Qashqadaryo viloyatining qishloq xo`jaligi - Geografiya - Referatlar

Qashqadaryo viloyatining qishloq xo`jaligi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69.5 KB

Ko'chirib olish

Qashqadaryo viloyat i ning qishloq xo`jaligi Reja: 1.Qishloq xo`jaligiga ta`rif. Yer fondi va undan foydalanish. 2.Viloyat dehqonchiligining asosiy tarmoqlari. 3.Chorvachilikning viloyat iqtisodiyotidagi ahamiyati. 4.Agrosanoat majmuasini rivojlantirish muammolari.

Viloyat iqtisodiyotining agrosohasi asosan paxta, g`alla va chorvachilik mahsulotlarini yetishtirishga ixtisoslashgan. Umumiy ekin maydoni 2000 yil ma`lumotlariga ko`ra, 461 ming ga bo`lib, u respublika ekin ekiladigan yerlarning 12.2 foizini tashkil qiladi. Jami ekin maydonidan 202 ming gektari g`alla (bu jihatdan viloyat mamlakatda 1-o`rinda), 150 ming gektari paxta, 4.1 ming gektari kartoshka, 10.6 ming gektari sabzavot , 55 ming gektari yem-xashak yetishtirishga ajratilgan. Bir yilda viloyatda, ob-havo sharoitiga qarab, 300-500 ming tonna g`alla (res-zda 3.9- 4.0 mln tonna), 265-380 ming tonna paxta, 140-160 ming tonna turli sabzavot mahsulotlari olinadi. Shuningdek, bu yerda 38-40 tonna meva, 45 ming tonna atrofida uzum ham yetishtiriladi. Bulardan tashqari, viloyatda kungaboqar, tamaki, zig`ir kabi qishloq xo`jalik ekinlari ham mavjud. Umumiy ekin maydoni 3775 ming gektar, shundan g`alla 1612, paxta 1444, kartoshka 52, sabzavot 94, poliz ekinlari 36, yem-xashak 128 ming gektar. 2000 yilda olingan hosil; g`alla 3116 ming tonna (shundan bug`doy 3352), kartoshka 729, sabzavot 2637 va paxta 3002 ming tonna. Qashqadaryoda yirik shoxli mollar soni 580 ming bosh (O`zbekistonda 2- o`rinda), qo`y va echkilar-1.9 million bosh (1-o`rin). Bir yilda 110 ming donaga yaqin qorako`l terisi, 1.8-1.9 ming tonna pilla yetishtiriladi. Pillachilik sug`orma dehqonchilik rayonlarida, yaylov, jun-go`sht chorvachiligi asosan cho`l mintaqasida rivojlangan. Viloyat agrosohasining hududiy tarkibida Chiroqchi, Kasbi tumanlari yetakchi o`rinlarda ular birgalikda yetishtirilayotgan qishloq xo`jalik mahsulotlarining taxminan 1/5 qismidan ko`prog`ini ta`minlaydi. Bu borada Qamashi, Shahrisabz, Kitob, Qarshi va Koson tumanlarida ham vaziyat yaxshiroq. Ayni chog`da Muborak va Mirishkor tumanlarida qishloq xo`jaligi birmuncha sust rivojlangan. Qashqadaryo qiloyatining milliy iqtisodiyotida qishloq xo`jaligi katta ahamiyatga ega. Bu tarmoqda yalpi mahsulotning asosiy qismi yaratiladi. O`zbekistonda yetishtiriladigan yalpi qishloq xo`jalik mahsulotining 10,%i,

jumladan paxtaning 10,6%, pillaning 7%i, qorako`lning 19%, junning 16%, g`allaning 11,1% i Qashqadaryo viloyatining ulushidir. Qishloq xo`jaligi mahsulotlarini yetishtirish uchun tabiiy sharoit qulay. Iqlimi keskin kontinental bo`lib, sovuqsiz davr 210-242 kunni, ijobiy temperaturalar yig`indisi 4760-5200 gradusni tashkil etadi. Viloyat ancha katta yer resurslariga ega. Qishloq xo`jaligi uchun yaroqli bo`lgan yerlar 2194 ming ga bo`lib, shundan 698,3 ming gektari haydalgan yerlardir, 449 ming gektarida sug`orilib deqonchilik qilinadi. Qolgan 1430,8 ming ga. maydondan yaylovlar sifatida foydalaniladi. Viloyatdagi aksariyat (davlat va jamoa) xo`jaliklar asosan paxtachilikka, shuningdek donchilik, meva va uzumchilik, sutchilik, sut-go`sht yetishtirishga ixtisoslashgandir. Viloyatdagi davlat va jamoa xo`jaliklari zamonaviy texnika bilan yetarli darajada qurollangan. 1926-27 yillarda viloyat dalalarida 30 traktor, 1950 yilda 707 traktor va yuk avtomobili ishlagan bo`lsa, 1988 yilga kelib kolxoz va sovxozlarda 19,5 ming traktor, 4190 paxta terish mashinalari va 1335 g`alla o`rish kombayini va boshqa qishloq xo`jalik texnikasi bo`lgan. Keyingi yillarda qishloq xo`jaligida mehnat unumdorligi oshdi, qishloq xo`jalik ekinlarining hosildorligi va chorvachilik mahsuldorligi ko`tarildi, yalpi va tovar mahsulotlarini ishlab chiqarish o`sdi. Dehqonchilik viloyat qishloq xo`jaligida bosh tarmoq hisoblanadi. Qishloq xo`jaligida olinayotgan yalpi mahsulotning 70%i dehqonchilikdan keladi. Tuproqning unumdorlik darajasi hosildorlikka ta`sir ko`rsatadigan asosiy omildir. Shuning uchun qishloq xo`jalik ishlab chiqarishida tuproqning meliorativ holatini yaxshilash va uning unumdorligini oshirish muhim agronomik tadbir hisoblanadi. Qishloq xo`jalik ekinlaridan yuqori katta ahamiyatga ega. Viloyatda sho`rlangan yerlarning xarakteriga qarab kuzgi-qishki ishlar bilan birga yaxob suvini vaqtida berish katta iqtisodiy samara bermoqda. Mexanik tarkibi jihatidan og`ir bo`lgan soz tuproqlarda Shahrisabz, Kitob, Yakkabog` tumanlari xo`jaliklarida yaxob suvlarni yanvar-fevral oylarida beriladi. Mexanik tarkibi o`rtacha va yengil bo`lgan

tuproqlarda yaxob suvi mart-aprel oylarida, ekishdan 10-15 kun oldin beriladi. Bunday sug`orish viloyatning cho`l rayonlarida ham olib boriladi. Chunki yaxob suvi erta berilsa, ekish vaqtiga kelib tuproqning ustki qatlami qurib qoladi. Dehqonchilikda mineral va mahalliy o`g`itlarni ishlatish o`simliklarni yaxshi oziqlanishi va normal o`sishiga, mahsulot sifatini yaxshilashga yordam beradi. Dehqonchilikda almashlab ekishning roli ham katta. Viloyatda paxtakor xo`jaliklarda almashlab ekishni to`g`ri joriy qilish paxta hosilini oshirdi, jamoa chorvachiligi uchun mustahkam yem-xashak bazasini yaratish imkoniyatini berdi. Paxta asosan beda bilan almashlab ekilmoqda. Chunki beda o`stirilgan tuproqda juda ko`p miqdorda chirindi bo`ladi. Viloyat dehqonchiligida paxta, don yetishtirish, meva va uzumchilik, poliz va sabzavot mahsulotlari, xashaki ekinlar asosiy tarmoqlarni tashkil etadi. Qashqadaryo viloyatida dehqonchilik mahsulotlarini yetishtirish (ming tonna hisobida) O`rtacha 1 yilda 1971-1975 y . 1976-1980 y . 1981- 1985 y . 1990 y . Don 139,5 331,8 310,3 188,8 Paxta 328 464 448 522 Kartoshka 4,3 8,6 12,4 8,6 Sabzavot 54,8 137,8 159,7 127,7 Poliz 28,5 56,0 67,8 56,0 Meva va rezavor meva 21,4 42,7 44,8 49,6 Uzum 20,4 35,1 45,3 59,2 Viloyatda don yetishtirish 1971-1975 yilga nisbatan 1990 yilda 2,2 marta, paxta 1,7 marta, kartoshka 2 marta, sabzavot 2,3 marta, poliz 2 marta, meva va rezavor meva 2,3 marta va uzum yetishtirish 2,4 marta ko`paydi. Donli ekinlar. Viloyat dehqonchiligida donli ekinlarning ahamiyati juda katta. Ular oziq-ovqat sanoatida va chorva mollari uchun lzuqa tayyorlashda hal

qiluvchi rol o`ynaydi. Donli ekinlarga bug`doy, sholi, makkajo`xori, arpa, jo`xori, tariq, suli va javdar kiradi. Qashqadaryo viloyatida donli ekinlardan eng ko`p bug`doy arpa va makkajo`xori ekiladi. Qashqadaryo viloyatida 1990 yilda 251,4 ming ga maydonda don ekilib, yalpi hosili 288,8 ming t., hosildorlik 11,5 ts.ni tashkil etdi. Bug`doyning “Krasnaya vodopadskaya-210”, “Tez pishar 512”, “Surxak-5688”, “Unumli bug`doy”, arpaning “Boychechak”, “Unumli arpa”, “Karshinskaya” navlari ekiladi. Don yetishtirishga ixtisoslashgan ilg`or xo`jaliklardan Qamashi tumanidagi “G`allakor” nomli davlat xo`jaligi 1989 yilda 12,1 ming ga yerdan 22 ming t.don olib, hosildorlikni 18,3 ts.ga Chiroqchi tumanidagi Oxunboboev nomli davlat xo`jaligi 19,5 ming ga yerdan 25,6 ming t.don olib, hosildorlikni 13 ts.ga yetkazdi. Bug`doy asosan viloyatning lalmikor yerlarida yetishtiriladi. Sug`oriladigan yerlarda don hosildorligi lalmi yerlarga nisbatan 2-3 hissa ortiqdir. Masalan, 1989 yilda Qamashi tumanidagi “To`qboy” jamoa xo`jaligi 60 ga yerdan 52 ts. Yakkabog` tumanidagi Amir Temur nomli jamoa xo`jaligi 106ga yerdan 46 ts. dan hosil oldi. Makkajo`xori serhosil donli ekindir. Undan oziq-ovqat sanoati uchun don olinishi bilan bir vaqtda chorva mollari uchun ko`k massa, yem va silos tayyorlanadi. Makkajo`xori viloyatning deyarli barcha xo`jaliklarida ekiladi. Paxtachilik. Paxta yetishtirish viloyat dehqonchiligining asosini tashkil etadi. Dehqonchilikda daromadning asosiy qismi paxtachilikdan keladi. Viloyatdagi aksariyat davlat va jamoa xo`jaliklari paxta yetishtirishga ixtisoslashtirilgan.1990 yilda viloyatda 220,3 ga maydonda paxta ekilib, 522,5 ming tonna hosil olindi, hosildorlik 23,7 ts.ni tashkil etdi. Qashqadaryo viloyati yalpi paxta mahsuloti bo`yicha O`zbekistonda birinchi, ingichka tolali paxta yetishtirish bo`yicha esa Surxondaryo viloyatidan keyin ikkinchi o`rinda turadi. Viloyatning Nishon,Kasbi,Koson,U.Yusupov hamda Qarshi tumanlarida 300 ming tonnadan ortiq paxta yetishtirilmoqda. Kitob,SHahrisabz,Yakkabog`, Chiroqchi va Qamashi tumanlarida o`rtacha tolali paxta navlaridan yuqori hosil olinmoqda. O`rta tolali paxtaning “108-F”,”Yulduz”, “AN-410”, “Toshkent-3” navlari ekilmoqda.

Ingichka tolali paxta cho`l zonasida Kasbi,Muborak,U.Yusupov, Nishon hamda Koson tumanlarining xo`jaliklarida ekilmoqda. Ingichka tolali paxtaning “Termiz- 16”,”Buxoro-6”, “Qarshi-8” navlari ekilmoqda. Paxta asosiy texnika ekini bo`lib, 100 kg paxtadan o`rtacha 33-35 kg paxta tolasi, 55-57 kg chigit, 5-8 kg paxta chiqiti olinadi. 1 kg paxta tolasidan 10-12 m.chit ishlab chiqariladi. 100 kg chigitdan 19 kg yog`, 47-48 kg kunjara ishlab chiqiladi. Keyingi yillarda paxtaning yalpi mahsuloti intensiv dehqonchilik xo`jaligi asosida ko`paymoqda. Viloyatda paxta ekiladigan maydonlarni qisqartirilishi natijasida meva va sabzavotchilikka ixtisoslashgan brigadalar, zvenolar tashkil qilinmoqda, aholiga shaxsiy tomorqalar berilmoqda.Qashqadaryo kelajakda ham O`zbekistonning asosiy paxta yetishtiruvchi viloyati bo`lib qoladi. Kartoshkachilik. Qashqadaryo viloyatida 1,5-2 ming ga maydonda kartoshka ekiladi. O`rtacha har yili 10-15 ming tonna hosil yetishtirilib, hosildorlik 60-70 ts.ni tashkil etmoqda.Kartoshka tarkibida sifatli oqsil va vitaminlar bo`lganligi uchun muhim oziq-ovqat mahsuloti hisoblanadi. Sanoatda kartoshkadan spirt, kraxmal, glyukoza va boshqa mahsulotlar olinadi.Kartoshka Shahrisabz,Kitob va Yakkabog` tumanlarining tog` mintaqasida ixtisoslashgan xo`jaliklarida ekiladi.Yetishtirilgan kartoshka viloyat aholisini kartoshkaga bo`lgan talabini qondira olmaydi. Ilg`or agrotexnikani joriy qilinishi natijasida hosildorlik keyingi yillarda bir qadar oshmoqda. Kartoshka ekish muddatiga qarab erta pishar (70-80 kunda), o`rta pishar (90-100 kunda) va kech pishar (110-120 kunda) navlarga bo`linadi. Viloyatda kartoshkaning erta pishar navlari ekiladi. Bu navlar fevral oyining ikkinchi yarm iva mart oyining boshlarida ekiladi. Kelajakda kartoshka yetishtirishga ixtisoslashgan xo`jaliklarni sonini ko`paytirish, yuqori hosildorlikka erishish zarur. Meva va uzumchilik. Viloyatda meva va uzum yetishtirishni ko`paytirishning asosiy yo`li meva va tok ekiladigan maydonlarni kengaytirish hamda ularning hosildorligini oshirishdan iborat. Meva-uzum tarkibida kishi organizmi uchun juda zarur bo`lgan qand,organik kislotalar, oqsil, yog`, mineral tuzlar, vitaminlar va boshqa moddalarmavjud. Meva, rezavor-meva va uzum

mazali hamda shirin bo`lganidan ovqatni yaxshi hazm bo`lishiga yordam beradi.Qashqadaryo viloyatida mevazor bog`larning maydoni 20 ming ga (1989 yil) bo`lib, shundan 10,5 ga dagi mevazor bog`lar hosil bermoqda. Tokzorlarning maydoni 13,1 ming g.shundan 85 ming gektari hosil beradi. Viloyat respublikada yetishtiriladigan mevaning 11% ni, uzumning 8% ni beradi va meva yetishtirishda Surxondaryo, Andijon, Buxoro viloyatlaridan keyin to`rtinchi o`rinni egallaydi. Kitob tumanidagi Navoiy, “Varganza”,”Palandara”,”Zarafshon”, “Qishliq”, Shahrisabz tumanidagi Karl Marks, “Moskva”, Yakkabog` tumanidagi “Yakkabog`”, “Turon”, “Qizil-suv”, Qarshi tumanidagi Temir Mirzaev nomli davlat xo`jaliklari meva va uzum yetishtirishga ixtisoslashgan. Meva va uzumchilik asosan viloyatning tog`li xo`jaliklarida yaxshi rivojlangan. Qashqadaryo sershira uzum, qora anjir va orombaxsh anori bilan mashhur. Kitob tumanida anor yetishtirishga ixtisoslashgan “Varganza” davlat xo`jaligi mavjud. Bu xo`jalik anori nafaqat O`zbekistonda, balki undan tashqarda ham mashhur. Sabzavotchilik va polizchilik. Insonning kundalik iste`molida va oziq-ovqat sanoatida sabzavotning ahamiyati katta.Sabzavot ekinlari tarkibida uglevodlar,oqsil, organik kislotalar, mineral tuzlar, vitaminlar, qand va boshqa moddalar bo`ladi. Qashqadaryo viloyati bo`yicha 1990 yilda 7,7 ming ga maydonda sabzavot ekilib, 127,7 ming tonna hosil olindi, hosildorlik 164,3 ts.ni tashkil etdi. Sabzavot ekinlaridan karam, pomidor, bodring, sabzi, piyoz va turli xildagi ko`katlar ko`p ekiladi. Poliz ekinlariga qovun, tarvuz va qovoq kiradi. Viloyat bo`yicha 8,3 ming ga maydonda poliz ekinlari ekilib, 45,8 ming tonna hosil olindi, hosildorlik 54,8 ts.ni tashkil etdi. Poliz ekinlari tarkibida inson organizmi uchun zarur bo`lgan uglevodlar va qandning ko`p bo`lishi bilan ajralib turadi. Qashqadaryo qovun- tarvuzi o`zining shirinligi bilan qadimdan nom chiqargan. Tarvuzning “Qo`ziboy”, “Hayirtqora”, “Samarqand”, qovunning “Amiriy”, “SHakarpalak”, “Qoraqand”, “Umirvoqi”, “Ko`kcha”, “Qariqiz” navlari ekiladi. Viloyatda sabzavot va poliz yetishtirishga ixtisoslashgan xo`jaliklar talaygina. Nishon tumanidagi

“SHirinobod”davlat xo`jaligi poliz mahsulotlari yetishtirishga ixtisoslashgan xo`jaliklar ichida salmoqli o`rin tutadi. Xashaki ekinlar. Xashaki ekinlar ham viloyat dehqonchiligida yetakchi tarmoqlardan biri bo`lib, ular qishloq xo`jaligi hayvonlari uchun xilma-xil to`yimli ozuqa hisoblanadi. Viloyatda 3,9 ming ga maydonda (1990 yil) yem-xashak ekinlari ekildi. Xashaki ekinlardan yo`ng`ichqa, suli, ARPA, tariq, raps va xashaki lavlagi ekiladi.Xashaki ekinlar yetishtirishni ko`paytirmasdan turib, chorvachilikni ozuqa bazasini mustahkamlash va uni rivojlantirish mumkin emas. Xashaki ekinlar tuproqni chirindi bilan boyitadi, uning suv va havo o`tkazish qobiliyatini oshiradi, fizikaviy xossalarini yaxshilaydi, mikrobiologik faoliyatini kuchaytiradi. Xashaki ekinlardan silos, senaj tayyorlanadi, mevasi va poyasi yanchilib, un tayyorlanadi, ildizi chorva mollariga ozuqa sifatida beriladi. Viloyatda Dehqonobod nohiyasidagi Hamid Olimjon nomli, “Oqbosh”, Oybek nomli Ibn Sino nomli va “Boshcharbog`”davlat xo`jaliklari beda urug`i yetishtirishga ixtisoslashgan. Bedaning “Toshkent-1”, “Toshkent-1728” navlari ekilmoqda. Chorvachilik. Viloyat qishloq xo`jaligining dehqonchilikdan keyingi tarmog`i bo`lib, aholini sut, go`sht, tuxum, baliq kabi oziq-ovqat mahsulotlari, sanoatni esa jun, qora ko`l teri, ipak va boshqa xom ashyo bilan ta`minlaydi. Viloyatda chorvachilikni yanada rivojlantirish qishloq xo`jaligi oldida turgan birinchi galdagi vazifalardan biridir. Buning uchun chorvachilikni mustahkam yem-xashak bazasini barpo qilish va yem-xashakdan to`g`ri foydalanish, barcha turdagi chorva mollari, shuningdek parrandalar sonini ko`paytirish, mahsuldorlikni oshirish lozim. Hozirgi paytda viloyat O`zbekistonda yetishtiriladigan go`shtning 8,2%ini, sutni 8,6%ini, junning 16%ini va qorako`l terining 19%ini yetkazib bermoqda. Viloyatda chorvachilik mahsulotlari yetishtirish yildan-yilga ortib bormoqda . 12-jadval Qashqadaryo viloyatida chorvachilik mahsulotlarini yetishtirish. O`rtacha 1 yilda

1971-1975 1976-1980 1981-1985 1990 Go`sht (ming t) 23,3 27,0 35,3 48,2 Sut (ming t) 137,2 172,0 208,6 271,3 Jun (t.) 2399 3020 3551 4833 Tuxum (mln dona) 70,8 68,6 112,4 149,6 Pila (t.) 1424 1934 2181 2910 Chorvachilik fermalarining mexanizatsiyalashtirilishi va avtomatlashtirishi, fermer xo`jaliklarning rivojlantirilishi chorvachilik mahsulotlari ko`payishiga olib keladi. Chorvachilikni rivojlantirish avvalo chorva tuyog`ini ko`paytirish, uni parvarish qilishni yaxshilash, mahsuldor zotlarni yaratish, yem-xashak bazasini mustahkamlash va chorva mollarini to`yimli ozuqalar bilan ta`minlash kabi tadbirlar bilan bog`liq. Go`sht va sut mahsuloti yetishtirishni ko`paytirish avvalo xo`jaliklardagi mollar zotini yaxshilashga va ularni boqish sharoitiga uzviy bog`liqdir. Chorvachilikni ixtisoslashtirish chorva mollari tuyog`ini ko`paytirishni tezlashtiradi va chorvachilikning ko`pgina sohalarida ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalashtirish uchun zamonaviy texnika bilan qurollantirish imkonini beradi. Chorvachilikni rivojlantirish jamoa chorvachiligini, shuningdek aholi ixtiyoridagi shaxsiy mollarni ko`paytirish, yem-xashak bilan ta`minlashga ham bog`liq. Qoramolchilik. Viloyat chorvachiligida qoramolchilik yetakchi tarmoq bo`lib uning umumiy chorva mahsulotlari hajmida go`sht va sut yetishtirishdagi ulushi katta. Jami qoramollarning soni 400 ming boshga yaqin bo`lib, O`zbekistonda qoramollarning soni jihatidan Farg`ona viloyatidan keyin ikkinchi o`rinda turadi. Go`sht va sut yetishtirishni ko`paytirishda viloyat xo`jaliklarida ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish, kontsentratsiyalash va kooperativlashtirish ishlari yo`lga qo`yilgan. Qoramolchilik ikki yo`nalishda sut va sut-go`sht yetishtirishga ixtisoslashtirilgan. Qarshi tumanidagi “Mang`it”, Qamashi tumanidagi “Rassvet” jamoa xo`jaligi go`sht yetishtirishga ixtisoslashgan yirik xo`jaliklar hisoblanadi.

Sut-go`sht yetishtirishga Kasbi tumanidagi Alisher Navoiy nomli, Qarshi tumanidagi “Nasaf”, Nishon tumanidagi Usmon Yusupov nomli davlat xo`jaliklari ixtisoslashgan. Bu xo`jaliklarda “Qizil-cho`l(Krasnostepnoy) ” ,”Simmental” zotli qoramollar boqiladi. Qoramolchilikni rivojlantirish yem-xashak yetishtirishni ko`paytirish, ularning to`yimliligini oshirishni talab qiladi. Yem-xashak yetishtirishdagi asosiy vazifa har gektar maydondan iloji boricha ko`proq arzon yem-xashak yetishtirish, ularni tayyorlashda, saqlashda nobudgarchilikka yo`l qo`ymaslikdan iborat. Quychilik. Qashqadaryo viloyatida qo`ychilik ancha rivojlangan. Jun yetishtirish bo`yicha viloyat respublikada birinchi o`rinda, qorako`l teri yetishtirishda Samarqand viloyatidan keyingi ikkinchi o`rinda turadi. Qarshi cho`li yaylovlarida o`tlatib boqish va asrash uchun yaxshi moslashgan qorako`l qo`ylari boqiladi. Qorako`l qo`ylarining asosiy mahsuloti jahon bozorida yuqori baholanadigan qorako`l terisidir. Viloyatning Muborak tumanidagi Muobrak, U.Yusupov tumanidagi G`ofur G`ulom nomli, Nishon tumanidagi Nishon, G`uzor tumanidagi G`uzor, Bahoriston tumanidagi O`zbekiston davlat naslchilik zavodlari qorako`lchilikka ixtisoslashgan yirik xo`jaliklardir. Viloyatning tog`li va tog` oldi rayonlarida go`sht-yog` mahsuldorligi bo`yicha mashhur bo`lgan “Hisori” va “Jaydari” qo`ylarni zotlari boqiladi. Bu qo`y zotlari Kitob va Shahrisabz tumanlaridagi ixtisoslashgan xo`jaliklarda go`sht resurslarini yanada ko`paytirish maqsadida boqilmoqda. Cho`chqachilik. Qashqadaryo viloyatida go`sht yetishtirish uchun 43,1 ming bosh cho`cha boqiladi. Viloyatda cho`chqachilikka ixtisoslashgan yirik xo`jalik Koson tumanidagi “Qorabayir” davlat xo`jaligidir. Bu xo`jalik har yili o`rtacha 1000 tonnadan ortiq cho`chqa go`shti yetkazib bermoqda. Bundan tashqari Shahrisabz tumanidagi Kalenin nomli jamoa xo`jaligida ham yirik cho`chqachilik firmasi mavjud bo`lib, har yili 400 t.ga yaqin cho`chqa go`shti yetishtirmoqda. Yilqichilik. Viloyatda 3783 bosh (1990 yil) yilqi bor. Qashqadaryo qadimdan o`zining zotli otlari bilan dong taratgan. Qorabayir otlari to`g`risida

Gamilton-Smit 1841 yilda Edinburg shahrida nashr qilingan “Otlar” kitobida shunday deb yozgan edi. “Qorabayir-zoti, u Samarqand va Shahrisabz atroflarida uchratiladigan juda qimmatli otdir”. Yilqichilik viloyatda Yakkabog` tumanidagi “Hisor”, Qamashi tumanidagi “Langar” nomli davlat xo`jaliklari ixtisoslashgan. Keyingi yillarda otlardan foydalanishning ilmiy jihatdan asoslangan yangi formasi vujudga keldi. Yilqichilik meditsina va veterinariya uchun shifobaxsh zardob va vaktsina tayyorlash uchun qon plazmasi yetkazib beradigan asosiy sohaga aylandi. Yilqilar sonining kamayishi natijasida viloyatimizning ko`pchilik xo`jaliklarida ishlatiladigan va miniladigan otlarga ehtiyoj sezila boshlandi. Yilqi qishloq xo`jaligida, geologik qidiruv ishlarida, ilmiy ekspeditsiyalarda foydalaniladi. Yilqi go`shti va sutidan sanoat korxonalarida qazi, shifobaxsh qimiz tayyorlanadi. Parrandachilik. Chorvachilikning serdaromad tarmog`i bo`lib, u go`sht, tuxum, qush pati yetkazib beradi. Har yili parrandalar o`z vazniga nisbatan 5-6 martadan ortiq mahsulot beradi. Viloyatda 2,4 mln bosh (1989 yil) parranda bo`lib, har yili o`rtacha 125-1258 mln dona tuxum olinmoqda. Qarshi parrandachilik fabrikasi, Qamashi broyler fabrikasi, Chiroqchi tumanidagi parrandachilik davlat xo`jaligi, Shahrisabz parrandachilik fabrikasi parranda mahsuloti yetishtirishga ixtisoslashtirilgan xo`jaliklardir. Qarshi parrandachilik fabrikasi har yili o`rtacha 250 tonna parranda go`shti, 27 mln dona tuxum yetkazib bermoqda. Ipakchilik va asalarichilik. Ipakchilik ham viloyatda qishloq xo`jaligining asosiy tarmoqlaridan biridir. Viloyatda 1990 yili 2464 t.pilla yetishtiriladi. Qarshi tumanida viloyatda yagona ipakchilikka ixtisoslashgan davlat xo`jaligi tashkil qilingan. Bundan tashqari viloyatning ko`pchilik xo`jaliklaridap ipak qurti boqiladi. Ipakchilikning taraqqiyoti qurtning asosiy ozuqa manbai bo`lgan tutchilik bilan bog`liq. Ipakchilik Shahrisabz, Kitob, Yakkabog` va Qarshi tumanlari bilan bir qatorda Qarshi cho`lidagi xo`jaliklarda ham jadal rivojlanmoqda.

Viloyat chorvachiligida asalarichilikning ham o`z o`rni bor. Viloyat bo`yicha har yili o`rtacha 150-170 t.asal yetishtiriladi. Kitob tumanidagi “Kitob”, Dehqonobod tumanidagi Ibn Sino nomli davlat xo`jaligi, Shahrisabz nohiyasidagi G`ani Boboyorov nomli jamoa xo`jaliklarida asalarichilik yetakchi tarmoq bo`lib, viloyatimizda olinadigan asalning katta qismi shu xo`jaliklarida yetishtiriladi. Qashqadaryo viloyatida keyingi yillarda baliqchilik ham rivojlantirilmoqda. Chimqo`rg`on suv ombori va Qarshi tumanidagi baliqchilik xo`jaliklari viloyat aholisini tirik baliq bilan ta`minlab turibdi. Go`sht yetishtirishni ko`paytirishda baliqchilik tarmog`i katta rol o`ynaydi. Kelajakda viloyatda mavjud bo`lgan barcha suv omborrlarida bu tarmoqni rivojlantirish zarur.

O'xshashlar

Markaziy Osiyoning qishloq xo`jaligi

Qashqadaryo viloyatining ichki iqtisodiy rayonlari

O`zbekiston agrosanoat majmuasi. Qishloq xo`jaligi geografiyasi

Jahon qishloq xo`jaligi mahsulotlarini yetishtirishda yetakchi davlatlar ulushi

Qozog`istonning xalq xo`jaligi