Tez havo oqimlari zonasida harorat gradiyentlari - Geografiya - Referatlar

Tez havo oqimlari zonasida harorat gradiyentlari

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

582.783203125 KB

Ko'chirib olish

Tez havo oqimlari zonasida harorat gradiyentlari Harorat maydoni tez havo oqimlarining turli qismlaridagi gorizontal va vertikal harorat gradiyentlarining taqsimlanishi bilan tavsiflanadi. Ushbu ishda qutbiy frontga bog`liq bo`lgan tez havo oqimlaridagi vertikal va gorizontal harorat gradiyentlarini o`rganishda uning o`zagiga ko`ndalang o`tkazilgan vertikal kecimlardan foydalanildi Ochiq osmondagi turbulentlikni tadqiq etish natijasida uning jadal ùosil bûladigan zonasi bilan ùarorat gorizontal gradiyenti maydoni ûrtasida chambarchas bog`liqlik borligi aniqlangan. Jumladan, N.Z. Pinus, V. Ramushkevich va S. Geyko ûz tadqiqotlarida ùarorat gorizontal gradiyentining ùar 100 km da 6(S dan yuqori bûlganda samolyotlarning chayqalishi 85% ga yetgani kûrsatilgan [3]. Vertikal kesimdagi har 1 km sathda haroratning vertikal va gorizontal gradiyentlari, tez havo oqimlarining iliq va sovuq tomonida, shuningdek, o`zakning past va yuqori qismlarida alohida hisoblab chiqildi. Harorat vertikal gradiyentlarini tez havo oqimlari o`qining ustida va ostidagi gradatsiyalar bo`yicha takroriyligi 1 - jadvalda keltirilgan. 1-jadval Harorat vertikal gradiyentining tez havo oqimlari usti va ostidagi takroriyligi(%) Ўққа нисбатан вертикал масофа, км В ертикал градиент, ° СҒ1 км 0-1 2-3 4-5 6-7 8-9 ³ 1 0 0-1 2-3 4-5 6-7 8-9 ³ 1 0 Қиш ЁзЎқ устида 5 65 30 5 32 30 25 10 3 4 66 28 6 27 21 31 20 1 3 64 26 6 3 1 22 15 25 34 4 2 53 29 12 4 1 1 9 14 34 40 2 1 1 31 31 18 14 4 2 8 21 40 28 3 1 14 8 20 25 25 8 15 13 28 35 9 2 3 9 14 36 35 3 11 19 31 30 8 1

Ўқ остида3 1 3 16 34 42 4 7 6 20 50 15 2 4 2 10 47 39 2 2 1 26 53 18 5 2 4 12 51 29 2 1 2 18 60 18 1 Jadvaldan ko`rinib turibdiki, qish davrida harorat vertikal gradiyentining takroriyligi, asosan, o`qning ostida har 1 km balandlikda 4-5, 6-7, 8-9 va uning ustida 0-1, 2-3(S gradatsiyalarga to`g`ri keladi. Yoz davrida esa takroriylikning yaqqol ifodalangan maksimumini ajratish qiyin. Lekin, o`q ustida harorat vertikal gradiyentining har 1 km balandlikda 0-1, 2-3, 4-5 va 6-7(S, uning ostida esa 4-5, 6-7(S gradatsiyalari takroriyligining ustivorligini payqash mumkin. Harorat vertikal gradiyentining har 1 km da 10(S va undan yuqori bo`lgan qiymatlari ko`pincha tez havo oqimlari o`qining ostida kuzatilib, uning takroriyligi qish davrida o`rtacha 8%, yoz davrida esa 2% ni tashkil etadi. Tez havo oqimlarining turli qismlarida o`rtacha harorat vertikal va gorizontal gradiyentlarining taqsimoti 1 - rasmda tasvirlangan. Harorat vertikal gradiyenti tez havo oqimlari zonasida balandlik bo`yicha kamayib boradi. Ayni vaqtda qish davrida, shuningdek, yoz davrida ham o`qning sovuq tomonida, iliq tomoniga qaraganda tezroq kamayishi kuzatiladi. Lekin yoz davrida harorat vertikal gradiyenti, qish davridagiga nisbatan bir xil taqsimlanmaydi. Shuni aytish mumkinki, o`rtacha harorat vertikal gradiyenti yoz davrida tez havo oqimlari o`qining ustida har 1 km balandlikda 4-6(S, o`q ostida 5-6(S chegarasida tebranadi, qish davrida esa, mos ravishda, 2-5 va 6-7(S ni tashkil etadi. Tez havo oqimlari o`qining sovuq tomonida o`rtacha harorat vertikal gradiyenti yoz davrida o`qning ustida har 1 km balandlikda 2-4, uning ostida 4- 7(S chegarasida o`zgaradi, qish davrida esa mos ravishda, 1-4 va 5-7(S ni tashkil etadi. Shunday qilib, harorat vertikal gradiyentining katta qiymatlari ko`proq qish davrida, tez havo oqimlari o`qining ostida, kichik qiymatlari esa - o`q ustida, ko`proq uning sovuq tomonida kuzatiladi. Harorat vertikal gradiyenti qiymatining bunday taqsimoti, fikrimizcha, tez havo oqimlari va tropopauzaning o`zaro

joylanish xususiyatlari bilan tushuntirish mumkin. 0 2 4 2 4 0 2 4 2 4 H , км L, км Ñî âó= È ëè= 400 200 0 400 200 7 7 6 5 4 3 2 2 3 4 5 6 6 5 6 1 1 2 3 4 5 6 7 2 3 4 5 6 6 6 7 ¨ ç +èø а) 0 2 4 2 4 0 2 4 2 4 H , км L, км Ñî âó= È ëè= 400 200 0 400 200 1 1 1 1 1 >1 1 1 1 2 1 1 1 <1 1 1 1 2 1 ¨ ç +èø б) 1-rasm. Tez havo oqimlari zonasida o`rtacha harorat vertikal (a) va gorizontal (b) gradiyentlarining taqsimoti ((SG`1 km). Mo`tadil kengliklar tez havo oqimlari zonasida o`rtacha harorat gorizontal gradiyentining yoz va qish davrlaridagi taqsimoti simmetrik xususiyatga ega ekanligi bilan diqqatni o`ziga jalb etadi. O`rtacha harorat gorizontal gradiyenti har 100 km da 2(S va undan yuqori bo`lgan qiymati tez havo oqimlari o`qining ostida, undan o`ng va chap tomonlarda 200 km masofagacha kuzatiladi. Tez havo oqimlari zonasida o`rtacha harorat gorizontal gradiyentining tahlili shuni ko`rsatdiki, ular har 100 km da 0,5 dan 3,2(S orasida o`zgaradi, uning

maksimal qiymati 7-8(S ni tashkil etadi. Tinch okeanining markaziy qismida o`rtacha harorat gorizontal gradiyentining qiymati har 100 km da 1,1-4,4(S ni, maksimal qiymati esa 8-9(S ni tashkil etib, bizning tadqiqotlarimiz natijasiga muvofiq keladi [1]. Yil mavsumlari bo`yicha yuqorida keltirilgan mo`tadil kengliklar tez havo oqimlaridagi jadval va grafiklardan olingan natijalarni yirik aeroportlarda, fuqaro aviameteorologiya xizmatida samolyotlarning uchish eshelonlari balandligini rejalashtirish bo`yicha tezkor ishlarda foydalanish mumkin.

Adabiyotlar: 1. Verle YE.K., Starichenko L.A. Nekotoro‘ye xarakteristiki struyno‘x techeniy nad sentralnoy chastyu Tixogo okeana G‘G‘ Tr. DVNIGMI. - 1968. - Vo‘p. 26. - S. 48-73. 2. T roposferadagi tez havo oqimlari. – toshkent , 2000. – 170 б . 3. P i n u s N . Z . F i z i c h e s k a y a m o d e l t u r b u l e n t n o s t i y a s n o g o neba G‘G‘ Meteorologiya i gidrologiya. - 1971. - № 6. - S. 57-66. 4. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Havo transporti

Dunyo okeanining tabiiy – geografik sharoiti to`g`risidau xarakteristika

Jahon tabiiy geografiyasi

Tinch okeani hayoti

Geosferalar va ularning o`zaro ta’siri