Real suyuqliklarda ichki kuchlar. Nave-Stoks tenglamasi - Fizika - Referatlar

Real suyuqliklarda ichki kuchlar. Nave-Stoks tenglamasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

401 KB

Ko'chirib olish

Real suyuqliklarda ichki kuchlar. Nave-Stoks tenglamasi Reja: 1. Elementar oqim с ha u с hun Bernulli tenglamasi 2. Bernulli tenglamasining geometrik, energetik va fizik mazmunlari

3. Real suyuqliklarda gidrodinamik bosim mavjud bo`lib, harakat yo`q bo`lgan holda u gidrostatik bosimga aylanadi. Gidrodinamik bosimning xossalari gidrostatik bosim xossalariga qaraganda umumiyroqdir. Gidrodinamik bosim suyuqlikdagi ichki kuchlarni ifodalovchi va zo`riqish kuchlari deb ataluvchi kushlar tarkibiga kiradi. Suyuqlik ichida joylashgan biror elementar hajmni kuzatsak, unga tashqaridagi suyuqlik massasi ma'lum bir kuch bilan ta'sir qiladi. Ana shu kuch zo`riqish kuchi deyiladi. Bu kuchni to`laroq ko`z oldimizga keltirish uchun tomonlari dx, dy, dz ga teng bo`lgan tetraedr ko`rinishidagi elementar hajm ajratib olamiz (3.7-rasm). U holda tetraedrning qiya sirtiga tashqaridagi suyuqlik p n kuch bilan ta'sir qiladi. Olingan elementar hajm harakat vaqtida o`z holatini saqlashi uchun unga teng ta'sir etuvchisi p n kuchiga teng va qarama-qarshi yo`nalgan quyidagi uchta kuch ta'sir qiladi: tetraedrning yOz tekislikda yotgan yuzasi bo`yicha p x kuchi, xOz tekisligida yotgan yuzasi bo`yicha p z kuchi. 3.7- rasm. Real suyuqliklarda zo`riqish tenzorini tushuntirishga doir chizma Bu kuchlarning har biri x, y va z o`qlari bo`yicha proyeksiyaga ega: , p

p x p xx , p xy xz , p p , p p y yx yy yz , p p z p zx , p zy zz Shunday qilib, P kuchni to`qqizta kuch bilan almashtirish mumkin bo`ladi. Bunday xususiyatga ega bo`lgan kattaliklar tenzor deb ataladi va quyidagicha yoziladi: , p , p p p n xx xy xz , p , p p yx yy yz , p , p p (3.26) zx zy z Bu kuchlardan ushtasi p xx , p yy ,, p zz tetraedr yon sirtlariga normal bo`yicha yo`nalgan bo`lib, ular zo`riqish tenzorining normal tashkil etuvchilari deyiladi. Tenzorning qolgan oltita tashkil etuvchisi sirtlarga urinma bo`yicha yo`nalgan bo`lib, zo`riqish tenzorining urinma tashkil etuvchilari deyiladi. Urinma tashkil etuvchilar quyidagi xossaga ega bo`ladi: p xy ; p p yx xz ; p p zx yz p zy Shuning uchun, p tenzori simmetrik tenzor deb ataladi. Bu xossaning isboti maxsus kurslarda keltirilgan bo`lib, biz u to`g`risida to`xtalib o`tirmaymiz. Shuningdek, tenzorning komponentlarini tushuntirishlarsiz, tezlik va qovushoqlik koeffisienti orqali ifodasini keltiramiz: u x p z z p xx p yy p p p 2 2 2 u z x u y y , , p xy p xz p p yx p zx p z u y x u x z 69 z u x y u z x u y , (3.27) , yz zy y z

bu yerda p gidrodinamik bosim. Bu yerda biz p n tenzori komponentalarini siqilmaydigan suyuqliklar ushun yozdik. Bu ifodalarni ilgari aytib o`tilgan Nyuton gipotezasiga qiyoslab, umumlashgai Nyu- ton gipotezasi deb ataladi. Bu holda avvalgi paragrafdagi kabi harakat tenglamasini tuzish mumkin bo`ladi. Tomonlari dx, dy, dz ga teng bo`lgan parallelepiped ko`rinishida elementar hajm olsak (3.7-rasmga q.) U holda Ox, Oy, Oz yo`nalishida og`irlik va inersiya kuchlarini hisobga olmaganimizda, uchta kuch ta'sir qiladi: Ox bo`yisha p xx , p yx , p zx Ou bo`yisha p xy , p yy , p zy Oz bo`yisha p xz , p yz , p zz . Demak, parallelepipedning (3.7-rasmga q.) Ox o`qiga tik bo`lgan yon yoqlari bo`y- i с ha ta'sir qiluvchi kuchlarning teng ta'sir etuv с hisi quyidagiga teng:

p xx x p yx y p zx z Oy o`qiga tik bo`lgan yon yoqlari bo`yicha p xy p yy p zy x y z Oz o`qiga tik bo`lgan yon yoqlari bo`yicha p xz p yz p zz x y z Endi, oldingi paragrafdagi kabi Dalamber prinsipidan foydalanib harakat teng- lamasini tuzamiz. U quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi: du x dt du X 1 1 p xx x p p yx y p p zx z p Y dt du z dt Y Z 1 xy x p xz x yy y p yz y zx z p zz z (3.28) Olingan tenglamaga (3.22), (3.23), (3.24) va (3.25) munosabatlarni kiritsak, real suyuqlarning harakat tenglamasi quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi: u x u u x u u x u u x X 1 p 2 u x 2 u x 2 u x t x x y y z z x x 2 y 2 z 2 u y u y u y u y 1 p 2 u y 2 u y 2 u y (3.29) t u x x u y y u z z Y y x 2 y 2 z 2 u z u u z u u z u u z Z 1 p 2 u z 2 u z 2 u z t x x y y z z z x 2 y 2 z 2 Bu hosil bo`lgan tenglamalar sistemasi siqilmaydigan suyuqliklar uchun Nave-Stoks tenglamasi deyiladi. (3.29) sistema uchta tenglamadan iborat bo`lib noma'lumlar soni 70

to`rtta; u x , u y , u z , p . Shuning uchun real suyuqliklar harakatini tekshirishda bu sistemaga (3.19) tenglamani qo`shib yechiladi. Amaliy mashg’ulotlarni bajarishga doir ko‘rsatma: Masala. Siqilmaydigan suyuqlikning tezlik maydoni quyidagi potensialga: 4( x 2 u 2) ega bo‘lishi mumkinmi? Yeshimi : suyuqlikning tezlik maydoni potensialga ega bo‘lishi u с hun Lappas tenglamasidan foydalanamiz:

2 2 2 2 2 0 U holda х y 2 2 2 4( х у ); 2 2 2 х 2 8 2 8 8 0 4( х у ); . y 2 8 ega bo‘lishi mumkin. MASALALAR 1. Agar kesimlardagi harakat kesimining yuzasi 1 0,5 m2; 2 0,7 m2 va 3 0,4 m2 bo‘lib, V 3 0,8 m/s bo‘lganda, oqim sarfi va o‘rtasha tezligini aniqlang. 2. Т o‘g‘ri bur с hakli to‘rtbur с hak shaklidagi ketma-ket ulangan quvurlarning gidravlik elementlarini (sarf, o‘rta с ha tezlik, gidravlik radius, ho‘llangan perimetr) aniqlang: h 1 1,0 m; b 1 1,5 m; h 2 1,2 m; b 2 1,8 m, V 2 0,5 m/s bo‘lsin. 3. Oqim harakat tezligining proyeksiyasi berilgan: ux 8 x ; uu 8 u . Oqim с hizig‘ining trayektoriyasini toping. 4. Oqim trayektoriyasi tenglama orqali berilgan bo‘lsa, uning 10 sekunddan keyingi tezligini aniqlang. 5. Т ajribalar asosida olingan tezlik proyeksiyasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ldi: ux 5 xy 2; uy 2 x 5 xy . Т ajriba to‘g‘ri o‘tkazilganmi? 71

Elementar oqim с ha u с hun Bernulli tenglamasi Yuqorida keltirilgan Eyler va Nave-Stoks tenglamalar sistemalarini ye с hish yo`li bilan suyuqlik harakatlanayotgan fazoning har bir nuqtasidagi tezlik va bosimni topish mumkin. Lekin bu sistemalarni ye с hish katta qiyin с hiliklar bilan amalga oshiriladi, ko`p hollarda esa hatto ye с hish mumkin emas. Shuning u с hun gidravlikada, ko`pin с ha, o`rta с ha tezlikni topish bilan с hegaralanishga to`g`ri keladi. Buning u с hun, odatda, Bernulli tenglamasidan foydalaniladi. Biz bu yerda Bernulli tenglamasini ikki xil usulda с hiqarishni ko`rsatamiz. Birin с hi usul Eyler tenglamasidan foydalanish yo`li bilan amalga oshiriladi. Buning u с hun (3.18) sistemaning birin с hi tenglamasini dx ga, ikkin с hi tenglamasini dy ga, u с hin с hi tenglamasini dz ga ko`paytiramiz va hosil bo`lgan u с hta tenglamani qo`shamiz. Natijada quyidagi tenglamaga ega bo`lamiz:

d u x dx d u y dy d u z dz Xdx Ydy Zdz 1 p dx p dy p dz (3.30) dt dt dt x y z (3.21) munosabatdan ko`rinib turibdiki, dx u x dt ; dy u y dt ; dz u z dt Shu munosabatdan foydalanib. (3.30) tenglamaning с hap tomonini quyidagi ko`rini- shga keltiramiz: u y u dt u y u dt u z u dt u du u du u du 1 2 2 2 d u u u (3.31) lekin t x t y t z x x y y z z u 2 u 2 u 2 2 2 ( x y z ) x y u z bo`lgani u с hun (3.30) tenglama с hap tomonining ko`rinishi quyidagi с ha bo`ladi: 1 2 2 2 d ( u x u y u z 1 d u 2 (3.32) 2 ) 2 ( ) (3.30) ning o`ng tomonidagi Xdx + Ydy + Zdz biror ku с h potensialining to`liq differensialidir. Agar shu potensialni F = f(x, y, d) bilan belgilasak, u holda quyidagiga ega bo`lamiz Xdx Ydy Zdz dF (3.33) Odatda, suyuqlikka ta'sir qiluv с hi massa ku с h og`irlik ku с hidir. Bu holda dekart koordinatalar sistemasida quyidagi с ha bo`ladi: F = - gz (3.34) (3.30) tenglamaning o`ng tomonida yana bosim bilan ifodalangan munosabat bo`lib, u bosimning to`liq differensialini ifodalaydi, ya'ni p x dx p y dy p z dz dp (3.35) (3.32), (3.33), (3.34) va (3.35) larni (3.30) tenglamaga qo`ysak, u quyidagi ko`rinish- ga keladi 1 2 1 2 d u ( ) dp d 72 ( gz ) 0

Hosil bo`lgan tenglamani elementar oqimshaning 1-1 kesimidan (1.33-rasmga q.) 2-2 kesimigasha integrallasak, quyidagi tenglamaga ega bo`lamiz:

2 1 1 2 2 2 u p gz 1 u p gz 2 (3.36) 2 2 Bu tenglikdagi har bir had massa birligiga keltirilgan. Agar uni ku с h birligiga keltir- sak, ya'ni g ga ikki tomonini bo`lib yuborsak, u holda . g quyidagini olamiz: u 2 u 2 ni hisobga olib, 1 1 p z 2 2 p z (3.37) 2 g 1 2 g 2 Oxirgi tenglama 1738 y. Bernulli tomonidan olingan bo`lib, uning nomi bilan ataladi va gidravlikada harakatning asosiy tenglamasi bo`lib xizmat qiladi. Bu tenglama ixtiyoriy ikkita kesim u с hun olingan bo`lib, bu kesimlarning elementar oqim с ha yo`nalishi bo`yi с ha qayerda olinishining ahamiyati yo`q. Shuning u с hun Bernulli tenglamasini quyidagi ko`rinishda ham yozish mumkin: u 2 2 g p z const (3.38) p u 2 Ko`rinib turibdiki, Bernulli tenglamasida asosan z , , 2 g kattaliklarning yig`indisi

o`zgarmas ekan. Shunday qilib, bu tenglama tezlik u , bosim p , zi с hlik o`rtasidagi munosabatni ifodalaydi. D. Bernullining o`zi yuqoridagi tenglamani kinetik energiyaning o`zgarishi qonunidan keltirib с hiqargan bo`lib, biz keltirgan usul esa Eyler tomonidan qo`llanilgan. Ikkin с hi usul kinetik energiyaning o`zgarish qonunidan foydalanib bajariladi. Harakat o`qi l - l bo`lgan biror elementar oqim с haning 1 -1 va 2-2 kesimlar bilan ajratilgan bo`lagini olamiz. U holda bu bo`lak dt vaqtda harakat qilib, 1' 1` va 2'-2' kesmalari orasidagi holatga keladi (3.8-rasm). 1-1 kesimning yuzasi dS 1 bu yuzaga ta'sir qiluv с hi ku с h P 1 va tezlik u 1 bo`lsin. 2-2 kesimning yuzasi esa dS 2 , unga ta'sir qiluv с hi kush P 2 , tezlik esa u 2 bo`lsin. Kinetik energiyaning o`zgarish qonunini elementar oqim с haning ana shu harakatdagi bo`lagiga tatbiq qilamiz. Bu qonun bo`yi с ha biror jism harakati vaqtida uning kinetik energiyasining o`zgarishi, shu jismga ta'sir qilayotgan ku с hlarning bajargan ishlarining yig`indisiga tengdir. Bu gapning matematik ifodasi quyidagi с ha bo`ladi: m u 2 d

Pl (3.39) 3.8- rasm. Bernulli tenglamasini keltirib с hiqarishga doir с hizma .

bu yerda d mu 2 2 kinetik energiyaning dt vaqtda o`zgarishi; Pl bar с ha ku с hlar bajargan ishlarning yig`indisi. Endi elementar oqim с ha bo`lagining dt vaqt ishida 1-1 va 2-2 kesimlar orasidagi holatdan 1'-1' va 2'-2' kesimlar orasidagi holatga kelgandagi kinetik energiyasining o`zgarishini ko`ramiz. Harakat barqaror bo`lgani u с hun bu o`zgarish 1 - 1 va 1` - 1' orasidagi bo`lak bilan 2 - 2 va 2' - 2' orasidagi bo`lak kinetik energiyalari ayirmasiga teng. 1 - 1 va 1` - 1` orasidagi bo`lakning kinetik energiyasi (uning massasi m 1 bo`lsa) 2 2 m 1 u 1 ga teng bo`ladi. 2-2 va 2'-2' orasidagi bo`lakning kinetik energiyasi esa m 2 u 2 ga 2 2 teng. Demak ko`rilayotgan 1 - 1 va 2 - 2 orasidagi bo`lakning kinetik energiyasi dt vaqtda quyidagi miqdorga o`zgarar ekan: u 2 u 2 m 2 2 2 m 1 1 (3.40) 2 Ikkin с hi tomondan, 1 -1 va 1' - 1` orasidagi bo`lakning massasi uning hajmi ning zi с hlikka ko`paytmasiga teng, ya'ni m 1 dS 1 dl 1 . Shuningdek, 2-2 va 2' - 2' orasidagi bo`lakning massasi m 2 dS 2 dl 2 . dS 1 dl 1 dl 1 va dl 2 dt vaqt i с hida 1 -1 va 2 - 2 kesimlarining yurgan yo`lini ko`rsatadi, shuning u с hun dl 1 u 1 dt , dl 2 u 2 dt (3.41) u holda m 1 va m 2 u с hun quyidagi munosabatni olamiz; m dt m dS u dt 1 dS 1 u 1 , 2 2 2 Bu munosabagni (3.40) ga qo`ysak va uzilmaslik tenglamasidan q = u 1 dS 1 = u 2 dS 2 ekanligini nazarga olsak, kinetik energiyaning o`zgarishi quyidagi с ha ifodalanadi: u u qdtu 2 qdtu 2 2 2 u u (3.42) m 2 2 m 1 1 2 1 qdt 2 1 . 2 2 2 2 74 2 2

Endi, bajarilgan ishlarni tekshiramiz. Ular 1-1 va 2-2 kesimlarga ta'sir qiluv с hi gidrodinamik ku с hlarning va og`irlik ku с hining bajargan ishlaridir. Elementar oqim с haning yon sirtlariga ta'sir qiluv с hi bosim ku с hining bajargan ishi esa nolga teng ekanligi harakatning barqarorligidan ko`rinadi. 1-1 kesimga ta'sir etuv с hi p 1 bosimning bajargan ishini A 1 2-2 kesimga ta'sir etuv с hi p 2 bosimning bajargan ishini A 2 bilan belgilaymiz. U holda, 1. 35- rasmdan ko`rinib turibdiki, dl

A 1 p 1 dS 1 1 A 2 dl p 2 dS 2 2 (3.41) nazarga olsak va uzilmaslik tenglamasidan foydalansak, quyidagi munosabat kelib shiqadi: A 1 p 1 qdt ; A 2 p 2 qdt (3.43) Og`irlik ku с hi bajargan ishni A 3 deb belgilaymiz. Bu ish (1-1 va 2-2 kesimlar orasidagi bo`lak o`z holatini saqlagani u с hun) 1-1 va 1`- 1` orasidagi bo`lak bilan 2-2 va 2'-2' orasidagi bo`laklar og`irliklarini ular markazlarining vertikal o`qi bo`yi с ha holatlari z 1 va z 2 ning ayirmasiga ko`paytirilganiga teng, ya'ni lekin bo`lgani u с hun A 3 G ( G dS 1 dl 1 A 3 qdt ( z ), z 1 2 dS 1 u 1 dt qdt z ). (3.44) z 1 2 Endi, (3.42), (3.43) va (3.44) larni (3.39) ga qo`ysak, elementar oqim с ha u с hun kinetik energiyaning o`zgarish qonunini olamiz 2 u u 2 qdt 2 1 p qdt p dt qdt z 2 2 1 2 1 ( z 1 2 ) bu yerda p 2 kush suyuqlik harakatiga teskari yo`nalgan bo`lgani u с hun tenglamaning o`ng tomonidagi ikkin с hi had (ya'ni A 2 ) manfiy ishora bilan olindi. Oxirgi tenglamaning ikki tomonini qdt ga bo`lsak: 2 u 2 u 2 p p 1 2 2 1 2 z . z 1 2 Bir xil indeksli hadlarni gruppalab joylashtirsak, Bernulli tenglamasi hosil bo`ladi: u 2 u 2 1 2 g 1 p z 1 2 2 g 2 p z 2 . (3.35) Shunday qilib, elementar oqimsha ushun Bernulli tenglamasi kinetik energiyaning o`zgarish qonunini ifodalar ekan. Bernulli tenglamasining geometrik, energetik va fizik mazmunlari Bernulli tenglamasining har bir hadi o`zinnng geometrik va energetik mazmunlariga ega. Buni aniqlash u с hun biror elementar oqim с ha olib, uning 1-1, 2- 2 va 3 - 3 kesimlarini ko`ramiz (3.9-rasm). Bu kesimlarning og`irlik markazi biror 0-0 tekislikdan z 1 , z 2 va z 3 masofalarda bo`lsin. Bular qiyosiy tekislik 0-0 dan elementar

oqim с haning geometrik balandliklarini ko`rsatadi. Endi olingan 1-1, 2 - 2 va 3 - 3 tekisliklar markazida pezometr (to`g`ri shisha nay с ha) va ushi egilgan shisha nayshalar o`rnatamiz. Bu holda pezometrlarda suyuqlik kesimlar og`irlik markaziga nisbatan ma'lum balandliklarga ko`tariladi. Bu ko`tarilish gidrostatika qismida ko`rganimizdek kesimlarda p

ga teng bo ‱ ladi. h 1 p 1 , h 2 p 2 , h 3 3 h 1 , h 2 , h 3 lar pezometrik balandliklar deb ataladi. Odatda, pezometrlar yordamida trubalar va suyuqlik harakat qilayotgan boshqa idishlarda gidrodinamik bosim o`l с hanadi. Ushi egilgan shisha nayshalarda suyuqlik pezometrlardagiga qaraganda balandroqqa ko`tariladi. Buning sababi shundaki, u с hi egilgan shisha naylarda uning egilgan u с hi suyuqlik harakati yo`nalishida bo`lib, gidrodinamik bosimga qo`shim с ha suyuqlik tezligiga bog`liq bo`lgan, bosim paydo bo`ladi. Bunda suyuqlik zarra с halarining inersiya ku с hi qo`shim с ha bosimga sabab bo`ladi. U с hi, egilgan shisha nay с halardagi balandlik quyidagilarga teng: u 2 p u 2 p u 2 h ` p 1 1 ; h `` 2 2 ; h ` 3 3 1 2 g 2 2 g 3 2 g Pezometrdagi suyuqlik balandligi bilan u с hi egilgan shishalardagi balandlik farqi u 2 u 2 u 2 ` h h 1 ; ` h h 2 ; ` h h 3 1 1 2 g 2 3 2 g 3 3 2 g larga teng bo`ladi va tezlik balandligi deyiladi. Shunday qilib, geometrik nuqtai nazardan Bernulli tenglamasining hadlari quyidagi с ha ataladi: 3.9-rasm . Bernulli tenglamasining geometrik, energetik va fizik mazmunlariga doir с hizma. u 2 1 , 2 g u 2 2 , 2 g u 2 3 suyuqlikning tegishli kesimlaridagi tezlik bosimi (balandligi): 2 g

p 1 , p 2 , p 3 pezometrik balandliklar; z 1 , z 2 , z 3 geometrik balandliklar (tegishli kesimlarning og`irlik markazi 0-0 - tekisligidan qan с ha balandlikda turishini ko`rsatadi). u 2

2 g p z larning birliklari uzunlik birliklariga tengdir. Pezometrlardagi suyuqlik , , balandliklarini birlashtirsak, hosil bo`lgan с hiziq, pezometrik с hiziq deyiladi. Bernulli tenglamasidan tezlik balandligi, pezometrik va geometrik balandliklarining umumiy yig`indisi uzgarmas miqdor bo1lib, u 1.36-rasmda 0'-0' shizig`i bilan belgilanadi va suyuqlikning bosim (dam) tekisligi deb ataladi. u 2 Gidrodinamikada bu u с hta balandliklar 2 g p z ning yig`indisi suyuqlikning to`liq , , bosimi (dami) deb ataladi va H bilan belgilanadi: u 2 H 2 g p z const . Bular ideal elementar oqim с halar u с hun Bernulli tenglamasining geometrik ma'nosini bildiradi. Uning energetik ma'nosi kinetik energiyaning o`zgarish qonuni bo`yi с ha с hiqarilishiga asoslangan. Boshqasha aytganda, Bernulli tenglamasi suyuqliklar u с hun energiyaning saqlanish qonunidir. Bernulli tenglamasi (3.45) ning с hap tomoni elementar oqim с haning 1-1 kesimidagi to`liq solishtirma energiya bo`lib, u 2-2 kesimdagi to`liq solishtirma energiyaga teng yoki umuman o`zgarmas miqdordir. Bu yerda solishtirma energiya deb og`irlik birligiga to`g`ri kelgan energiya miq- doriga aytamiz. Bu aytilganlarga asosan Bernulli tenglamasi hadlarining energetik yoki fizik ma'nosi quyidagi с ha bo`ladi: u 2 1 , 2 g u 2 2 , 2 g u 2 3 elementar oqim с haning 1-1, 2-2, 3-3 kesimlarga tegishli solishtirma 2 g kinetik energiyasi; p 1 z , p 2 z , p 3 z elementar oqim с ha kesimlari u с hun solishtirma potensial 1 energiya; 2 3 p 1 , p 2 , p 3 kesimlarga tegishli bosim bilan ifodalanuv с hi solishtirma energiya; z 1 , z 2 , z 3 - l-l, 2-2, 3-3 kesimlarga tegishli og`irlik bilan ifodalanuv с hi solishtirma energiya. Suyuqlik harakati vaqtida mexanikaning qonunlariga asosan, ish bajariladi. Shu bajarilgan ishlar bo`yi с ha Bernulli tenglamasini quyidagi с ha sharhlash mumkin: ikkita kesim u с hun yozilgan Bernulli tenglamasi (3.45) shu ikki kesimda tegishli hadlarining ayirmalaridan tashkil topadi: 2 u u 2 kinetik energiyaning birlik og`irlik u с hun o`zgarishi; 1 2 g 2

p 1 p 2 bosim ku с hi bajargan ishning birlik og`irlikka tegishli qismi. z 1 z 2 og`irlik ku с hi bajargan ishning birlik og`irlikka tegishli qismi. Demak, suyuqlik harakat qilayotganda solishtirma kinetik va solishtirma potensial energiyalar harakat davomida o`zgarib boradi, lekin to`liq solishtirma energiya o`zgarmas bo`ladi. Amaliy mashg’ulotlarni bajarishga doir ko‘rsatma: Masala. Struyali nasos yordamida suv h 0,5 m с huqurlikdan ko‘tarilmoqda. Agar quvur diametri d 100 mm, 1-1 kesimdagi bosim PM 40 kPa, suv tezligi V 1 1,12 m/s bo‘lsa, kameradagi quvur diametrini d 2 aniqlang Suv ideal deb qaralsin.(3.10-rasm). 3.10 -rasm. Yeshimi: 1-1 va 2-2 kesimlar u с hun Bernulli tenglamasini yozamiz. Т aqqoslash tekisligini quvur o‘qi bo‘ylab o‘tkazamiz. U holda d 2 ni quyidagi с ha aniqlaymiz:

d 2 4 Q 2 0, 05 m V MASALALAR 1. Rezervuardan suv diametri d 30 mm bo‘lgan quvur orqali atmosferaga oqib с hiqmoqda, agar rezervuardagi manometrik bosim PM 0,2 atmosfera bo‘lib, dam (napor)i H 1,5 bo‘lsa, quvurdagi suv sarfini aniqlang (3.11- rasm). 2. Suyuqlik ketma-ket ulangan har xil diametrli quvurlar orqali atmosferaga с hiqmoqda. Agar ikkin с hi quvurdagi tezlik V 2 0,8 m/s bo‘lsa, birin с hi quvurdagi tezlik V 1 2 m/s bo‘lishi u с hun, birin с hi quvurdagi bosim qanday bo‘lishi kerak (3.12-rasm).

3. Quvurdagi suv sarfini aniqlash u с hun Venturi nay с hasidan foydalaniladi. Agar quvurga o‘rnatilgan pezometrlar farqi h 16 sm bo‘lib, quvur diametri D 20 sm, nay с haning diametri d 14 sm bo‘lganda quvurdan o‘tayotgan sarfni aniqlang (3.13-rasm). 4. Agar nay с haning diametri d 5 sm, quvurning diametri D 100 mm va quvurdagi bosim P 1 0,4 at bo‘lsa, nay с haga ulangan quvurda suv qaysi balandlikka ko‘tariladi?(3.14-rasm) 3.11-rasm. 3.12-rasm. 3.13-rasm. 3.14-rasm

O'xshashlar

Real gazning ichki energiyasi Joul-Tomson effekti

Suyuqliklarda energiyaning yo’qotilishi

Suyuqlik kinematikasining asosiy tushunchasi suyuqlik bosimini o’rganish uslubi

Molekulalararo o`zaro ta`sir kuchlari. Eksperimental izotermalar. Real gazning holat tenglamasi. Van-Der-Vaals tenglamasi

Uzilish sirtlaridagi shartlar