Филиппин ороллари - Geografiya - Referatlar

Филиппин ороллари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

36.5 KB

Ko'chirib olish

Филиппин ороллари Филиппин оролларини баъзилар Малайя архипелаги таркибига киритишади, лекин буларни бир ўлкага киритиш асосан ороллар аҳолисининг тил умумийлигига асосланади. Филиппин ороллари табиий географияси жиҳатидан мустақил табиий географик ўлкадир. Филиппин ороллари 5° ва 18° шимолий кенгликлар оралиғида бир-бирига яқин жойлашган бир неча йирик ва кўпдан-кўп майда ороллардан иборат. Оролларнинг умумий сони 7000 дан ошади, майдони 299,7 минг км 2 . Энг йирик орол-Лусон оролининг майдони 105,6 минг км 2 , Миндано ороли майдонига кўра ундан кейин туради- 94,6 минг км 2 . Филиппин ороллари Ғарбий Тинч океан геосинклинал минтақасида бўлиб, рельефининг жуда мураккаблиги ва парчаланиб кетганлиги билан характерланади. Оролларни бир-бирларидан денгизлар деб аталувчи кенг сув ҳавзалари ёки қўлтиқлар ажратиб туради. Оролларнинг қирғоқлари жуда ажойиб ўйилиб кетган, баъзи жойда тик кўтарилган, баъзи жойда паст, ботқоқ босган бўлиб, кемачилик учун ноқулай. Филиппин сувларида кемачиликка кўпдан-кўп маржон рифлари ҳам қийинчилик туғдиради. Тинч океанда архипелагнинг шарқий қирғоғи бўйлаб ер пўстининг ёриқлари ва чуқур сув ости новлари ўтган. Энг йирик сув ости нови Ф илиппин новининг чуқурлиги 10497 м. Ороллар ер юзасининг катта қисмини меридианга яқин йўналишда чўзилган тоғ тизмалари эгаллаган, улар чўкинди ва вулкан жинсларидан тузилган, бу жинслар орасидан баъзи жойларда қадимги гранит, гнейс ва кристалли сланецлар ер юзасига чиқиб қолган. Темир ва рангдор металлар конлари ана шу жинслар билан боғланган. Тоғлар оралиғидаги палеоген ётқизиқларида кўнғир кўмир конлари бор.

Ҳозирги рельеф ва ороллар қиёфаси кайнозойда вужудга келиб, текисланган бурмали тоғларнинг палахсали кўтарилиши ва парчаланиши натижасида ҳосил бўлган. Узилмалар билан чегаралангантоғтизмалари кўпинча меридиан йўналишидаороллар орқали чўзилган. Лусон оролидаги Марказий Кордильера тоғлари энг баланд кўтарилган (Пулог тоғи 2928 м). Вриқлар бўйлаб вулканлар кўтарилган: Лусоннинг жануби-шарқида Майон (2416 м), Минданао жанубида Апо (2953 м) ва бошқа вулканлар бор. Тоғ тизмалари билан алоҳида тоғлар оралиғида камбар пасттекислик ерлар жойлашган. Бу ерларда (шунингдек соҳилларда) ороллар аҳолисининг катта қисми тўпланган. Лусон оролидаги Марказий текислик энг кенг текисликдир. Лусон оролидаги Кагаян дарёси ва Минданао оролидаги Агусан дарёси водийларида ҳам катта пасттекисликлар бор. Ёзда оролнинг ҳамма жойида жануби-ғарбий шамоллар эсиб, экваториал нам ҳаво келтиради, йилнинг совуқ даврида эса пассат ва қишки муссон шамолларининг қўшилишидан ҳосил бўладиган шимоли-шарқий шамоллар кўп эсади. Ҳар икки томондан эсган шамоллар ҳам кўп миқдорда нам келтиради. Оролларнинг шарқий ва жануби-ғарбий чеккаларида ёғин энг кўп ёғади (2000-4000 мм), бунда шарқда энг кўп ёғин қиш, ғарбда ёз ойларига тўғри келади. Жанубда ёғинлар йил бўйи деярли бир хил миқдорда ёғадиган экваториал иқлимга ўтилади. 1500 м дан баланд бўлган тоғли ерлардан ташқари ҳамма жойда бутун йил давомида ҳарорат юқори бўлиб, фаслий фарқлар 4°С дан ошмайди. Тоғларда ўртача ойлик температура 20°С га етмайди, қишда эса 0°С га тушган вақтлар бўлади. Ез фаслида Филиппин ороллари устидан тропик циклонлартайфунлар ўтади, улар ороллар устида ниҳоятда кучайиб кетиб, қаттиқ жалалар қуяди. Тайфунлар вақтида бир сутка давомида 1000 мм дан ортиқ ёғин тушган вақтлар бўлган. Жуда кучли тайфунлар ва жалалар натижасида рўй берадиган тошқинлар ҳалокат келтиради ва кўплаб кишиларнинг ёстиғини қуритади. Филиппин оролларида турли типдаги тропик ўрмонлар ўсадн. Сув қалқиши таъсир этиб турадиган соҳилларда мангра чакалакзорлари,

пасттекисликларнинг ботқоқ босган ерларида ва дарёлар водийларида ортиқча нам тупроққа яхши ўрганган пальмазорлар (нипа ва бошқа пальмалар) тарқалган. Асосий ўрмон массивлари шарқда кўпроқ доимий яшил дарахт турларидан, ғарбда эса, йилнинг қуруқ фаслида баргини тўкадиган дарахтлардан таркиб топган. Тоғларда 1000 м дан юқорида субтропик типдаги кенг баргли ва игна баргли ўрмонлар кўпчиликни ташкил этади. Филиппин ороллари ўрмонларида қимматбаҳо дарахт турлари кўп, улар мунтазам равишда кесиб олинади. Ўрмонларни нотўғри, нес-нобуд қилиб кесиш кўпинча уларнинг камайиб ке-тиши ва тупроқ эрозиясининг кучайишига олиб боради. Тропик ўрмонлар Манданао ва Палаван оролларида ҳаммадан яхши сақланган. Пасттекисликлар ва тоғ ёнбағирларининг қуйи қисми учун хилма-хил тропик маданий ўсимликлар хосдир. Соҳилдаги қуруқ пасттекисликлар ландшафти учун кокос пальмазорлари энг тнпик ўсимликлардир. Лусон оролидаги Марказий текисликда ва кенг дарё водийларида суғориладиган ерлардаги шолипоялар ҳамда шакарқамиш экин майдонлари кўпчиликни ташкил этади. Бананнинг махсус тури-абаки (Musa textilis) ўстириладиган ерлар ҳам катта майдонларни эгаллаган. Бу ўсимликдан Манила канопи деб аталадиган қимматбаҳо пишиқ тола олинади. Ундан денгиз суви таъсирида деярли бузилмайдиган кемачилик арқонлари тайёрланади. Филиппин ороллари ҳайвонот дунёси жуда ўзига хос бўлиб, аниқ ифодаланган ороллик белгиларига эга ва шу билан бирга фауна таркибида Австралияга яқинлик сезилиб туради. Филип-пин ороллари учун узун тобон ва жун қанотлиларнинг турли эндемик хиллари, сичқонсимонлар оиласига кирувчи бир неча эндемик турлар, какадуннинг Австралияга хос хили эндемик йиртқич қуш маймунхўр (Pthecophaga jefferyi)

характерлидир. Сичқонсимонларнинг айримлари Австралиядагига жуда яқин туради. Евросиё жуда катта ва тараққиёт тарихи мураккаб бўлганлигидан унда Ер куррасида учратиш мумкин бўлган геоком-плексларнинг ҳамма типи мавжуд. Сайёрамизнинг энг катта континентн - Евросиёда океанбўйи ва ўта континентал ланд- шафтлар; тундралар ва сернам тропик ўрмонлар; материк ичкарисидаги ўтасернам ва қурғоқчил бепоён текисликлар; қор ва музликларга кўмилиб кетган Арктика ўртача тоғларидан тортиб мураккаб баландлик минтадалари мавжуд бўлган тропиклардаги баланд тоғ системаларигача ёки этагидан тепасигача чўллардан иборат қуруқ тоғликларгача бўлган тоғ табиатининг барча хиллари мавжуддир. Табиий шароитнинг табақалашпли ҳеч бир материкда Евросиёдагичалик тўлиқ ҳамда мураккаб эмас. Бошқа материклардаги табиий ўлкалар ўрганилаётганда уни ҳамма вақт ҳам Евросиёнинг биронта табиий ўлГкаси билан таққослашга асос топиш мумкин.

O'xshashlar

Арктика ороллари

Британия ороллари

Хорижий Осиёда баъзи усимликларнинг таркалиши

Ҳинд океани қирғоғи. Ҳиндистон яримороли

Европанинг шаклланиш тарихи. Рельефи. Фойдали казилмалари