logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Fizika
  4. Yorug’likning yutilishi. Buger qonuni

Yorug’likning yutilishi. Buger qonuni

Yuklangan vaqt:

26.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47 KB
Ko'chirib olish
Yorug’likning yutilishi. Buger qonuni Reja: 1. Yorug’lik yutilishi. Buger qonuni va uning qo’llanishi. 2. Vavilov - C herenkov nurlanishi . 3 . Doppler effekti    2.4-rasm . 1. Yorug’lik yutilishi. Buger qonuni va uning qo’llanishi. Yorug’lik yutilishi. Yorug’lik yutilish (absordsiya) deb moddadan o’tishda yorug’lik energiyasining yo’qotishiga aytiladi. Bunga sabab – yorug’lik energiyasining moddaning ichki energiyasiga aylanishi. Yutilish natijasida o’tayotgan yorug’likning intensivligi kamayadi. Buger qonuni va uning qo’llanishi. Moddadan o&#39;tuvchi yorug’lik ntensivligi I = I о е -cd Io - tushuvchi yorug’lik intensivligi, d - qalinlik,                                                       d = 1/c   bo&#39;lsa,     I = I 0 / е .                 Jismdan o&#39;tayotgan yorug’lik intensivligini e marta kamaytiradigan qatlamning qalinligiga teskari bo&#39;lgan kattalik yutilish koeffitsiyentidir:   c = 1/d                 Yutilish koeffitsienti modda xarakteristikasi bo&#39;lib, u to&#39;lqin uzunligi, temperatura kabi faktorlarga bog’liq. 1. Vavilov – C herenkov. Gamma nurlar suyuq - lik orqali o&#39;tganda havorang tusdagi kuchsizgina nurlanish kuzatiladi (Cherenkov). Gamma nurlar suyuqlik atomlaridan urib chiqaradigan tez harakatlanuvchi elektronlar bu nurlanishni vujudga keltirishi aniqlandi.                 Lekin bu tormozlanish natijasida emas. Vavilov-Cherenkov nurlanishi ro&#39;y berganda elektron tezligi yorug’likning shu muhitdagi tezligidan katta ekanligi   ma&#39;lum bo&#39;ldi: U = c/n,         n > 1,       u < c.                 Agar c > J > c/n shart bajarilsa, Vavilov- Cherenkov effekti kuzatilishi mumkin. Masalan: Suvga joylashtirilgan So 60 izotopidan tarqalayotgan yuqori energiyali   - zarralarning tezligi   0,8 S ga teng. Suvda yorug’likning tarqalish tezligi esa 0,75 S. Shuning uchun suvda Vavilov - Cherenkov effekti o&#39;qi elektronnning harakat yo&#39;nalishi bilan mos tushgan konusning yasovchilari bo&#39;ylab kuzatiladi. Nurlanish burchagi   : соs   q = с/n J                 Ma&#39;nosi. Zaryadli zarrracha o&#39;tgach, kuchsiz bog’langan elektronlar siljib, dipol avvalgi holatiga qaytganda elektromagnit to&#39;lqin nurlantiradi. Bu to&#39;lqin kogerent bo&#39;lib interferensiyalanadi va yuqoridagi munosabat aniqlaydigan yo&#39;nalishdan boshqa yo&#39;nalishlarda nurlanish so&#39;nadi. 3. Doppler effekti. Doppler effekti deb manba yoki kuzatuvchining bir-biriga nisbatan harakati natijasida kuzatuvchi qabul qilayotgan signal chastotasining o&#39;zgarishiga aytiladi. Agar  2.5-rasm . nurlanish chastotasi   0, kuzatuvchi qabul qilayotgan signal chastotasi     bo&#39;lsa, nisbiylik nazariyasi Doppler effekti uchu n c c n n      1 1 2 2 0     ifodani beradi. Bu yerda     kuzatuvchiga nisbatan manba tezligi,   θ - kuzatish yo&#39;nalishi va tezlik orasidagi burchak.     Tezlik kuzatuvchi va manba bir-biridan uzoqlashsa musbat, yaqinlashsa manfiy olinadi.   Bu kuzatuvchi manba tomonga ularni birlashtiruvchi to’g’ri chiziq yo&#39;nalishida harakatlanganda kuzatiladigan Dopplerning bo&#39;ylama effektidir. J << с   holida.       c n n  1 0 Demak, manba va kuzatuvchi bir-biridan uzoqlashganda (nisbiy tezlik musbat) uzun to&#39;lqinlar sohasiga siljish ro&#39;y beradi (n<n 0 , l>l 0 ). Bu qizil siljish deb ataladi. Manba va kuzatuvchi bir-biriga yaqinlashganda (nisbiy tezlik manfiy) qisqa to&#39;lqinlar sohasiga siljish ro&#39;y beradi (n>n 0 , l<l 0 ) - binafshaviy siljish. Agar   q = p/2   bo&#39;lsa     2 2 0 1 c n n                  Bu kuzatuvchi uni manba bilan birlashtiruvchi chiziqqa perpendikulyar yo&#39;nalishda xarakatlanayotganda ro&#39;y beruvchi   Dopplerning ko&#39;ndalang effektidir. Ko&#39;ndalang Doppler effekti   J 2 ga bog’liq; kichkina J   larda bo&#39;ylama effektga (~J)nisbatan ikkinchi darajali effektdir. Shuning uchun bu effektni kuzatish juda qiyin; bu effekt akustikada kuzatilmaganligi, ya&#39;ni relyativistik effekt bo&#39;lganligi uchun prinsipial ahamiyatga ega. Bu effekt eksperimental ravishda 1938-yili amerikalik fizik G.Ayvs tomonidan kuzatildi.                 Bo&#39;ylama Doppler effekti laboratoriya sharoitida A.Belopolskiy tomonidan kuzatildi. Bu effekt yordamida chastotalarning siljishi, kengayishiga qarab nurlanuvchi zarralar va jismlarning harakati o&#39;rganiladi. Doppler effekti radiotexnika va radiolokatsiyada keng ishlatiladi.

O'xshashlar

Yorug’likning yutilishi
Yorug’likning dispersiyasi
Yorug‘likning yutilishi va dispersiyasi
Yorug’likning muhit bilаn o’zаro tа’siri. Yorug’likning qutublаnishi
Miqdoriy analizning fizikaviy va fizik kimyoviy usullari