Чет эл судлари ва арбитражлари қарорларини ижро этиш - Huquqshunoslik - Referatlar

Чет эл судлари ва арбитражлари қарорларини ижро этиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

62.5 KB

Ko'chirib olish

Чет эл судлари ва арбитражлари қ арорларини ижро этиш Режа: 1. Халқаро шартнома 2. Фуқароларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш тартиби.

Чет эл судлари ва арбитражлари қ арорларини ижро этиш Халқаро ҳуқуқда барча ёки кўпчилик давлатлар томонидан тан олинган бир қатор принциплар ва нормалар мавжудки, улар халқаро ҳуқуқнинг умумий нормалари, умумий, универсал принциплари ва халқаро ҳуқуқнинг нормалари деб аталади. Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари Ўзбекистон Республикаси номидан (давлатлараро шартномалар), Ўзбекистон Республикаси ҳукумати номидан (ҳукуматлараро шартномалар), вазирликлар ва идоралар номидан (идоралараро хусусиятга эга бўлган шартномалар) тузилади. Халқаро шартнома - бу икки ёки бир неча давлатлар ва (ёки) халқаро ташкилотлар ўртасида тузилган битим (конвенция, пакт, декларация, шартнома ва ҳ.к.) бўлиб, иштирокчиларнинг сиёсий, иқтисодий ва бошқа муносабатларида ўзаро мажбуриятларини белгилаш, ўзгартириш ва тугатишни назарда тутади. Чет эл судлари ва арбитражлари томонидан чиқарилган қарорларни Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ижро этишнинг хусусияти шундан иборатки, бу жараён нафақат миллий қонунчилик нормалари билан, балки Ўзбекистон Республикаси иштирокчи бўлган халқаро шартномалар қоидалари билан ҳам тартибга солинади. Чет эл судлари ва арбитражлари томонидан чиқарилган қарорларни Ўзбекистон Республикаси ҳудудида тўғри ва аниқ ижро этиш учун нафақат Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари нормаларининг талаблари, балки ишитрокчи мамлакатларнинг бир бирига фуқаролик, оила ва жиноят ишлари бўйича ўзаро ҳуқуқий ёрдам кўрсатишни назарда тутувчи кўп тарафлама, худди шунингдек, икки тарафлама халқаро шартномалар талаблари ҳам ҳисобга олинади. Чет эл судларининг қарорлари дейилганда, фуқаролик ишлари бўйича қарорлар, жиноят ишлари бўйича ҳукмларнинг жиноят оқибатида етказилган зарарни ундириш тўғрисидаги қисми, шунингдек агарда Ўзбекистон

Республикасининг халқаро шартномасида назарда тутилган бўлса, чет давлат бошқа органларнинг ҳужжатлари тушунилади. Чет эл судлари ва арбитражлари қарорларини ижро этиш тартиби Ўзбекистон Республикасининг тегишли халқаро шартномалари, Ўзбекистон Республикаси “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида” ги Қонуни ва бошқа қонун ҳужжатлари билан белгиланади. Чет эл судининг қарорига асосан Ўзбекистон Республикаси суди томонидан берилган ижро варақаси, агарда Ўзбекистон Республикасининг ҳалқаро шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, қарор кучга киргандан сўнг уч йил давомида ижрога топширилиши мумкин. Ижро ҳужжатларини ижро этишда шуни назарда тутиш керакки, чет давлатга қарашли бўлган ва Ўзбекистон Республикаси ҳудудида турган мол- мулкни хатлаш ва унга нисбатан даъвони таъминлаш бўйича бошқа чораларни қўллашга, хўжалик судининг ҳал қилув қарорини мажбурий ижро этиш тартибида ундирувни шу мол-мулкка қаратишга, агар Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида ёки халқаро шартномаларида бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса, тегишли давлатнинг ваколатли органлари розилиги билангина йўл қўйилади. Чет эл судининг қарорини ижро этишдан аввал, у тан олиниши керак. Чет эл судининг қарорини тан олиш ва ижро этиш тартиби миллий қонунчилик ва Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари билан тартибга солинади. Ўзбекистон Республикаси 1993 йил 22 январда Минск шаҳрида Мустақил Давлатлар Ҳамжамияти аъзоси бўлган давлатлар томонидан имзоланган “Ҳуқуқий ёрдам ва фуқаролик, оила ва жиноят ишлари бўйича ҳуқуқий муносабатлар тўғрисида”ги Конвенция иштирокчисидир. Кўрсатилган Конвенция Ўзбекистон Республикаси томонидан 1994 йил 6 майда ратификация қилинган ва Ўзбекистон Республикаси учун 1994 йил 19 майдан бошлаб кучга кирган. Конвенция мазкур Конвенция иштирокчиси бўлган давлатларнинг фуқаролари ва уларнинг ҳудудида яшаётган

Конвенция иштирокчиси бўлган бошқа давлатлариннг фуқароларига, худди ўзларининг фуқароларига берилгани сингари, шахсий ва мулкий ҳуқуқларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш кафолатини бериш, шунингдек фуқаролик, оила ва жиноят ишлари бўйича адлия муассасаларининг ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш борасидаги ҳамкорлигини кучайтириш мақсадларини кўзлайди. Конвенцияга мувофиқ Шартлашаётган Тарафларнинг ҳар бири бошқа Шартлашаётган Тарафнинг ҳудудида чиқарилган қуйидаги қарорларни тан олади ва ижро этади: - фуқаролик ва оила ишлари бўйича адлия муассасаларининг (судлар) қарорларини, шу жумладан кўрсатилган ишлар бўйича суд томонидан тасдиқланган келишув битими ва пул мажбуриятларига нисбатан нотариал актлар (бундан буён матнда - қарорлар деб юритилади); - жиноят ишлари бўйича зарарни ундириш ҳақида суд қарорлари. Чет эл судининг ёки арбитражнинг қарорини мажбурий ижро этишга рухсат беришлик ҳақидаги илтимоснома Ўзбекистон Республикаси ваколатли судига берилади. Илтимосномага қуйидагилар илова қилиниши керак: а) қарор ёки унинг тегишли тартибда тасдиқланган нусхаси, қарорнинг қонуний кучга кирганлиги ва ижро этилиши кераклиги ҳақида ёки қарор қонуний кучга киргунга қадар ижро этилиши кераклиги тўғрисида расмий ҳужжат; б) қарор кимнинг зарарига чиқарилган бўлса, агар у ишни кўриш процессида иштирок этмаган бўлса, у тегишли тартибда ва ўз вақтида судга чақирилганлигини тасдиқловчи ҳужжат, у процессуал лаёқатга эга бўлмаган ҳолда унинг манфаатлари вакил томонидан ҳимоя қилиниши таъминланганлигини тасдиқловчи ҳужжат; в) агар қарор қисман ижро этилган бўлса, уни тасдиқловчи ҳужжат; г) судга тегишлилик тарафлар ўртасида келишув билан белгиланган бўлса, тарафлар ўртасидаги келишувни тасдиқловчи ҳужжат.

Қарорни мажбурий ижро этишга рухсат бериш ҳақида илтимоснома ва унга илова қилинаётган ҳужжатлар ўзбек тилига ёки рус тилига таржима қилиниб, тегишли тартибда тасдиқланган нусхалар билан бирга юборилиши керак. Кўрсатилган Конвенциянинг 54 - моддасида қарорларни тан олиш ва мажбурий ижро этиш тартиби белгиланган: 1. Қарорларни тан олиш ва мажбурий ижро этишга рухсат бериш ҳақидаги илтимоснома, қарор Шартлашаётган Тарафларнинг қайси бирининг ҳудудида мажбурий ижро этилиши керак бўлса, шу тарафнинг судлари томонидан кўриб чиқилади. 2. Қарорни тан олиш ва мажбурий ижро этиш ҳақидаги илтимосномани кўриб чиқаётган суд Конвенцияда назарда тутилган шартлар бажарилганлигини текшириш билан чегараланади. Агарда Конвенция шартларига риоя этилган бўлса, суд мажбурий ижро этиш тўғрисида қарор чиқаради. 3. Мажбурий ижро этиш тартиби ҳудудида мажбурий ижро амалга оширилиши керак бўлган Шартлашувчи Тарафнинг қонун ҳужжатлари билан белгиланади. Конвенциянинг 55 - моддасида назарда тутилган асосларга кўра қарорни тан олишни ва ижро этишини рад этиш мумкин. Қуйидаги ҳолатларда қарорни тан олиш ва мажбурий ижро этишга рухсат бериш рад қилиниши мумкин, агарда: а) ҳудудида қарор чиқарилган Шартлашувчи Тарафнинг қонунчилигига кўра, қарор қонуний кучга кирмаган ва ижро этилмаслиги керак бўлса, бундан қарор қонуний кучга киргунча ижро этилиши керак бўлган ҳоллар мустасно; б) жавобгар унга ёки унинг вакилига ўз вақтида ва тегишли тарзда судга чақирув қоғози топширилмаганлиги туфайли, суд процессида иштирок этмаган бўлса;

в) қарор тан олиниши ва ижро этилиши лозим бўлган Шартлашувчи Тарафнинг ҳудудида айни бир тарафлар ўртасидаги, айни бир предмет тўғрисидаги ва айни бир асослар бўйича суднинг қонуний кучга кирган ҳал қилув қарори ёки учинчи давлат судининг тан олинган қарори бўлса, ёхуд шу Шартлашувчи Тарафнинг муассасаси томонидан илгари шу иш бўйича иш юритиш қўзғатилган бўлса; г) Конвенция қоидаларига кўра, унда назарда тутилмаган ҳолларда эса ҳудудида қарор тан олиниши ва ижро этилиши лозим бўлган Шартлашувчи Тарафнинг қонун ҳужжатларига кўра иш унинг муассасалари мутлоқ ваколатига кирса; д) келишилган судловга тегишли ишлар юзасидан тарафлар ўртасида битим мавжуд бўлганлигини тасдиқловчи ҳужжат мавжуд бўлмаса; е) мажбурий ижро этиш муддати, ҳудудида мажбурий ижро этиш амалга ошириладиган давлатнинг қонун ҳужжатларига кўра, ўтиб кетган бўлса. Ўзбекистон ҳудудида чет эл судлари ва арбитражлари қарорларини ижро этиш юқорида кўрсатилган Конвенциядан ташқари Ўзбекистон Республикасининг бошқа кўп томонлама ва икки томонлама халқаро шартномалари билан хам тартибга солинади. Фуқароларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш тартиби. Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги ҳузуридаги Суд қарорларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техника жиҳатидан ва молиявий таъминлаш департаменти ва унинг ҳудудий бўлинмаларида (барча қуйи тармоқ тизимида) фуқаролар мурожаатларини кўриб чиқиш тартиби, Ўзбекистон Республикасининг “Фуқароларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш тўғрисида”ги қонуни талаблари ҳамда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2001 йил 10 мартдаги “ Судлар фаолияти таъминотини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 120-сонли

Қарори, 2001 йил 29 августда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида”ги Қонуни“, Адлия вазирининг 2001 йил 29 декабрдаги 209-мҳ-сонли буйруғи билан тасдиқланган “ Ижро ишини юритиш ва суд ижрочилари фаолиятини ташкил этиш тартиби тўғрисида Низом”, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан қабул қилинган 2006 йил 31 августда ПҚ-458 сонли “Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Суд қарорларини ижро этиш, судлар фаолиятини моддий-техника жиҳатдан ва молиявий таъминлаш департаменти фаолиятини янада такомиллаштириш чора- тадбирлари тўғрисида”ги Қарор, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик ва Хўжалик процессуал кодекслари, Ўзбекистон Республикаси Президенти 2007 йил 1 ноябрда ПҚ-722 сонли “Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Суд Департаментининг суд қарорларини ижро этиш, моддий- техника жиҳатдан ва молиявий таъминлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарор, Ўзбекистон Республикаси Президентининг юқорида кўрсатилган Қарорини бажариш юзасидан Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги томонидан 2007 йил 24 ноябрда 1741-сон билан рўйхатга олинган “Ижро йиғимини ундириш тўғрисидаги суд ижрочилари қарорларини ҳисобини юритиш ва уларнинг ундирилишини назорат қилиш тартиби тўғрисида”ги Йўриқнома, Ижро иши юритиш соҳасини янада ислоҳ этиш мақсадида 2008 йил 4 декабрда Сенат томонидан маъкулланиб, 14 январ 2009 йилда Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан имзоланган 2008 йил 19 ноябрда Қонунчилик палатаси “Ижро иши юритиш такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва кўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни .талаблари асосида амалга оширилади. Фуқароларни шаҳсан қабул қилиш Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги суд қарорларини ижро этиш, моддий-техника жиҳатдан ва молиявий таъминлаш Департаменти ва унинг ҳудудий

бўлимлари томонидан режа асосида, жадвал билан, ой , ҳафта кунлари ва соатлари белгилаб қўйилган тарзда амалга оширилади. Мурожаатларни кўриб чиқишда Ўзбекистон Республикаси «Фуқароларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги қонунида мустаҳкамланган фуқароларнинг мурожаат этиш ҳукуқининг ихтиёрийлиги, бу ҳуқуқдан фойдаланаётганида камситишга йўл қўйилмаслиги, мурожаатни қабул қилиш ва кўриб чиқишнинг мажбурийлиги ҳамда фуқароларнинг мурожаат этиши муносабати билан уларнинг хавфсизлиги кафолатларини таъминлайдилар. Суд қарорларини ижро этиш, моддий-техника жиҳатдан ва молиявий таъминлаш Департаменти ва унинг ҳудудий бўлимлари барча ходимлари фуқаролар мурожаатларини ўз вақтида, ҳолисона ва қонуний ҳал этилишига, уларнинг поймол этилган ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатларини фақат қонунда белгиланган ҳуқуқий воситалар билан ҳимоя қилинишига, қонунни бузган шахсларни жавобгарликка тортиш ҳамда фуқарога етказилган зарарни қоплаш чора-тадбирларини кўришга жавобгардирлар. Фуқароларнинг шахсий қабулини ташкил этиш ва амалга ошириш, мурожаатларни белгиланган тартибда ва муддатда кўриб чиқиш ва қонуний ҳал қилишга масъулиятсизлик билан ёндашган “ Суд қарорларини ижро этиш, моддий-техника жиҳатдан ва молиявий таъминлаш Департаменти ва унинг ҳудудий бўлимлари” ходимлари интизомий жавобгарликка тортиладилар. Шу ерда, мурожаат, ариза, таклиф, шикоят, мурожаатнинг дубликати, такрорий мурожаат деган тушунчаларни билиб олиш зарур. мурожаат — фуқаро, жамоа, мансабдор ва бошқа шахснинг ёзма ёки оғзаки шаклда баён қилинган аризаси, таклиф ёки шикояти; ариза - фуқаронинг ўз ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини рўёбга чиқаришда ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги илтимоси баён этилган мурожаат; таклиф - фуқаронинг прокуратура органлари фаолиятини такомиллаштиришга доир тавсияларни ўз ичига олган мурожаат;

шикоят - фуқаронинг бузилган ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини тиклаш тўғрисидаги талаби баён этилган мурожаат; мурожаатнинг дубликати - бир шахс томонидан айнан бир масала юзасидан берилган мурожаатнинг нусхаси; такрорий мурожаат - аввалги мурожаат бўйича қабул қилинган қарордан норози бўлиб, бундай қарорни қабул қилиб жавоб берган прокуратура органига айнан бир шахснинг айнан бир масала юзасидан қайта мурожаатидир. Суриштирув органи сифатида суд қарорларини ижро этиш департаменти, суриштирувчиларнинг иш юритувидаги суриштирув ишларига оид ҳамда материалларни ҳал қилиш билан боғлиқ ҳаракатлари ва қарорлари, шунингдек, судларнинг қарорлари юзасидан тушган шикоятлар тегишлича жиноят-процессуал, фуқаролик ёки хўжалик процессуал қонунчилигида кўзда тутилган муддат ва тартибда ҳамда ваколатлар доирасида кўриб чиқилади. Фуқаронинг фамилияси, манзили тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилмаган ёки у ҳақда сохта маълумотлар кўрсатилган, шунингдек имзо қўйилмаган ёзма мурожаатлар аноним деб ҳисобланади ва кўриб чиқилмайди. Бундай ҳолларда ариза ёки шикоятнинг аноним эканлиги тўғрисида маълумотнома тузилиб, у бўйича иш юритиш тугатилади. Ҳал этилиши назоратга олинган мурожаат аноним эканлиги аниқланса, мурожаатни юборган органга мурожаат Ўзбекистон Республикаси «Фуқаролар мурожаатлари тўғрисида»ги қонуннинг 6-моддасига асосан кўрилмасдан қолдирилганлиги ҳақида хабар берилади. Агар аноним мурожаатларда тайёрланаётган ёки содир этилган жиноятлар ҳақида маълумотлар бўлса, уларнинг ишончлилигини тезкор йўллар билан аниқлаш учун тегишли ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга юборилади. Фуқароларнинг ғайриқонуний хусусиятдаги мурожаатлари юзасидан қонунда белгиланган чоралар кўрилади.

Мурожаатлар белгиланган муддатларда, тўлиқ, ҳар томонлама ва ҳолисона кўриб чиқилиб, қонуний ҳал қилиниши лозим. Мурожаатларни тўлиқ ва ҳолисона ҳал этилишини таъминлаш мақсадида зарур ҳолларда текширишларга тегишли мутахассислар ҳамда мурожаат муаллифлари ёки уларнинг қонуний вакиллари талаб этилиши мумкин. Мурожаатларда баён қилинган важларни текшириш жараёнида қўшимча маълумотлар, тегишли меъёрий ҳужжатлар, ҳаракати устидан шикоят қилаётган мансабдор ёки бошқа шахсларнинг тушунтиришлари талаб қилиб олинади. Текшириш натижасига кўра маълумотнома тузилиб, мурожаат этган шахснинг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатларинн тўла ёки қисман тиклаш чоралари кўрилса - қаноатлантириш, мурожаатда баён қилинган важлар тасдиқланмаса - рад этиш ёки ҳуқуқий масалалар бўйича қонун талабларини тушунтириш тўғрисида тўхтамга келинади ва қонун билан белгиланган муддатларда аризачига маълум қилинади. Мурожаатлар, агар уларда баён қилинган масалалар қонун талабларига мувофиқ кўриб чиқилган ва муаллифга ёзма шаклда жавоб берилган бўлса, ҳал қилинган деб ҳисобланади.

O'xshashlar

Суд департаментининг ҳудудий бошқармалари суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш

Фуқаролик ва чет эл фуқаролари ( тартиби) режими

Чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг фуқаролик процессуал ҳуқуқлари ва уларга ҳуқуқий ёрдамлар

Суд ҳужжатларини ижро этиш

Чет эл ташкилотлари, ҳалкаро ташкилотлар ва тадбиркорлик фаолиятини амалга ошираётган