logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Geometriya
  4. Girix naqshlarining geometrik asoslari. Girix naqshlarning hosil qilish yo’llari

Girix naqshlarining geometrik asoslari. Girix naqshlarning hosil qilish yo’llari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

387.5 KB
Ko'chirib olish
Girix naqshlarining geometrik asoslari. Girix naqshlarning hosil q ilish yo’llari Reja: 1. Girixlarning geometrik yechimlari. 2. Girixning o‘ziga xos jihatlari. 3. Girixlarni yasash yo‘llari. Girixning yechimlari Girix qalimdan qo‘llanib kelinayotgan san’at asarlarining noyob turi bo‘lib, uning turlari nihoyatda ko‘pdir. Biz 6u risolaga girixlarning eng sodda nusxasidan o‘rtacha murakkabliklagi nusxalarini kiritdik. Ushbu risola me’morlar va rassomlar tayyorlash institutlari, hunar ta’lim maktablari, Bolalar baliiy ijodiyoti Respublika Markazi, shahar qo‘shimcha ta’lim markazlari, bulardan tashqari xalq amaliy san’ati ustalari, bezatuvchi rassomlar va san’at ihlosmandlari uchun mo‘ljallangan. Girixning o’ziga xos jixatlari Girix qat’iy qonuniyatga ega murakkab naqshdir. Usta islimiy nusxa chizishda istagan tomonga navdalarni yo‘naltirishi mumkin. Agar maqul bo‘lmasa o‘chirib boshqa yoqqa yo‘naltirib bo‘sh o‘rinlarni gul, guncha yoki barglar bilan to‘ldirib ketaveradi. Demak, usta islimiy chizishda o‘z ishi ustidan xokim. Girix chizishda ustachizayotgan girixiga tobe’ bo‘lib qoladi. Chunki xar bir girix handasiy (geometrik) qonuniyatlar asosida vujudga ~ keladi. Xandasiy naqshlar O’rta Osiyo va yaqin sharq mamlakatlarida juda kengtarqalgan. V o‘zini murakkabligi va aniq qonuniyatga ega bo‘lmaganligi, - ko‘rkam va vazminligi bilan sovlat to‘kib turali. Biron inshoatni bezashla girix bilan islimiy birgalikla qo‘llangan bo‘lsa. birinmi bo‘lib ko‘zimizga girix tashlanadi. Kompoziiiyada gnrix yetakchi o‘rinni, islimiy esa to‘lliruvchi o‘rinni tutadi. Shu sababli girix bilan islimiy birgalikla qo‘llangan kompozipiyala islimiy girix chizig‘ini kesib o‘tmaydi. Girix biriichi, islimiy ikkinchi planla turadi. Har bir xalqni islimiy yoki olliy o‘simliksimon naqshlarini ko‘rsak ular bir-biridan ajralib turali. Chunki, har yerni o‘ziga xos manzarasi va o‘simlik dunyosi naqshila aks etib turali. Bundan ma’lum bo‘ladiki, islimiy naqshlar geografik xarakterga ega bo‘lar ekan. Girixni yana bir afzalligi shundaki, u baynalminal, geografik xarakterga ega emas: shu bois u vatan tanlamay yer yuzininghamma qitasida o‘z-o‘rnini topa oladi. ESLATMA Hurmatli san’at ixlosmandlari, girix son-sanoqsiz chiziqlar vositasida yasalishi sababli, uni tushunish yoki biron kimsaga tushuntirish qiyin. Shuni hisobga olib qo‘yida o‘quvchiga tushunish oson bo‘lishi uchun chizmachilikla uchrayligan bizga zarur bo‘lgan ba’zi bir chizmalarni eslatib o‘tishlikni lozim topdik. ANDAZALAR Girixlarni yasash uchun yoylar va aylanalarni teng bo‘laklarga bo‘lishga to‘gri keladi. Aylanani oltiga, o‘n ikkiga, yoki saqqiz va o‘n oltiga bo‘lish oson. Lekin o‘nga, yoki beshga bo‘lish biroz muraqqab. Bazan aylanani bir ismiga nusxa chizishga to‘g‘ri eladi. Masalan: ship yoki evorga ishlanadigan ompoziiiyani o‘z o‘lchamida utun chizishga imkon yo‘q. unday vaziyatda o‘z o‘lchamidagi ylananing (girix talabiga /ra) masalan, undan bir, jkizdan bir, un oltidan bir si o‘n ikkidan bir qismini -<zishga tug‘ri keladi. nutmaslik kerakki taqsim -yubati aniq o‘lchamda 1jarilishi shart. Aks holda >mpoziiiya buziladi. Shuning uchun andaza yasab «ish maqsadga muvoffiqdir. <z quyida aylanalarni kkizdan bir, o‘ndan bir va o‘n oltidan |r qismini chizishni ko‘rib chiqamiz, Gorizontal chiziq chizib unda O &#39;qtani tanlab, nuqtadan vertikal 1ziq OYe ni chizamiz. So‘ngra O dan&#39;n tiyoriy radiusda yoy chizamizda talgan bo‘lakka bo‘lamiz. Masalan lanani sakkizdan birini chizish: O qtadan 180° ni sakkizga bo‘lamiz, O nuqtadan OYe ni ikki tomonidagi chiziq orqali chiziqlar o‘tqazamiz, aylana radiusi bilan O nuqtadan yoy chizib A va V nuqtalarni topamiz. 90 a li burchaklarni ham teng bo‘laklarga bo‘lish uchun andaza yasab olish ishni osonlashtiradi. Perpendikulyar - ikki to‘g‘ri chiziq 90 G! burchak xosil qilib kesishib o‘tishi yoki bir to‘g‘ri chiziqqa ikkinchi to‘g‘ri chiziqni 90° burchak xosil qilib kelib taqalishi perpendikulyar deyilali. Shakl 3 va 4. Beshburchakli, oltiburchakli va sakkizburchakli yulduzlarni turlicha ko‘rinishi. Av kbsma asosida muntazal o’n ikki burchak yasash Tanlangan nuqtalan o‘n ikkita nur taratamiz. AV kesmani qoq o‘rtasini nur taralgan nuqtaga to‘g‘rilab gorizontal chiziq chizamiz. Nur taralgan nuqta orqali vertikal chiziq o‘tkazamiz. (Bu vertikal chiziq yaqin joylashgan ikkita nurni qoq o‘rtasidan o‘tishi shart). So‘ngra A va V lan vertikal chiziqlar chizamiz. Bu chiziqlar nurchiziqqa taqalgan nuqtasi bilan nur taralgan nuqtagacha bo‘lgan oraliqni radius qilib nur taralgan nuqtadan aylana chizamiz. Aylana nurchiziqlarni kesib o‘tib o‘n ikkita nuqtani vujudga keltiradi. Shu iuqtalarni ketma-ket tutashtirsak, muntazam o‘n ikki burchak xosil bo‘ladi, (Shakl 5). Aya l ana va yeymar maqazini topish Naqqoshlikda aylana yeki yoylarni markazini topish zaruriyati uchrab turadi, biz quyida aylana va yoylarni markazinch topish xaqida tuxtalib o‘tamiz. Aylanani markazini topish - buning uchui aylanada oralig‘i ixtiyoriy uchta nuqta tanlab bu nuqtalarni to‘g‘ri^ chiziqlar vositasida k e t m a - k e t tutashtiramiz. Keyin ikki nuqta oraligini yarmidan katta raliusla har bir nuqtadan yoylar kesishtiramiz. Yoylarni tutashgan nuqtalari orqali chiziqlar o‘tkazamiz, Bu chiziqlar O nuqtada kesishib o‘tadi. Topilgan O nuqta aylanani markazidir. Yoyni markazini topish xam aynan shuni o‘zi - yani ikki chiziqni kesishib o‘tgan O nuqtasi yoyni markazidir. Shakl 6 va 7. AYAANANI UChGA BO’AISh. Aylanada A nuqta tanlaymiz-da, A dan aylana larkazi orqali chiziq o‘tqizib Ye nuqtani topamiz. Ye lan aylana radiu ;ini o‘lchab qo‘yib, V va S nuqtalarini topamiz. Shakl 8. 90° Burchakni yasash Ixtiyoriy o‘lchamla AV kesma chizma chizib AV ga teng ralius >ilan A va V lan yoylar chizamiz. Yoylar S nuktala kesishib Tadi. Biz V nuqtadan S orqali to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz. S «uqtalan shu chiziqqa yoy kesishtirib Ye nuqtani topamia A ni : bilan tutashtirsak, 90° burchak xosil bo‘lali. Shakl 9. Yoy va aiamyetr Ralius leb har bir aylana yoki yoyni markazi O lan ylana yoki yoyni yasovchi chizigigacha bo‘lgan o‘lchamni ytilali. Ralius K bilan belgilanali. Aylanani markazi orqali o‘tgan to‘g‘ri chiziq diametr yeyiladi. Shakl 10. KVAARATNI MARKAZINI TOPISh Kvalratga AS va VO liagonallarini o‘tkazsak, V va VR liagonallarni kesishib o‘tgan nuqtasi O zadratni markazi bo‘lali. Shakl 11. URINMA. Aylana yoki yoylarga to‘g‘ri chiziq, aylana bilan &#34;4lana, aylana bilan yoy yoki yoy bilan yoy urinib o‘tishi ?inma deb atalali. Shakl 12. Y aratilgan bo‘lsa uni tartib nomerini shakl 16 da ko‘rsatilgan tartibla Zelgilanadi. Bazi bir girixlarni yechimini topish uchun kvadratni burchaklaridan ^urchiziqlar taratamiz. Nurchiziqlar bir-birlarini kesib o‘tib bir qancha ^uqtalarni vujudga keltiradi. Shu topilgan nuqtalarni muayyan tartibda utashtirib chiqish natijasida girix yasaladi. Shakl 18. Yasaladigan girix talabiga ko‘ra bazan kvadratni burchaklaridan uchtadan ^urchiziqlar chiqaramiz. Birinchi nurchieiqlar uchun, ikkinchi va uchinchi nurchiziqlar kalta shziladi. Chunki girixni yasash uchun birinchi nurchiziqlarni o‘zi kifoya. ^kkinchi va uchinchisiga xojat yo‘q. Shakl 17, shakl 19 ham shu kabi. Nurni sinib qaytishi Nur nihoyatda to‘g‘ri yo‘naluvchidir. U biror satxga yoki biron jismga t aqalsa, o‘sha taqalgan nuqtasidan sinib qaytadi. Masalan quyosh nuri bir go‘zguga tushsa u qancha qiyalikda ushgan bo‘lsa o‘shancha qiyalikda inib qaytad i. Shu qonuniyat girix atalmish andasii naqshda tez-tez uchrab uradi. Girix deyarli to‘g‘ri chiziqlardan ashkil topadi. Agar biron chiziq taqsim chetiga borib taqalsa o‘sha nuqtadan inib davom etadi. Biz buni quyida ko‘rib o‘tamiz.&#39; (21 shakl a). AV tekislikka 30° nur tushib I nuqtada sinib yana 30° da davom etadi. yeometriyadan bizga malumki bir to‘g‘ri chiziq ikkinchi to‘g‘ri chiziqni kesib tar ekan necha gradus burchak xosil qilib tahalgan bo‘lsa o‘shancha gralus urchak xosil qilib chiqib ketadi. Ana shu qonuniyatga asoslanib b) shaklda urni sinishini aniqlaymia Masalan AV chiziqni nurchiziq 1_ nuqtada kesib gdi. Necha gradus burchak xosil qildi ilmaymiz. I nuqtadan ixtiyoriy o‘lchamdagi adius bilan yoy chizib p v a a nuqtalarni >pamiz. ap ni a nuqtadan yoyga o‘lchab qo‘yib I nuqtani topamiz. So‘ngra 1_ dan t orqali ?g‘ri chiziq o‘tkazamiz. Aylanani 8 va 16 ga bo’lish Aylana markazi O orqali xam vertikal 1m gorizontal chiziqlar o‘tkazib AVSO ^qtalarni topamiz. Shu nuqtalar oralig‘ini teng ikkiga bo‘lsak aylana sakkizga bo‘linadi. Shu oraliqlarni yana ikkitadan bo‘lsak aylana 16 ga bo‘linadi. (Shakl 22). 16. Aylanani oltiga va o’n ikkiga bo’lish Ixtiyoriy o‘lchamda aylana chizib aylana radiusini aylanaga o‘lchab qo‘yib chiqsak, aylana teng oltiga bo‘linadi. Aylanani xar bir bo‘lagini teng ikkiga bo‘lib chiqsak aylana o‘n ikkiga bo‘linadi. Aylanani o‘n ikkiga bo‘lishni oson usuli, oldin aylana markazi orqali xam vertikal xam gorizontal chiziqlar o‘tkazib A, V, S va R bilan belgilaymiz. Sunfa shu nuqtalardan aylana radiusida aylanaga yoy kesishtiramiz. (Shakl 23). AYLANANI O’NGA BULISh Buni eng sodda va eng oson yo‘li aylanani markazi orqali AV chizig‘ini o‘tkazib aylanani teng ikkiga bo‘lamiz-da, A va V gacha bo‘lgan yoyni tengbeshga bo‘lamiz Buning uchun pargor (iirkul) oyog‘ini ochib A dan V gacha bo‘lgan yoyni teng beshga bo‘lamiz. Buning uchun pargor (tsirkul) oyog‘ini ochib A dan V gacha bo‘lgan yoy chizig‘iga qo‘yib chiqamiz. Teng beshga bo‘linmasa chizmaga qarab pargor^ oeg‘iii ochib yoki kerakligicha qisqartirib ikki, uch qaytarganimizda A va V gacha bo‘lgan yoyni teng beshga bo‘lishimiz mumkin. Keyin shu bo‘lakni ketmaket qo‘yib chiqsan aylana teng o‘nga bo‘linadi. (Shakl 24). AYLANANI YeTTIGA BO’LISh VA MUNTAZAM YeTTI BURChAK YaSASh Aylanaga AV diafragma chizib A nuqtadan aylana radiusi bilan yoy chizib Ye nuqtani topamiz. So‘ngra Ye nuqtadan AV ga perpendikulyar chizib G’ nuqtani topamiz. YeG’ aylanani teng yettiga bo‘ladi. Masalan: YeG’ ni nuqtadan boshlab aylanaga o‘lchab o‘yib 1, 2, 3, 4, 5, 6 nuqtalarni yelgilaymiz. V dan boshlab nuqtalarni utashtirib chiqsak muntazam yetti urchak vujudga keladi. (Shakl 25.) AV KYeSMA ASOSIAA MUNTAZAM OATIBURChAK YaSASh. AV kesmaga teng radius bilan A va V dan ;*lar chizamia Yonlar O nuqtada kesishib gadi. Viz O nuqtadan turib aylana lzamiz-da, shu radius bilai aylanaga 1lar kesishtiramiz. So‘ngra nuqtalarni ketma-ket tutashtirib chiqamiz. Sakl 26). BYeRIAGAN AV KYeSMA ASOSIAA MUNTAZAM SAKKIZ BURChAK YaSASh. Berilgan AV kesmani teng bo‘lib o‘tuvchi ? rpendikulyar o‘tkazib N nuqtani topamiz AI 1 radius qilib N nuqtadan yoy chizib Ye nuqtadan tamiz. AYe ni tutashtiramiz-da, AYe ni radius 1lib Ye nuqtadan yoy chizib O nuqtadan topamia bilan O ni tutashtiramiz. So‘ngra AO ni |dius qilib O nuqtadan aylana chizamiz. Keyin,-/ aylanaga AV o‘lchamini qo‘yib nuqtalarni tashtirib chiqamiz. (Shakl 27). BYeRIAGAN AV KYeSMA ASOSISIAA MUNTAZAM BYeShBURChAK ChIZISh AV kesmani V nuqtasidan vertikal 1ziq chizamiz. Berilgan AV kesmani dius qilib A va V nuqtalardan yoylar zamiz va V nuqtadan to‘rtta nurchiziq qaramiz. Ikkinchi nurchiziq Anuqtadan zilgan yoyni S nuqtada kesib o‘tadi. SV radius qilib V nuqtadan yoy chizsak, yoy to‘rtinchi nurni O iuqtada kesib o‘tali. AV ni radius qilib O nuqtalan yoy chizsak 6u yoy V nuqtalan chizilgan yoyni Ye nuqtada kesib o‘Tadi. A, S, O, Ye va O nuqtalarni tutashtirsak muntazam besh burchak xosil bo‘ladi. (Shakl 28). AV KYeSMANI TYeNG IKKIGA BO’AISh. AV ni yarmidan ko‘proq radius bilan A va V nuqtadan yoylar kesishtiramiz. Yoylar. kesishgan nuqtalar orqali to‘g‘ri chiziq o‘tqzzamiz. (Shakl 29). BYeRIAGAN AV KYeSMANI TYeNG BO’AAKAARGA BO’AISh. Agar AV kesmaii 7 ga bo‘lish kerak bo‘lsa A nuqtadan ixtiyoriy qiyalikda chiziq chizib shu chiziqni A nuqtadan boshlab birxil o‘lchamni takrorlaymiz. 7 nuqtani V bilan tutashtiramiz . Qolgan nuqtalarlan shunga parallel chiziqlar chizib chiqamiz. (Shakl 30). TAQSIM Naqshlar, xususan girix turi tuzilishiga ko‘ra malum bir o‘lchamda takrorlanuvchi bo‘laklarga bo‘linadi. Shu bo‘laklarga taqsim deyiladi. Yani kompoziiiyani bir bo‘lagi, bir qismi. Girix nusxalari deyarli to‘rtburchak ichida chiziladi. Nusxani tuzilishiga ko‘ra uni egallagan to‘rtburchak katta yoki kichik bo‘ladi. Masalan to‘rtburchakni vertikal o‘lchamini AV deb olsak gorizontal o‘lcham AE uzun bo‘lishi mumkin. Demak o‘lcham turlicha bo‘lgani sababli taqsimni nisbati ham xilma-xildir. Biz bularlan ayrimlarini ko‘rib o‘tamiz va taqsimlarga ko‘a uchraydigan xillarga qarab shartli ravishda tartib raqamlar belgilaymiz. Ushbu rnsolaga biz taqsimni 8 do1 «asini kiritdik. Taqsim-1 kvadratni o‘zi, turt tomoni bir xil o‘lchamla. Taqsim nisbatini topish Agar taqsim to‘rtburchak bo‘lsa, uni burchaklarini A, V, S, O bilan belgilaymiz. Masalan AV o‘lcham berilgan bo‘lsa biz AR ni uzunligini topishimiz kerak bo‘ladi. Yoki aksincha AR berilgan bo‘lsa AV nitopishimizga to‘g‘ri keladi. Kvalrat ichida chizilgan chizmalar birinchi taqsim H isobla n adi: Chunki uni to‘rt tomoni bir il o‘lchamda. T-2 AV berilgan bo‘lsa A uqtadan ikkita nur taratamiz. Ikkinchi urchiziq V dan boshlangan gorizontal iziqqa S nuqtada taqalali. S nuqtadan astga qarab A8 ga parallel chiziq chizib ► nuqtani topamiz. Agar AE berilgan o‘lsa Ava O dan vertikal chiziq chizib A uqtadan ikkita nurchiziQ chiqaramiz. 1kkinchi nurchizik, O AEN boshlangan vertikal chiziqqa S nuqtada zqaladi. S nuqtadan AO ga parallel chiziq chizib V nuqtani topamiz. TAQSIM - 3. Bizga AV berilgan bo‘lsa shu uqtadardan gorizontal «iqlar chizib A nuqtadan 3 £ nurchiziq taratamiz. kkinchi nurchizziq V dan eshlangan chiziqqa Ye nuqtada (qaladi. AYe ni radius qilib &#34;\ chizib G’ nuqtani topamiz. Endi AG’ ni Ye dan o‘lchab qo‘yib S ni va VYe ni dan o‘lchab qo‘yib O nuqtalarni topamizda, bu ikki nuqtani ngashtiramiz. Agar AO berilgan bo‘lsa AO dan vertikal chiziqlar chiqarib A nuqtadan 1ta nurchiziq chiqaramiz. Uchinchi nurchiziq O dan boshlangan vertikal viqqa S nuqtada taqaladi. S nuqtadan AR ga parallel chiziq chizib V &#39;qtani topamiz. T-4. Bizga AV berilgan bo‘lsa A nuqtadan to‘rtta rchiziq taratamiz. Birinchi nurchiziq V dan >shlangan gorizontal chiziqqa Ye nuqtada qaladi. AYe ni radius qilib A dan yoy vsak, bu yoy AO ga G’ nuqtada taqaladi. VYe I G’ dan o‘lchab qo‘yib O nuqtani topami§ O n vertikal chiziq chizib S nuqtani topamia Agar AR berilgan bo‘lsa A va O nuqtalardan rtikal chiziqlar chizamizda, A nuqtadan to‘rtta nurchiziq taratamiz. 1inchi nurchiziq O dan boshlangan vertikal chiziqqa S nuqtada taqaladi. nuqtadan gorizontal chiziq chizib Vnuqtani topamiz. T-5. AV berilgan bo‘lsa A za V dan gorizontal chiziqlar chizamizda A nuqtadan etta nur taratamiz. Uchinchi nurchiziq V dan boshlangan gorizontal chiziqqa Ye nuqtada taqaladi. AYe ni radius qilib A dan yoy chizib G’ nuqtani topamiz. Endi 8Ye ni G’ dan o‘lchab qo‘yib O nuqtani topamiz. AG’ ni Ye nuqtadan o‘lchab qo‘yib S nuqtani topamiz. Keyin S bilan O ni tutashtiramiz. Agar AE berilgan bo‘lsa A va O dan yuqoriga qarab vertikal chiziqlar chizamiz. A nuqtadan to‘rtta nurchiziq taratamiz. To‘rtinchi nurchiziq E dan boshlangan vertikal chiziqqa S nuqtada taqaladi. S nuqtadan AE ga parallel chiziq chizib V nuqtani topamiz. T-6. Bizga AV berilgan bo‘lsa A va V nuktalarda gorizontal chiziqlar chizib A nuqtadan ikkita nurchiziq taratamiz. Birinchi nurchiziq V dan boshlangan gorizontal chiziqqa Ye nuqtada taqaladi. VYe ni Ye dan o‘lchab qo‘yib S nuqtani topamiz. S nuqtalan pastga vertikal chiziq chizib O nuqtani topamiz. Agar AR berilgan bo‘lsa A va 0 nuqtalardan yuqoriga vertikal chiziqlar chizamiz-da, AE ni radius qilib A yea R dan yoylarni kesishtirib, Ye nuqtani topamiz. Ye orqali gorizontal chiziq chizib V va S nuqtani topamiz. 1 7 . Vizga AV berilgan bo‘lsa A va V nuqtalardan gorizontal chiziqlar chizamiz. A nuqtadan uchta nurchiziq taratamiz. Nurchiziqni birinchisi V dan chizilgan gorizontal chiziqni Ye nuqtada kesib o‘tadi. AYe ni radius qilib A nuqtadan yoy chizib G’ nuqtani topamiz. G’ orqali vertikal chiziq o‘tqizib S va 13 nuqtalarni topamiz. Agar bizga AO berilgan o‘lsa A va O nuqtalardan vertikal chiziqlar chizamiz. A nuqtadan uchta nurchiziq taratsak ikkinchi nurchiziq O dan boshlangan vertikal chiziqni G’ nuqtada kesib o‘tadi. AG’ ni radius qilib A dan yoy chizib birinchi nur>chyziqda Ye nuqtani topamia Ye nuqta orqali gorizontal chiziq o‘tqizi&V va S ni topamiz. T-8. Bizga AV berilgan bo‘lsa A va V nuqtalardan gorizontal chiziqlar chizaqlar chizib, A nuqtadan uchta nur taratib Ye va G’ nuqtalarni topamiz. YeG’ni G’ dan o‘lchab qo‘yib S nuqtani topamia AE berilgan bo‘lsa O nuqtadan iqqita nur taratamia Iqkinchi nur G’ nuqta bilan tutashadi. Keyin G’ nuqta orqali gorizontal chiziq chizib V va S ni topamia GIRIXLARNI YaSASh 1. Kvadratni burchaklaridan ikkitadan nurchiziqlar chiqaramiz. Birinchi nurchiziqlarni taqsimning chetiga borib taqalguncha lavom ^etdiramia 2. Bu chizmani to‘rt b a r a b a r katpaytirish kerak kvalratga VO> d i a g o n a l i n i -■ utqizamizda A va S nuqtalardan uchtadan n u r c h i z i q l a r t a r a t s a k c h i z i q l a r l a r kesishib o‘tib 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 nuqtalarni vujudga keltiradi. Endi _chizmaga qarab girixni yasoachi c h i z i q l a r n i to‘g‘onlashtiramiz. 3. Kvadratni O nuqtasidan uchta nurchiziq taratamiz. V nuqtadan ham uchta nurchiziq taratamiz. AS diagonalini o‘tqazamiz. O dan taralgan birinchi nurchiziq AV ga 1 nuqtada taqaladi. V bilan 1 nuqta oralig‘icha radius bilan V dan yoy chizib 2 va 3 nuqtalarni topamiz. 2 nuqtani birinchi va uchinchi nurchiziqlarni diagonalda kesishgan nuqtasi bilan tutashtiramiz. So‘ngra girixni yasovchi chiziqlarni yo‘g‘onlashtiramiz. 4. Kvadratni V va O Nuqtalaridan uchtadan nurchiziqlar taratib 1,2,3,4 nuqtalarni topamia 1 bilan V oralig‘icha ra d iusda V nuqtadan ey chizib 5 nuqtani topamiz. V bilan 3 oralig‘ini ZO ga o‘ochab Ko‘yib 6 nuqtani topamia Enli nuqtalarni tutashtirib g‘irixni yasovchi chiziqlarni yo‘g‘onlashtiramiz. 5. Kvadratga VE diagonaliki o‘tqazamiz, AV ni radius qilib R nuqtadan yoy chizamiz. Shu yoyga urinma ,,ilib V nuqtadan yoy chizib a va nuqtalarni topamiz. AV ni V nuqtadan o‘lchab qo‘yib p nuqtani topamiz. Keyin a va v nuqtalardan p nuqta orqali chiziqlar o‘tqazamiz. ylarni diagonal bilan kesishgan nuqtasini A va S bilan tutashtiramiz. 6. Kvalrat burchaklarilan uchtadan nurchiziqlar taratamiz. Nurchiziqlar bir-biri bilan kesishib o‘tib kvalrat ichida sakkiz burchakli yulduz paydo bo‘ladi. Keyin chizmada kursatilganilek girixni yasovchi chiziqlarni yo‘g‘onlashtiramiz, 7. Kvalrat markazi orqali ham vertikal ham gorizontal chiziqlar A o‘tqazamiz. AS diagonalini o‘tqazib shu diagonalni yarmiga teng ralius&#34; bilan A va S nuqtalardan yoylar chizamiz va yoylarni uchlarini tutashtiramiz. Kvadrat markazi orqali vertikal va gorizontal chiziqlar o‘tqazib 1, 2, 3 va 4 nuqtalarni topamiz 1 va 4 nuqtalardan vertikal hamda 2 va 3 nuqtalardan gorizontal chiziqlar chizamiz-da sungra chizmaga qarab girixni yasovchi chiziqlarni yo‘g‘onlashtiramiz. 8. Kvadratga diagonallar o‘tqazib kvadrat markazi orqali ham vertikal ham gorizontal chiziqlar o‘tqazamiz. So‘ngra kvadrat chetlariga urinma qilib aylana chizsak aylana diagonallarni kesib o‘tadi. Chizmaga qarab nuqtalarni tutashtirsak kvadrat ichida sakkiz burchakli yulduz paydo bo‘ladi. Yulduzni botiq burchaklaridan diagonallarga parallel chiziqlar chizamia Bu chiziqlar vertikal va gorizontal chiziqlarga taqalib to‘xtaydi. Ana endi chizmaga qarab girixni yasovchi chiziqlarni yo‘g‘onlashtiramiz. 9. A va S nuqtalardan uchtadan ^urchiziqlar taratib 1, 2, 3, 4, 5 *a 6 nuqtalarni topamiz. ^iagonalni yarmiga teng ralius >ilan V va O nuqtalardan yoylar jzib 7, 8, 9 va 10 nuqtalarni gopamiz. So‘ngra chizmada so‘rsatilgan tartibda nuqtalarni g utashtiramiz. 8 va 10 ^uqtalardan vertikal chiziqlar jzamiz. 7 va 9 nuqtalardan orizontal chiziqlar chizib keyin irixni yasovchi chiziqlarni (o‘g‘onlashtiramiz. 10. Kvalratni burchaklaridan ikkitadan nurchiziqlar taratamiz. Kvadrat markazi orqali ikkinchi nurchiziqlarga parallel chiziqlar o‘tqazib 1, 2, 3 va 4 nuqtalarni topamiz. Bu chiziqlar kvadrat ichnda kichik kvalratni vujulga keltiradi. 1.1]u kichik kvadrat markazi orqali diagopallar o‘tqazib. 5, 6, 7 va 8 nuqtalarni topamiz So‘ngra nuqtalarni ch izmada ko‘rsatilganilek tutashtirib chpqamiz 1 nuqta bilan A oralig‘iga teng ralius bilan 1, 2, 3 va 4 nuktalarlan yoylar chizamiz, Yorlamchi chiziqlar bilan yoylar uchga bo‘linib qoladi, Endi yoylarni buliigan nuqtalari orqali chiziqlar o‘tqazamiz. Nixoyat girixii yasovchi c h i z i q l a r n i y o‘ gon la sh ti r a m i z. 11. Kvadrat diagonalini yarmini radius qilib A nuqtadan yoy chizio « nuqtani topamiz 1 bilan O oralig‘icha radius bilan A, 8, S va O nuqtalarlan yoylar chizib yoki kvadrat tomonlarga yoy kesishtirib 1, 2, ?>, 4, 5, 6, 7 va 8 nuqtalarni topamiz. Shu nuqtalarni chizmada ko‘rsatilgan tartibda tutashtirib chiqamizla girixni yasovchi chiziqlarni yo‘g‘onlashtiramiz. 12. Kvadrat burchaklaridan uchtadan nurchiziqlar taratib 1, 2, 3 va 4 nuqtalarni topamiz. Sungra chizmaga qarab nuqtalarni tutashtirib chiqamiz. 13. Kvadratni burchaklaridan uchtadan nurchiziqlar taratib 1, 2, 3 va 4 nuqtalarni topamiz. So‘ngra chizmaga qarab nuqtalarni tutashtirib chiqamiz. 14. Kvadratga diagonallar o‘tqazamiz-da kvadrat markazi orqali ham ^ertikal ham gorizontal chiziqlar o‘tqazamiz. O nuqtadan uchta nurchiziq jqaramia Birinchi nurchiziq vertikal chiziqni a nuqtada kesib o‘tadi. 1 nuqta orqali A O ga parallel chiziq o‘tqazib 1 va 2 nuqtalarni topamiz. ^ungra 1 va 2 nuqtalardan AV ga parallel chiziqlar chizib diagonallarda 3 va 4 nuqtalarni topamiz. 3 bilan 4 nuqtani tutashtiramia Ana endi girixni yasovchi chiziqlarni yo‘g‘onlashtiramiz. 15. Kvalrat liagonallarini o‘tqazamia Diagonalni yarmicha o‘lchamni A, V, S, 0 nuqtalardan kvalrat tomonlariga o‘lchab qo‘ib Ye, G’, S N, T, K, M va N nuqtalarni topamiz. So‘ngra AYe o‘lchamni A va S nuqtalarlan o‘lchab qo‘yib 1 ~- va 2 nuqtalarni topamizla nuqtalarni chizmala ko‘rsatilgan tartibda tutashtiramiz, Endi 1 nuqta orqali YeM va G’N parallel chiziqlar o‘tkizamia 2 nuqta orqali GChK va 1T ga parallel chiziqlar o‘tqizib girixni yasovchi chiziqlarni yo‘g‘onlashtiramiz. 16. Kvalratni A nuqtasidan uchta nurchiziqtaratib Ye va G’ nuqtalarni topamiz. YeS ni ralius qilib S nuqtadan yoy chizamia Shu yoyga urinma qilib A nuqtalan yoy chizib N va I nuqtalarni topamiz, So‘ngra N bilan G’ va Ye bilan I nuqtalarni tutashtiramia Keyin G’ va N nuqtalardan Ye1_ ga parallel chiziqlar chizamia Ye va I. nuqtalardan NG’ ga parallel chiziqlar chizamizda chizmadan ; irixni ajratib olamia Yani chieiqni yo‘g‘onlashtiramia 17. Kvadrat diagonallarini o‘tqazib kvadrat markazi orqali ham vertikal ham gorizontal chiziqlar o‘tqazib 1 nuqtani topamia AV ni yarmiga teng radius bilan A,V,S va R nuqtalardan yoylar chizib 2,3,4,5,6,7 va 8 nuqtalarni tolamiz. Shu radius bilan kvadrat markazidan AS diagonaliga yoy kesishtirib 9 va 10 nuqtalarni topamizda chizmala ko‘rsatilgandek nuqtalarni tutashtiramia Endi AV ni yarmidan kamroq radius bilan V va 0 nuqtalardan yoylar chizib 11 va 12 nuqtalarni topamiz va bu nuqtalar bilan yoylar uchlarini tutashtiramia 18. Kvadrat yasab AV ni radius qilib O nuqtadan yoy chizamia Shu yoyga urinma ;ilib V nuqtadan yoy chizib 1,2 va 3 nuqtalarni topamia 1 nuqtalan ham *ertikal ham gorizontal chiziqlar chizib 4 va 5 nuqtalarni topamiz. 1 bilan 1 nuqta oralig‘icha radius bilan 1 nuqtadan yoy chizib 6 nuqtani topamia Endi chizmada ko‘rsatilganidek nuqtalarnitutashtiramia 4 va 5 nuqtalarda Adabiyotlar ro&#39;yxati: 1. Narodnoe dekorativnoe iskustvo Uzbekistana. Moskva. &#34;Izobrazitelnoe iskustvo&#34;-1955g. 2. D . Faxriddinova . Dekorativno - prikladnoe iskustvo Uzbekistana &#34; Gafur Gulyam &#34; T -1972 y . 3. P.A. Goncherova &#34;Buxoro zardo&#39;zligi&#34; G&#39;. G&#39;ulom nashr T-1986 у 4. M . A . Bikjanova Yuvelirnoe iskustvo Uzbekistana 1949 yil qo &#39; lyozma Tarix instituti №125 5. G.A. Pugachonkova, L.I. Rempel. Vudayumiysya pamyatniki izobrazitelnogo iskusstvo Uzbekistana. Tashkent- 1960 y. 6. O.A. Suxareva Polufeodalnbiy gorod Buxara T. 1962 7. G.L. Chepelevestkaya. O&#39;zbekiston so&#39;zanilari. T. - 1961 у 8. E.M. Peshereva. Gonchamoe iskustvo Sredney Azii. M.-1959 g. 9. T. Abdullaev, D. Faxretdinova, A. Hakimov. Ma&#39;danga bitilgan qo&#39;shiq. Toshkent G&#39;. G&#39;ulom nashr. 1986 10. M.K. Raximov. Xudojestvennaya keramika Uzbekistana. Т.-1962 g. 11. A.L. Jadova Sovremenaaya keramika Uzbekistana na M. - 1963 g. 12. M.A. Sokolova Usto Umarqul Juraqulov jurnal &#34;Dekorativnoe Iskustvo&#34; 1959 g. 13. A.S. Morozova Mashinnaya vbishivka T. - 1960 g. 14. N.A. Avezova. Tashkentskaya rezba po derevu T. - 1961 g. 15. N.A. Avezova. Pargori T. 1958 g. 16. Notkin. Buxarskaya rezba po ganchu T. - 1962 g. 17. Q. Qosimov. Naqqoshlik T. - 1982 y. 18. S. Bulatov. O&#39;zbekiston xalq amaliy san&#39;ati. Toshkent 1991 yil 19. L.I. Rempel. Arxitekturnbiy ornament Uzbekistana. M. - 1960 g. 20. «San&#39;at» jurnali 1978-2006 yillar.

O'xshashlar

Geometrik yasashlar
Geometrik elementlarning proeksiyalari
Uch o’lchamli geometrik shakllardan tushgan soyalar
Geometrik masalalarni exm da yechish algoritmlarini tuzish
Xalq ta'limi vazirligining «umumiy o'rta ta'limning tahrirdagi dts talablari» tasviriy san'atdan modernizastiya qilingan o'quv dasturlari