O’zbekistoda chop etilgan tabiiy mavzudagi xarita va atlaslarni o’qish, o’rganish, tahlil qilish va baholash - Geografiya - Referatlar

O’zbekistoda chop etilgan tabiiy mavzudagi xarita va atlaslarni o’qish, o’rganish, tahlil qilish va baholash

Yuklangan vaqt:

13.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

10050 KB

Ko'chirib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI GEOGRAFIYA VA TABIIY RESURSLAR FAKULTETI GEODEZIYA, KARTOGRAFIYA VA KADASTR YO’NALISHI 4- KURS TALABASI XOLLIYEV QAHRAMONNING “ O ’ ZBEKISTONDA KARTOGRAFIYA ” FANIDAN 2- AMALIY ISH Mavzu : O ’ zbekistoda chop etilgan tabiiy mavzudagi xarita va atlaslarni o ’ qish , o ’ rganish , tahlil qilish va baholash Qabul qildi : Toshkent

Mavzu : O ’ zbekistoda chop etilgan tabiiy mavzudagi xarita va atlaslarni o ’ qish , o ’ ganish , tahlil qilish va baholash . Reja: Kirish 1. Tabiiy mavzudagi atlasning tavsifi 2. Atlas tarkibidagi mavzuli xaritani o’qish, o’rganish va baholash 3. Xarita bo’yicha masofadan zondlash dasturlari asosida joy holatini ma’lum bir obyekt bilan solishtirish va mustaqil fikr bildirish. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Ilovalar

1. Tabiiy mavzudagi atlasning tavsifi Bizga O’zbekistonda chop etilgan tabiiy atlasalarni o’qish, o’rganish va tahlil qilish bo’yicha O’zbekiston geografik atlasini o’rganib chiqamiz. O’zbekiston geografik atlasi O’zbekiston Respublikasi Yer resurslari, Geodeziya, Kartografiya va davlat kadastri davlat qo’mitasi tomonidan 2016 - yilda atlas holiga keltirildi. O’zbekiston geografik atlasi 11 ta yirik bo’limlardan tashkil topgan. Bu bo’limlar ham o’z navbatida kartalardan tashkil topgan. Atlasda bir qancha masshtablardan tashkil topgan lekin atlasda masshtab bir xilligiga e’tibor berilgan. O’zbekiston geografik atlasi ilmiy – ma’lumotnoma (o’quv atlasi) hisoblanib, stol ustida yakka o’zi foydalanishga mo’ljallangan. Tahrir hay’ati Hay’at raisi “Yergeodezkadastr” davlat qo’mitasi raisi – S.A. Arabov Hay’at raisi o’rinbosari Texnika fanlari nomzodi, “Yergeodezkadastr” davlat qo’mitasi raisining birinchi o’rinbosari – T. M. Abdullayev Hay’at a’zolari Geografiya fanlari nomzodi, O’zMU dotsenti - O.I. Babushkin

Geografiya fanlari doktori, O’zMU professori – F.H. Hikmatov Geologiya – mineralogiya fanlari doktori, O’zRFA qoshidagi seysmologiya instituti yetakchi ilmiy xodimi – R.N. Ibragimov “Kartografiya” IICHDK bosh direktori – S.Sh. Ibragimov Geologiya – mineralogiya fanlari doktori, “KGSQE” DK yetakchi geofizigi – I.G. Kremnyov Biologiya fanlari doktori, karantin va o’ta xafli infeksiyalar profilaktika Markazi zoologiya labaratoriyasi boshlig’i – O.V. Mitropolskiy 15.06.16 bosishga ruhsat etildi. Qog’oz bichimi 70x100 kartografik qog’oz. Bosma taboq 24 Shartli bosma taboq 31,1 Buyurtma № 251 Adadi 500 nusxa “Kartografiya” ilmiy – ishlab chiqarish davlat korxonasi 100170, Toshkent sh, Ziyolilar ko’chasi, 6 O’zbekiston geografik atlasi bir qancha bo’limlardan tashkil topgan. Bularga quyidagilar kiradi - Tabiiy – geografik o’rni va umumiy tavsifi - Yer ostining geologik tuzulishi va resurslari - Relyef - Iqlim - Yer usti suvlari - Tuproqlar - O’simliklar - Hayvonot dunyosi - Landshaft va tabiiy – geografik rayonlashtirish - Sug’oriladigan Yerlar irrigatsiya va melioratsiyasi - Atrof – muhitni muhofaza qilish.

Atlasda asosan 1:2 500 000, 1:7 500 000 va 1:3 500 000 masshtabli kartalardan tashkil topgan. Atlasda berilgan kartalar turli masshtablarda berilgan ular quyidagicha: 1:3 500 000 masshtabda: Relyef parchalanishining zichligi kartasi, Seysmik rayonlashtirish kartasi, Gravitatsion maydon anomaliyalari, Neft – gaz konlari xaritasi, O’zbekiston va unga qo’shni hududlarning seysmogen zonalari. 1:2 500 000 masshtabda: Magnit maydon anomaliyalari xaritasi, Geologik xaritasi, Mezazoygacha bo’lgan davrda yuzaga kelgan hosilalarning tektonik xaritasi, Relyef bo’limining barcha xaritalari ham shu masshtabda tasvirlangan. 1:1 7 500 000 masshtabda: Bu masshtabda asosan iqlim kartalari tasvirlangan. Atmosfera yog’inlari kartasi, To’g’ri va yalpi quyosh radiatsiyasi katasi, Havo haorati kartasi, Atmosferadagi meterologik hodisalar kartasi, Agroiqlimiy rayonlashtirish kartasi, Havoning nisbiy namligi, Havoda qaorasovuq bo’lishining sanalari kartasi, Atmosfera bosimi. Shamol kartalari tasvirlangan 1:5 000 000 masshtabda: Bu masshtabda asosan Yer usti suvlari bo’limi kartalari tasvirlangan. O’rtacha ko’p yillik oqim kartasi, O’rtacha oylik minimal oqimi kartasi, Daryolar suvining loyqalanishi kartasi, Daryolarning gidrokimyoviy tartibi kartasi, Daryolar, ko’llar va suv omborlari suvining

harorati kartasi, Tekislik va tog’ etagida joylashgan suv havzalari yuzasidan bug’lanish kartasi va tuproqlar bo’imidan ham ayrim kartalar shu masshtabda tasvirlangan. 2. Atlas tarkibidagi mavzuli xaritani o’qish, o’rganish va baholash Menga vazifa qilib Atlas tarkibidagi Landshaftlar va tabiiy – geografik rayonlashtirish bo’limini o’rganish berildi. Bu bo’limda O’zbekiston Respublikasining landshaft xaritasi, landshaftning tuproq va o’simlik qoplami aniq aks ettiradi. Bo’limdagi xaritalarning yaratilishida uslubiyatiga, ekologik nuqtai nazarga, geoekologiya metodologiyasiga katta e’tibor berilgan. O’zbekiston geografik atlasidan Landshaft xaritasini o’rganamiz va tahlil qilamiz. Bu karta O’zbekiston geografik atlasining 156 va 157 - varog’ida joylashgan Kartani avval matematik asosiga nazar solamiz.

Landshaft xaritasida koordinata to’ri meridian va parallellar har 2 0 dan o’tkazilgan. Karta masshtabi – 1: 2 500 000. 1 sm ga 25 km ga to’g’ri keladi. Kartaning komponovkasi – kartaning asosiy qismi bilan karta ramkasi orasidagi bo’sh joylarga, qo’shimcha ma’lumotlar va landshaft turlari haqida ma’lumotlar berilgan. Ramka tashqarisida esa karta nomi joylashtirilgan. Kartaning kartografik tasviriga to’xtalib o’tamiz: Kartaning mazmun elementlariga – Landshaftning turlari va ularning tasnilari keltirib o’tilgan. Kartada landshaftlar zonalarga bo’lib har bir zona raqamlar bilan ifodalangan va har bir landshaftga ta’rif berib o’tilgan. Qo’shimcha ma’lumot sifatida tekislik va tog’ landshaftlarining qancha qancha qismlarini egallash jadval asosida keltirib o’tilgan.

3. Xarita bo’yicha masofadan zondlash dasturlari asosida joy holatini xarita bilan solishtirish va u haqida mustaqil fikr bildirish. Xarita bo’yicha masofadan zondlash dasturlari asosida joy holatini xarita bilan solishtirishtirib o’zgarishlarni ko’rib chiqamiz. Quyidagi surat kartadan olingan bo’lib bu taxminan 2016 – yil holatiga ko’ra Dengiz ko’lining havzasi ko’rsatilgan. Keyingi suratda Google Earth dan olingan olingan 2021 – yildagi surati bo’lib unda ham Dengiz ko’li tasvirlangan. Ikkala tasvirni bir – biri bilan solishtiramiz. Ikkala surtada ham Dengiz ko’li maydon jihatdan bir – biriga yaqin lekin ayrim jihatlatida o’zgarishlarga ya’ni generalizatsiyaga uchragan. Bu o’zgarishlardan biri xaritada ko’lning chegaralari birlashib ketganini ko’rish mumkin, masofadan olingan suratda esa ko’l chegaralari alohida yani yonida boshqa kichik havzalar ham mavjudligini ko’rish mumkin. Ikkala surtada ham turli masshtabda olingan. Shu uchun ham suratlar ko’rinishi bo’yicha bir-biridan farq qilishi tabiiy holdir. Masofadan olingan tasvir xaritaga tabiiyligicha tasvirlashga harakat qilingani ko’rinib turubdi.

Xulosa Menga O’zbekiston Geografik atlasidan Landshaft xaritasini o’qish, o’rganish va tahlil qilish vazifasi berildi. Bu vazifani bajarishda men amin bo’ldimki Landshaft xaritasi O’zbekiston Respublikasining landshaft strukturalarini va tabiatining o’ziga xos xususiyatlari to’g’risidagi bilimlarimizni anchagina chuqurlashtirdi. Xaritani tuzishda Yerni masofadan zondlash, kartografiya, landshaftshunoslik sohasidagi oxirgi yutuqlar tadbiq etilgani ko’rinib turubdi. Xaritani yaratishda ekologik nuqtai-nazarga geoekoligiya metodologiyasiga katta e’tibor berilgan. Xaritada landshaftning 101 turi tasvirlangan. Umuman olganda xaritani o’qish juda oson landshaft zonalarga bo’linib raqamlashtirilgan xaritani birinchi marta o’rganayotgan odam ham qiynalmasligi aniq chunki xaritaning pastdida raqamlar bilan qanaqa landshaftligini o’qish juda oson. Masofadan zondlashda esa men olgan hudud ozgina generalizatsiyaga uchraganini ko’rish mumkin. Men Xaritani tahlil qilish jarayonida qiyinchilikga duch kelganim yoq chunki xarita juda yaxshi ishlangan.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. E.Yu.Safarov, S.S.Salohiddinova, A.A.Mo’minov. Umumgeografik xaritalarni loyihalash va tuzish. Amaliy va labaratoriya mashg’ulotlarini bajarish uchun uslubiy qo’llanma. Toshkent, O’zMU, 2019. 10 b. 2 . Egamberdiyev A. Kartografiya. Ma’zular matni . Birinchi qism . O’quv qo’llanma. Toshkent, O’zMU, 2000. 48 b. 3. Z.D.Oxunov, I.O’.Abdullayev “Fotogrammetriya” (kasb-hunar kollejlari uchun), Toshkent “Cho’lpon” 2007. 4. Baxodirov M., Rasulov A. Tuproqshunoslik. – Toshkent.: 5. Salohitdinova S.S. Kartalarni jihozlash. – Toshkent.: “Sharq”, 2007. 6. Safarov E.Yu., Prenov Sh.M. Tabiiy kartalarni loyihalash va tuzish. – Toshkent.: “Universitet”, 2011. 7. Google Earth pro dasturi. Ilovalar

O'xshashlar

Avstraliyaning tabiiy, iqlim, iqlim mintaqalri va tabiat zonalari kartalarini tahlil qilish

Afrikaning tabiiy, iqlim, iqlim mintaqalri va tabiat zonalari kartalarini tahlil qilish

Kartografiya va geografik xaritalar

O`zbekiston landshaftlari va tabiiy yodgorliklarini muhofaza qilish. Qo`riqxonalar

Tarixiy xaritografiya va uning asosiy yo’nalishlari