Sotsial geografiya - Geografiya - Referatlar

Sotsial geografiya

Yuklangan vaqt:

13.12.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

22.6328125 KB

Ko'chirib olish

Sotsial geografiya Reja: 1. Sotsial geografiyaning obyekti, predmeti va vazifalari. 2. Sotsial geografiyaning shakllanish tarixi. 3. Sotsial-geografik tadqiqotlar. 4. Sotsial geografiyaning muhim vazifalari.

Sotsial geografiyaning obyekti, predmeti va vazifalari. Insoniyat taraqqiyoti asrlar davomida turli xil fanlar va ularning yutuqlari asosida shakllanib, rivoj topib kelgan. Shu nuqtai nazardan fanlar tizimida geografiya fani ham o’z mavqeiga ega va uning rivojida ko’plab yangi-yangi tadqiqot va izlanishlar bo’lishi tabiiy. Xususan, keyingi yillarda mustaqil respublikamizda an’anaviy iqtisodiy geografiyaning sotsiallashuvi va uning keng ma’nodagi sotsial geografiyaga aylanib borish jarayoni sodir bo’lmoqdaki bu, albatta, ijobiy holatdir. Sotsial geografiya aholini yashash tarzi va sharoiti, dini, urf-odati, milliy qadriyatlari, dam olishi, davolanishi kabi ko’pgina sotsial hodisa va voqealarning hududiy tomonlari va xususiyatlari to’g’risida ma’lumot beradi. Demak, sotsial geografiya aholining sotsial (ijtimoiy) va tabiiy muhit bilan aloqasini o’rganadi. Sotsial geografiyaning eng muhim tushunchalaridan biri bu ―sotsial makon‖ tushunchasidir. Sotsial makon deganda, eng avvalo, kishilarning kundalik muayyan hududdagi hayotini, o’zaro aloqalarini tushunamiz. Bunda turli kasb, millat, yosh va jinsdagi aholining yashash joyi, uning hududiy umumiyligi (sotsiumi) nazarda tutiladi. Yana shuni ta’kidlash kerakki, sotsial geografiya tarkibiga bevosita aholiga xizmat ko’rsatish sohalari geografiyasini kiritib bo’lmaydi, chunki mazkur yo’nalish professor A.S.Soliyev ta’biri bilan aytganda, ―bevosita sotsial va ijtimoiy-iqtisodiy geografiya o’rtasida turadi va u iqtisodiy geografiyaning sotsiallashuvi yo’nalishidagi dastlabki muhim bo’g’in bo’lib xizmat qiladi‖. Hozirgi kunda ―Sotsial geografiya‖ fani tez rivojlanayotgan fanlar qatoriga kiradi. Sotsial geografiya bilan bog’liq tadqiqotlarning roli va ahamiyati mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish muammolarini hal etishda muhim ahamiyat kasb etib, endilikda uning tadqiqot doirasi tobora kengayib bormoqda. Ushbu fan yo’nalishining noan’anaviy sohalariga tibbiyot geografiyasi, jinoyatchilik geografiyasi, din, turizm, rekreatsiya, fan va ta’lim geografiyasi singarilarni kiritish mumkin hamda ular sotsial geografiyaning mazmunini yanada boyitadi, zamonaviylashtiradi. Aytish joizki, zamonaviy iqtisodiy va sotsial

geografiyada bevosita aholi bilan bog’liq masalalarni o’rganish muhim o’rin egallaydi. Ayniqsa, uning tarkibiga kiruvchi sotsial geografiyada jamiyat, aholi va uning sotsial jihatlari bilan bog’liq qonuniyatlarni o’rganish katta ahamiyat kasb etadi. So’nggi davrlarda an’anaviy iqtisodiy va sotsial geografiya fanining tadqiqot obyekti va predmeti sezilarli darajada kengayib bormoqda. Avvallari ilmiy tadqiqotlarning bosh mavzusi sifatida asosida ko’proq, sanoat, qishloq xo’jaligi, ishlab chiqarish kuchlari va ularni rivojlantirish masalalari yotgan bo’lsa, bugungi kunga kelib, aholi va u bilan bevosita bog’liq bo’lgan jihatlarni o’rganishga, ayniqsa, uning sotsial jihatlari, salomatligi, dam olishi, davolanishi, turmush tarzi, urf-odatlari, dini, bilan bog’liq jihatlarni o’rganishga qiziqish ortdi va bu boradagi ilmiy izlanishlarning hajmi ortib bormoqda. Jahonda XX asrning o’rtalaridan boshlab bir qator iqtisodiy fanlardagi ―sotsiallashuv‖ jarayoni iqtisodiy geografiyaga ham o’z ta’sirini ko’rsatdi. Bu holat keyinchalik aholi geografiyasining va u bilan bog’liq tarzda, sotsial geografiyaning shakllanib borishiga zamin yaratdi. Shuni ta’kidlash kerakki, dastavval, XX asrning 30-yillaridayoq N.N.Baranskiy ―sotsial geografiya‖ni yaratish masalasini ko’ndalang qo’ygan edi va keyinroq, uning muhim masalalarini (aholi geografiyasi, shaharlar geografiyasi va b.) o’rgandi. O’sha davrdayoq N.N.Baranskiy: ―Iqtisodiy – geograf nafaqat aholining tarkibi, joylashuvi, aholi manzilgohlarining tavsifini, balki uning ruhiyati, urf- odatlari va madaniyatini ham bilishi kerak‖ ekanligini ta’kidlagan edi. Aholining mehnat qilishi, dam olishi, ruhiy kechinmalari, sog’lig’ini saqlash va boshqa ijtimoiy, madaniy-ma’naviy hayot faoliyatlari bilan bog’liq masalalar xorijda, shuningdek, sobiq Ittifoq iqtisodiy geografiyasi doirasida ham o’rganib kelingan. Shuning uchun ham Y.G.Saushkin ijtimoiy geografiyani iqtisodiy geografiyadan ajratish, iqtisodiy va sotsial geografiyaning rivojlanishiga zid ekanligini, real borliqni anglashga to’la javob bermasligini, ya’ni insonni ijtimoiy hayoti murakkabliklari bilan iqtisodiy geografiyadan ajratib bo’lmasligini ham uqtiradi (Nazarov M., Tojiyeva Z. Ijtimoiy geografiya, 2003).

Hozirgi kunda ijtimoiy geografiyaning tor va keng ma’nodagi talqini professor A.S.Soliyev tomonidan e’tirof etilgan. Olimning ta’kidlashicha, tor ma’nodagi sotsial geografiya – bu bevosita inson hayoti bilan borliq masalalari hududiy jihatlarini, uning o’zi yashab turgan muihiti bilan munosabatini o’rganuvchi fandir. Keng ma’nodagi ijtimoiy geografiya esa o’z ichiga tor ma’nodagi sotsial geografiya va insonning ijtimoiy hayot tarzi, madaniy, ma’naviy, ruhiy rivojlanishi masalalarining hududiy qirralarini ham qamrab oladi. Sotsial geografiyaning shakllanish tarixi. Tarixiy ma’lumotlarga nazar tashlasak, sotsial geografiyaning rivojlanishidagi dastlabki qadamlar xorijda ko’zga tashlanadi. Xususan, ―sotsial geografiya‖ tushunchasi XIX asrning oxirlaridayoq fransuz maktabi vakili, iqtisodchi va sotsiologi Le-Ple tomonidan foydalanilganligi manbalardan ma’lum. Yana bir tadqiqotchi G.S.Dunbarning ta’kidlashicha, ushbu tushuncha ilk bor P.de-Ruzening 1884-yilda chop etilgan sotsial geografiya bo’yicha izlanishlarida qo’llanilgan (Nazarov M., Tojiyeva Z. Ijtimoiy geografiya, 2003). Le-Ple ilmiy maktabining taniqli namoyandasi E.Demolen esa sotsial geografiyani ―sotsiogeografiya‖ tarzida talqin qiladi va uning mohiyati mahalliy shart-sharoitlar (shu jumladan, tabiiy sharoitlar)ni ijtimoiy rivojlanishga, ―ijtimoiy guruh‖larning vujudga kelishiga ta’siri sifatida tushuntiradi. 1895-yili ilk bor ―Sotsial geografiya‖ tushunchasi E.Reklyuning ―Umumiy geografiya‖ asarida qo’llanildi. Bunda u sotsial geografiyani tabiiy shartsharoitlarning kishilarni mehnat va turmush tarziga hududiy jihatdan ta’sir etishi ma’nosida qo’llagan. XX asrning boshlarida Niderlandiyada geografiya va sotsiologiyaning uyg’unlashuvidan vujudga kelgan ―yangi fan‖ – sotsial geografiya paydo bo’ldi. Uning predmeti ―jamiyatdagi guruhlar va o’zaro aloqadorliklarning regional taqsimlanishini o’rganish‖ deb tushuniladi. Mazkur fan tarmog’ining aynan Gollandiyada paydo bo’lishi ham bejiz emas. Chunki, uning amaliy vazifalari, aholisi zich va yer resurslari taqchil bo’lgan Gollandiyada mintaqaviy rejalashtirish masalalarini hal etishda o’ta dolzarb ahamiyat kasb etdi.

Sotsial geografiyaning vujudga kelishi va rivojlanishiga sobiq Ittifoq geograf olim va tadqiqotchilari ham munosib hissa qo’shganlar. Bu davrda sotsial geografiyaning rivojlanishida shartli uch bosqichni ajratib ko’rsatish mumkin: 1. XX asrning 50-yillarigacha bo’lgan davr. 2. XX asrning 50-70 yillari. 3. 70-yillardan hozirgacha bo’lgan davr. Sotsial geografiyaning nazariy va amaliy jihatlari aynan mana shu davrda sezilarli tarzda rivojlandi. Ayniqsa, aholiga xizmat ko’rsatish sohalari geografiyasi bo’yicha salmoqli ishlar amalga oshirildi. Sotsial geografik tadqiqotlarning obyekti va predmeti, uning mazmunmohiyati xususidagi dastlabki aniq fikr-mulohazalarni R.M.Kabo-ning ishlarida uchratamiz. Jumladan, uning fikricha, ―Ijtimoiy-madaniy‖ geografiya mehnat faoliyati bilan bog’langan aholi joylashuvi tiplari, uning turmush tarzi va ijtimoiymadaniy xususiyatlarining hududiy tafovutlarini, shuningdek, har bir sotsial hududiy kishilar guruhini mujassam etgan barcha elementlarning murakkab uyg’unligini o’zida ifodalaydi. Sotsial geografiyaning tuzilishi va vazifalarini M.F.Grin yanada kengroq talqin qildi. Uning fikricha, ijtimoiy geografiya sotsial siklga mansub geografik fanlar bilan birga, iqtisodiy geografiyani ham qamrab oladi. Ijtimoiy geografiyaning bunday keng ma’nodagi talqini V.M.Goxman va S.Y.Nimmik tushungan ―Общественнаягеография – Umumiy geografiya‖ga mos tushadi. Ushbu masalaga amaliy nuqtai nazardan real va asosli ravishda yondashgan A.A.Dolinin: ―Ijtimoiy hodisa va jarayonlarning mintaqaviy xususiyatlarini, mintaqalarning tabiati, iqtisodiyoti va demografik vaziyatini tavsiflovchi narsalarni jalb etmasdan chuqur o’rganib bo’lmaydi, demak bunday tadqiqotlarni iqtisodiy geograflar muvaffaqiyatli ravishda amalga oshirishlari mumkin‖, deb aytgan edi. A.A.Dolinin fikricha, sotsial geografiyaning obyekti – bu kishilarning o’zaro munosabatlari orqali bog’langan hududiy birikmalaridan iborat. Sotsial-geografik tadqiqotlar. Tibbiyot, din, turizm geografiyasi singari fan yo’nalishlari chindan ham fanlar qirrasida yuzaga kelgan chegaraviy yo’nalishlar bo’lsa-da, ularni geografiya fanlari tizimi, aniqrog’i, sotsial geografiya fani

doirasida ko’rishni ma’qul ko’ramiz. Chunki, jumladan, tibbiyot geografiyasini oladigan bo’lsak, yer yuzida kasalliklarning vujudga kelishi va tarqalishida hududiy tafovutlar mavjud ekan, mazkur fan asosini geografik omillar tashkil etadi. Shu o’rinda eslatib o’tish lozimki, sotsial geografiya bo’yicha olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlarni M.Nazarov va Z.Tojiyevalar quyidagi to’rt guruhga ajratgan: 1. ―Sotsial geografiya mavjud emas , ammo geografiyada ijtimoiy jihatlarning borligi shubhasizdir‖, degan fikr tarafdorlari. Ushbu yo’nalishga mansub mualliflar sotsial geografiya mustaqil mavjud emasligini yoqlaydilar. Ular jumlasiga E.B.Alayev, S.A.Kovalyov, N.Y.Kovalskaya, G.M.Lappo, S.B.Lavrov, G.V.Sdasyuk, Y.G.Saushkin, A.A.Tkachenko kabilarni kiritish mumkin. Ushbu olimlar yaratgan bir qator asarlarda sotsial va iqtisodiy jihatlar bo’linmasligi va qat’iy bo’lishga urinishlar natijasiz bo’lishi ta’kidlanadi. 2. ―Sotsial geografiya – mustaqil fan bo’lib, geografiya fanlari tarkibida eng quyi pog’onada joylashgan. Ko’p hollarda uni aholi geografiyasining tarkibiy qismi sifatida ko’rish mumkin‖, degan fikr mualliflari. Mazkur yo’nalishga mansub fikrlarga ko’ra, sotsial geografiya mustaqil bo’lib, geografiyaning quyi ierarxik pog’onasida, aholi geogra-fiyasi tarkibiga kiradi. (Anoxin A.A., Kostyayev A.I., Dolinin A.A). Jumladan, A.A.Dolinin sotsial geografiyani aholi geografiyasining o’ziga xos bo’g’ini sifatida talqin qiladi. Uning fikricha, sotsial geografiya odamlarning hududiy birikmalarini ijtimoiy rivojlanish darajalarini aniqlashda mujassamlashgan. A.A.Anoxin va A.I.Kostyayevlar esa sotsial geografiya turli taksonomik toifadagi rayonlarning ijtimoiy hayotini hududiy tashkil etilishini o’rganuvchi fan sifatida shakllandi, deb hisoblaydilar. Sotsial geografiyani aholi geografiyasi doirasidan ancha keng ma’noda tushunishlariga qaramay, yuqoridagi mualliflar, baribir aholi geografiyasi asoslaridan kelib chiqadilar.

3. Sotsial geografiya – mustaqil fan bo’lib, geografiya fanlari tarkibida o’rta iyerarxik pog’onada , ya’ni masalan, iqtisodiy geografiya bilan bir pog’onada joylashgan. Uchinchi yo’nalishga mansub qarashlarga ko’ra, sotsial geografiya iqtisodiy geografiya bilan bir darajada turgani holda, ijtimoiy geografiyaning (keng ma’noda) oxirgi asosiy tarmog’i hisoblanadi. Bunday nuqtai nazarni V.M.Goxman va S.Y.Nimmiklar yoqlab chiqishgan va ular bir xil shunday xulosaga kelishgan. Shuningdek, ular rivojlanganlik darajasiga ko’ra sotsial geografiyani iqtisodiy geografiyadan orqada qolyapti, chunki sotsial geografiya ancha keyin shakllana boshladi, degan fikr S.Nimmik sotsial geografiyani iqtisodiy geografiyaga qaramligini va shuningdek, sotsial va madaniy geografiyaning bo’linmasligini ham ko’rsatib o’tadi. 4. Sotsial geografiya – mustaqil fan bo’lib, ijtimoiy geografiya fanlari tarkibida yuqori iyerarxik pog’onada joylashgani holda, ijtimoiy geografiyaning sinonimi hisoblanadi; sotsial (ijtimoiy) geografiya tarkibiga iqtisodiy geografiya ham kiradi. To’rtinchi yo’nalishga mansub fikrga ko’ra, sotsial geografiyani barcha ijtimoiy munosabatlarni qamrab olgan fan sifatida tushunish mumkin. Bu yerda ―sotsial‖ va ―ijtimoiy‖ tushunchalari o’zaro mos va ular o’zaro sinonimdir. Demak, bularga ko’ra sotsial geografiya (ijtimoiy geografiya) boshqa sotsial geografik tarmoqlar (aholi geografiyasi, siyosiy geografiya, harbiy geografiya, tarixiy geografiya va boshqalardan tashqari iqtisodiy geografiya)ni ham qamrab oladi. N.N.Baranskiy ham sotsial geografiyani shunday keng ma’noda tushungan va bunday tushunish mahalliy olimlarga (Soliyev A., Ota-Mirzayev O. va boshqalar) ham xos. Hozirgi vaqtda ko’pchilik mualliflar tomonidan sotsial geografiya terminini bir vaqtning o’zida tor va keng ma’noda tushunishning zarurati tug’ildi. U.Merestening fanlarni integratsiyalashuvi konsepsiyasi bo’yicha, ijtimoiy geografiya sotsial geografiyaning sinonimidir. Sotsial geografiya – barcha ijtimoiy obyektlar va ular o’rtasidagi sotsial va geografik munosabatlarni qamrab olgan sotsial geografik tizimlarni o’rganadi.

Falsafiy jihatdan tahlil qilinganda, agarda inson va uning turmush tarzi, mehnat qilishi, bilim va dam olishi, sog’lig’ini tiklashi, o’y-xayollari, urf-odatlari bilan bog’liq yoki bir so’z bilan aytganda, keng ma’nodagi ijtimoiy voqeahodisalar makon va zamonda mavjud ekan, o’z navbatida ularni vujudga kelishi, shakllanishi va rivojlanishining hududiy qonuniyatlarini o’rganish zaruriyatining tug’ilishi tabiiy va ushbu masala, fanlar mantiqiga ko’ra, avvalo, geografiya fanining tadqiqot obyekti doirasi-ga kiradi, aniqrog’i u bilan sotsial geografiyaning shug’ullanishi maqsad-ga muvofiqdir (Nazarov M., Tojiyeva Z. Ijtimoiy geografiya, 2003). Sotsial yoki tor ma’nodagi ijtimoiy geografiyaning O’zbekistonda shakllanishi va rivojlanishiga mahalliy olimlar, xususan A.Soliyev, I.Nazarov, Z.Tojiyeva, N.Komilovalar o’z hissalarini qo’shdilar. Jumladan, professor A.S.Soliyev o’tgan asrning so’nggi o’n yilligida e’lon qilingan qator risola va o’quv qo’llanmalarida an’anaviy iqtisodiy geografiyaning rivojlanish yo’nalishlarini ochib bergan va shu o’rinda mazkur fanning sotsiallashuvi (ijtimoiylashuvi)ga alohida urg’u bergan. Shuningdek, A.S.Soliyev ayrim hollarda ―sotsial‖ tushunchasi ―ijtimoiy‖ tushunchasiga to’la mos kelmasligi ni ta’kidlab, birinchi atamaning ham ba’zan ishlatilishini maqsadga muvofiq, deb biladi. Mustaqillik yillarida O’zbekistonda sotsial geografiyaga bag’ishlangan qator ishlar amalga oshirildi. A.S.Soliyev rahbarligida M.Nazarov tomonidan aholiga tibbiy xizmat ko’rsatish muammolari bo’yicha yoqlangan dissertatsiya (1996) an’anaviy iqtisodiy geografiyadan sotsial geografiya tomon muhim bir qadam bo’ldi. Buning davomi sifatida keyinchalik fan, va ilmiy tadqiqotlar geografiyasi (X.Nazarova, 1997), tibbiyot geografiyasi (N.Komilova, 1999; 2012), jinoyatchilik geografiyasi (A.Qayumov, 2006) bo’yicha dissertatsiyalari yoqlandi. Keyinroq tibbiyot geogra-fiyasiga daxldor yana bir nechta dissertatsiya himoya qilindi. Shunday qilib, sotsial geografiya (keng ma’noda) – bu geografiya fanlari va ijtimoiy fanlar o’rtasidagi integratsiya jarayonlarida vujudga kelayotgan geografiya fanlari tizimidan iborat. Hozirgi davrda ushbu tizimda fanlarning uyg’unlashuvi (sintezi) ro’y bermoqda va sotsial ijtimoiy geografiyaning umumiy nazariyasi tez

shakllanmoqda. Demak, sotsial geografiya shakllanish bosqichini boshidan kechirmoqda va shuning uchun ham uning mustaqilligi va bir butunligi istiqbolidan dalolat beradi. Sotsial geografiyaning mustaqilligi, birinchi navbatda, mazkur fan nazariyasini vujudga keltirilishi bilan va ikkinchidan, uning atrofida integratsiyalashgan turli fanlarning shakllanishi bilan ta’minlanadi. Sobiq Ittifoq davridan boshlab ijtimoiy geografiya uch asosiy yo’nalishda rivojlanmoqda. Birinchisi, bu ushbu fanning hozirga qadar shakllangan bo’limlarining (aholi geografiyasi, geodemografiya, aholiga xizmat ko’rsatish sohalari geografiyasi va ijtimoiy infrastruktura) rivojlanishining davom etishi. Ikkinchi yo’nalish yangi shakllanayotgan bo’limlarni o’z ichiga oladi. Bularga tez rivojlanayotgan rekreatsiya geografiyasini, turmush tarzi geografiyasi, madaniyat gsografiyasi va boshqalar mansub. Uchinchisi, sekinlik bilan bo’lsada, ijtimoiy geografiyaning umumiy nazariyasining paydo bo’lishi bilan bog’liq. Sotsial geografiyaning muhim vazifalariga quyidagilar kiradi: 1) ijtimoiy geografiya tarmoqlarini rivojlantirish, ya’ni aholi geografiyasi va joylashuvi, xizmat ko’rsatish sohalari, iste’mol, rekreatsiya va boshqalar; 2) yirik masshtabli sotsial geografik tadqiqotlarni olib borish; 3) ijtimoiy geografiyaning xorijiy mamlakatlarda rivojlanishini o’rganish; 4) ijtimoiy geografiyaning barcha yo’nalishlariga tegishli bo’lgan o’ziga xos vazifasi, ya’ni ilmiy tadqiqotlarning natijalarini amaliyotga tatbiq etishini kuchaytirish. Hozirgi davrda sotsial geografiya shakllanish jarayonini boshidan kechirmoqda. Shu sababdan, aynan shu davrga xos bo’lgan eng dolzarb muammolar jumlasiga quyidagilar kiritiladi: a) ijtimoiy-geografik rayonlashtirish (prinsiplari, mezonlari, ko’rsatkichlar tizimi, tadqiqot usullari, iqtisodiy va boshqa turdagi rayonlashtirish turlari bilan nisbati); b) aholining turmush tarzi va darajalaridagi, ijtimoiy tuzilmalar va ularning tadrijidagi, ijtimoiy sohalarni hududiy tashkil etishdagi rayonlararo tafovutlar);

c) umumlashtiruvchi va maxsus ijtimoiy-geografik tipologiyalar (geodemografik vaziyat, shaharlar va aholi joylashuvi tizimlari, qishloq joylar va boshqalar); d) tibbiy-geografik tadqiqotlar va ularning dolzarbligini yetarlicha baholamaslik va h.k. Mazkur muammolarning har biri ijtimoiy geografiyaning to’la shakllanishi va rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi.

Nazorat savollari va topshiriqlar: 1. Sotsial geografiyaning obyekti va predmeti nima? 2. Sotsial geografiyaning fanlar tizimida tutgan o’rnini aniqlang. 3. Sotsial-geografik tadqiqotlar nimalarni o’z ichiga oladi? 4. Sotsial geografiyani tarkibini tushuntiring. 5. Sotsial sohalarni hududiy tashkil etish deganda nimani tushunasiz? 6. Sotsiallashuv jarayonini tushuntiring. 7. Sotsial geografiya sohasidagi yirik olimlarni sanab bering. 8. Sotsial sohalar bilan bog’liq muassasalar joylashuviga qanday omillar ta’sir qiladi? 9. Sotsial geografiya rivojiga hissa qo’shgan o’zbek olimlari kimlar? 10. Sotsial geografiya rivojiga hissa qo’shgan rus olimlarini ko’rsating.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Peter Haggett. Geographie: Eine Globale Synthese. Verlag Eugen Ulmer.Stuttgart, 2004. 2. Dr.Christion Sawyer. Human geography crash course. Printed in the United States of America. Green Edition. –2012. 3. Географический энциклопедический словарь. –М.; ―Советская энциклопедия‖, 1986. -528 с. 4. Горкин А (отп.ред). Социально-экономическая география: понятия и термины. Словарь-справочник. –Смоленск: ―Ойкумена‖, 2013, -328 с. 5. Петрова Н. География (сорременный мир): Учебник. –М.: «ФОРУМ», 2005. -224 с. 6. Фромберг А. Экономическая и социальная география: пособие для школьников и абитуриентов. –М.: ―Экзамен‖, 2011. -443 с. 7. Абдуллаев О. Иқтисодий география ва экология. -Наманган, 2002. -296 б. 8. Комилова Н. Тиббиѐт географиясининг назарий ва амалий масалалари. – T.: ―Sharq‖, 2015. -264 б. 18. Солиев А. Иқтисодий география: назария, методика ва амалиѐти. [Матн]: танланган асарлар/ масъул муҳаррир: О.Ата-Мирзаев. –Т.: ―Камалак‖, 2013. -184б 19. Солиев А. Ўзбекистон иқтисодий ва ижтимоий географияси. –Т.: ―Университет‖, 2014. -404 б.

O'xshashlar

O`zbekistonda iqtisodiy va sotsial geografiya fanining rivojlanishi

Siyosiy geografiya

Tarixiy geografiya

Xorijda geografiya ta’limi

Uzbekistonda geografiya ta’limi