Okeaniyaning tabiiy sharoiti - Geografiya - Referatlar

Okeaniyaning tabiiy sharoiti

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

49 KB

Ko'chirib olish

Okeaniyaning tabiiy sharoiti Reja: 1. Okeaniyaning tabiiy geografik o`rni 2. Okeaniyaning tabiatining o`ziga xos hususiyatlari 3. Okeaniya orollarining turlari

Tinch okeanning markaziy va janubiy-g`arbiy qismlarida joylashgan orol va arxipelaglar Okeaniya deb ataladi. Unga umumiy maydoni 1,3 mln.km.kv. bo`lgan 7 ming ta orol kiradi. Regional landshaft tafovutlariga asoslanib Okeaniyani to`rtta tabiiy geografik o`lkaga: Melaneziya, Mikroneziya, Yangi Zelandiya va Polineziyaga ajratish mumkin. Orollarning bir qismi suv osti tog`larining tepalaridan, baozilari materik orollaridan iborat. Orollar xayvonot dunyosida yirtqichlar ham zaxarli ilonlar xam yo`q. Okeaniyaning tabiiy geografik o`rni — Tinch okeanining bepoyon kengliklarida o`n minglab orollar joylashgan. Tinch okeanning markaziy va janubiy-g`arbiy qismlarida joylashgan orol va arxipelaglar Okeaniya deb ataladi. Unga umumiy maydoni 1,3 mln.km.kv. bo`lgan 7 ming ta orol kiradi. Okeaniya yevropaliklarga XVI asrda F.Magellanning birinchi dunyo aylana sayoxatidan boshlab maolum bo`lgan edi. Rus dengizchilari V.M.Golovin, F.P.Litke, S.O.Makarov va boshqalarning yurishlari Okeaniyaning kashf etilishi va tekshirilishi tarixida aloxida bir bobni tashkil etadi. Okeaniya tabiati va axolisini o`rganishda N.N.Mikluxo-Maklayning xissasi katta. U Yangi Gvineya orolining xalqlari hayoti va urf odatlarini o`rganibgina qolmay, tropik dengiz sohilarinning qiziqarli tabiiy geografiya tasvirini yozib qoldirgan. Regional landshaft tafovutlariga asoslanib Okeaniyanini to`rtta tabiiy geografik o`lkaga: Malaneziya, Mikroneziya, Yangi Zelandiya va Polineziyaga ajratish mumkin. Orollarning tabiiy geografik o`rni, kattaligi, kelib chiqishi Tinch Okean tagining tuzilishi bilan juda bogliq. Okeaniyadagi orollarning ko`pchiligi vulkan va marjon orollardir. Orollarning bir qismi suv osti tog`larining tepalaridan, baozilari materik orollaridan iborat. Okeaniyaning g`arbidagi orollar litosfera plitalarni chegarasida hosil bo`lgan orollar.

Okeaniya orollari tabiati go`zal. Dengizlarni ufqda ko`rinib qoladigan yam-yashil tog`li orollarning ajoyib manzaralari, sarvqomat palpmalar o`sib yotgan yassi atollarning ko`rinishi maftun etadi. Atollar qirg`ok oppoq marjon yoki qop-qora vulkan qumloqlari bilan o`ralgan. Okeaniyadagi orollarning benixoya qudratli to`lqinlari marjon orollariga urilib so`nadi. Okeaniya orollarining juda katta maydonda sochilib ketganligi va bir-birlari hamda materiklardan uzoq joylashganligi ular tabiatiga va axolisi hayotiga taosir ko`rsatuvchi asosiy omillardir. Deyarli hamma orollar ekvatorial hamda tropik mintaqalarda va faqat Yangi Zelandiya subtropik va mo`otadil mintaqalarda joylashgan Okeaniya iqlimi doim bir xil, inson hayoti uchun ayniqsa qulay. Orollar ekvatorning har ikki tomonida joylashganligidan havo harorati baland bo`ladi, lekin okeandan esib turuvchi shamollar issiqni ancha pasaytiradi. Harorat fasllarga qarab va sutka davomida ko`p o`zgarmaydi. Okean kengliklari ustida havo bosimining o`zgarib turishi natijasida dovullar paydo bo`ladi, ular yo`lida uchragan hamma tirik jonni okeanga uloqtirib tashlaydi. Orollarning boshqa joylardan ajralib qolganligi ularning o`simliklari va hayvonot dunyosida hammadan kuchlirok aks etgan. O`simliklari va hayvonot dunyosi juda o`ziga xos. Nisbatan yosh va kichik marjon orollari organik dunyoga eng kambag`al, materik orollari esa boy va xilma xildir. Orollar hayvonot dunyosida yirtqichlar ham zaharli ilonlar ham yo`q. Orollar, ayniqsa atollarning qirg`oqbo`yi suvlari organik dunyosiga boy. Shu sababli orollarni cho`llardan voxalarga qiyos qilsa bo`ladi. Orollar tabiati umumiy hususiyatlarga ega bo`lish bilan birga bir- birlaridan farq ham qiladi. Baland tog`li materik orollar ham bor. Baozi orollar ekvator yaqinida joylashgan, iqlimi issiq, boshqalari subtropik mintaqada bo`lib, issiq kunlar faqat yozda kuzatiladi. Marjon orollarning tabiat komplekslari okean bilan eng ko`p bog`langan. Bu yerlarda suvda quruqda yashovchi dengiz hayvonlari, masalan qiskichbaqalar bor. Ko`p atollar - dengiz qushlarning manzilgoxidir. Bu orollarning sernam va dengiz tuzlari bilan to`yingan kuchli shamollarga moslashgan kokos palpmalari va butalar o`sadi. Vulkan orollarning tabiat

komplekslari boshqacha. Tog`larning shamolga ro`para yonbag`irlarida yog`in ko`p tushadi. Tog`larda balandlik mintaqalari mavjud. Materik orolarining tabiat komplekslari ayniqsa xilma-xil. Bu yerlarda baland tog`lar ham, pasttekisliklar ham bor. Yangi Zellandiya orollari geyzerlar, endemik o`simlik va hayvonlari bilan mashxur. Okeaniyaga axoli ko`p ming yillar ilgari kelib o`rnashgan. Odamlar qaysi yo`llar bilan kelib joylashganligi xozircha nomaolum. Xozirgi vaqtda Okeaniya axolisi tub joy kishilar bilan kelgindilar chatishgan axolidan tashkil topgan. Yangi Gvineya va uning orollarining tub joy axolisi - Papuaslar. Ular ekvatorial irqqa mansub, boshqa orollarning tub joy axolisi maxsus Polineziya gruppasiga kiradi va Papuaslardan terisining rangi hamda sochlarining to`lqinsimonligi bilan ajralib turadi. Okeaniyaning xozirgi axolisi dexkonchilik: kokos palpmasi, banan, kakao, kofe yetishtirish bilan shug`ullanadi. Okeaniyada ovchilik ham odatiy mashg`ulot bo`lib qolmoqda. Orollardan rangdor metall rudalari, toshko`mir, fosforit qazib chiqariladi. Orollar tabiati insonning xo`jalik faoliyati taosirida juda o`zgarib bormoqda. Yo`q qilingan tabiiy o`simliklar o`rnida plantatsiyalar bunyod etilgan, ularda kapitalistlar tub joy axolisining arzon ishchi kuchidan foydalandilar. Shakarqamish, ananas, choy, kauchukli o`simliklar va boshqa ekinlar yetishtiriladi. Bu xo`jaliklarning katta qismini mustamlakachilar maxalliy axolidan tortib olgan yerlarida bunyod etganlar. Qimmatli daraxt turlarining kesib yuborilayotgani, qirg`oqbo`yi suvlarining ifloslanayotgani Okeaniya tabiatini o`zgartirmoqda. Bir qancha atollarning atom va vodorod qurollarini sinaydigan poligonlarga aylantirilgani xaqiqiy yirtqichlikdir. Bu sinovlar bir qancha atollarni yo`q qilib tashladi, boshqalarni tabiatini tanib bo`lmas darajada o`zgartirdi. Okeaniyaning siyosiy kartasi orollar va arxipilaglarrning kapitalistik mamlakatlar tomonidan bosib olinishi natijasida tarkib topadi. Bundan o`ttiz yil ilgari Okeaniyada faqat bitta mustakil davlat Yangi Zelandiya bor edi, boshqa orollar mustamlakalar bo`lgan. Xozir mustaqil davlatlar

soni o`ndan oshdi. Qolgan orollarning axolisi ham mustaqillik uchun kurash olib bormoqda.

Foydalanilgan adabiyotlar : 1. Yermakov Y.G. i dr. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: V у sshaya shkola, 1988. 2. Ryabchikov A.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: V у sshaya shkola, 1988. 3. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. M: Izdatelpstvo Moskovskogo Universiteta, 1988. 4. Ryabchikov A.M. Dunyo qitoalari tabiiy geografiyasi, Toshkent, 1968. 5. Vlasova T.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. Tom I- II, M: Prosveo‘yeniye, 1976. 6. Vlasova T.M. Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi. I-II tom.Toshkent, 1985. 7. Leontpev O.K. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. M: 1982. Ensiklopeditseskiy slovarp geograficheskix terminov. M.1968. 8. http://ziyonet.uz

O'xshashlar

Qozog’iston Respublikasining geografik o`rni, tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari

Turkmaniston Respublikasining geografik o`rni, tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari

Tojikiston Respublikasining geografik o`rni, tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari

O‘zbekiston tabiiy sharoiti va tabiiy resurslariga xо‘jalik nuqtai – nazaridan baho

Qirg`iziston Respublikasining geografik o`rni, tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari