat yurituvchi, 1500ta mahalliy ahamiyatga ega bo'lgan jamoat birlashmalari tashkil topdi. Ularning 45tasi xalqaro jamoat birlashmalaridir. O'zbekistonda 20ta xorijiy mamlakatlarning jamoat va nohukumat tashkilotlari va ularning vokolatxonalari turli yo'nalishlarda faoliyat ko'rsatmoqda. 1993 yildan buyon respublika hududida faoliyat yurituvchi 112ta, viloyatlar ahamiyatiga molik 817ta yangi jamoat tashkilotlari tuzildi. 1992 yil 22 oktyabr «Mahalla» xayriya jamg'armasi, 1994 yil 23 aprel «Ma'naviyat va ma'rifat» jamoatchilik markazi, O'zbekiston Respublikasi xotin-qizlar qo'mitasi, 1995 yilda esa xalqaro Amir Temur va «Oltin meros» jamg'armalari tuzilib o'zbek xalqining milliy iftihorini yanada yuksaltirish ko'hna milliy madaniyat va ma'naviyatni butun jahonga targ'ibot-tashviqot etish bilan shug'ullanmoqdalar. O'zbekiston «Mahalla» xayriya jamg'armasi faoliyatining asosiy yo'nalishlaridan biri «tarixan tarkib topgan milliy va ma'naviy qadriyatlarni keng targ'ib qilish, xalqimizning eng yaxshi udum va an'analarini ommalashtirish, respublika aholisi o'rtasida

madaniy va ma'rifiy ishlarni keng yo'lga qo'yish», shuningdek, «insonning aql- zakovati, ma'naviy imkoniyatlariga, uning amaliy faoliyat tashabbuskorligiga yo'l ochish, buning uchun unga qulay moddiy va ma'naviy sharoitlar yaratib berish, yoshlarni kasb-hunarga qiziqtirish» kabi maqsadlarni amalga oshirishdir 43 . O'zbekiston Respublikasi xotin-qizlar qo'mitasi mamlakatdagi eng yirik jamoat birlashmalaridan biri hisoblanib, uning asosiy maqsadlaridan biri -«Jamiyatda xotin-qizlarning rolini oshirish, ularning qiziqishlarini himoya qilish, turli-tuman ma'naviy va madaniy talablarini qondirish, ayollarga ijtimoiy- iqtisodiy, huquqiy va psixologik yordam berish, oilani, onalik va bolalikni, xalqlar o'rtasidagi do'stlikni va o'zaro hamkorlikni muhofaza qilish, tinchlik va ijtimoiy taraqqiyot uchun ayollarning ishtirok etishlarini ta'minlash» kabi vazifalardir. 1994 yil 23 aprelda respublika «Ma'naviyat va ma'rifat» jamoatchilik markazi tashkil topdi. Bu markaz uzoq davr mustamlaka bo'lgan mamlakatimizda xalqimizga yot bo'lgan dunyoqarash va mafkura tazyiqi ostida yo'qolayozgan milliy ma'naviyatni yuksaltirish, fuqarolarning o'zligini anglash jarayonlariga ta'sir ko'rsatish, sobiq sho'ro tuzumi dunyoqarashidan poklanish, o'zbek xalqining ma'naviy-madaniy merosi, milliy va umuminsoniy qadriyatlar ruhiga mos g'oyalarni shakllantirish va hayotga tatbiq etish, mintaqa xalqlarining mushtarak man'naviy, ma'rifiy, madaniy ildizlarini tadqiq va tahlil qilish asosida targ'ib etish kabi maqsadlarni amalga oshirishni o'ziga dasturiy vazifa qilib olgan. 2001 yil yanvarda Toshkentda yoshlar masalalariga bag'ishlangan yig'ilish bo'lib o'tdi. Unda mamlakatimiz rahbari yoshlarning boshini qovushtiradigan, «ularning chinakam suyanchi va tayanchi bo'la oladigan» yangi tashkilot tuzish g'oyasini ilgari surdi. Prezident I.A.Karimov bu tashkilot «Kamolot» nomini saqlab qolishi, uning ish yuritish uslubi jamg'armanikidan farqli bo'lishini ta'kidlab, yangi tashkilotni yoshlarning ijtimoiy harakati shaklida tuzish maqsadga muvofiq bo'lardi, dedi. Shuningdek, bu yangi ijtimoiy harakatning joylarda tashabbuskor guruhlari tashkil etildi. «Kamolot» jamg'armasi negizida faoliyat yuritadigan bu guruh viloyatlar, tumanlar, shahar va qishloqlarga chiqib, yoshlarning yangi harakat

borasidagi fikrini o'rganishi, ularning xohish-irodasi asosida Nizom loyihalari ishlab chiqishi belgilandi. «Sog'lom avlod uchun» xalqaro jamg'arma ham respublikamizda yosh avlodni ham jismoniy, ham ma'naviy-ahloqiy jihatdan sog'lom bo'lishni ta'minlashda ishtirok etuvchi jamoat tashkiloti sifatida faoliyat ko'rsatmoqda. Toshkentda Xalqaro jamoat birlashmasi Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati Assammbleyasi «Turkiston - umumiy uyimiz» g'oyasi ostida Markaziy Osiyo xalqlarini birlashtirishda, mintaqada ijtimoiy barqarorlikni saqlashda muhim ahamiyat kasb etib kelmoqda. Mustaqillik davrida kasaba uyushmalari ham chuqur isloh qilindi. Ularning ishlash uslublari va faoliyati sobiq mafkura asoratlaridan butunlay poklandi. Aytish kerakki, jamoat tashkilotlari tizimining kengayishi va ular sonining sifat darajasi birgalikda ortishi demokratik fuqarolik jamiyatining eng xarakterli xususiyatlaridan biri bo'lib, taraqqiyotga xizmat qiladigan fikrlar xilma-xilligi va erkinligiga keng yo'l ochadi, rivojlanishning yangi qirralari, tamoyillarini belgilash imkoniyatini yaratadi. Hozirgi tarixiy rivojlanish pallasida O'zbekistonda jamoat birlashmalari safi yanada kengayib, ular jamiyat hayotining turli sohalarida, o'z yo'nalishlari bo'yicha faoliyat kursatmoqda. O'tgan davr jamoat tashkilotlari faoliyatini tashkil etish va qo'llab-quvvatlash maqsadida bir qancha Farmon va qarorlar qabul qilindi. Davlatning o'zi nodavlat tizimni shakllantirish va rivojlantirishdan manfaatdor bo'lmoqda, unga keng yo'l ochib berib, islohotlarda, fuqarolarni tarbiyalashda, ularning haq-huquqlarni muhofaza qilishda faol ishtirok etishga da'vat etadi. Shunday qilib, milliy mustaqillik va mamlakat ijtimoiy siyosiy, iqtisodiy hayotning barcha jabhlarini qamrab olgan tub islohotlar natijasi o'laroq, mamlakatda qisqa davr ichida fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat barpo etishning muhim talablaridan biri-ko'ppartiyaviylik va demokratik jamiyatga xos bo'lgan jamoat birlashmalari tizimlari qaror topdi. Jamoat birlashmalarining ijtimoiy-siyosiy hayotdagi o'rni qay darajada ekanligini ularning soni bilan emas albatta, amalga oshirgan ishlari, ijtimoiy

hayotdagi mavqeyi bilan belgilanadi. Jamoat birlashmalari mamlakatimizda kechayotgan islohatlarni sobitqadamlik bilan bajarilishida faol bo'lishi va siyosiy tizimi mustahkamlash xizmat qilishini hayotning o'zi ko'rsatmoqda. Zero, rasmiyatchilik bilan tuzilgan uyushmalarning ijtimoiy turmushdagi ahamiyatining sustligi jamiyat taraqqiyotiga to'sqinlik qiladi, islohotlarning amalga oshishini sekinlashtiradi.

Adabiyotlar: 1. Shodiev N. O'zbekiston milliy Tiklanish bosqichida. - M.: Vega, 1999. 2. Shodiev N., Eofurov 3., Siddiqov B. Milliy mafkura va g'oya. -T.: O'zbekiston, 1996. 3. G’ofurov 3., Toshev S. Mustaqillikning ma'naviy zaminlari. -Qarshi: Nasaf, 1994. 4. G’ofurov 3., Siddiqov B. Ma'naviy yuksalish – taraqqiyot omili. - T.: TDTU, 1997. 5. G’ofurov 3., Siddiqov B. Milliy istiqlol ma'naviy-ma'rifiy yuksalish. - T.: TDTU, 2000. 6. Tulenov J., Qodirov B., §ofurov Z. Ma'naviy yuksalish sari. -T.: Mehnat, 2000.

O'xshashlar

Ijtimoiy siyosiy barqarorlik milliy xavfsizlik O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish kafolati

O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish amaliyoti va mintaqaviy demokratik jarayonlar

O'zbekiston va MDHdagi demokratik jarayonlar

Demokratik jamiyat va O'zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o'tish yo'li hamda xususiyatlari

Demokratik fuqarolik jamiyati va uning mazmun mohiyati