Aylantirish usuli. Ustma-ust qo’yish usuli - Geometriya - Referatlar

Aylantirish usuli. Ustma-ust qo’yish usuli

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

311.5 KB

Ko'chirib olish

Aylantirish usuli. Ustma-ust qo’yish usuli Reja : 1. Geometrik shakllarni proyeksiyalar tekisligiga perpendikulyar o‘q atrofida aylantirish. Nuqtani aylantirish. 2. Geometrik shaklni proyeksiyalar tekisligiga parallel o‘q atrofida aylantirish. 3. Geometrik shaklni proyeksiyalar tekisliklariga tegishli o‘q atrofida aylantirish yoki tekislikning izi atrofida aylantirish.

Aylantirish usuli. Aylantirish usuli parallel harakatlantirish usulining xususiy holi hisoblanadi. Bu usulda geometrik shaklga tegishli nuqtaning trayektoriyasi ixtiyoriy bo‘lmay, balki berilgan biror o‘qqa nisbatan aylana bo‘yisha harakatlanadi. Aylana markazi berilgan o‘qda joylashgan bo‘lib, aylanish radiusi esa harakatlanuvshi nuqta bilan aylanish o‘qi orasidagi masofaga teng bo‘ladi yoki aylanish tekisligini aylanish o‘qi bilan kesishgan nuqtasi bo‘ladi. Aylanish o‘qlari proyeksiyalar tekisliklariga nisbatan perpendikulyar, parallel, shuningdek, proyeksiyalar tekisligiga tegishli va boshqa vaziyatlarda bo‘lishi mumkin. Quyida turli vaziyatlarda joylashgan aylanish o‘qlari atrofida aylantirish usullarni ko‘rib shiqamiz. 1. Geometrik shakllarni proyeksiyalar tekisligiga perpendikulyar o‘q atrofida aylantirish. Nuqtani aylantirish. H va V tekisliklar sistemasida ixtiyoriy A nuqta va i aylanish o‘qi berilgan bo‘lsin ( 2 .1 a–rasm). Agar A nuqtani i ⊥ V aylanish o‘qi atrofida harakatlantirsak, mazkur nuqta V tekislikka parallel V 1 tekislikda radiusi OA ga teng aylana bo‘yisha harakatlanadi. Shuningdek, A nuqtaning ko’pyoqliklar trayektoriyasining gorizontal proyeksiyasi V 1 tekislikning V 1N izi bo‘yisha harakat qiladi. Chizmada V 1 tekislik V tekislikka parallel bo‘lgani uchun A nuqtaning frontal proyeksiyasi aylana bo‘yisha, gorizontal proyeksiyasi V 1N ∥ Ox bo‘yisha harakat qiladi (2.1–rasm, b ). B nuqtaning H tekislikka perpendikulyar i o‘qi atrofida aylantirilishi 2 . 2 – rasm, a da ko‘rsatilgan. B nuqta B 1 vaziyayatga radiusi OB ga teng aylana bo‘yisha H tekislikka parallel bo‘lgan N 1 tekislikda harakatlanadi. Bunda N 1 tekislik H tekislikka parallel bo‘lgani uchun B nuqta ko’pyoqliklar trayektoriyasining

gorizontal proyeksiyasi aylana bo‘yisha, frontal proyeksiyasi N 1 tekislikning N 1 V izi bo‘yisha Ox ga parallel bo‘lib harakatlanadi. ( 2 . 2 ,b–rasm). a) b) rasm. a) b) rasm. Yuqorida bayon qilinganlardan quyidagi xulosalarga kelamiz: 1-xulosa. Agar A nuqta frontal proyeksiyalar tekisligiga perpendikulyar o‘q atrofida aylantirilsa, mazkur nuqtaning frontal proyeksiyasi aylana bo‘yisha, gorizontal proyeksiyasi Ox o‘qiga parallel to‘g‘ri chiziq bo‘yisha harakatlanadi. 2-xulosa. Agar nuqta gorizontal proyeksiyalar tekisligiga perpendikulyar o‘q atrofida aylantirilsa, nuqtaning gorizontal proyeksiyasi aylana bo‘yisha, frontal proyeksiyasi Ox o‘qiga parallel to‘g‘ri chiziq bo‘yisha harakatlanadi.

Nuqtani proyeksiyalar tekisligiga perpendikulyar o‘q atrofida aylantirish qoidalariga asosan umumiy vaziyatda joylashgan geometrik shakllarni xususiy yoki talab qilingan vaziyatga keltirish mumkin. 1–masala . Umumiy vaziyatdagi AB ( A ′ B ′, A ″ B ″) kesmani V tekislikka parallel vaziyatga keltirilsin. (2.3– rasm ). Yechish . AB kesmaning biror, masalan B ushidan i ⊥ H aylantrish o‘qi o‘tkaziladi. So‘ngra bu o‘q atrofia kesmaning A ′ B ′ gorizontal proyeksiyasini A ′ B ′ ∥ Ox vaziyatga kelguncha aylantiramiz. Bunda AB kesmaning A ″ nuqtasi N 1 V ∥ Ox bo‘yisha harakatlanib, A ″ 1 vaziyatni egallaydi. Shaklda hosil bo‘lgan AB kesmaning yangi A ′ 1 B ′ 1 va A ″ 1 B ″ 1 proyeksiyalari uning V tekislikka parallelligini ko‘rsatadi. Shakldagi α burchak AB kesmani H tekislik bilan hosil etgan burshagi bo‘ladi. rasm. 2–masala. AB ( A ′ B ′, A ″ B ″) kesmani i ⊥ H o‘q atrofida α burchakka aylantirish talab qilinsin ( 2 . 4 –rasm). Yechish . Kesmani α burchakka aylantirish uchun uning A ′ va B ′ proyeksiyalarini berilgan i o‘qi atrofida A ′ O ′ 1 va B ′ O ′ 2 radiuslari bo‘yisha α burchakka aylantirish kifoya qiladi. Aylantirish usulining qoidasiga muvofiq kesma uchlarining A ″ va B ″ proyeksiyalari N 1 V ||Ox va N 2 V ∥ Ox bo‘yisha harakatlanadi. Natijada, hosil bo‘lgan A 1 B 1 ( A ′ 1 B ′ 1, A ″ 1 B ″ 1 ) kesma AB kesmaning α burchakka aylantirilgan vaziyati bo‘ladi. Bu misolni quyidagisha Yechish ham mumkin: AB kesmaning A ′ B ′ gorizontal proyeksiyasiga i aylanish o‘qining gorizontal proyeksiyasi i ′ dan unga

perpendikulyar o‘tkaziladi. (2.5–rasm). Hosil bo‘lgan E ′ O ′ aylantirish radiusni talab qilingan α burchakka aylantiriladi va E ′ 1 O ′ ga perpendikulyar qilib,  ′ chiziq o‘tkaziladi. Bu chiziqqa shakldagi A ′ E ′= A ′ 1 E ′ 1 va E ′ B ′= E ′ 1 B ′ 1 kesmalar o‘lshab qo‘yiladi. So‘ngra A ′ 1 B ′ 1 ning frontal proyeksiyasi A ″ 1 B ″ 1 yasaladi. Natijada AB kesmaning α burchakka aylantirilgan vaziyatining yangi A ′ 1 B ′ 1 va A ″ 1 B ″ 1 proyeksiyalari hosil bo‘ladi. rasm. rasm. 3–masala . Izlari bilan berilgan umumiy vaziyatdagi P tekislikni i ⊥ H o‘qi atrofida α burchakka aylantirilish talab qilinsin (2.6-rasm). Yechish . P tekislikning h(h′, h″) gorizontali i aylanish o‘qi orqali o‘tkaziladi va h∩ i =>O(O′,O″) aniqlanadi. So‘ngra O′ nuqtadan P N ga O ′ E ′ perpendikulyar tushiriladi. Hosil bo‘lgan O ′ E ′ berilgan P tekislikni i o‘q atrofida aylantirish radiusi bo‘ladi. Tekislikning P N gorizontal izi O ′ E ′ radius bo‘yisha α burchakka aylantirilganda, u P 1N vaziyatni egallaydi. Tekislikning yangi P 1 V frontal izini aniqlash uchun uning gorizontalidan foydalanamiz. Ma’lumki, P tekislik α burchakka aylantirilganda uning h(h′, h″) gorizontali h 1 (h 1 ′, h 1 ″) vaziyatni egallaydi. Shuning uchun tekislikning P 1 V izini yasashda P 1x va 1 1 ″ nuqtalar tutashtiriladi. 4–masala . Umumiy vaziyatdagi P ( P H ,P V ) tekislikni i(i ′, i ″ ) ⊥ H o‘q atrofida aylantirib frontal proyeksiyalovchi tekislik vaziyatiga keltirish talab etilsin (2.7– shakl).

Yechish. P tekislikning h(h′,h″) gorizontali i(i ′, i ″ ) o‘qi orqali o‘tkaziladi va gorizontalning i ′ o‘qi bilan kesishish nuqtasi O(O′,O″) topiladi. Tekislik bilan uning h(h′,h″) gorizontali O′ atrofida aylantirilib, proyeksiyalovchi, ya’ni h 1 ′ ⊥ Ox vaziyatga keltiriladi. Gorizontalning h″ frontal proyeksiyasi esa h 1 ″≡1 1 ″ vaziyatda bo‘ladi. Tekislikning yangi P 1 V frontal izi P 1X va 1 1 ″ nuqtalardan o‘tadi. rasm. rasm. 5–masala . ∆ ABS (∆A′B′S′, ∆A″B″S″) tekislikning H tekislik bilan tashkil etgan  burshagini aniqlansin (2.8–rasm). Yechish. Izlangan α burchakni aniqlash uchun berilgan ∆ ABS tekislikni frontal proyeksiyalovchi vaziyatga keltirish kerak bo‘ladi. Buning uchun uchburchakning biror, masalan, S nuqtasidan i ′ ⊥ H aylanish o‘qi o‘tkaziladi va bu o‘q atrofida uchburchakni h 1 ⊥ V (epyurda h′ 1 ⊥ V ) vaziyatga kelguncha aylantiriladi. Bunda, uchburchakning A , B va S nuqtalari ham φ º burchakka harakatlanadi. Chizmada uchburchak uchlarning yangi A ′ 1 , B ′ 1 va S ′ 1 proyeksiyalari orqali uning A ″ 1 B ″ 1 S ″ 1 frontal proyeksiyalarini aniqlanadi. Bu nuqtalar o‘zaro tutashtirilsa, A ″ 1 B ″ 1 S ″ 1 kesma (uchburchakning yangi frontal proyeksiyasi) hosil bo‘ladi. Bu kesmaning Ox o‘qi bilan tashkil etgan α burshagi ∆ ABS ni H tekislik bilan hosil etgan burshagiga teng bo‘ladi.

rasm. Geometrik shaklni proyeksiyalar tekisligiga parallel o‘q atrofida aylantirish. Umumiy vaziyatda joylashgan tekis geometrik shakllarni proyeksiyalar tekisliklariga parallel bo‘lgan o‘qlar atrofida aylantirib, ba’zi metrik masalalarni Yechish mumkin. Bunda, aylanish o‘qi sifatida umumiy vaziyatda joylashgan geometrik shaklning asosiy chiziqlari – gorizontal yoki frontallaridan foydalaniladi. Geometrik shaklni uning gorizontali atrofida aylantirib, H tekislikka parallel vaziyatga, shuningdek, uni frontali atrofida aylantirib, V tekislikka parallel vaziyatga keltirish mumkin. Geometrik shakl proyeksiyalar tekisligiga parallel o‘q atrofida aylantirilganda uning har bir nuqtasi aylanish o‘qiga perpendikulyar bo‘lgan tekislikda aylana bo‘ylab harakatlanadi. Masalan, A nuqtani h gorizontal atrofida aylantirilganda radiusi OA ga teng aylana bo‘yisha M ⊥ h tekislikda harakatlanadi (2.9,a–rasm). Bunda, uning gorizontal proyeksiyasi gorizontalning h′ gorizontal proyeksiyasiga perpendikulyar to‘g‘ri chiziq bo‘yisha harakatlanadi. Chizmada tasvirlangan A ( A ′, A ″) nuqtani A 1 ( A 1 ′, A 1 ″) vaziyatga kelguncha aylantirish uchun aylanish markazi O(O ′ , O ″ ) nuqtani aniqlash kerak (2.9,b–rasm). Bu nuqta aylanish o‘qi h ning M tekislik bilan kesishish nuqtasi bo‘ladi. Chizmada aylantirish radiusi R ning haqiqiy o‘lshamni aniqlash uchun H tekislikda to‘g‘ri burchakli ∆ O ′ A ′ A 0 yasaymiz. Buning uchun AO radiusning A ′ O ′ gorizontal

proyeksiyasini to‘g‘ri burchakli uchburchakning bir kateti, OA kesma uchlari applikatalarining ∆z ayirmasini ikkinshi kateti qilib olamiz. Bu uchburchakning gipotenuzasi izlangan aylantirish radiusi R bo‘ladi. A nuqtaning aylantirilgandan keyingi yangi vaziyatining A ′ 1 gorizontal proyeksiyasi aylanish markazi O ′ nuqtada bo‘lgan va O′A 0 =R radiusli aylana yoyining M(M H ) tekislikning izi bilan kesishgan A 1 ′ nuqtasi bo‘ladi. A nuqtaning yangi A 1 ″ frontal proyeksiyasi esa h″ to‘g‘ri chiziqda bo‘ladi. a) b) rasm. 1–masala . Umumiy vaziyatdagi ∠ ABS ( ∠ A ′ B ′ S ′, ∠ A ″ B ″ S ″) ning haqiqiy o‘lshami aniqlansin (2.10–rasm). Eshish . Berilgan burchakning gorizontali yoki frontalidan foydalaniladi. Mazkur burchakning haqiqiy o‘lshamini aniqlash uchun chizmada uning f ( f ′ , f ″) frontali o‘tkazilgan. Rasmda hosil bo‘lgan ∠ AB E ( ∠ A ′ B ′ E ′ , ∠ A ″ B ″ E ″) ning haqiqiy o‘lshamini aniqlash uchun B nuqtani aylantirish radiusining haqiqiy o‘lshamini aniqlash kifoya. Buning uchun B ″ nuqtadan f ″ ga perpendikulyar o‘tkaziladi va aylanish markazining O B ( O ′ B , O ″ B ), so‘ngra aylantirish radiusining BO B ( B ′ O ′ B , B ″ O ″ B ) proyeksiyalari aniqlanadi. To‘g‘ri burchakli ∆ O ″ B B ″ B ″ O yasash bilan radiusning haqiqiy o‘lshami O ″ B B ″ 1 = R aniqla n adi. B nuqtaning yangi vaziyatini yasash uchun O ″ B dan R radius bilan O ″ B B ″ 1 perpendikulyarning davomi bilan kesishgunsha yoy o‘tkaziladi va hosil bo‘lgan B ″ 1 bilan A ″ va E ″ nuqtalarni tutashtiriladi. Chizmada hosil bo‘lgan α berilgan burchakning haqiqiy o‘lshami bo‘ladi.

rasm. 2–masala . Umumiy vaziyatdagi ∆ ABS (∆ A ′ B ′ S ′, ∆ A ″ B ″ S ″) ning haqiqiy o‘lshami aniqlansin (2.1 1 –rasm). Yechish. Uchburchak gorizontali h(h′, h″) o‘tkaziladi. ∆ ABS ning haqiqiy o‘lshamini aniqlash uchun uning B ( B ′, B ″) va S ( S ′, S ″) uchlari aylantirish radiuslarining haqiqiy o‘lshamlari aniqlanadi. Chizmada B nuqtaning aylantirish radiusini aniqlash uchun uning O ′ B ′ va O ″ B ″ proyeksiyalaridan foydalanib, to‘g‘ri burchakli ∆ O ′ o B ′ B ′ o ni yasaymiz. Bu uchburchakning O ′ B ′ o gipotenuzasi B nuqtaning aylantirish radiusi bo‘ladi. B nuqtaning yangi vaziyati aylantirish markazining gorizontal proyeksiyasi O ′ dan radiusi O ′ B o ga teng qilib o‘tkazilgan yoyning harakat tekisligining M H izi bilan kesishgan B o nuqtasi bo‘ladi. a) b) v) rasm.

Uchburchakning S va D nuqtalari aylanish o‘qiga tegishli bo‘lgani uchun ularning fazoviy vaziyatlari o‘zgarmaydi. Uchburchak A nuqtasi aylantirish radiusining haqiqiy o‘lshamini ham B nuqta aylantirish radiusining haqiqiy o‘lshamini topish kabi aniqlash mumkin. Ammo uchburchakning A nuqtasi h o‘qi atrofida B nuqta kabi harakatlanganda N ( N H ) tekislikka va uchburchakning AB tomoniga tegishli bo‘lib qoladi. Uchburchakning AB tomoni esa qo‘zg‘almas D nuqtadan o‘tadi. Shuning uchun chizmada A nuqtaning yangi vaziyatini aniqlash uchun B 0 va D′ nuqtalar o‘zaro tutashtiriladi va A ′ nuqtadan S ′D′ ga tushirilgan perpendikulyar bilan kesishgunsha davom et t iri li b, A 0 nuqta topiladi. Agar A 0 , B 0 va S ′ nuqtalar o‘zaro tutashtirilsa, uchburchakning haqiqiy kattaligi hosil bo‘ladi . Agar uchburchakning biror tomoni (masalan, AS ) gorizontal vaziyatda berilgan bo‘lsa, masala 2.11,b-rasmda ko‘rsatilgan kabi yeshiladi. 2.11,v-rasmda aylanish o‘qi gorizontal bo‘lib, uchburchak konturidan tashqarida S nuqta orqali o‘tkazilgan. Bu holda uchburchakning haqiqiy kattaligi uning gorizontal proyeksiyasi bilan ustma-ust tushmaydi, natijada, masalaning yeshimi yaqqolroq bo‘ladi. 3. Geometrik shaklni proyeksiyalar tekisliklariga tegishli o‘q atrofida aylantirish yoki tekislikning izi atrofida aylantirish. Aylanish o‘qi sifatida umumiy vaziyatdagi tekislikning gorizontal yoki frontal izlaridan biri qabul qilinadi (2.12–rasm). Bu holda tekislik biror izi atrofida aylantirilib, proyeksiyalar tekisliklarining biriga jipslashtiriladi. Agar aylanish o‘qi sifatida tekislikning gorizontal izi qabul qilinsa, bu tekislikni gorizontal proyeksiyalar tekisligi bilan jipslashtirish mumkin. Shuningdek, tekislikni frontal izi atrofida aylantirib, uni frontal proyeksiyalar tekisligiga jipslashtiriladi. Tekisliklarni proyeksiyalar tekisligiga jipslashtirish yo‘li bilan mazkur tekislikka tegishli bo‘lgan tekis shakllarning haqiqiy o‘lshamini aniqlash mumkin yoki umumiy vaziyatida berilgan tekislikka tegishli bo‘lgan har qanday geometrik masalalarni Yechish mumkin.

rasm. 2 . 13 ,a–rasmda umumiy vaziyatdagi Q tekislikni Q N gorizontal izi atrofida aylantirib, H tekislikka jipslashtirish ko‘rsatilgan. Tekislikning gorizontal izi aylanish o‘qi sifatida qabul qilingani uchun uning vaziyati o‘zgarmaydi. Bu tekislikni H tekislikka jipslashtirish uchun mazkur tekislikka tegishli biror nuqtaning H tekislikka jipslashtirish kifoya. Bunday nuqta sifatida tekislikning frontal iziga tegishli B(B ′ ,B ″ ) nuqtani olish mumkin. Bu nuqta orqali Q N ga perpendikulyar M gorizontal proyeksiyalovchi tekislik o‘tkaziladi. B nuqta O ′ B o =R radiusli yoy bo‘yisha M N iz bilan kesishgunsha aylantiriladi. Natijada, hosil bo‘lgan B ′ 1 nuqta bilan Q x ni o‘zaro tutashtirsak, Q tekislikni H tekislikka jipslashtirilgan vaziyatiga ega bo‘lamiz. Tekislikni bunday jipslashtirganda unga tegishli geometrik shakllar H tekislikka jipslashib, haqiqiy o‘lshamlarida proyeksiyalanadi. a) b) rasm. 2.13,a–rasmdan shuni aniqlash mumkinki, Q tekislikni Q N izi atrofida aylantirib, uni H tekislikka jipslashtirishda Q V iziga tegishli Q x B 1 kesma o‘zining haqiqiy o‘lshamiga teng bo‘lgani uchun Q x B ″=Q x B ′ 1 bo‘ladi. Demak, chizmada

Q(Q N , Q V ) tekislikni H tekislikka jipslashtirish uchun uning Q V izida tanlab olingan B ≡ B ″ nuqtani va Q X markazdan Q x B ″ radius bilan yoy shizib, M tekislikning M N izi bilan kesishgan B 1 nuqta aniqlanadi. So‘ngra B 1 va Q X nuqtalardan tekislikning Q V 1 izi o‘tkaziladi. Chizmada P ( P N , P V ) tekislikni P N izi atrofida aylantirib, H tekislikka jipslashtirish uchun aylantirish radiusining haqiqiy o‘lshamini aniqlash zarur bo‘lsin (2.13,b–rasm). Ma’lumki, aylantirish radiusi tekislikning aylanish o‘qiga perpendikulyar bo‘ladi. To‘g‘ri burchakning proyeksiyalanish xususiyatiga ko‘ra, tekislikning P V izida olingan A ( A ′, A ″) nuqtaning A ′ proyeksiyasidan tekislikning P N iziga perpendikulyar o‘tkaziladi va O ′ hamda O ″ nuqtalarni topamiz. Chizmada hosil bo‘lgan O ′ A ′ va O ″ A ″ aylantirish radiusining proyeksiyalari, O ′ A 0 esa uning haqiqiy o‘lshami bo‘ladi. Xuddi shun ingdek P ( P H , P V ) tekislikni V tekislikka ham jipslashtirish mumkin ( 2 . 14 –rasm). Buning uchun berilgan P tekislikning P H gorizontal izida ixtiyoriy A nuqta tanlab, uning aylantirish radiusi P X A ′ aniqlanadi va tekislikning P N izini P V izi atrofida aylantirib, tekislikka jipslashtiriladi. Chizmadan ko‘rinib turibdiki, P tekislikni P N izi atrofida aylantirilganda P x A ′ kesma P x A ″ 1 ga teng bo‘ladi. Umumiy vaziyatda berilgan tekislikka tegishli geometrik shaklning haqiqiy o‘lshamini aniqlash uchun uning xarakterli nuqtalarini proyeksiyalar tekisligiga jipslashtirish yo‘li bilan aniqlanadi. Masalan, Q(Q N , Q V ) tekislikka tegishli ∆ ABS ( A ′ B ′ S ′, A ″ B ″ S ″) ning (2.15–rasm) haqiqiy o‘lshami uning A , B va S nuqtalarini V tekislikka jipslashtirish yo‘li bilan aniqlanadi. Tekislikning jipslashgan holati berilgan bo‘lsa, uning dastlabki vaziyatini tiklash mumkin. Tekislikning dastlabki vaziyatini aniqlash natijasida tekislikka tegishli bo‘lgan shakllarning ham proyeksiyalarini aniqlash mumkin.

rasm. rasm. Masalan, P tekislikning H tekislikka jipslashtirilgan vaziyati P H , P V , P 1 V izlari va shu tekislikka tegishli O 1 markaz va R radiusli aylana berilgan bo‘lsin (2.16– rasm). Bu aylananing P tekislikdagi proyeksiyalarini yasash uchun aylana markazidan tekislikning h′ 1 gorizontali o‘tkaziladi va 1′ 1 nuqta aniqlanadi. Bu nuqtadan tekislikning P N iziga perpendikulyar o‘tkazib, Ox proyeksiyalar o‘qiga tegishli 1′ nuqta topiladi. Bu nuqtadan h′ 1 ning h′ proyeksiyasi o‘tkaziladi. So‘ngra P x markazdan P x 1′ 1 radius bilan o‘tkazilgan yoyning 1′ dan Ox o‘qiga o‘tkazilgan perpendikulyar bilan kesishgan 1″ nuqtasi topiladi. Bu nuqtadan h′ 1 ning h″ proyeksiyasini o‘tkaziladi. So‘ngra 1″ va P x nuqtalar tutashtirilib, tekislikning P V izi hosil qilinadi. Aylana markazining proyeksiyalarini yasash uchun O ′ 1 dan P N ga perpendikulyar o‘tkazib, h′ bilan kesishgan O ′ nuqtani va h″ da O ″ nuqta topiladi. Shuningdek, bu gorizontalda joylashgan aylananing A ′ 1 va B ′ 1 nuqtalarining A ′, A ″ va B ′, B ″ proyeksiyalari aniqlanadi. Tekislikning f′ 1 frontalini aylananing markazi O ′ 1 dan P 1 V ga parallel qilib o‘tkazilib, aylananing E ′ 1 va F′ 1 nuqtalarning E ′, E ″ va F′, F″ proyeksiyalari yasaladi.

rasm. Xuddi shu tarzda aylananing L′ 1 va T′ 1 , S ′ 1 va D′ 1 nuqtalarning proyeksiyalari tekislikning gorizontallari yordamida aniqlanadi. Bu nuqtalarning bir nomli proyeksiyalarini mos ravishda o‘zaro tutashtirsak, aylananing gorizontal va frontal proyeksiyalari – ellipslar hosil bo‘ladi.

Adabiyotlar: 1. Sh.K. Murodov va boshqalar. Chizma geometriya. Toshkent, «Iqtisod-moliya», 2006, 2008. 2. B.B.Qulnazarov. Chizma geometriya. Toshkent, «O‘zbekiston», 2006. 3. A.N. Valiyev. Perspektiva. Toshkent, «TDPU rizografi», 2006. 4. Sh.K. Murodov va boshqalar. Chizma geometriya kursi. Toshkent, «O‘qituvchi», 1988. 5. R.Q. Ismatullaev. Chizma geometriya. Toshkent, 2005. 6. I. Raxmonov. Perspektiva. Toshkent, «O‘qituvchi», 1993. 7. R.X. Xorunov. Chizma geometriya kursi. Toshkent, «O‘qtuvchi», 4- nashri, 1997. 8. R.X. Xorunov, A. Akbarov. Chizma geometriyadan masalalar va ularni echish usullari. 2-nashri, «O‘qituvchi», 1995.

O'xshashlar

Tеkis-parallеl harakatlantirish usuli

Proyeksiyalar tekisliklarini almashtirish usuli

Оrtоgоnаl proyeksiya (mоnj usuli)

Оrtоgоnаl prоyеksiyalаrni qаytа tuzish usullаri aylаntirish usuli proyeksiya tekisliklarini almashtirish usuli

Fazoviy shakllarni tekislikka tasvirlashning proektsiyalar usuli