Сувнинг табиий ва химиявий хоссалари - Geografiya - Referatlar

Сувнинг табиий ва химиявий хоссалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

43.5 KB

Ko'chirib olish

Сувнинг табиий ва химиявий хоссалари, табиатда сувнинг айланиши Режа: 1. Сувнинг табиий ва химиявий хоссалари 2. Сувнинг солиштирма иссиқлик сиғими 3. Сувда водород ионлари жуда кам миқдорда бўлади

Сувнинг табиий ва химиявий хоссалари Табиатда химиявий тоза сув деярли учрамайди, уни фақат лаборатория шароитида ҳосил қилиш мумкин. Бундай сув рангсиз, ҳидсиз ва мазасиз бўлади. Табиатдаги сув таркибида эса маълум миқдорда эриган моддалар бўлади. Сув водород билан кислороднинг энг оддий бирикмасидан (Н 2 О) иборат бўлиб, ўзига хос бир қанча хоссаларга эгадир. Бу хоссалар сувнинг тузилиш хусусиятлари билан аниқланиб, у эса ўз навбатида сув молекуласининг қандай бирикканлигига боғлиқдир. Сув молекуласида оғирлик бўйича 11,11% водород ва 88,89% кислород бўлиб, у 2 атом водород ва 1 атом кислороддан иборатдир. Сувдаги барча молекулалар ҳам бир хил атом оғирлигига эга бўлмайди. Оддий сув молекулаларининг атом оғирлиги 18 га тенг бўлса, баъзилариники 19; 20; 21 ва ҳатто 22 га тенг бўлади. Бунга сабаб шуки, атом оғирлиги 16 га тенг бўлган кислороддан ташқари атом бирлиги 18 ва 19 ли кислород ва атом оғирлиги 1 бўлган водороддан ташқари атом бирлиги 2 ва 3 ли водород атомлари ҳам бўлади. Бир хил элементнинг оғир атомлари изотоп лар дейилади. Мураккаб тажрибалар натижасида, лаборатория шароитида, таркибида водород ва кислород изотоплари бўлган сув яратилган, бундай сув оғир сув дейилади. Бу сув оддий сувдан фарқли табиий хусусиятларга эга бўлади. Тоза ҳолдаги, таркиби 16 22О Н бўлган оғир сув Қ20 0 С ҳароратда 1,1056 зичликка(одатдагиси 0,9982), музлаш ҳарорати-3,8 0 С, қайнаш ҳарорати Қ101,42 0 С бўлади. Бундай оғир сувда балиқ қисқа вақт ҳам яшай олмайди. Буғсимон кўринишдаги сув асосан Н 2 О ифодасига эга бўлган оддий молекулалардан иборат бўлади. Оддий, бошқа молекулалар билан бирлашмаган Н 2 О молекула гидрол деб аталади. Икки оддий молекулалар бирлашган бирикма (Н 2 О) 2 - дигидрол деб, уч молекулалиси (Н 2 О) 3 эса тригидрол дейилади. Суюқ ҳолатдаги сув гидрол, дигидрол ва тригидролларнинг

аралашмасидан иборат бўлади. Сувнинг зичлиги деб, ҳажм бирлигидаги сув массасига айтилади. Сув Қ4 0 С ҳароратда энг катта зичликка эга бўлади, ундан катта ва кичик ҳароратларда эса зичлик камаяди. Сув кўпгина хоссалари билан бошқа қаттиқ ва суюқ моддалардан фарқ қилади. У енгил, ҳаракатчан суюқлик бўлиб, ўзи қуйилган жисм шаклини эркин қабул қилади. Сув қисилиш таъсирига катта қаршилик кўрсатиб, юқори босимга чидаб, ўз ҳажмини деярли кам ўзгартиради. Табиий сув, унда бошқа эритмалар кам бўлса, юпқа қатламларда рангсиз тусда, қалин қатламларда эса ҳаворанг кўк тусда бўлади. Тоза сув электр токини деярли ўтказмайди. Нормал атмосфера босимида дистилланган сувнинг музлаш ҳарорати 0 0 С, қайнаш ҳарорати эса Қ100 0 С деб қабул қилинган. Сувнинг музлаш ва қайнаш ҳарорати унинг шўрлигига ва атмосфера босимига боғлиқ. Сувнинг шўрлиги ортиши билан унинг музлаш ҳарорати пасайиб, қайнаш ҳарорати эса ортади. Сувнинг солиштирма иссиқлик сиғими деб, 1 грамм массали сувни 1 градус иситиш учун талаб қилинадиган иссиқлик миқдорига айтилади. Сувнинг солиштирма иссиқлик сиғими 1,0 калҒг  град га тенг бўлиб, бошқа суюқ моддалар ва қаттиқ жисмларникидан юқоридир. Масалан, музнинг солиштирма иссиқлик сиғими ўртача 0,505 калҒг  град, ҳавоники- 0,237 калҒг  град ва тупроқники- 0,40 калҒг  град га тенг. Сувнинг ҳарорати ўзгариши билан унинг солиштирма иссиқлик сиғими кам ўзгаради. Сувнинг яхши эритувчилик хусусияти сабабли унинг таркибида доимо эриган моддалар бўлади. Эриган моддалар концентрацияси мгҒл ларда ифодаланади. Сувда эриган магний ва кальций бирикмаларининг бўлиши унинг қаттиқлигини таъминлайди. Қаттиқлик даражаси градусларда ўлчанади: 1 л сувда 10 мг кальций оксиди ва 14 мг магний оксиди бўлса, у 1 градус қаттиқликка тенг бўлади. 8 градусдан кам қаттиқликка эга бўлган сув юмшоқ, 8 градусдан 16 градусгача ўртача қаттиқ ва 16 градусдан катта бўлса,

қаттиқ сув бўлади. Қаттиқлиги 12 градусдан кам бўлган сувлар ичиш учун яроқлидир. Сувда водород ионлари жуда кам миқдорда бўлади. Химиявий тоза сувда водород ионлари унинг қисман диссоциацияси (Н 2 О қ Н' Қ ОН') натижасида пайдо бўлади. Табиий сувларда водород ионлари концентрацияси асосан кўмир кислотаси диссоциациясига боғлиқ бўлади (Н 2 СО 3 қНСО 3 'ҚН'). Водород иони (Н') эритмада кислота хусусиятларини ифодаловчи бўлса, гидроксид иони (ОН') эса ишқорий хусусиятларни намоён этади. Кимёвий тоза сувда иккала ион бир хил миқдорда бўлади, шу сабабли у нейтралдир. Бу нейтрал реакцияда водород ионлари концентрацияси 10-7 гҒл га тенг бўлади. Одатда, сувдаги водород ионлари концентрацияси манфий белгили ўнли логарифм даража кўрсаткичи билан ва концентрация миқдори pH белги билан ифодаланади. Шундай қилиб, нейтрал реакцияли сувда pHқ7 бўлади. Агар pH<7 бўлса, реакция кислотали (аччиқ), pH>7 бўлса, ишқорли (нордон) бўлади. Табиатдаги сувларда pHнинг қиймати 6,5 дан 8,5 гача оралиқда бўлади. Табиий сувлардаги асосий ионлар га қуйидагилар ки риб, уларнинг 4 таси мусбат зарядланган (катионлар), 4 таси манфий зарядланган (анионлар) дир: анионлар: катионлар: хлор иони Cl' натрий иони Na' сульфат иони SO 4 '' кальций иони Ca'' гидрокарбонат иони HCO 3 ' магний иони Mg'' карбонат иони CO 3 '' калий иони К' Қуруқлик сувларининг химиявий таркиби Дунё океани сувидан кескин фарқ қилади. Бу фарқ қуруқлик сувларида карбонатларнинг, океанлар ва денгизлар сувларида эса хлоридларнинг кўплигида ўз аксини топган.

А Д А Б И ЁТ Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида, хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. - Тошкент: Ўзбекистон, 1977. 267 б. 1. Акрамов З.М., Рафиков А.А. Прошлое, настоящее и будущее Аральского моря. Ташкент: Мехнат, 1990. 144 с. 2. Алекин О.А. Основы гидрохимии. Л.:Гидрометеоиздат, 1970. - 444 с. 3. Богословский Б.Б. Основы гидрологии суши. Минск: Изд во БГУ, 1974. 214 с. 4. Виссмен У., Харбаф Т.И., Кнэпп Д.У. Введение в гидрологию. - Л.: Гидрометеоиздат, 1979. 470 с. 5. Водные ресурсы, проблемы Арала и окружаюҳая среда. Ташкент: Университет, 2000. 398 с.

O'xshashlar

Ўзбекистоннинг табиий шароити ва табиий ресурслари

Сувнинг оқиш тезлигини ўлчайдиган асбоблар

Урушлар ва ахолининг табиий усиши

Территориал фарқлари ва табиий районлаштириш

Узбекистон ахолисининг табиий ва миграцион харакатлари