O'zbekiston Respublikasida tibbiy geografik masalalar - Geografiya - Referatlar

O'zbekiston Respublikasida tibbiy geografik masalalar

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

39.9501953125 KB

Ko'chirib olish

O`zbekiston R espublikasida tibbiy geografik masalalar Inson salomatligi jamiyat taraqqiyotining har bir davri uchun kechiktirib bo`lmaydigan muhim masalalardan biri hisoblanadi. Zero, har qanday mamlakatning rivojlanganlik holati mazkur xududda yashovchi aholining salomatlik va savodhonlik darajasi bilan belgilanadi. Aynan shu ikki ko`rsatkich davlatlarning jahon hamjamiyatida tutgan o`rni va inson salomatligini ijtimoiy- iqtisodiy jixatdan ifodalaydi. Ma`lumki, mustaqillik yillarida O`zbekiston Respublikasida xalq salomatligi va uni muhofaza qilish masalalariga alohida e`tibor qaratildi. Jumladan, 2005 yilning «Sixat-salomatlik yili» deb e`lon qilinishi natijasida aholi salomatligini yaxshilash, jamiyatda sog`lom turmush tarzi va aholi salomatligiga yangicha yondashish va shu bilan birga vazirliklar, idoralar, xalqaro tashkilotlar, mulkchilik shakli turlicha bo`lgan muassasalar faoliyatini muvofiqlashtirish, mamlakatda sog`liqni saqlash tizimini axborotlashtirish, zamonaviy texnika va jihozlar ta`minotini takomillashtirish vazifalari yuklatildi. Mamlakatimiz prezidenti I.A.Karimov O`zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o`tishi davridagi asosiy tamoyillarini ishlab chiqishda demografik omillarga, shuningdek aholi salomatligiga ustuvor ahamiyat bergan. «Xalqimiz turmush sharoitini yaxshilashga doir chora-tadbirlar tizimida sog`liqni saqlash va aholi salomatligini muhofaza qilish alohida o`rin tutishini hammamiz yaxshi tushunamiz. O`tgan davr mobaynida yurtimizda aholining o`rtacha umr ko`rish darajasi ham sezilarli ravishda ortganini mamnuniyat bilan qayd etish lozim. Bu boradagi umumiy ko`rsatkich 1990 yilda 67 yoshni tashkil etgan bo`lsa, 2006 yilda 72,5 yoshni tashkil qildi. Jumladan, erkaklar o`rtasidagi o`rtacha umr ko`rish 66 yoshdan 70 yoshga, ayollar o`rtasida esa 70 yoshdan 74,6 yoshga uzayganini odamlarning salomatligini muhofaza qilish va turmush sharoitlarini yaxshilanib borayotganligining aniq va yaqqol natijasi sifatida baholash o`rinli bo`ladi»( deb yozadi I.A.Karimov.

Keyingi yillarda mamlakatimizda ona va bola salomatligiga, yosh avlodni ma`naviy-ma`rifiy tarbiyalashga, aholini ijtimoiy muhofaza qilish hamda uning sifat ko`rsatkichlarini yaxshilashga katta e`tibor qaratilmoqda. Masalan, bugungi kunda mamlakatimizda yurtimiz kelajagini belgilab beruvchi yoshlarni har tomonlama tarbiyalash borasida «Sog`lom avlod uchun» hamda aholi salomatligini yaxshilash va ekologik muhit musaffoligini muhofaza qilishga qaratilgan «Ekosan», shuningdek, «Ibn Sino» Xalqaro jamg`armalari faoliyat olib bormoqda. Ularning bosh maqsadi xalqimiz salomatligini himoyalashga qaratilgan davlatimiz tomonidan ishlab chiqilgan chora-tadbirlarni amaliyotga tadbiq etilishini ta`minlash, Ibn Sino va zamonaviy tibbiyot ilm-fani asosida sharq tabobatini yanada rivojlantirishdan iboratdir. Mustaqillik davrida respublikada olib borilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy isloxatlar natijalarini tibbiyot sohasida ham yaqqol ko`rish mumkin. Prezident I.A.Karimov «Agar 1991 yilda onalar o`limi bilan bog`liq ko`rsatkich har 100 ming nafar ayolga nisbatan 65 tani tashkil etgan bo`lsa, bugungi kunda bu raqam 24 taga tushdi, go`daklar o`limi esa ilgari 1000 nafar chaqaloqqa 35 tadan to`g`ri kelgan bo`lsa, hozirgi kunda 14,5 taga tushdi. Shunisi e`tiborliki, bugun O`zbekistonda chechak, ich terlama, kuydirgi, o`lat va vabo kabi yuqumli kasalliklarga butunlay barham berildi»(. Bundan ko`rinib turibdiki, sog`liqni saqlash tizimida onalar va bolalar salomatligini muntazam nazorat qilib borishga mo`ljallangan shart-sharitlar yaratildi. Yuksak zamonaviy tibbiyot tehnologiyalari va texnikasi bilan ta`minlangan ixtisoslashgan klinikalar tashkil etildi. Ammo, ta`kidlash joizki, bu borada hozircha to`la-to`kis o`z yechimini topmagan muammolar ham mavjud. Chunonchi, bugungi kunda respublikada ayollar va go`daklar o`limi, ayrim kasallik guruh-lari (nafas olish, havfli o`sma, asab tizimi va b.) birmuncha kamayib borayotgan bo`lsada, biroq aholi orasida qon va qon yaratuvchi a`zolar, yurak, qon-tomir, tug`ma nuqsonlar, endokrin a`zolar bilan bog`liq kasallik guruhlari ortib bormoqda. Ushbu muammolarning xududiy jixatlarini o`rganish hozirgi zamon iqtisodiy va ijtimoiy geografiya fanining asosiy vazifalaridan biridir.

Tibbiy geografik tadqiqotlar, jumladan aholining kasallanish ko`rsatkichlari sobiq Ittifoq va hozirgi MDH davlatlari olimlari tomonidan tadqiq qilingan. Ular jumlasiga eng avvalo D.K.Zabolotno`y, YE.N.Pavlovskiy, A.A.Shoshin, A.V.Chaklin, A.P.Avsin, YE.I.Ignatyev, B.B.Prohorov, YE.L.Rayh, V.Y.Podolyan, A.A.Keller, A.G.Voronov kabilarni kiritish mumkin. Yuqorida qayd etilgan olimlarning har biri tibbiyot geografiyasining u yoki bu tarmog`i rivojiga o`z hissalarini qo`shganlar. Chunonchi, tibbiyot geografiyasining nazariy masalalarini rivojlanishida A.A.Shoshin, D.K.Zabolotniy, YE.L.Rayh; tibbiy geografik rayonlashtirishga doir ilmiy tadqiqotlar B.B.Prohorov, V.Y.Podolyan, YE.I.Ignatyev, A.G.Voronovlar tomonidan amalga oshirilgan. Onkogeografiyaning asoschisi sifatida esa A.V.Chaklin, geografik patologiyaning rivojlanishiga samarali hissa qo`shgan olimlar qatorida A.P.Avsin alohida e`tirof etiladi. YE.N.Pavlovskiy muayyan landshaftlarda uchraydigan yuqumli kasalliklar o`chog`lari to`g`risidagi ta`limotga asos solgan. Xorijiy olimlar orasida J.Mey, S.Shvars, F.K.Xea, R.Pentl, T.Miller, D.X.Medouz, YE.Shaalya, U.Bordjers kabilarning tibbiyot geografiyasining rivojlanishida hizmatlari katta. Mamlakatimizda ko`rilayotgan muammoga biroz yaqin sohalar bilan Y.SH.Shodimetov (ijtimoiy ekologiyaga oid ilmiy tadqiqotlar), O.B.Ota-Mirzayev (milliy aholi siyosati muammolari doirasida) X.T.Tursunov (Toshkent shahri ekologiyasi bilan bog`liq aholining kasallanish masalalari, 1994), M.N.Nazarov (Aholiga tibbiy hizmat ko`rsatish masalalari, 1996) I.R.Turdimambetov (Quyi Amudaryo mintaqasining tibbiy geografik holati, 2005) va boshqalar, «Salomatlik», «Salomatlikni tiklash va fizioterapiya» ilmiy tekshirish institutlari hamda Ijtimoiy fikr markazi mutaxassislari shug`ullanishgan. Shuningdek, O`zbekiston Respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi qoshidagi salomatlikni tiklash va fizioterapiya ilmiy tekshirish institutining kurort resurslarini o`rganish va himoya qilish bo`limi xodimlari tomonidan olib borilgan ilmiy tadqiqotlar ham mavjud. Ayniqsa, V.A.Akobyan, A.X.Yusupov, A.A.Sobirovlar bu borada samarali mehnat qilganlar.

Yuqoridagilardan ko`rinib turibdiki, aholi salomatligi murakkab va ko`p qirrali muammo bo`lib, uning ayrim masalalari bo`yicha turli fan vakillari tomonidan tadqiqotlar bajarilgan. Ammo e`tirof qilish lozimki, ushbu muammoning geografik jixatlariga bag`ishlangan mahsus ilmiy izlanishlar, fundamental tadqiqotlar olib borilmagan.

O'xshashlar

Quyi Amudaryo mintaqasining tibbiy geografik vaziyati

O'zbekiston tuproqlari

Geografik terminshunoslik

Geografik bashorat

Geografik qobiq