Rezba va mahkamlash detallari - Geometriya - Referatlar

Rezba va mahkamlash detallari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

103 KB

Ko'chirib olish

Rezba va mahkamlash detallari Reja: 1. Rezba 2. Metrik rezba 3. Truba rezbalar 4. Bolt 5. Mahkamlash detallari 6. Gayka 7. Shayba 8. Shpilka 9. Vint 10. Fiting 11. Shplint

Rezba Rezba-tekis shaklni Silindrik yoki konus sirti boylab vintli (vint chizig’i bo’yicha) harakati natijasida hosil bo’lgan sirt. Rezbali birikma-rezba yordamida detallarni bir-biriga nisbatan harakatlanmasligini tarninlovchi detallar birikmasi. Silindrik sirtda chiqarilgan rezba silindrik rezba, konus sirtda chiqarilgan rezba konus rezba deb ataladi. Silindrik yoki konusning tashqi sirtida chiqarilgan rezba tashqi rezba deb ataladi. Tashqi rezbali detallarga bolt, vint va hokazolarni misol qilib ko rsatish mumkin. Ichki silindrik yoki konus sirtlarga chiqarilgan rezbalar ichki rezbalar deb aytiladi. Ichki rezba chiqarilgan detallarga gayka, mufta va hokazolarni misol qilib korsatish mumkin. Soat mili harakati bo’yicha yo’nalgan rezbalar o’ng rezba deb, soat mili harakatiga teskari yunalishdagi rezbalar chap rezba deb ataladi. Kirimlar soniga nisbatan rezbalar bir kirimli va ko v p kirimliga bolinadi. Metrik rezba ESKD ning standartlari O’zbekiston Respublikasi meteriologiya va standartlashtirish davlat markazi tomonidan 1996 yilda tasdiqlangan va foydalanishga tavsiya etilgan. Jumladan, mashinasozlik va asbobsozlik buyumlari chizmalarini bajarish koidalari GOST 2.401-96... GOST 2.426-97 larda belgilangan. Metrik rezba GOST 24705-96 bo^yicha bajariladi. Uning yasovchi profili teng tomonli uchburchak ko’rinishida bo’lgan vint sirtidan iborat. GOST 24705-96 da yirik qadamli metrik rezbaning asosiy o’lchamlari berilgan. 2.1-shaklda yirik qadamli metrik rezba profili va 2.1-jadvalda metrik rezbaning asosiy o’lchamlari berilgan. Rezbaning asosiy o’lchamlari (2.1-shakl):

d -tashqi rezbaning tashqi diametri (bolt); D -ichki rezbaning tashqi diametri (gayka); d 2 -boltning o’rta diametric; D 2 -gaykaning o’rta diametric; D 1 -boltning ichki diametric; D 1 -gaykaning ichki diametric; P -rezba qadami; H -uchburchakning boshlang’ich balandligi; H 1 -tish profilining ichki balandligi. Yirik qadamli metrik rezbaning asosiy o lchamlari (mm) (GOST 24705-96) jadval Rezbalar diametri Rez b a qad a mi R Tashqi o’rta lchki d=D d2=D2 d 1 =D 1 8 7,188 6,6 1,25 10 9,026 8,376 1,5 12 10,863 10,106 1,75 14 12,701 11,835 2 16 14,701 13,835 2 18 16,376 15,294 2,5 20 18,376 17,294 2,5 Chapaqay rezbada uning o’lchamidan so’ng LH harflari yoziladi, masalan: M 10 LH; M36xl,5 LH. Metrik rezba M harfi, katta diametrining qiymati, kirim soni va qavs i c h i d a R h a r f i h a m d a q a d a m i n i o l c h a m i n i n g s o n q i y m a t i b i l a n ko’rsatiladi, masalan: l.M36x2(Rl,5) -bu quyidagicha o’qiladi: ikki kirimli, katta diametri 36 mm va qadami 1,5 mm bo’lgan metrik rezba; 2. M36x2(Rl,5) LH -ikki kirimli, katta diametri 36 mm va qadami 1,5 mm bo’lgan chapaqay rezba.

Truba rezbalar GOST 6357-96 bo’yicha truba silindrik rezba, va truba silindrik rezbali birikmalar, shuningdek GOST 6211-96 bo’yicha truba konus rezba va truba konus rezbali birikmalar tayyorlanadi va ishlab chiqarishda foydalaniladi. Ularning profili teng yonli uchburchak shaklida bo’lib, uchining burchagi 55° ga teng. 2.2-shakl da truba silindrik rezba profili va 2.2-jadvalda uning asosiy o’lchamlari berilgan. Truba silindrik rezbalar uchun ikkita aniqlik klassi belgilangan: A va B (GOST 6357-96). Truba silindrik rezba ozining shartli belgisi G harfi va rezbaning nominal diametri dyumlarda (1"=25, 4mm) hamda aniqlik klassi bilan ifodalanadi, masalan, Gl-A . 2.3-shaklda truba konus rezba profili va 2.3-jadvalda uning asosiy olchamlari berilgan. Truba konus rezba o’zining shartli belgisi tashqi rezba bo’lsa R , ichki rezba R 1 harfi va uning diametrini dyuymlardagi olchami bilan ifodalanadi, masalan, truba konus tashqi rezba R3/4, truba konus ichki rezba R 1 3/4 . Dyuymda berilgan olchamlar trubaning teshigi (ichki) diametri o’lchami bo’lib, uning tashqi sirti diametri (rezba bilan tashqi diametri) 1.2,1.3- jadvallarda berilgan. Masalan, chizmada rezbaning o’lchami 1" deb ko rsatilgan bo’lsa, truba ichki diametri 25,4 mm , rezbaning tashqi diametri esa 33249≈33mm bo`ladi. Mahkamlash detallari Rezbalar yordamida birikmalar hosil qiladigan rezbali detallarga mahkamlash detallari deb aytiladi. Bularga bolt, vint, shpilka, gayka va fitinglar kiradi. Detallarni biriktirishda gayka ostida shayba qoyiladi. Siltanib, tebranib ishlaydigan mahkamlash detallari o`z-o`zidan ochilibTruba silindrik rezbaning asosiy o lchamlari (GOST 6357-96) jadyal

Rezbaning dyuymlarda belgilanishi Rezbalarning diametri, mm Qadam, mmR 1” da o’ramlar soniTashqi d lchki d 1 ¼ ½ 1 1 ¼ 13,16 20,95 33,25 41,91 11,446 18,631 30,291 38,952 1,337 1,817 2,309 2,309 19 19 11 11Profili 55° bo’lgan truba konus rebaning asosiy o ’lchamlari (mm) (GOST 6211-96) jadval Dyuymli rezbalaming me'yoriy o’lchamlari f d a o ’ r a m l a r soni Qadam R Asosiy tekislikda diametrlar Asosiy tekistlik bilan trubaning ko’ndalang yuzasigacha bo’lgan Tashqi d,D lchki di,D ¼ 3/8 ½ ¾ 1 1 ¼ 19 19 14 14 11 11 1,337 1,337 1,814 1,814 2,309 2,309 13,157 16,662 20,955 26,441 33,249 41,910 11,445 14,950 18,61 24,117 30,291 38,952 6 6,4 8,2 9,5 10,4 12,7 12,7 Rezbaning o ’ lchamlari orasidagi munosabat H=√3/2∙P=0,866025404R; N 1 =5/8 ∙N=0,541265877∙R; N/4=0,216506351∙R; RN=/6=0,144337567 ∙ R; N/8=0,108253175∙R; D 2 =D-2 ∙ 3/8N=d-0,649519053R; d 2 =d-2 ∙ 3/8N=d-0,649519053R; Di=D-2 ∙ 5 / 8H=D-l,082531755R; d 1 =d-2 ∙ 5/8N=d-l,082531755R; Rezbaning belgilanishi Yirik qadamli metrik rezba o’lchami M harfi va katta diametrining qiymati bilan belgilanadi Masalan: M 1 O ; M36 . Kichik qadamli metrik rezba o’lchami M harfi, katta diametrining qiymati va qadami bilan belgilanadi, masalan: M10x0,75; M36xl,5 . ketmasligi uchun prujina shaybalar va

shplintlardan foydalaniladi. Bu detallarning shakli va o’lchamlari GOST larda belgilangan. Mahkamlash detallari stanokda ishlov berish paytida qanday vaziyatda bo’lsa, ular shunday vaziyatda chiziladi. Bolt Bolt bir tomoniga rezbasi bo ’ lgan ikkinchi tomoni esa har xil shakldagi kallakdan iborat sterjin. Sterjin kallagi konus faskali olti burchakli prizma bo’lgan bolt ko’p tarqalgan (2.4-shakl, a). Bolt chizish uchun uning o’lchamlari GOST 7798-96 da keltirilgan. Boltni chizmasini chizish uning kallagini chapdan ko’rinishini chizishdan boshlanadi (2.4- shakl,b). D diametrli aylana chizilib, unda ichki muntazam oltiburchak chiziladi. Uning qarama- qarshi joylashgan o’zaro parallel tomonlari orasidagi S masofa kalit o’lchamini belgilaydi. So’ngra D 1 =0,9S diametrli aylana chiziladi. Bosh ko’rinishda bolt kallagi balandligi ( H ) uzunligida, kallak qirralarining konturlari chiziladi. Kallakning chap yon tomoniga D 1 diametrga teng kesmani o’lchab qo’yib, uning a' va s' nuqtalaridan 30° b ur c ha k os t i da c he t k i qi r r a l ar i n i n g pr o ek si ya l a r i bi l an b' v a b ' 1 nuqtalarda kesishguncha chiziqlar o’tkaziladi. Bu nuqtalardan o’tgan vertikal bog’lovchi chiziq ustdan ko’rinishda kallak qirrasi bilan b=b 1 n u q t a d a k e s i s h a d i . H a r b i r q i r r a n i n g f r o n t a l v a g o r i z o n t a l proeksiyalarida topilgan nuqtalar orqali aylana yoylari o ’ tkaziladi. Bosh ko ’ rinishda e' va f' nuqtalar orqali R 1 ≈ 3/4 ∙ D radiusli yoy chiziladi. Bu yoyning davomi bilan chetki qirralar m', n' nuqtalarda kesishadi. m', n' nuqtalarni tog’ri chiziq bilan tutashtirib, buni ustiga kallakning chetki yoqlarini markazlari ( a' 1 , s' 1 nuqtalar) aniqlanadi va R 2 radiusli yoylar chiziladi.Ustdan ko’rinishga b≡b 1 nuqta orqali R 3 ≈ 0,5 ∙ D radiusli yoylar chiziladi. Bolt shakli, o’lchami va yasalish aniqligi (narmalligi, yuqori aniqlikdaligi, dag’alligi) ga qarab, har-xil turlarga bo’linadi. Eng ko’p

tarqalgani kallagi olti yoqli normal aniqlikdagi bolt bo’lib u GOST 7798- 96 berilgan. Kallak osti radiusi R va ℓ uzunlikdagi sterjnga chiqarilgan rezba uzunligi ℓ 0 GOST 7798-96 dan aniqlanadi. Yirik qadamli rezbasining diametri d=12mm , sterjeni uzunligi ℓ =60mm , mustahkamlik klassi 5 ∙ 8 bo’lgan kallagi olti yoqli boltning shartli belgisi: Bolt M12x60.58 GOST7798-96 . Boltning o’lchamini hisoblab aniqlash formulalari 2.4-jadvalda berilgan. Gayka Gayka teshigi rezbali bo ’ lib, bolt, vint yoki shpilka sterjeniga buralib, ajraladigan rezbali birikma hosil qilish uchun foydalaniladigan detal. Gayka kvadrat, oltiyoqli va boshqa xil shakllarda bo’lishi mumkin. Olti yoqli gayka normal balandlikda, past, baland va maxsus balandli kda: normal, yukori va dag’al (dag’al i shlangan) aniqli kda bo’lishi mumkin. Olti yoqli gayka bolt kallagini chizgandek bajariladi. Olti yoqli gayka eng ko’p tarqalgan (2.5-shakl): ikki faskali (yuqori aniqlikdagi) gayka GOST 5927-96 bo’yicha, bir faskali (normal aniqlikda) gi gayka GOST 5915-96 bo’yicha tayyorlanadi. Yirik qadamli va rezbasining diametri d=12mm, musta h kamlik klassi 5 bo’lgan olti yoqli gaykaning shartli belgisi: Gayka M12.5 GOST 5915-96 . Gaykaning o ’ lchamlarini hisoblab aniqlash formulalari 2.4-jadvalda berilgan.

Shayba Sh ay ba r ez ba si bo ’ l m ag an , st er j e n d i a m e t r i da n ka t t ar oq teshigi bo’lgan, qalinligi ancha yupqa bo’lib, gayka yoki bolt kallagi ostida qo ’ yiladigan detal. Shayba birikadigan detallarni ezilishdan, shikastlanishdan saqlaydi. Har xil tuzilishdagi shaybalar bo ’ ladi. GOST 11371-96 bo’yicha tayyorlanadigan shaybalar dumaloq xalqa shaklida bo’lib faskali va faskasiz bo’ladi (2.6 -shakl, a va b). GOST 6402-96 bo’yicha prujina shaybalar tayyorlanadi. U po’lat halqa bo’lib, kesilib, ikki qarama-qarshi tomonga ajratilgan. Prujina shaybalar har xil zarbalar va tebranishlarga gaykani o ’ z-o ’ zidan buralib ( o c h i l i b ) k e t m a s l i g i n i o l d i n i o l a d i . B u n d a n t a s h q a r i s t o p r (qimirlamaydigan qiladigan) shayba ham ishlatiladi va hokazo. Shaybaning shartli belgisiga «shayba» so ’ zi va mahkamlash detali sterjenining diametri, materiali guruhining shartli belgisi, qoplamaning shartli belgisi va uning qalinligi va shaybaning GOST ti ko ’ rsatiladi. Masalan, yumaloq shayba, 2-bajarilish sterjenining diametri 12 mm bo’lgan bolt uchun 01 guruh materialdan tayyorlangan, 09 qoplamali (sinkali), qoplama qalinligi 9 mm bo’lgan shaybaning shartli belgisi quyidagicha yoziladi: Shayba 2 .12 01099 GOST 11371-96 . Shaybaning o ’ lchamlarini hisoblab aniqlash formulalari 2.4-jadvalda berilgan. Shpilka S h p i l k a s t e r j e n d a n i b o r a t b o ’ l i b , u n i n g b i r u c h i d a g i r e z b a o’tkazuvchi uchi deb nomlanib bu uchi, birikuvchi detallarning biriga burab kiritiladi, ikkinchi uchidagi rezba esa siquvchi uchi deb nomlanib, bu uchiga gayka buraladi (2.7-shakl). Detallarni rezbali biriktirishda boltning kalagiga joy bo’lmasa birikuvchi detallardan biri ancha qalin bo’lganda uzun boltdan foydalanish maqsadga muvofiq bo’lmaganda shpilkadan foydalaniladi.

Shpilkaning shakli va o ’ lchamlari GOST 22032-96-GOST 22043-96 larda belgilangan. Shpilka normal va yu q ori aniqlikda rezbali uchlari har-xil yoki bir xil uzunlikda bo ’ lishi mumkin. o’tkazuvchi uchidagi rezbaning uzunligi ( ℓ 1 ) u burab kiritiladigan detalning teshigi diametriga va materialiga bog’li q . Masalan, detal: po’lat, bronza va latun bo’lsa, ℓ l =d (GOST 22032-96 va GOST 22033-96), kulrang cho yan bo’lsa ℓ l =l,25d (GOST 22034-96 va GOST 22035- 96) ; engil qotishma bo’lsa, ℓ l=2d ga ruxsat beriladi (GOST 22038-96 va GOST 22039-96) . Shpilkaning siquvchi (qisuvchi) uchining uzunligi ℓ 0=l,5d bo’ladi. Shpilka rezbasining diametri d=16 mm, uzunligi ℓ =120 mm , mustahkamlik klassi 5 ∙ 8 , yirik qadamli bo’lsa, uning shartli belgisi: Shpilka M16xl20.58 GOST 22032-96. Vint Vint silindrik sterjen bo’lib, uning bir tomoniga rezba chiqarilgan, ikkinchi tomonida esa, tayanch uchun kallagi bor. Vint detallarni maxkamlash va o’rnatish uchun ya ’ ni mashina va mexanizimlarni yig’ishda detallarni bir-biriga nisbatan muayyan holatda joylashtirib maxkamlash uchun foydalaniladi. Ularning bir-biridan farqi o’rnatish vintining bir tomoni toliq kesilgan va ikkinchi tomonida silindrik yoki konus yoki boshqa xil shaklda chiqib turgan qismi proektsiyalarida bo’ ladi; mahkamlash vintining kallak qismi otvyortka (ochar) uchun o’yig’i bo’ladi yoki klyuch (kalit) uchun qisman kesilgan bo’ladi. Vint kallagining o lchami va shakli standartlashtirilgan. Silindrik kallakli vintning o’lchamlari GOST 1491-96 da, (2.8-shakl, a), yarim yumaloq kallakli vintning olchamlari GOST 17473-96 da (2.8-shakl, b), yashirin kallakli vintning olchamli GOST 17475-96 da, (2.8- shakl, v) yarim dumaloq va yarim yashirin kallakli vintning o’lchamlari GOST 17474-96 da berilgan.

Birinchi xil bajarilishi A klass aniqlikdagi, rezba diametri d=12 mm , yirik qadamli, uzunligi ℓ =12 mm , mustaxkamlik klassi 5 ∙ 8 bo’lgan yashirin kallakli vintning shartli belgisi: Vint Al.M12x50.58. GOST 17475-96 . Vint kallagi elementlarining olchamlarini uning rezbasi diametriga nisbati 2.8-shakl, g da berilgan. Fiting Vodogazopr ovod quvur lari uchun GOST 3262- 96 bo’ yi cha tayyorlangan po’lat trubalar ishlatiladi. Ularning oxirlari (uchlari)da GOST 6367-96 bo’yicha dyuymli silindrik rezba chiqarilgan bo’ladi. Trubalarni boshlang’ich o ’ lchami sifatida ularning taxminan ichki diametriga teng bo’lgan shartli otish ( Dsh ) ning qiymati beriladi. T r u b o pr o v o d l a r n i o ’ z a r o b i r i k t i r u v c h i q i s m l a r i ( f i t i n gl a r ) n i n g o’lchamlari trubaning shartli o’tishning qiymatiga bog’liq. Trubalarni bir-biriga ulash uchun ugolnik, mufta, kontrgayka va traynikdan foydalaniladi (2.9-shakl). Bularning shartli belgisida, ulovchi detalning nomi shartli o’tish diametri (mm. da) va standart soni, masalan, to’g’ri mufta 40 GOST 8955-96 da to’g’ri ugolnik o’lchamlari GOST 8946-96 da , tog’ri traynik o’lchamlari GOST8948-96 da,to’g’ri mufta o ‘lchamlari- GOST 8955-96 da berilgan. Shplint Shplint-rezbali birikmada gaykani tashqi kuch tasirida buralib ochilib ketmaslik uchun ishlatiladi. U yarim yumaloq kesimli yumshoq p o l a t s i m d a n t a y y o r l a n g a n b o ’ l i b , h a l q a s h a k l i d a g i i l m o q d a n v a yumaloq sterjendan iborat (2.10-shakl). Shplintdan foydalanish zarur bo’lgan birikmalarda kesilgan va tojli bo’lgan gaykadan foydalaniladi. Shplint uchun rezbali

sterjenga teshik bo’ladi. Shplintning o’lchamlari va belgilanishi GOST 397-96 da berilgan. Shplintning uzunligi ℓ h40 mm, shartli diametri 5 mm bo’lsa, quyidagicha shartli belgilanadi: Shplint 5x40 GOST 397-96. Mahkamlash detallariga oid amaliy ish 2.11-shaklda ko ’ rsatilgandek bajariladi. Bu ishga oid topshiriq variantlari 2.4, 2.5, 2.6- jadvallardan olinadi.

Adabiyotlar:1. 1.Qirg’izboyev Y. va b. Mashinasozlik chizmachiligi kursi "O’qituvchi” T., 1974. 2. 2.Mogilniy I.M., Texnika chizmachiligi. "O’qituvchi", T.,1965. 3. Borisov D.M. va b. Chercheniyе. «Prosveshenie». M., 1980. 4. Mixaylenko V.E., Ponamarev A.M., Injenernaya grafika. «Visha shkola», K., 1985. 5. 5.Suvorov S. G., Suvorova N. S. Mashinostroitelnoe cherchenie (v voprosax i otvetax) spravochnik. M., 1984. 6. 6.Vasilenko E.A. i dr. Kartochki zadaniya po chercheniyu. «Prosvesheniya». M., 1984. 7. 7.Fedorenko V.A., Shoshin A.E. Spravochnik po mashinostroitel nomu chercheniyu. L., 1981. 8. Yodgorov J.Y., Narzullayev A.X. Mashinasozlik chizmachiligi, BuxDU, Buxoro, 2006.

O'xshashlar

Birikmalar

Rezbali detallar va ularning birikmalari

Birikmalar

Yig’ish chizmalari sxemalar

Yig’ish chizmalari