Компенсация усули билан гальваник элементнинг электр юритувчи кучини ўлчаш - Fizika - Referatlar

Компенсация усули билан гальваник элементнинг электр юритувчи кучини ўлчаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

240.5 KB

Ko'chirib olish

Компенсация усули билан гальваник элементнинг электр юритувчи кучини ўлчаш Керакли асбоблар : Иккита гальвоник элемент ; бирининг Э . Ю . К .- си маълум , нормал ток манбаи , реохорд , ноль гальвонометр , реостат , коммутатор , оддий калит . Иккита гальвоник элементлар берилган бўлиб , буларнинг Э . Ю . К . лари бир бирларига яқин бўлсин . Булардан бирининг Э . Ю . К .- си маълум ва иккинчисиники номаълум бўлса , номаълум Э . Ю . К ни конмпенсация усули ёрдамида аниқлаймиз . қаршиликга эга бўлган (R 1 қR 2 ) реохорд ва маълум Э . Ю . К га эга бўлган гальвоник элемент потенциометрик улашни ( кучланиш бўлишни ) ташкил этади . E x ва гальвонометр реохорднинг АД қисмига уланган . Шундай қилиб E x даги ва потенциметрик I I Ir eI 2 BD A R 2 I гI г R г Г e хr x 1-шакл.

Е x - Э . Ю . К номаълум гальвоник элемент , АВ – реохорд , Д - реохорд сургичи , Г - ноль гальвонометр . r,r x – ички қаршиликлар улашдаги U АД - лар тенглашганда (Е х қU АД ),улар бир – бирларини ( токлар тенг ва йўналишлари қарама - қарши ) компенсациялайдилар . Натижада гальвонометр нолни кўрсатади . Демак , шаклдаги реохорд сургичини ( Д ) шундай ўзгартирамизки гальвонометр нолни кўрсатсин . 1- шаклдаги занжирнинг тугунлари ва ёпиқ контурлар учун Кирхгоф қоидаларини қўллаб , қуйидагиларни оламиз .          E R J R r J АДВЕА E R J r R J контуручун ДА AR J J J тугунучун Д x x r r r r 2 2 1 2 2 2 ) ( ) ( (1) Юқорида айтилгандек Д сургични J Г қ 0 бўлгунча сурамиз . У ҳолда (1) тенгламалардан қуйидагилар келиб чиқади . J 2 R 2 = E x ва J ( r қ R 1 = R 2 )= E (3) (3) даги e x ва e ларнинг нисбатини оламиз : ) ( 2 1 2 2 2 R R r J R J E E x    Бундан қуйидаги ифода келиб чиқади : 2 1 2 R R r R E Ex    (4) Энди e x гальвоник элементни Э . Ю . К си маълум бўлган нормаль элемент ( e н ) билан алмаштириб яна Кирхгоф қоидаларини ишлатамиз 12 11 12 R R r R E Eн    (5)

га эга бўламиз : R 1 =R 2 =R 1 1 =R 1 2 ни назарга оламиз ва (4) тнгламани (5) га бўламиз . 22 RR ENE x  (6) Реохорд узун , кўндаланг кесими бир хил ва бир жинсли симдан иборат бўлгани учун S l R 2 2  ва S l r R 2 2 (7) (7) формулага асосан (6)– формула қуйидагича ифодаланади : 2 2 l l E E N x (8) Jr қ0 бўлганда иккала ҳол учун ҳам ВА даги ток бир хил бўлади . (8) формула ёрдамида 1- шаклдагича схема тузиб , e N ва e x – ларни навбатма – навбат улаб , улар учун Д сургич ( АД ) ҳолатларини (l 2 номаълум элемент улагандаги реохорд сургичи вазияти ва l 1 2 нормал элемент улангандаги реохорд сургичи вазияти ) аниқлаб , номаълум Э . Ю . К ни ҳисоблаш ( аниқлаш ) мумкин бўлади . Бу айтилганларга биноан 1- шаклни қуйидагича тузиш мумкин . Шуни айтиш керакки , ҳамма гальваник элементларнинг қутблари ( клемма - ишоралари ) бир томонга улансин . Ундан ташқари e > e N ва e > e x бўлиши керак .

R- реостат , занжирдаги токни тиклаш учун ишлатилади . К 1 – коммутатор , К 1 - схема Е x уланади . R 1 –2 схемага нормал элемент уланади , R 3 – гальвонометрдаги токни чеклаш учун . Агарда К 3 калит уланса гальвонометрни сезгирлигини ошириш учун қўйилган ёрдамчи резистор K 2 босилгандан кейин яна Д ни суриб J r қ0 га келтириш керак . Одатда эталон манба қилиб нормал Вестон элементи ишлатилади . T=20 o C да Вестон элементининг Э . Ю . К : E n = 1,0183 В га тенг . Компенсация усулида e N ва e x элементлардан ҳеч қандай ток ўтмайди . (J r = 0). Шунинг учун ҳам гальвонометр токни кўрсатиши ( ўлчаши ) керак эмас , шунга кўра у ноль гальвонометр бўлиши мумкин . I - УСУЛ .(2)- шаклдаги схема ёрдамида олинган ўлчаш натижалари ва уларни ҳисоблаш .2-шакл.

1. 2- шаклда берилган схема йиғилади . Олдин e N – уланиб , (K 1 - калитни 2 ҳолати ) реостат (R) сургичи максимумга келтирилади ва K- калит уланади . Реохорд сургичини ( Д ) суриб , гальвонометрни нолга келтириш керак . Кейин K 3 калитни улаб , яна гальвонометр стрелкасини ( Д ни суриб ) аниқ нолга келтирилади ва реохорддаги Д - сургич кўрсатишини ( АД қисм ) 1- жадвалга ёзиб олинади . К 1 – калитни e x га улаб (K 1 калитни 1- ҳолати ), реохорд сургичини суриб , гальвонометрнинг стрелкасини нолга келтирамиз . К 3 калитни улаб , сургич ( Д ) ёрдамида гальвонометр нолга келтирилади ва реохорд кўрсаткичи ( АД қисм ) l 1 (1) 1- жадвалга ёзилади . 1- жадвал К e N l 2 (I) e х l 1 2 (I) 1 2 3 . . . . l 2 (1) l 2 (2) l 2 (3) . . l 1 2 (1) l 1 2 (2) l 1 2 (3) . . 2. Реостат (R) ёрдамида занжирдаги токни озгина ўзгартириб , 1- пунктдаги вазифа бажарилади . e N ва e х лар улангандаги l 2 ва l 1 2 ларни 1- жадвалга киритамиз . Реостат

сургичининг яна бир неча марта ўзгартириб , жадвални 3 ва 4 қаторларини тўлғазамиз . 3. 1- жадвалда келтирилган тажриба натижаларини (8) формулага қўйиб , e x лар , xe , xe ва уларнинг нисбий хатоликлари ҳисобланади . (8) формула ёрдамида 1- жадвалдаги натижаларни ЭҲМ да xe лар , xe , xe , ва нисбий хатоликлари ҳисобланади . Ҳисоблаш иловадаги L 58 дастурда келтирилган . 4. Оддий усул ва ЭҲМ да ҳисобланган xe лар таққосланади . II- УСУЛ . Бу усулда қуйидаги 3- шаклни тузамиз . 3- шакл . 3- шаклнинг 2- шаклдан фарқи шундан иборатки , бунда реохорд ўрнига иккита бир хил 1R ва 2R қаршиликлар магазини ( МСР – 47, қаршиликлари 0,1 дан то 10000 Ом гача ўзгарадиган ) уланган бўлиб , энди Д сурилмайди . Схемада бошқа ўзгаришлар йўқ . Бу схеманинг ишлаш принципи ҳам юқоридаги схемага ўхшайди . Бу схемада ҳам Ne ва xe ларни улаб , ўлчаш ўтказганда 1R ва 2R лардан олинган қаршиликлар йиғиндиси доимий ( бир хил ) қолиши керак .

ЎЛЧАШ ВА ЎЛЧАШ НАТИЖАЛАРИНИ ҲИСОБЛАШ . 1. Кўрсатилган шаклдаги схема тузилади . 2. қаршиликлар магазинидан ( чап томондагисидан ) олинган қаршилик R 1 = 100 Ом дан ортиб кетмаслиги керак . Шу вақтда қаршиликлар магазинидаги R 2 =0 бўлсин . 3. К - калит уланади , К 1 - калит эса нормал элемент ( e N ) томонга уланади . Иккала қаршиликлар магазинидан шундай қаршилик қийматларини танлаб оламизки , бунда гальвонометр стрелкаси қарийиб нолни кўрсатсин . 4. 3- пункт бажарилганидан кейин К 3 – калит уланади . Энди ( қаршиликлар магазинидаги R 1 ва R 2 ларни озгина ўзгартириб ) гальвонометр кўрсатишини аниқ нолга келтирамиз . Бу ҳолат учун қаршиликлар магазинидаги R 1 ва R 2 қийматларни 2- жадвалга киритамиз . Олинган R 1 ва R 2 лар йиғиндисини ҳисоблаймиз (R 1 қ R 2 ). 5. К 1 - калитни E N дан узиб , уни текширилаётган E х – элементга улаймиз . Албатта , бунда гальвонометр кўрсатиши ( нолдан ) ўзгаради . Яна R 1 ва R 2 қаршиликлар магазинидан шундай R 1 1 ва R 1 2 ларни танлаб , гальвонометрнинг кўрсатишини нолга келтирамиз . К 3 калитни улаб R 1 1 ва R 1 2 ларни ўзгарганда қуйидагиларга ахамият беришимиз керак : R 1 1 ни қанчага камайтирсак ( ёки кўпайтирсак ), R 1 2 дан шунча кўпайтириш ( ёки камайтириш ) лозим бўлади , ( бу мажбурий ). қаршиликлар магазинидан танлаган R 1 1 ва R 1 2 ларни 2- жадвалга ёзилади . Шуни айтиш керакки , жадвалга ёзилган R 1 =R 2 =R 1 1 =R 1 2 бўлишига аҳамият берилади .

6. R- реостат сургичини озгина суриб ( схемадаги токни озгина ўзгартириб ) яна E N ва E x лар учун 3,4,5 пунктлардаги келтирилган амаллар такрорланади . Реостатнинг 4-5 марта сурилган ҳолати учун ўлчашлар ўтказилади ва 2- жадвал тўлғазилади . Шуни эслаш керакки , 6- пунктда келтирилган ҳолдаги (R ( n ) 1 қ R ( n ) 2 ) йиғиндилар ундан олдинги R 1 ва R 2 йиғиндига тенг бўлиши шарт эмас . 2- жадвал . К R 1 R 2 E нор E x E нор E x Rr(I) R1(r) r2 (I) r 1 (I) 1 Rr(I) R1(1) r2(I) r11(I) 2 R 2 R1(2) r2(2) r1(2) 3 R 2 (5) R 1 (5) r r (5) r1(5) R 1 R 2 R 1 1 R 1 2 R 2 (1) = r 2 (1) = R 1 (1) = r 1 (1) R 2 (2) = r r (2) = R 1 (2) = r 1 (2) R 2 (5) = r 2 (5) = R 1 (5) = r 1 (5) Жадвалга киритилган ўлчаш натижаларига асосан (6) формула ёрдамида e x лар ҳисобланилади . e x нинг ўртача қиймати , ўртача квадратик хатолиги , нисбий хатоликлар ҳисобланади . 8. (6) формулани қуйидагича ифодалаб EX(I) = EN * R2(I)/R1(I) (I=1 ¸ k)

2- жадвалдаги ўлчаш натижаларига асосан ЭҲМ да EX ларни , EXC Р , DEX , EPSEX ларни ҳисоблаш иловадаги L 58 дастурда келтирилган . Формулалардаги ва ЭҲМ дастурида учраган физик катталиклар учун қуйидагича белгилашлар киритилган . K- тажриба сони ; EN- нормал элмент Э . Ю . К си ( В ); R1(I)-R 1 қаршиликлар магазинидан олинган қаршилик ( Ом ) R2(I)-R 2 қаршиликлар магазинидан олинган қаршилик ( Ом ) EXCP – номаълум Э . Ю . К - нинг ўртача қиймати ( В ) EX(I) – номаълум элемент Э . Ю . К лари ( В ). ЕХ ( I ) - номаълум элемент Э . Ю . К лари ( В )

O'xshashlar

Электр ток ва кучланишларни ўлчаш

Электр ўлчашлар.Ток кучи ва кучланишни ўлчаш

Электрод потенциали (курс иши)

Тажриба натижаларини математик йул билан аниклаш усули

Диффузия усули билан электрон-ковак ўтишни ҳосил қилиш