O`zbekistonning tog`oldi va tog` provino`iyachasi Toshkent-Mirzacho`l okrugi - Geografiya - Referatlar

O`zbekistonning tog`oldi va tog` provino`iyachasi Toshkent-Mirzacho`l okrugi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

60.5 KB

Ko'chirib olish

O`zbekistonning tog`oldi va tog` provino`iyachasi Toshkent-Mirzach o` l okrugi Reja: 1. Geografik o`rni. 2. Toshkent-Mirzacho`l okrugida eng past yerlar 3. Toshkent-Mirzacho`l okrugidagi Sirdaryoning eng katta irmog`i 4. Toshkent-Mirzacho`l okrugidagi Sirdaryoning eng katta irmog`i

Bu okrug Sirdaryo vodiysining o`rta qismi, Chirchiq hamda Ohangaron vodiylarining quyi qismida joylashgan bo`lib, Toshkent-Mirzacho`l botig`ini o`z ichiga oladi. Okrug janub tomondan, Nurota, Molguzar va Turkiston tizmalari bilan, sharqdan Mo`rultog`, Qurama toglari bilan, shimoli-sharqdan Chotqol, Qorjantog` tizmalarining tog` etaklari bilan o`ralgan. Shimol va g`arb tomondan okrugning chegarasi shartli ravishda O`zbekistonning Qozog`iston bilan bo`lgan davlat chegarasi orqali o`tadi. Janubi-sharqda esa 8 km kenglikdagi Xo`jand darvozasi orqali Farg`ona vodiysidan ajralib turadi. Toshkent-Mirzacho`l okrugi Sirdaryoning o`rta qismidagi qayir va ko`hna qayirlarni, ChirchiqOhangaron vodiysining quyi; qismlarini o`z ichiga oladi. Qo`shni Qizilqum okrugidan vujudga kelish tarixi, yyer yuzasining tuzilishi, iqlimi, sersuvligi, unumdor allyuvial va bo`z tuproqlarning mavjudligi bilan farq qiladi. Ma`muriy jihatdan okrug hududida Toshkent, Sirdaryo va Jizzax viloyatlari joylashgan. Toshkent-Mirzacho`l okrugi geologik jihatdan G`arbiy Tyanshan va Turkiston megoantiklinali orasidagi sinklinalda joylashib, so`ngra Sirdaryo va uning doimiy hamda vaqtli irmoqlari keltirgan jinslar bilan to`ldirilgan. Okrug alhp tektonik jarayoni ta`sirida G`arbiy Tyanshan tog` tizimining qayta ko`tarilishi tufayli neogenning yuqori (pliotsenda) qismida quruqlikka aylangan. Faqat hozirgi Mirzacho`lning pastak yyerlarida sayoz ko`llar qolgan, xolos. Shu sababli Mirzacho`lning ba`zi yyerlarida ko`l yotqiziqlari ham uchraydi. Toshkent-Mirzacho`l okrugi asosan allyuvial jinslardan tashkil topgan, chunki Sirdaryo Farg`ona vodiysidan chiqib, tarmoqlarga bo`linib, Mirzacho`lda bir necha joylardan oqkan. Shuning uchun ham Mirzacho`lni Sirdaryoning kuhna qayirida joylashgan desa xam bo`ladi. Bu yyerdagi SHo`ro`zak, Sardoba, Qorao`y, Yorochota va boshqa botiqlar Sirdaryoning o`sha qadimiy o`zanlaridir. Toshkent-Mirzacho`l okrugi relef xususiyatlariga ko`ra ancha murakkab bo`lib, Sirdaryo vodiysiga tomon pasaya boradi: Mirzacho`l janubiy qismi (Xovos — Jizzax temir yo`l yaqinida) dengiz sathidan 373—385 m baland bo`lsa, Guliston

shahri 276 m, Sirdaryo shahri 240 m. balandlikdadir. Sharq va shimoli-sharhqa tomon okrugning yyer yuzasi balandlasha boradi: Chinoz 278 m, Yangiyo`l shahri 338 m, Bo`zsuvda Chirchiq vodiysining mutloq balandligi 473 m. Toshkent-Mirzacho`l okrugining hozirgi relefini vujudga kelishida daryolarning ishi juda katta: daryolar 3 dan 5 tagacha (Sirdaryo Mirzacho`lda 3 ta qayir, Chirchiq daryosi Toshkent yaqinida 5 ta) qayirlar hosil qilib, relefini murakkablashtirib yuborgan. Okrug, Dalvarzin cho`lining relefi asosan Sirdaryoning hamda tog`lardan oqib keladigan kichik daryolarning, soylarning va vaqtli suvlarning ishi tufayli vujudga kelgan bo`lib shag`al, qum, gillardan tuzilgan. Turkiston, Nurota, Mo`rultog` va Qurama tog`larining quyi qismiga yaqinlashgan sari yoyilma konuslardan iborat bo`lgan relef shakllari tez-tez uchraydi. Toshkent-Mirzacho`l okrugining relefidagi yana bir o`ziga xos xususiyat Sirdaryo sohillarida daryoga parallel holda yo`nalgan bo`ylama berk botiqlarning bo`lishidir. Bu botiqlar Sirdaryoning qadimgi o`zanlari bo`lib, hozir quruq vodiylarga yoki sho`rxok, yo botqoq yyerlarga aylangan. Toshkent-Mirzacho`l okrugida eng past yyerlar Sirdaryo qayirlariga to`g`ri keladi (240—250 m). Okrugning juda katta qismini Sirdaryoning chap soxilida, ko`xna qayirlarda joylashgan Mirzacho`l tekisligi egallaydi. U yyer yuzasi tuzilishiga ko`ra shimol, shimoli-g`arbga nishab bo`lib bir necha qoldiq o`zanlar (Yog`ochota, yyettisoy, Sardoba, SHo`ro`zak, Qorauy va bosh.) bor, ular orasida esa ko`tarilgan yyerlar mavjud. Bu baland yyerlarni Boyovut, Mirzaobod, Mirzacho`l, yyerijar massivlari deb yuritiladi. Boyovut massivi Sirdaryo bilan yyettisoy botig`i orasida, Mirzaobod Yog`ochota bilan Sardoba botig`i orasida, yyerijar esa SHo`ro`zak botig`i bilan Sirdaryo orasida joylashgan. Bu massivlar nisbatan baland bo`lganidan yyer osti suvlari chuqurda, tuprog`i yaxshi, Mirzacho`lda o`zlashtirilgan va o`zlashtirilayotgan yyerlar asosan o`sha massivlarga to`g`ri keladi. Yettisoy Yog`ochota .qadimiy o`zani janubi-sharqda Xovos rayonidan

boshlanvb, shimoli-g`arbga tomon davom etadi va Arnasoy botig`iga tutashadi. Arnasoy shimolga Sirdaryogacha boradi va Mirzacho`lni Qizilqumdan ajratib turadi. Mirzacho`lning janubiy qismi esa Turkiston Nurota tog`lari tomon balandlashib, tog` oldi tekisligiga aylanadi. Okrugning iqlimi kontinental, qish sovuq, yoz issiq va kuruq bo`ladi. Okrugning shimoli-g`arbiy qismi ochiq bo`lganidan Arktika havo massasi bemalol kirib keladi va natijada qish oylarida harorat pasayib ketadi. Okrugda yanvar oyining o`rtacha harorati —1 —3°S bo`ladi. Okrugning janubiy qismi quyoshdan ko`proq issiqlik va yorug`lik oladi, har bir santimetr yyerga quyoshdan 135 katta kaloriya issiqlik tushadi. Shuning uchun yoz oylari juda teib ketadi. Vegetao`iya davrida haroratlarning yig`indisi 4300—5000°S ga yyetib, paxta kabi issiqsevar o`simliklarning o`sishi uchun imkon turiladi. Iyul oyining o`rtacha x.arorati 27— 29°S, haroratlarning yillik o`rtacha amplitudasi 30°S ga yyetadi. Okrugda qish faslida ba`zan harorat pasayib, eng past daraja —28° —35°S ga tushadi, yozda esa eng yuqori daraja 41—47°S ga yyetadi. Okrugda 38—55 kun davomida harorat 0°dan past bo`ladi, 261—272 kun davomida harorat 5° dan yuqori bo`ladi. Toshkent-Mirzacho`l okrugida bahorgi oxirgi sovuq tushishining o`rtacha muddati mart oyining oxirlarigacha (21—30 martlargacha), kuzgi birinchi sovuq tushishining o`rtacha muddati esa oktabrning oxirlariga (20—29 oktabrlarga) to`g`ri keladi. Binobarin, sovuq bo`lmaydigan davrning o`rtacha muddati 203— 230 kunni tashkil etib, o`sha vaqtdagi effektiv haroratning yig`indisi 2200— 2700°S ga yyetadi. Yog`inlar okrug hududi bo`yicha notekis taqsimlangan. Eng kam yog`in okrugning janubi-g`arbiy qismiga to`g`ri kelib, yillik miqdori 250— 300 mm ni tashkil etadi. Yog`in mikdori okrugning shimoli-sharqiy tomoniga ortib borib, 300—400 mm ga yyetadi. Bunga asosiy sabab o`sha yo`nalish bo`yicha relefning balandlashishi natijasida haroratning pasayishidir. Yog`inlar yil fasllari bo`yicha ham bir xil taqsimlangan emas. Agar yillik yog`in miqdorini 100% desak, o`shaning 41—42% bahorga, 21— 35% qishga, 18—28% kuzga, 6—12% yozga to`g`ri keladi. Oylar ichida eng ko`p yog`in martaprel oylariga to`g`ri kelib 81—

130 mm ni tashkil qiladi. yog`inning bir qismi qattiq holda yogib, qor 26 kundan 41 kungacha turishi mumkin. Toshkent-Mirzacho`l okrugida yil bo`yi asosan shimoli-sharkiy va shimoli- g`arbiy tomondan shamol esib turadi. Shamolning o`rtacha tezligi okrug bo`yicha sekundiga 1,5—4,2 m ga yyetadi, Okrugning janubi-sharqida (Xovos yaqinida) bahor va qish fasllarida Farg`ona vodiysi tomonidan ancha kuchli shamol esadi. Ba`zan bu shamolning tezligi sekundiga 40 m ga yyetadi. Okrug hududidan Sirdaryoning o`rta oqimi, Chirchiq va Ohangaron daryolarining quyi qismlari oqib o`tadi. Bu qismda Sirdaryo sekin oqib ba`zi yyerlarda qirg`oqlari tik bo`lib, 15-16 metrli jarliklar hosil qiladi, ancha sersuv bo`ladi (Bekobod yaqinida), o`rtacha yillik suv sarfi sekundiga 568 m3 ni, Chirchiq daryosining quyar yyerida (Qo`kbulok yonida) 724 m3 ni tashkil etadi. Sirdaryoning suvi apreliyun oylarida ko`payib, maksimal suv sarfi Bekobod yonida sekundiga 2500 m3 ga yyetadi. Sirdaryoning o`rtacha loyqaligi har kubometrda 2,17 kg bo`lib, loyqaligi suv ko`paygan davrda (aprel-iyunda) ortadi va yillik oqiziqlarning 72,3 foizini oqizadi, aksincha suvi qishda tiniq bo`ladi. Sirdaryo okrug xududida noyabrning o`rtalaridan muzlab, mart oyining o`rtalarida muzdan holi bo`ladi. Toshkent-Mirzacho`l okrugidagi Sirdaryoning eng katta irmog`i Chirchiq daryosidir. U qormuzlarning erishidan to`yinib, o`rtacha yillik suv sarfi sekundiga 224 m3. To`lin suv davri mart-iyun oylariga to`g`ri kelib yillik okimining 52,4 foizini okizadi. Chunki bu davrda qorlar va umumiy maydoni 173 km2 bo`lgan 222 ta kichik muzliklar eriydi. Aksincha, eng kam suvi dekabr oyiga to`g`ri keladi. Chirchiq daryosini to`yintirib turishda Chotkol va Piskom irmoqlarining salmog`i kattadir. Chunki Chirchiq daryosi yillik oqimining 55% Chotkol irmog`i xissasiga, 36% Piskom xissasnga va 9% Ugom daryosi zimmasiga to`g`ri keladi. Oxangaron daryosi mavsumiy qorlarning erishi va yomg`ir suvlaridan to`yinadi. Shu tufayli yillik oqimning 75—80% martmay oylariga to`g`ri keladi. Oxangaron daryosidagi toshqin suvlarni to`plab qolish uchun uning quyi qismida

suv sig`imi 250 mln. m3 keladigan Toshkent suv ombori kurilgan. Okrugning janubiy qismidagi Turkiston-Nurota tog`larining shimoliy yonbag`ridan bir necha soylar boshlanadi. Lekin bu soy Suvlarining ko`p qismi bahorda oqib, yozda qurib qolishi yoki sug`orishga sarflanishi tufayli Mirzacho`lga yyetib kelmaydi. Faqat Zominsuv va Sangzor daryolarigina okrug hududiga yyetib keladi. Lekin bu daryolar suvi baxorda va yoz boshlanishi bilan ko`payib, yozning issiq davrida kamayib qoladi. Shu sababli bahorgi toshqin suvlarni to`plab qolish maqsadida Sangzor vodiysida suv sig`imi 90 mln. m3 bo`lgan Jizzax suv ombori qurilgan. Toshkent-Mirzacho`l okrugida ko`llar ko`p emas, faqat okrugning tabiiy qismidagi sho`rxok, botqoqlashgan botiqlar o`rnida zovur (drenaj)lar xamda tashlandiq suvlarning to`planishidan vujudga kelgan Aydar Tuzkon Arnasoy ko`llar tizimi vujudga kelgan. Ularning umumiy maydoni 1678 m2 bo`lib, 11,8 km3 suv to`plangan. Ko`llarga xar yili zovurlar orqali Mirzacho`lning sug`oriladigan yyerlaridan 1,0—1,1 km3, yog`inlardan 0,3—0,4 km3 suv keladi, bug`lanishga esa, aksincha 2,5—2,9 km3 suv sarflanadi. Buning natijasida ko`llarning kirimi xarajatiga nisbatan kam bo`lib maydoni qisqarmoqda. Ko`llar suvi sho`r, vegetao`iya davrida har bir litr suvda 1,5— 5 g, kuzda esa 11 —16 g gacha tuz bo`ladi. Ko`llarni baliqchilikdagi axamiyati katta. Toshkent-Mirzacho`l okrugi grunt suvlarga boy. Lekin ularning chuqurligi hamma yyerda bir xil emas: Mirzacho`lda grunt suvi yyer betiga yaqin bo`lib, 2— 10 m dan, shimoli-sharqda ancha chuqurdan — 30—40 m dan va xatto 200—300 m dan chiqadi. yyer betiga yakin bo`lgan grunt suvlari sho`r bo`lib, ichishga yaramaydi. Olimlarning fikriga qaraganda, Mirzacho`lda 200—300 m chuqurlikda chuchuk yyeuvli qatlam joylashgan bo`lib, Chirchiq-Oxangaron rayonidagi allyuvialshag`al jinslari orasida uchraydigan grunt suvining davomidir. Keyingi paytlarda Toshkent-Mirzacho`l botig`ida paleozoy yotqiziqlari orasida 1500— 3000 m chuqurlikda juda katta mineral termik suv qavati borligi aniqlandi. Bu termik suv maydoni 2000—95000 km2 bo`lib, uning chegarasi taxminan okrug chegarasiga to`g`ri keladi. Hozir bu mineral suvdan bir qancha yyerlarda (Toshkent

shaxrida, Kalasda va boshqa joylarda) foydalanilmoqda va u «Toshkent mineral suvi» nomi bilan mashhurdir. Toshkent-Mirzacho`l okrugi cho`l zonasida joylashganligidan tuprog`i bo`z tuproqdir. Lekin grunt suvi yaqin bo`lgan Sirdaryo; Chirchiq, Ohangaron daryolarining quyi hayirlarida chirindisi kam allyuvial o`tloq tuproq tarqalgan. Toshkent-Mirzacho`l-Ohangaron vohalarida esa tarkibida 1—2% chirindisi bor madaniy bo`z tuproq uchraydi. Lyoss jinslar tarqalgan (300—500 m gacha bo`lgan) yyerlarda och bo`z tuproq hosil bo`lgan. Och bo`z tuproq tarkibida chirindi kam (1—1,5%). Mirzacho`lda och bo`z tuproqlar orasida grunt suvi yyer betiga yaqin va relefi uncha qiya bo`lmagan kismlarida sho`rtob, sho`rxok tuproqlar xam tez-tez uchrab turadi. Toshkent-Mirzacho`l okro`gining o`simlik qoplami joyning relefi, iklimi, grunt suvining xususiyati va tuproq tarkibiga qarab turli joyda turlichadir. Relefi past, grunt suvi serob bo`lgan yyerlarda — Sirdaryo va uning Chirchik, Ohangaron irmoklarining qayirlarida xamda eski birinchi qayirlarda to`kaylar ko`p uchraydi. Bunday yyerlarda turang`il, terak, jiyda, tol, yulg`un, qamish, yantoq va boshqa o`simliklar o`sadi. Okrugning sug`orib dehqonchilik qiladigan vohalarida tabiiy o`simliklar kishilarning xo`jalik faoliyati natijasida ancha siyraklashib qolgan. Shunday bo`lsada, xaydalmay qolgan yyerlarda tabiiy o`simliklarni uchratish mumkin. Baxorda bu rayonlar ko`mko`k o`tlar bilan qoplanadi: ko`proq rang (qorabosh), shaytonkovush, lola, lolaqizg`aldoq o`sib, yozda qurib qoladi. So`ngra yantoq, shuvoq; butalardan jiyda, daraxtlardan oq akao`iya, chinor, sada va boshqa o`simliklar ham uchraydi. Okrugning Mirzacho`l kismidagi sho`rxok yyerlarda o`simliklardan keyrovuk, tatir, tereskan, burgan, sho`ra, ajrik, sarsazon, shoxilak, yulg`un va boshqalar o`sadi. Toshkent-Mirzacho`l okrugida tabiiy sharoitnint o`zgarishiga qarab turli joyda turlicha xayvonlar: to`kayzorlarda (Sirdaryo, Chirchiq va Ohangaron kayirlarida) to`kay mushugi, yovvoyi cho`chqa, chiyabo`ri, o`rdak, g`oz, qirg`ovul, quyon, suv kalamushi, sichqon, loyxo`rak, baka, suvilonlar yashaydi. Okrugning

qolgan yyerlarida esa tulki, bo`ri, bo`rsiq, ko`rsichqon, kaltakesak, ilon, so`fito`rg`ay, tuvaloq, chumchuq, Mirzacho`lda qo`shoyoq, yumronkoziq, qumsichqon, jayron, toshbaqa, chayon, falang va boshqa xayvonlar bor. Keyingi yillarda Chirchik daryosining quyi qismida (Chinoz yaqinnda) ondatra ham urchitilmoqda. Qimmatbaho mo`ynali bu xayvon juda tez ko`payadi. Toshkent-Mirzacho`l okrugi tabiiy resurslaridan eng muximlari — keng maydonni egallagan bo`z tuprokli unumdor yyerlari: paxtachilik uchun zarur bo`lgan issiq — quyoshli va quruq davomli yozi; ichish va sug`orish uchun yarokli yyer osti hamda davolanish uchun zarur bo`lgan mineraltermik suvlari; tuz olish va davolanish uchun muhim axamiyatga ega bo`lgan sho`r ko`llardir. Toshkent-Mirzacho`l okrugi o`z navbatida Forish-Jizzax, Mirzacho`l, Chirchiq-Ohangaron tabiiy-geografik rayonlariga bo`linadi. Forish-Jizzax tabiiy-geografik rayoni o`z ichiga Forish-Jizzax cho`llarini va tog` old prolyuvial tekisliklarini olib, janubda Nurota-Quytosh tizmalarishshg tog` oldi tekisliklari (Turkiston-Nurota okrugi) bilan, sharqda Qizilqum okrugi bilan, shimolda va sharqda Mirzacho`l rayoni bilan chegaralanadi. Rayon relefga ko`ra past-balandliklardan iborat bo`lgan allyuvial prolyuvial tekislik hisoblanib, janubdan shimolga qarab pasayib boradi. Uni Nurota Quytosh tog`laridan boshlanuvchi Temirbuloq, Kattaich, Sop, Sentob, Majrum, Uxum, Hayot, Forish, Yangiqishloq kabi soylarning keltirmayoyilmalari qoplab olib, relefni ancha murakkablashtirgan. Iqlimiy xususiyatlariga ko`ra qish uncha sovuq (yanvarning o`rtacha harorati —1° atrofida) bo`lmasdan vegetao`iyali qish 45% atrofida, yoz esa issiq (iyulning o`rtacha harorat Q27,8° Q28,5) va quruq, Q10° dan yuqori bo`lgan kunlardagi haroratning yig`indisi 4700° atrofida. Rayonda asosan bo`z tuproq tarqalgan, qisman esa mustahkamlangan va yarim mustahkamlangan qumliklardan iborat, binobarin ularda asosan efemer, shuvoq, qisman esa juzg`un, saksovul kabi o`simliklar o`sadi. Rayon quyidagi landshaftlarga bo`linadi. Aydar va Tuzkon ko`llari janubida joylashgan asosan sak sovul va juzg`un suvchi, mustahkamlangan va chala (yarim) mustahkamlangan

qumliklar landshafti. Shuvoq, qorabosh va qo`ng`irbosh o`simliklari o`suvchi, shag`al-kum negiziga ega bo`lgan, och o`z tuproqli tog` oldi prolyuvial tekisliklari landshafti. Efemer o`simliklari va shuvoq o`suvchi, chaqirtoshli och bo`ztuproq tarqalgan tog` oldi tekisliklar landshafti. Molguzor tog`ining shimolida joylashgan efemer o`simliklari o`suvchi och bo`z tuproq tarqalgan lyossli tog` oldi tekisliklar landshafti. Rayonning o`zlashtirilgan qismlarini o`z ichiga oluvchi madaniy landshaft. Mirzacho`l tabiiy-geografik rayoni o`z ichiga shu nom bilan ataluvchi hududlarni olib, sharqda Sirdaryo bilan, janubi-sharqdan Turkiston Nurota okrugi bilan, janubi-g`arbda Forish-Jizzax rayoni bilan, g`arbda Qizilqum okrugi bilan, shimolda esa Qozog`iston bilan egaralanadi. Rayon asosan Sirdaryo kayirlarida joylashib, uni Turkistoi tog`laridan boshlanuvchi soylarning keltirma yoyilmalari qoplab olgan. Shuningdek, rayonda sho`rxok, ko`l botiqlari xam mavjud bo`lib, ularning eng muhimlari SHo`ro`zak, yyetisoy, Sordoba va boshqalar. Rayon quyidagi landshaftlarga bo`linadi. Tuzkon va Enasoy ko`llarining sharqiy qismida joylashgan qamishzorlardan iborat bo`lgan o`tloq botqoq va boqtoq sho`rxok tuproqlar tarqalgan prolyuvial allyuvial tekisliklar landshafti. Mirzacho`lning o`zlashtirilgan madaniy landshaftining g`arbida va shimoli-g`arbida joylashgan yaltirbosh, qo`ng`irbosh va boyalich o`suvchi kam sho`rlangan och bo`z tuproqli, prolyuvial allyuviad tekisliklar landshafti. SHo`ro`zak, yyettisoy va Sardsuba kabi botiqlarida joylashgan, bir yillik sho`ralar o`suvchi, sho`rxokli delta tekisliklari landshafti. Mirzacho`lning janubi-sharqiy qismida joylashgan yaltir bosh, qo`ng`irbosh va shuvoq o`suvchi, bo`z tuproqli prolyuvial allyuvial tekisliklar landshafti. Rayonning o`zlashtirilgan qismidagi madaniy landshaft. Chirchiq- Ohangaron tabiiy-geografik rayoni Chirchiq vodiysini G`azalkent shahridan quyi qnsmini, Ohangaron vodiysini esa Ohangaron shahridan quyi qismini o`z ichiga oladi. Rayon shimoli-sharqdan, sharqdan G`arbiy Tyanshan okrugi bilan, janub va janubi-g`arbdan Mirzacho`l rayoni bilan, shimoli-g`arbda Qozog`iston bilan chegaralanadi. Rayon Chirchiq va Ohangaron daryolarining yangi va eski erozionak

kumulyativ qayirlarini o`z ichiga olib, uni juda ko`p soylar va vaqtli suvlar kesib, relefini ancha murakkablashtirib yuborgan. Shuningdek, rayonga G`arbiy Tyanshan tizimiga kiruvchi tog`larning tog` oldi allyuvial prolyuvial tekisliklari ham kiradi. Rayon iqlimiy xususiyatlari jihatidan Mirzacho`l rayoniga nisbatan iliqroq qish (yanvarning o`rtacha harorati —0,9 —1,5° atrofida) va salqinroq yoz (iyulning o`rtacha harorati 26,7—27,8° atrofida) bilan tavsiflanib, yog`in miqdori ko`proq (yillik yog`in miqdori 360—400 mm atrofida). Rayon bo`z tuproqli mintaqada joylashib, asosan efemer, efemeroid va boshoqli o`simliklar o`sadi. Chirchiq Ohangaron tibiiy geografik rayoni quyidagi landshaftlarga bo`linadi.Sirdaryoning o`ng qirg`oridagi qayirlarida joylashgan, qurigan ko`llar botig`i hisoblangan sho`rxoklardan iborat bo`lib, bir yillik sho`ralar o`suvchi delta tekisliklar landshafti. Qo`ng`irbosh va qorabosh o`suvchi, shagalli och bo`z tuprokli, parchalangan tog` oldi tekisliklar landshafti. Bu landshaft Qurama va Mo`g`ultog`larning g`arbiy yonbag`rining quyi kismidagi tekisliklarni o`z ichiga oladi. Chirchiq vodiysining o`ng tomonidan joylashgan efemer va bug`dayiq o`suvchi, bo`z tuproqli lyossli tog` oldi tekisliklar landshafti. Efemer va burdayiq o`suvchi, bo`z tuproqli lyoss keng tarqal gan o`rqirdan iborat bo`lgan tog` oldi tekisliklar landshafti, Bu landshaft o`z ichiga Ohangaron Chirchiq vodiylarining quyi qismidagi tog` oldi tekisliklari, xususan Toshkent-Olmaliq avtomobil yo`lining atrofidagi o`zlashtirishagan (hududlarni oladi. Chirchiq va Ohangaron daryo vodiylarida joylashgan qamish va to`qay o`simliklar o`suvchi o`tloq, o`tloqbotqoq tuproqli yangi qayirlar landshafti. Rayonning asosiy qismini ishg`ol qilgan, xo`jalikda o`zlashtirilgan madaniy landshaft.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Yermakov Y.G. i dr. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: Vqsshaya shkola, 1988. 2. Ryabchikov A.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. M: Vqsshaya shkola, 1988. 3. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. M: Izdatelpstvo Moskovskogo Universiteta, 1988. 4. Ryabchikov A.M. Dunyo qitoalari tabiiy geografiyasi, Toshkent, 1968. 5. Vlasova T.M. Fizicheskaya geografiya materikov i okeanov. Tom I-II, M: Prosveo‘yeniye, 1976. 6. Vlasova T.M. Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi. I-II tom.Toshkent, 1985. Leontpev O.K. Fizicheskaya geografiya mirovogo okeana. M: 1982. Ensiklopeditseskiy slovarp geograficheskix terminov. M.1968. 7. http://ziyonet.uz

O'xshashlar

O`zbekistonning tabiiy geografik rayonlashtirilishi. Tabiiy geografik rayonlashtirishning ba`zi bir uslubiy masalalari

Ustyurt оkrugi va Mirzacho`l okrugi

Qizilqum okrugi

Bobotog` okrugi

G`arbiy Tyanshan okrugi