logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Geografiya
  4. Argentina

Argentina

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

51 KB
Ko'chirib olish
Argentina Reja: 1. Iqtisodiy-siyosiy geografik o'rni. 2. Tabiiy sharoiti va yoqilg'i mineral resurslari. 3. Aholisi. 4. Davlat tuzumi. 5. Xo'jaligi: A) Sanoati B) Qishloq xo'jaligi V) Transporti 6. Tashqi iqtisodiy aloqalari Maydoni- 2778417 km 2 Aholisi- 34,3 mln. kishi (2005 yil) Poytaxti — Buenos-Ayres. 1. Iqtisodiy-siyosiy geografik o'rni. Argentina Janubiy Amerika materigining janubi-sharqiy qismida joylashgan. Mamlakat hududining tarkibiga, materik qismidan tashqari Olovli Yer orolining sharqiy qismi va uncha katta bo'lmagan orollar kiradi. Atlantika okeanida joylashgan Folklend (Malvin) oroli Argentina va Buyuk Britaniya o'rtasida janjalli (bahsli) hudud hisoblanadi. Mamlakat sharqda Atlantika okeaniga qulay chiqish imkoniyatiga ega. Qirg'oqlari kam parchalangan, faqat La-Plata estuariysi quruqlikga 320 km kirib borgan. Argentina g'arbda Chili bilan shimolda Boliviya va Paragvay bilan, shimoli-sharqda esa Braziliya va Urugvay bilan chegaradosh. 2. Tabiiy sharoiti va yoqilg'i mineral resurslari Argentina hududini relyef tuzulishiga ko'ra shimolda va janubda tekisliklar, g'arbda va janubda qir va tog'lar egallagan. Mamlakatning barcha g'arbiy chegaralari bo'ylab qudratli And tog'lari joylashgan. Olovli Yer oroli relyef shakllarining hosil bo'lishida muzlik ta'sirining ahamiyati katta. Rio Kolarado daryosidan janubda Pataganiya yastanib yotibdi. Patagoniya uchun tik qoyali kan'onlardan iborat zinapoyasimon platoli relyef shakllari xosdir. Shimoldagi Rio-Solado va janubdagi Rio-Kolarado daryolari oralig'ida bepayon Pampa dasht joylashgan. Mamlakatning tog'li rayonlaridan uran, marganes, mis rudasi, berilliy, qo'rg'oshin-rux, volfram va temir rudalarining zahiralari topilgan. Argentina uran rudasining zahirasi bo'yicha dunyoning uchta yetakchi mamlakatlar qatoridan joy olgan. Neftning asosiy konlari Patagoniya platformasi botig'i va And tog'lari tog' oraliq botiqlarida, hamda Olovli Yer orolida joylashgan. Argentinada tabiiy gazning aniqlangan zahirasi 600 mlrd m 3 ga baholanmoqda. So'nggi yillarda uni qazib olish tez sur'atlarda o'smoqda. Patagoniyada esa qo'ng'ir ko'mirning uncha katta bo'lmagan zahirasi aniqlangan. Bundan tashqari nometall foydali qazilmalardan oltingugurt, marmar va granit zahiralari topilgan. 3. Aholisi . Argentina aholisi ommaviy yevropa immigrasiyasi ta'sirida shakllangan. Mamlmakatning mahalliy aholisi indeyeslar XVI asrda Ispaniya mustamlakasi yurishida deyarli to'la qirib yuborildi. Argentina millati kreollardan (ispan istilochilari avlodlari), qisman oq tanlilarning mahalliy indeyeslar bilan birlashuvidan va keyinchalik XIX asrda Yevropadan immigrantlarning ko'chib kelishi hisobiga shakllandi. Shuning uchun ham Argentina Lotin Amerikasidagi «oq tanlilar» davlatlari qatoriga kiradi. (Urugvay bilan birgalikda). Mamlakatda tug'ilish koeffisenti har 1000 kishiga 20 kishi, o'lim koeffisenti esa har 1000 kishiga 9 kishini tashkil etadi. Aholi tabiiy o'sishi Lotin Amerikasi mamlakatlar orasida eng past ko'rsatgichni tashkil etadi. Argentinada urbanizasiya darajasi yuqori bo'lib, aholining 86 foizi shaharlarda yashaydi. Mamlakat aholisining 3 1 qismi poytaxt Bujos-Ayresda yashaydi. Mamlakatda Rosario, Kordova, Mendosa, La-Plata kabi yirik shaharlar bor. Aholining ko'pchilik qismi katolik diniga e'tiqod qiladi. 4. Davlat tuzumi . Davlat tuzilishi-respublika. Ma'muriy-hududiy bo'linishi: 22 provinsiya, 1 milliy hudud va poytaxt federal okrugi. 1816 yil 9 iyulda Ispaniyadan mustaqil bo'lib ajrab chiqqan. Davlat va hukumat boshlig'i-prezident. Parlament ikki palatali-yuqori (Milliy kogress) va quyi (Deputatlar palatasi). 5. Xo'jaligi. So'nggi yillarda mamlakat iqtisodiyotini keng dasturli xususiylashtirish rejasi asosida sog'lomlashtirish, inflyasiyaning oldini olish kabi islohatlar amalga oshirildi. Natijada Yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarish sezilarli o'sdi. Mamlakat qishloq xo'jaligi salohiyati katta, hozirgacha uning xalqaro mehnat taqsimotidagi o'rnini belgilab beradi. Biroq so'nggi yillarda sanoat salohiyati sezilarli o'sdi. A) Sanoati. YOqilg'i-energetika sanoatida-neft XX asrning boshlaridan qazib olish bo'yicha Lotin Amerikasida to'rtincha o'rinni egallaydi. Mamlakatda neftni qayta ishlash sanoatiga qarashli o'ndan ortiq korxonalar ishlab turibdi. 1970 va 1990 yillar davomida tabiiy gazning yirik konlari ishga tushirildi va uni qazib olish o'n marotaba o'sdi. (15 mlrd m 3 ). So'nggi yillarda issiqlik elektrstansiyalarida elektrenergiya ishlab chiqarish hamda gidroenergetika va atomenergetikasidan fodalanish o'smoqda. Mamlakatda birinchi atoelektr stansiyasi 1974 yilda qurib ishga tushirildi. Qora metallurgiya sanoati -asosan tashib keltiriladigan xom-ashyoga tayanib ishlaydi. Tarmoqda cho'yan, po'lat ishlab chiqariladi. (yiliga 3 mln tonna atrofida po'lat ishlab chiqariladi). Rangli metallurgiya sanoatida -rangli metallardan alyuminiy, qo'rg'oshin, rux ishlab chiqariladi. Mashinasozlik sanoatida-qishloq xo'jaligi mashinasozligi, yengil va oziq-ovqat sanoati uchun jihozlar, maishiy tovarlar ishlab chiqarishda katta yutuqlarga erishildi. Avtomobilsozlik sanoati korxonalari faol chet el sarmoyasi yordamida qurilib, asosan Yevropa va Amerika markasidagi yengil mashinalar ishlab chiqarmoqda. Qishloq xo'jaligi mashinasozligi tarmog'ida 250 turdan ortiq mashinalar ishlab chiqariladi. Argentina qishloq xo'jaligi traktorlari ishlab chiqarish bo'yicha Lotin Amerikasida ikkinchi o'rinni egallaydi. So'nggi yillarda kemasozlikning rivojlanishi bilan okean, dengiz va daryo transportida yuk tashish hajmi, baliqchilik va sport sohalarida ishlab chiqarish ancha o'sdi. Bundan tashqari mamlakatda ximiya sanoatining neft ximiya sanoati rivojlnmoqda. Shuningdek biotexnologiya farmasevtika sanoati, texnik moy va oshlovchi moddalarni ishlab chiqarish sellyuloza-qog'oz ishlab chiqarish o'sdi. Mamlakat agrosanoat majmuining muhim tarmog'i bu go'sht sanoati hisoblanadi. Shuningdek un-yorma, koserva sanoati rivojlangan. Argentina uzumchilik sohasining rivojlanish darajasi va vino ishlab chiqarishi hajmiga ko'ra Fransiya, Italiya, Ispaniya mamlakatlaridan keyin turadi. B) Qishloq xo'jaligi . Argentina qishloq xo'jaligi mahsulotlaridan, qoramol go'shti, jun ishlab chiqarish hajmi bo'yicha Lotin Amerikasida birinchi o'rinni egallaydi. Mamlakatda qishloq xo'jaligi mahsulotlaridan go'sht, shakar, o'simlik moyi, teri, jun eksport qilinadi. Pampa mamlakatning bosh qishloq xo'jaligi rayoni hisoblanadi. Mamlakatning uchta Bujos-Ayres, Santa-Fe va Kordova provinsiyasiga haydaladigan yerlarning 80 foizi qishloq xo'jaligi mahsulotining 3 2 qismi to'g'ri keladi. Mazkur rayonda donli ekinlardan bug'doy, makkajo'xori, javdar, so'li, arpa va go'sht yetishtiriladi. Argentinada yiliga 9 mln tonna atrofida bug'doy yetishtiriladi va bug'doy eksport qiluvchi mamlakathamdir. Mamlakatning ichki rayonlarida paxta, shakarqamish, choy, tamaki va meva, uzum yetishtiriladi. Pataganiya cho'l va chala cho'llar zonasi qo'ychilikka ixtisoslashgan hisoblanadi. Mamlakat yirik qoramollar bosh soni bo'yicha dunyoda oldingi o'rinlardan birini egallaydi, qo'ylarning bosh soni va jun ishlab chiqarish bo'yicha faqat Avstraliya va Yangi Zellandiyadan keyinda turadi. V) Transporti . Mamlakat ichki yuk tashish hajmida avtomobil yo'llarining uzunligi 200 ming kmdan ortiq bo'lib, uning uzunligiga ko'ra mamlakat Lotin Amerikasida Braziliya va Meksikadan keyin uchinchi o'rinda turadi. Temir yo'llarning 60 foizi birinchi jahon urushigacha 3 1 qismi esa birinchi va ikkinchi jahon urushi oralig'ida qurib ishga tushirilgan. Temir yo'llarning umumiy uzunligi 34 ming kmni tashkil etadi. Mamlakat dengiz savdo flotida tashqi savdo yuklarining 95 foizi tashiladi. Argentina dengiz savdo floti tonnaji bo'yicha regionda faqat Braziliyadan keyinda turadi. Argentinaning yirik 13 ta portlari orasida teng La-Plata estuarisida joylashgan Bujos-Ayres porti yirik portlardan biri hisoblanadi. Havo transportining Bujos-Ayres, Kordova, Mendosa kabi yirik markazlari ishlab turibdi. 1970-1990 yillarda quvur transportining roli oshdi. (20 ming kmni tashkil etadi). 6. Tashqi iqtisodiy aloqalari. Mamlakat tovar eksport tarkibining yarmidan ortig'ini bug'doy, makkajo'xori, go'sht, go'sht konservalari, o'simlik moyi (ayniqsa soya yog'i) teri, jun kabi qishloq xo'jaligi va oziq-ovqat sanoati mahsulotlari tashkil etadi. Keyinggi yillarda og'ir sanoati mahsulotlari mashinasozlik, ximiya, sellyuloza, qog'oz sanoati mahsulotlari Argentina eksporti qiymatining 3 1 qismini tashkil etmoqda. Mamlakat importida mashina va jihozlar 20 foizni, ximiya sanoati mahsulotlari 19 foizni, metallar va metall buyumlar 14 foizni, transport vositalari 8 foizni tashkil etadi. Argentinaning tashqi savdo aylanmasi hajmi bo'yicha AQSH, Braziliya, Germaniya, Niderlandiya, Yaponiya va Xitoy asosiy sheriklari hisoblanadi. Shuningdek Rossiya bilan ananaviy aloqalar saqlab qolinmoqda. Mamlakat tashqi savdo aylanmasining 3 1 qismi Lotin Amerikasi mamlakatlariga shuncha qismi Yevropa iqtisodiy hamkorligi (EIX) mamlakatlariga to'g'ri keladi. Tayanch so'zlar: Qulay geografik o'rin, mineral xom ashyo resurslari, tog'-kon va qayta ishlash sanoati tarmoqlari, intensiv tovar qishloq xo'jaligi, Pampa, Patagoniya qishloq xo'jaligi rayonlari Foydalanilgan adabiyotlar. 1 . I.A.Karimov, «O'zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo'lida» Toshkent «O'zbekiston» 1995 yil. 2. I.A.Karimov «O'zbekiston XXI-asr bo'sag'asida», «Xafvsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolotlari». Toshkent. «O'zbekiston» 1997 yil. 3. Lipes Yu.G. Geografiya mirovogo xozyaystva. Moskva «Vlados», 1999 g. 4. Sosialno-ekonomicheskaya geografiyu zarubejnogo mira. Pod red. V.V.Volskogo. Moskva Kron-press, 1998 g. 5. Mironenko N.S. Vvedeniye v geografiyu mirovogo xozyaystva. Moskva 1995 g. 6. Baburin V.A, Mazurov YU.L. Geograficheskiye osnovi upravleniya. Moskva 2000 g. 7. Soliyev A, Maxammadaliyev R, Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya asoslari. T, O'zMU. 2005 yil. 8. Naseleniya mira. Demograficheskiy spravochnik. M: Misl, 1989 g. 9. Ergashev A. va boshq. Jaxon mamlakatlari. Toshkent 2006 yil.

O'xshashlar

Argentina Federativ Respublikasi
Argentina Federativ Respublikasi
Dunyo chorvachiligi
Aholi migratsiyasi
Jahonda donli ekinlar